Ks.

Czesaw Andrzej Klimuszko

Sposb na Zdrowie

wydane przez

Powrt do Natury
Katolickie publikacje
80-345 Gdask-Oliwa ul. Pomorska 86/d tel/fax. (058) 556-33-32

I. TRAGIZM WSPCZESNEJ CYWILIZACJI

Demon dzisiejszej cywilizacji zama rwnowag w czowieku, midzy jego rozumem a wol, miedzy nauk a sumieniem. Rabindranath Tagore

Nadejd czasy, kiedy nasza dumna cywilizacja w proch si rozsypie i ludne, ttnice yciem miasta zmieniaj si w cmentarzyska, ktre przykryje warstwa grubej ziemi, dzikim zielskiem zarosej. I po tysicach lat przyjdzie z centralnej Afryki czarny archeolog i pocznie na brzegach Sekwany wykopywa opat z ziemi potuczone szcztki oraz fragmenty murw naszych dzisiejszych wity i paacw Parya, tej pysznej metropolii wiata Pochylony nad wydobytymi drobiazgami popadnie w zadum i zacznie wysuwa hipotez o przebrzmiaej przed tysicami lat nieznacznej dla niego cywilizacji wymarych pokole. Tak wizj przedstawia w jednym ze swych dzie francuski myliciel F. Bougaud. Nam nie s potrzebne adne przepowiednie o tragicznej przyszoci, jaka niepowstrzymywanie do nas si zblia. Wszystko wskazuje na to, emy ju wkroczyli w pierwsz faz pocztku koca naszej cywilizacji. Powstaje pierwsze pytanie, czy jest jeszcze jaki ratunek, zwaszcza dla biaej rasy, ktrej byt zdaje si nie bdzie dugi. I pytanie drugie skd dla naszej cywilizacji przyjdzie widmo zagady. W cigu minionych prastarych okresw dziejw ludzkoci pojawiy si wielkie cywilizacje, ktre przeyway swj rozwj i upadek bd powolny, bd nagy. Przesuwa si przed naszymi oczami korowd kultur i cywilizacji: Asyrii, Babilonii, Fenicji, Egiptu, Grecji i Rzymu. Wszystkie przeyy si zniky, po niektrych nie pozostao adnego ladu prcz ruin przykrytych warstwami ziemi. Dlaczego tamte wielkie narody zniky z powierzchni ziemi, a ich kultura i cywilizacja zgasy? Prosta odpowied byaby taka. Kady nard podlega tym samym prawom co pojedycza jednostka ludzka. Rodzi si, rozwija, starzeje i powoli lub nagle umiera. Nard jest w zasadzie niemiertelny, chyba e zatraci swj instynkt samozachowawczy i stanie si dla samego siebie zabjc. Takie symptomy wystpuj na podou rozkadu moralnego i ideowego danego narodu. Klasycznym tego przykadem jest staroytny Rzym, ktrego zagada nastpia ju prawie w naszych czasach. Upadek Rzymu dzi jeszcze zastanawia historykw i socjologw. Przecie Imperium Rzymskie reprezentowao najwysz potg militarn, patwow, administracyjn i terytorialn. Obejmowao za cesarstwa 16 prowincji, posiadajcych cznie z Itali ponad 100,000,000 mieszkancw. Jego granice strzego okoo 400,000 zahartowanych w bojach onierzy. Wola Rzymu bya prawem dla caego wczesnego wiata. I ten kolos stojcy u szczytu swej potgi run pod naporem dzikich stepowych hord. Tak si sta musiao. Bowiem ten rzymski kolos byszcza na zewntrz zotem, wewntrz by dotknity rozkadem fizycznym i duchowym. Kiedy w rou 455 Wandalowie wkroczyli do miasta Rzymu jako stolicy imperium, nie napotkali adnego oporu, miasta nikt nie broni. Mczyni obojtnie przypatrywali si barbarzycom, a kobiety z balkonw posyay do nich umiechy. Miecze dzikich hord dobijay tylko ten nieuleczalnie chory moralnie nard. Podstawy naszego istnienia na dalsz przyszo s zagroone prawie wycznie przez wspczesn cywilizacj. Jest ona najwysz sporod wszystkich kultur i cywilizacji, jakie istniay w dziejach ludzkoci, ale zarazem najsabsz i najgroniejsz. Opiera si bowiem na chwiejnych, penych sprzecznoci podstawach. Jak straszliwie s sabe podstawy naszej nadtej pych cywilizaji, wykazay ostatnie wypadki zwizane z rop naftow. Wystarczyo par zaledwie tygodni wstrzymania przez Arabw dostarczenia ropy naftowej do Europy i Ameryki, a ju nastpi w tych krajach niebyway wstrzs w przemyle i zamieszanie w caoksztacie ycia w caym prawie cywilizowanym wiecie. Dusz caego wiata jest ropa i wgiel. Niech tylko braknie tych surowcw, ludzko si cofnie do epoki kamiennej. Drzewa bowiem nie wystarczy na wytapianie elaza. Pompatyczna dzisiejsza cywilizacjia jest nie tylko zbyt krucha, lecz wrcz ludobjcza. Kady bowiem nard stojcy na wyszym poziomie techniczym rozdyma u siebie molocha przemysu, ktry poera wszystko to, co warunkuje byt czowieka. Poyka gleb, dzikie zwierzta, zatruwa wody, powietrze, sowem niszczy z popiechem naturalne biologiczne rodowisko, w ktrym jedynie czowiek y moe. Jeli zginie flora i fauna musi zgin i czowiek. Wspczesne narody, zwaszcza rasy biaej usiuj rozwj techniki wznie do granic cudw, tragicznym kosz-

tem biosfery ziemskiej oraz swojego zdrowia, mona porwna do obkaca, ktry buduje niebosin wie, i kiedy mu zabrako cegy do wydwignicia j wzwy, zacz wyjmowa je z fundamentu teje wiey, nie baczc na to, e takim postpowaniem przyspieszy jej upadek. Jeli wic rozwj techniczny rozwija si bdzie nadal bodaje w tym samym tpie, jak obecnie, a ludzko nie znajdzie rodkw ochronnych przed arocznoci dzisiejszej cywilizacji, to za lat najdalej 500 czowiek biay bdzie rzadkim okazem na wiecie, a moe tylko unikatem w gablotce muzeum antropologa. Wprawdzie i kolorowe ludy w przyspieszonym tempie podaj za nami w rozwoju technicznym, trzeba jednak pamita, e rasa czarna przeywa obenie sw pierwsz modo, rasa ta pozostaje w okresie swych peni si, rasa natomiast biaa zaczyna przeywa uwid starczy, przyspieszony alkoholizmem, narkomani i chorobami wenerycznymi. Zanim czarny czowiek zniszczy swe naturalne rodowisko bytowe i siebie zakazi, nas ju nie bdzie. Tak tragiczne spojrzenie w przyszo moe by jedynie rezultatem starczego pesymizmu krzykn optymici upojeni postpem wynalazkw i odkry technicznych. Ju teraz czowiek wyldowa na ksiycu, a w najbliszej przyszoci moe dotrze do gwiazd. Umys ludzki opanuje wiat cay i pozna wszystkie tajniki przyrody, przez co ludzko stanie si szczliwa oraz niemale niemiertelna. Ju dzi medycyna przedua ycie ludzkie o kilkanacie lat, a moe wnet zlikwiduje si wszystkie choroby trapice czowieka. Przed entuzjastami goszcymi nieograniczone moliwoci techniczne, dziki ktrym wiat stanie si istnym rajem, staje realna rzeczywisto, ktra przemawia nieubagalnymi liczbami statystyki, jaka moe przerazi czowieka zdrowo mylcego. Wemy dla przykadu Stany Zjednoczone Ameryki Pnocnej. Jest to kraj o najwyszym uprzemyswieniu i o wysokiej stopie yciowej jego mieszkacw. Bogaty ten kraj jest, niestety, tak mona nazwa, wielkim szpitalem. Okrelenie to usprawiedliwiaj zaczerpnite z fachowej literatury wykazy statystyczne chorb, jakie trapi mieszkacw USA. Dane podajemy wedug artykuu pt. Choroby cywilizacji, zamiezczonego w listpadowym numerze z roku 1973 Panoramy Pnoc. Wedug danych instytucji ubezpieczeniowych tylko 23% Amerykanw jest cakowicie zdrowych. Na podstawie informacji dyrektora kliniki geriatrycznej w Nowym Jorku, dr. Martina zarejestrowano: 20 mln. osb cierpicych na choroby alergiczne; 16 mln. osb z psychozami i psychoneurozami; 5 mln. dzieci umyswo niedorozwinitych; 8,5 mln. chorych na wrzody odka i dwunastnicy. Wrd innych chorb plag stay si dla Amerykanw choroby nowotworowe. Rocznie umiera w USA 400,000 osb na to schorzenie. Dzi w kadym kraju, gdzie wzrasta przemys i motoryzacja, podnosi si proporcjonalnie ilo i rodzaj chorb wrd ludzi. Zjawisko to da si zaobserwowa i w naszym kraju. Nie mniejsze spustoszenie czyni wspczesna cywilizacja w dziedzinie ducha ludzkiego. Czowiek dzisiejszy odkry ogrom tajemnic przyrody, wyzwoli straszliwe energie z martwej materii, rozpta ruch gigantycznych machin wytwarzanych z kadym rokiem nowych, innych, niezwykych. Czy te fantastyczne zdobycze cudw techniki przyniosy ludzkoci upragnione szczcie? Czowiek dzisiejszy zaczyna traci sw wadz nad rozptanymi energiami materii, zaczyna wypuszcza ze swych rk kierowniczy ster, zaczyna si ba machin, ktre sam zbudowa. Ju nie czowiek panuje nad materi, lecz materia ufundowana rk czowieka zaczyna nad nim growa. Czowiek stworzy mzg komputerowy, przed ktrym staje sam mocno zaenowany, gdy ten sztuczny mechanizm mzgu w okrelonych warunkach funkcjonuje sprawniej, szybciej i dokadniej anieli mzg istoty rozumnej czyli czowieka. W ruchu i ryku maszyn oraz w labiryncie kombinacji wszelkich cudw technicznych czowiek wspczesny cakowicie si zgubi. Zatraci na dodatek swoje wewntrzne JA, pogmatwa harmoni swego ducha, okaleczy sw osobowo, sta si niewolnicz czci skadow mechanizmw materii. Techniczne zdobycze przysoniy sob wszelkie wartoci duchowe, usuny z nauki wiedz humanistyczn, z ycia filozofi, a sam nauk przeksztaciy w zawd zrnicowany na rne specjalnoci. W dobie obecnej horyzont myli ludzkiej powszechnie zwzi si do maego odcinka pracy zawodowej. Praca ta odbywa si w przeraliwym haasie i w nerwowym popiechu. Codziennie obracamy si w szarzynie jednostajnoci i monotonii. Wszystkie budowle miast s prawie identycznie jednakowe. To wszystko zera psychicznie i fizycznie czowieka. Postpu technicznego, budowania fabryk, rozwijania przemysu, powstania dalszych wynalazkw, adna ju sia nie powstrzyma bez naraenia ludzkoci na katastrofalny wstrzs. Trzeba wic szuka przynajmniej jakiego

sposobu wyjcia z bdnego koa. Nad tym wanie problemem sprbujemy nieco si zatrzyma.

II WALKA O YCIE LUDZKIE JEST ROZPOCZTA

Narody Europy w redniowieczu i w wiekach pniejszych byy czsto nkane straszliwym widmem przernych epidemii. Duma, cholera, tyfus, czarna ospa kady pokotem mieszkacw miast i osiedli ludzkich. Niektre osiedla ludzkie zostay dosownie przemienione w cmentarzysko, czsto si zdarzao tak wielkie niwo mierci, e nie byo komu grzeba ofiar zarazy, ktr nazywano wwczas mordowym powietrzem. Kroniki podaj, e w roku 1347, 1/4 ludzi caej Europy pada ofiar zarazy, czyli 33 miliony. By moe ta liczba jest przesadzona nieco, wiadczy jednak niezbicie o tragicznej prawdzie. Ataki zarazy z mniejszym lub wikszym nasileniem powstaway wielokrotnie w cigu wiekw, ostatni mia miejsce w poowie XIX w. Dzi kady wie dobrze, e przyczyn takich plag nkajcych cae narody jest bakcyl i to wychodowany bezwiednie przez samego czowieka. Brud, ciasnota, brak podstawowej higieny panuj powszechnie w ludzkich rodowiskach. Takie warunki stay si wylgarni wszelkich gronych zarazkw, ktrych nauka wczesna jeszcze nie znaa. Pierwszy publiczny ustp miejski wybudowano we Francji dopiero w XIV wieku. Uwaano to wwczas za tak wielk zdobycz spoecznego postpu, e a sam mer miasta przyby na jego otwarcie. Medycyna dzisiejsza postawia stan higieny oraz profilaktyki na wystarczajco wysokim poziomie. Poznaa dziki mikroskopowi oraz ofiarnym trudom badaczy wiele rodzajw bakcyli. Wyprodukowaa potn bro w formie lekw, za pomoc ktrych prowadzia zdecydowan walk przeciwko wszelkim chorobom. Dziki zdobyczom nauki pooono dzi kres wielu gronym epidemiom niemal w 100%. W walce z chorobami o ycie ludzkie ogromn rol odgrywa obecnie chirurgia, ktra w swej precyzji dosiga szczytw. Wydawaoby si, e medycyna, majca na swym koncie zapisanych tak wiele sukcesw, ju dochodzi do opanowania wszystkich chorb nkajcych ludzko zwaszcza w dobie obecnej. I dlatego bezkrytyczni entuzjaci gosz na wszystkie strony wiata triumf postpu medycznej wiedzy. Wci si powtarza, e medycyna wspczesna z kadym rokiem przedua ycie ludzkie, e podniosa wzrost czowieka u wszystkich narodw o kilkanacie centymetrw, e przesuwa naprzd wyniki w wyczynach rekordowych sportu, e leczy si nawet raka. Niektrzy optymici przepowiadaj, e wiedza lekarska w niedalekiej przyszoci przeduy wiek ycia ludzkiego do okoo 150 lat, bo tyle zasobw energii witalnej przynosi w sobie kady czowiek na wiecie. Co za szczliwa przyszo naszych pokole. Moe to kiedy nastpi? Trzeba jednak wnikliwiej spojrze w oczy obiektywnej prawdzie, a przekonamy si, e goszone peany o moliwoci sztuki medycznej maj w sobie za duo optymizmu i zudze, nawet zakrawa to na prawdziw ironi. Niewtpliwie wiele zrobiono w dziedzinie wiedzy medycznej, ale pozostao jeszcze wiele do zrobienia. Nikt nie mie zaprzeczy temu, e dzisiejsza wiedza medyczna poznaa do dokadnie czowieka pod wzgldem anatomicznym, morfologicznym, fizjologicznym, biochemicznym i w wystarczajcym stopniu psychologicznym. Jeli natomiast chodzi o skuteczno leczenia, to medycyna staje mocno zaenowana. Bardzo wiele jest trapicych czowieka chorb, wobec ktrych wiatowa medycyna stoi bezradna. Do takich nieuleczalnych schorze nale: rak, stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex), uwid i zanik mini, martwica koczyn dolnych, grzybica, uszczyca, alergie i cay zesp chorb psychicznych ze schizofreni na czele. One kpi z naszych lekw. Nie ma rwnie uzasadnionych podstaw, na ktrych opieramy tak czsto powtarzane twierdzenie o przeduaniu z biegiem lat ycia ludzkiego. Przeduamy w czasach dzisiejszych ycie ludzkie. Jak to mamy rozumie? Moemy liczy w ten sposb: tysic lat wstecz czowiek y tylko 30 lat, piset ju osign 40 lat ycia, przed stu laty y ju 60 lat, dzi 70 lat, a za sto lat czowiek ju osignie 100 i wicej lat swojego ycia. Takie pojmowanie mija si z prawd. Jeli wic chodzi o przecitn dugo ycia poszczeglnego czowieka, to w tym wzgldzie nic si nie zmienio od 2000 lat. Wemy na dowd chociaby przedstawicieli sztuk piknych, jak dugo oni yli? Staroytny genialny rzebiarz, Fidjasz, y lat 70. Wemy artystw okresu Renesansu, a wic sprzed 400 lat Micha Anio y lat 89, Rubens 63, Tycjan osign a 99 lat ycia. A wic przecitny wiek ycia ludzkiego w ubiegych stuleciach zamyka si w granicach okoo 65 lat. Czy my dzi duej yjemy? Niestety! Nieliczne jednostki dzisiaj przekraczaj 80 lat ycia. Jednostki te pochodz z koca XIX wieku. Nie wiemy jak dugo bd y osobniki z drugiej poowy XX wieku. Jeli natomiast chodzi o nasze przysze pokolenia, to wedug wszelkich uzasadnionych prognoz, mona zaryzykowa twierdzenie, e ich ycie moc-

no si skrci. Twierdzenie o przeduaniu dzisiaj ycia ludzkiego oparte na wypadkowej ze statystycznie ujtych ilociowo narodzin i pogrzebw nie jest adnym argumentem. Owszem, nie da si zaprzeczy, e dzisiejsza medycyna przedua znacznie ycie poszczeglnych jednostek w ich krytycznym wieku, zaczynajcym si po szedziesitce w przypadkach cikich chorb. Jeszcze 50 lat temu czowiek po 60 roku ycia, gdy zapad na zapalenie puc, przypaca swym yciem. Nawet dla takich grypa ju bya niebezpieczna. Dzisiaj te choroby atwo si likwiduje. Nawet bardzo stary czowiek przetrzymuje cik operacj dziki wzmacniajcym rodkom oraz transfuzji krwi, co dawniej byo niemoliwoci. Jest take spraw dyskusyjn, czy wyszy wzrost dzisiejszej modziey jest zjawiskiem pozytywnym. Dzisiejsze pokolenie wczeniej si fizycznie rozwija, lecz jest daleko sabsze od dawnego i prdzej si starzeje. y dugo jest niewtpliwie pragnieniem kadego czowieka. Ale gdyby go postawiono wobec alternatywy y 90 lat w niedostwie i cierpieniach, czy te y 75 lat, lecz w peni si fizycznych i tyzny ducha bez adnych cierpie, to chyba by kady wybra t drug moliwo. Nie zawsze choroby czekaj na wiek starczy czowieka, atakuj one i modych ludzi, nie oszczdzaj nawet dzieci, a w dobie obecnej mno si w zastraszajcy sposb. Niedawno otrzymaem z Chicago li takiej treci: Mam dopiero 26 lat ycia. Od pewnego czasu poczuem stopniowo nasilajcy si bezwad w nogach oraz lekkie zakcanie mowy. Udaem si w tym stanie do lekarza, ktry po zbadaniu mnie orzek, e jestem chory na stwardnienie rozsiane, a na to schorzenie nie ma na wiecie dotd lekarstwa. Jake to jest pytam lekarza. Wy uczeni Amerykanie, potraficie zbudowa maszyn tak cudown, e na niej dotarlicie a na ksiyc, a nie potraficie naprawi moich ng, bym mg chodzi po ziemi? I c cierpicym po waszych cudownych wynalazkach. Lekarz zaenowany rozoy wymownie i zarazem bezradnie rce, spuci gow, popad w zadum i nic nie odpowiedzia. Bolesny wstrzs przeywa kady pacjent, gdy usyszy z ust lekarza lub drog poredni przez kogo, e jego choroba jest nieuleczalna. W oka mgnieniu pryska w nim rado i nadzieja. Bankrutuje wszelka filozofia. Mona jednake postawi i odwrotne twierdzenie nie ma chorb nieuleczalnych. Nie znamy tylko skutecznych rodkw i metod do ich zwalczania. Zreszt walka z chorob jest ostateczn koniecznoci. Chodzi o to, by nie dopuci wroga do wtargnicia w mury twierdzy i trzyma go w szachu od niej z dala, nieli walczy z nim, gdy ju jest w niej wewntrz i zanim jego obecno organizm zasygnalizuje blem, zdy poczyni w nim nieraz nieodwracalne spustoszenie. Dlatego zatem waniejsz jest rzecz nie dopuci do pwstania schorzenia nieli je leczy. Jest to fundamentalna zasada medycyny, odwieczna, a w dobie dzisiejszej staa si najbardziej aktualna, nie cierpica zwoki. Organizm ludzki skada si z okoo 30 bilionw rnorodzajowych komrek, a kada z nich zawiera w swej strukturze tysice kombinacji z ultramonekularnych elementw. Z komrek tworz si tkanki, z tkanek organy, z organw za powstaje ukad czyli system, a te znowu cz si w cudown strukturaln cao naszego organizmu. Na skutek takiej budowy organizm ludzki przedstawia bardzo skomplikowan, zbyt czu zoono. Przeto wystarczy, aby jaki szkodliwy czynnik zakci funkcjonalno bodaje jednej komrki, ta z kolei wywoaa zaburzenie w ssiedniej i w ten sposb proces destrukcyjny obejmie cay organizm. Jest to pocztek kadego schorzenia. Skoro organizm ludzki jest tak skomplikowany, tak czuy i wraliwy, musi przez to samo mocno reagowa na wszelkie czynniki otoczenia oraz sposobu odywiania. Dlatego na skutek kadej zmiany rodowiska i nowych warunkw yciowych ludzki organizm musi si do nich dostosowa. Ta akomondacja w dobie obecnej staje si bardzo utrudniona, gdy rodowisko bytowe staje si dla nas wprost katastrofalne. Chcc zatem ratowa ludzko od zagady totalnej, jaka jej grozi ze strony wspczesnej cywilizacji, musimy szuka nowych drg wyjcia, musimy odkazi zatrute rodowisko oraz znale sposoby zabezpiecenia przed dalszym skaeniem, musimy rwnie znale rodki na pooenie kresu nkajcych nas chorb. W pojciach ZAPOBIEGA musi si woy now tre profilaktyczn, oprze na nowych zaoeniach, na nowych metodach o daleko wikszym zakresie dziaania. Ochrona czowieka musi si ju rozpocz od momentu, kiedy on jeszcze znajduje si w stanie embrionalnym w onie matki a do jego urodzenia. Okres ten ycia czowieka jest bodaje najwaniejszy, bo warunkuje stan zdrowia caego organizmu na cae pniejsze ycie. Drugim niesychanie wanym warunkiem dla zdrowia i ycia czowieka jest czas jego urodzenia, cilej, miesic przyjcia na wiat. Jest to kluczowe zagadnienie, ktre nauka powinna powanie bra pod uwag.

III

URODZIE SI POD PANN CZY LWEM

Kada sekunda obdarza ziemi trzema mieszkacami, ale czy w odpowiednim czasie? W okresie midzywojennym w wielu naszych czasopismach wci si powtarzao ogoszenie takiej treci: Przylij mi swoj dat urodzenia i 5 zotych w znaczkach, a ja ci powiem kim jeste, jaki masz charakter i co ci czeka w przyszoci. Nastpowa podpis: Schiller szkolnik. Ale nie trzeba si cofa w czasy przesze, skoro i dzisiaj jeszcze, wiele czasopism podaje horoskopy dla kadego w zalenoci pod jakim znakiem zodiaku si urodzi. I tak : urodzie si pod znakiem Lwa, jeste odwany z natury, wygrasz kad spraw dla siebie korzystnie, los do ciebie bdzie si umiecha. Urodzie si pod Pann, bdziesz mia charakter delikatny, wraliwy, powodzenie u kobiet, ale niepowodzenia yciowe po drodze bdziesz napotyka. Skorpion oznacza krtkie ycie. Waga wskazuje chwiejny charakter, itd. A wic jaki jest znak, takie jest oddziaywanie jego na losy czowieka. Dziwne, e takie banialuki w dobie obecnej jeszcze mona drukowa. Wida z tego, e tego rodzaju mdroci maj powodzenie wrd naiwniakw. Trzeba stanowczo podkreli, e przyszego losu adnemu czowiekowi nie da si przepowiedzie, ani z tego pod jakim znakiem si urodzi, ani z adnych przesanek astrologicznych. Owszem s okresy, w ktrych wpywy astroplanetarne, wynikajce z korzystnego ich ukadu oddziaywuj na bujnieszy rozkwit ycia na ziemi, a na rozwj umysw twrczo. Wieki np. XIV, XV i XVI wyday genijalnych twrcw architektury oraz niedocigych mistrzw pdzla i duta. Wiek XX znowu dostarczy wielu narodom rwnoczenie prawie ca plejad poetw, pisarzy i uczonych. W innych natomiast okresach historii rodz si tylko same miernoty. Wiemy, e na rozwj sztuki, literatury i filozofii pozytywnie wpywaj takie czynniki jak: oglny pokj, dobrobyt oraz ustabilizowana sytuacja polityczna i spoeczna. Ale wiemy te, e wymienione sprzyjajce warunki w niektrych okresach nie wpyny na pojawienie si wielkich ludzi. Jeli takie sprzyjajce okresy dla ycia bardziej produktywnego mieszkacw ziemi istotnie zachodz, to praktycznie i tak tego zjawiska nie da si wykorzysta, gdy nie mona obliczy, kiedy ten korzystny ukad gwiazd i odpowiednich cia niebieskich ma nastpi. Nam jednak nie chodzi o rozwaanie enigmatyczne o ruchach cia niebieskich, lecz o naukowe zagadnienia dotyczce daty urodzenia czowieka, na podstawie ktrej mona wycign praktyczne wnioski dla naszego i naszych pokole zdrowia.

Data urodzenia a zdrowie czowieka

Powiedz, w ktrym miesicu si urodzie, a uwiadomi ci, na jakie schorzenia jeste podatny, by mg unikn tej choroby, jaka ci zagraa. To nie to samo, co przepowiadanie losu czowieka wyczytane ze znaku pod jakim si urodzie, ani te dziwaczny horoskop determinujcy bezwzgldnie ycie i mier czowieka, lecz prawo oparte na przesankach dowodowych w odniesieniu do zdrowia fizycznego i czciowo psychicznego kadego czowieka. Rozpatrzmy to zagadnienie szczegowo. Soce jest oddalone od ziemi 149.000.000 km. Pomimo tak zawrotnego oddalenia wysya ono z siebie na ziemi taki ogrom energii nie tylko termicznej, ale wszelkiego rodzaju innej, nam jeszcze nie znanej, e gdyby nie byo ochronnej atmosfery ziemi, ziemia by w jednej sekundzie zmienia si w martw bry bez ycia i wkrtce zostaaby spalona. Przez warstw atmosfery przedziera si na ziemi zaledwie 48% energii sonecznej i niewiele kosmicznej. Ilo tej energii warunkuje wszelkie ycie na ziemi jego pocztek, rozwj, egzystencj. Im wicej jej dociera na ziemi, tym jest korzystniej dla wszelkiego ycia organicznego. Wiemy, e najwicej i wci rwnomiernie energii spywa na ziemi w sferze midzyzwrotnikowej, std aden miesic nie wykazuje rnicy klimatycznej przez cay rok. O rejonach podbiegunowych nie mamy prawie nic do powiedzenia. Nam chodzi gwnie o stref o klimacie umiarkowanym, gdzie my yjemy. Ziemia krc po swej elipsowej orbicie dookoa soca, znajduje si na kadym odcinku swej drogi, czyli w kadym miesicu, na rnej odlegoci i pod rnymi ktami nachylenia swej osi wzgldem niego. Std ziemia w kadym miesicu otrzymuje ilociowo, czciowo i jakociowo rne porcje sonecznej energii, co powoduje w strefie umiarkowanej czterorodzajowy klimat, o wielkiej skali ciepoty i zimna. Te wanie rnice klimatyczne najbardziej szarpi naszym organizmem, zmuszajc go cigle do akomondacji coraz innej energii. Wemy dla przykadu dwa kracowo rne miesice grudzie i czerwiec. W grudniu wpyw soca na ziemi

i jego mieszkacw jest minimalny, w czerwcu natomiast maksymalny. W grudniu natenie energii elektromagnetycznej jest minimalne, dlatego nie ma wyadowa w atmosferze w postaci piorunw, w czerwcu za maksymalne i burze z piorunami s czstym zjawiskiem. W obu tych miesicach jest take inna jonizacja w atmosferze. Na skutek wymienionych rnych odmiennych czynnikw spoeczno-kosmicznych, majcych swj wpyw na ziemi, powstaje na niej rnorodny ukad: ciepa, wilgoci, rozmieszczenia gazw, cyrkulacji prdw powietrza, cinie atmosferycznych, co powoduje znowu z kolei zmienno oraz odmienno transpiracji i biofermentacji gleby, rozwoju mikroorganizmw, fotosyntezy rolin i dynamizmu ycia przyrody w miesicach zimowych i letnich. Take przerne rodzaje bakterii rozmnaaj si inne w miesicach zimowych, a inne w letnich. Naley jeszcze doda i to, e ziemia w swym biegu dookoa soca w kadym miesicu znajduje si w rnym pooeniu wzgldem pewnych gwiazd i planet, ktrych przypuszczalnie promieniowanie astroplanetarne wywiera swj wpyw w jaki sposb na ziemi na ycie rolin, zwierzt a zwaszcza czowieka. Wszak wiemy, e nawet taka martwa brya, jak jest nasz ksiyc powoduje w swej peni bezsenno wraliwych ludzi. I przypuszcza naley take, e w zimie inaczej, a w lecie inaczej, wpywaj na ycie prominiowania cia niebieskich. Z przytoczonych przesanek wynika logicznie, e kady miesic ma inne warunki dla rozwoju ycia czowieka na ziemi: jedne s korzystne, drugie s niekorzystne. Ot czowiek w chwili swego urodzenia, czyli kiedy opuszcza swe dotychczasowe rodowisko, odizolowane od zewntrznego wiata zamkniciem w onie matki i wkracza w rodowisko nowe, aeby w nim ju zacz ycie samodzielne, styka si nagle po raz pierwszy w nim z przernymi nowymi, czynnikami, ktre na niemowlcym organimie wyciskaj swe jakby niezatarte pitno, jak piecz na wosku dobre lub ze, i to na zawsze. Cay ten splot warunkw pochodzcych od wiata zewntrznego pozytywnych lub negatywnych wciska si w gb dziecicego organizmu, wytwarzajc w nim predyspozycje oglnej, lub przeciw danej chorobie odpornoci, albo podatnoci, zalenie jakiemu schorzeniu dany miesic sprzyja. Nie jest wic rzecz obojtn w jakim miesicu czowiek si rodzi, jeli chodzi o jego prawdziwy rozwj i tyzn yciow. Prawo to wystpuje jedynie w strefie klimatycznej o czterech porach roku, w ktrym istnieje cykliczno powstawania i obumierania ycia przyrody. W strefie jak ju wzmiankowalimy midzyzwrotnikowej prawo to nie wystpuje. Dlatego miesic urodzenia w krajach tropikalnych nie ma znaczenia tego co u nas, chyba moe czciowo mie wpyw pora deszczowa lub sucha. Powtarzam raz jeszcze i akcentuj, miesic urodzenia w naszym klimacie rzutuje na stan zdrowia i prawidowy jego rozwj na cae ycie. Trzeba zatem koniecznie to zagadnienie bra pod uwag w planowaniu swej rodziny. Wylgi ptakw, mioty zwierzt odbywaj si w naszym kraju w miesicach najkorzystniejszych na wiosn i w lecie. Do takiego postpowania zwierzta s zmuszone przez warunki klimatyczne i w pewnym stopniu ich instynkt. Czowiek natomiast powinien i musi sam decydowa o wyborze miesica, w ktrym ma zrodzi swoje potomstwo, by byo zdrowe i odporne na niektre zwaszcza grone choroby. Musi wic wybra miesice najkorzystniejsze. S to miesice letnie: czerwiec, lipiec, sierpie i wrzesie. Najfatalniejszymi miesicami dla zdrowia ludzkiego s padziernik, listopad, grudzie i stycze. Osobne zagadnienie stanowi miesice wiosenne: marzec, kwiecie i maj. Powtrzam raz jeszcze, e miesic urodzenia kady swoicie rzutuje na predyspozycje czowieka do schorze z danym miesicem zwizanych. Nie jest to jaka determinacja absolutna, lecz zasada o wielkiej sprawdzalnoci. Przeprowadziem badania na kilku tysicach chorych, przekonaem si e zasada ta w 90% potwierdza si. Wyda si moe, e podzia na miesice korzystne lub niekorzystne urodzenia jest pozbawiony sensu, skoro czowiek, obojtnie w ktrym miesicu si rodzi na kad chorob cznie z rakiem moe zapa. Jest to prawda, ale z duym zastrzeeniem. Wprawdzie kady noworodek jest potencjalnie podatny na kad chorob, to jednak choroby u urodzonych w miesicach korzystnych daleko rzadziej wystpuj, s mniej grone i bez porwnania atwiej wyleczalne, nie powoduj powika, nie przechodz w stany chroniczne. Ludzie urodzeni w miesicach letnich s bezwzgldnie odporniejsi na zapadalno chorb, bardziej regeneratywni od urodzenych w misicach jesiennych i zimowych. Wemy dla przykadu dwch osobnikw: jeden z nich urodzi si w listopadzie czyli w miesicu najbardziej sprzyjajcym powstawaniu powika reumatyczno-gocowych, a drugi w czerwcu, czyli w miesicu antyreumatycznym. I okazuje si, e czerwcowiec zapad na ciki przypadek reumatyzmu, podczas gdy listopadowiec jest zdrowy jak tur. Ale reumatyzm u zrodzonego w czerwcu zosta nabyty, jest nastpstwem albo przezibienia, albo przez duszy czas przebywania w wilgotnym miejscu, nie jest zwizany z organizmem, wic atwo wyleczalny. Podczas gdy listopadowiec zachoruj na t chorob, trudno go bdzie wyleczy, poniewa schorzenie to jak

gdyby zostao wszczepione w jego organizm w chwili urodzenia, czyli w pierwszych dniach jego ycia. Nie bd wyszczeglnia, ktry miesic do jakiej choroby, zwaszcza gronej, stwarza u czowieka predyspozycj na jej zapadalno, by nie sia wrd ludzi wraliwych paniki. Niejeden mgby przy lada niedyspozycji wmawia w siebie choroby miertelne, zwaszcza nowotworowe. Zreszt co innego jest potencjalna skonno do zapadniecia na dan chorob, a co innego faktycznie zachorowanie. Urodzony w miesicu niekorzystnym moe doy do pnej staroci w peni zdrowia i si i na odwrt, kady, mimo e si urodzi w miesicu bardzo korzystnym, umrze modo. A jeli kto zacznie hodowa alkoholizmowi, narkotykom i rozpucie, niech si poegna ze zdrowiem swym i yciem zawczasu. I na odwrt, kady mimo e si urodzi w korzystnym miesicu, umrze modo, jeli bdzie hodowa alkoholizmowi i rozpucie, prowadzc niewaciwy tryb ycia. Chciabym jeszcze zwrci specjaln uwag na dwa miesice wiosene maj i kwiecie. Wydawaoby si, e maj, w ktrym soce poza czerwcem, zsya na ziemi najwicej dobroczynnych promieni, dziki ktrym dynamicznie rozwija si ycie w caej przyrodzie, powinien by bardzo korzystny dla ludzi w nim urodzonych. Tymczasem urodzeni w maju maj skonno do zapadania na grulic i przypadoci oskrzelowe puc. Zjawisko to mona wytumaczy nastpujco. W maju kwitn masowo drzewa i wikszo rolin kowych. Dojrzae pyki z pekajcych puszek prcikw kwiatowych przepeniaj powietrze i zostaj wdychane w puca. Moliwe, e pyki niektrych kwiatw zawieraj w sobie substancje toksyczne, ktre wchonite w puco dziecice, jeszcze zbyt delikatne, stwarzaj podatne podoe dla rozwoju lasecznikw grulicznych i u sabszych osobnikw mog istotnie wywoywa stan chorobowy. Wiemy, e astmatycy czuj si najgorzej w maju. Nieuleczalnie chorzy na grulic w tym miesicu najczciej umieraj. Drugim ciekawym miesicem jest kwiecie. Rodzi si w nim najwicej dzieci pci enskiej. Jeli si urodzi chopak, bdzie mia w swym ukadzie organicznym cechy podobne jak w organizmach kobiecych i skonnoci do niektrych chorb na jakie zapadaj kobiety. Z tego by wynikao, e o stanie zdrowia decyduje kwiecie, tak jak kady inny miesic urodzenia, a e w kwietniu rodzi si najwicej osobnikw pci enskiej, nasuwa to przypuszczenie, e na determinacj pci miesica kwietnia, wpywa miesic zapodnienia, jakim jest sierpie.

IV UWAAJ GDZIE MIESZKASZ

Czowiek posiada trzy wiaty: swoje mieszkanie, wntrze wasnej duszy i wiat zewntrzny.

Nawet zwierzta trzymane w niehigienicznych pomieszczeniach choruj, karlej i czsto gin. najwyszej rasy kury, chociaby byy najracjonalniej karmione, jeli pozostan w zimie w budynku ciemnym, zimnym i wilgotnym, nie bd si niosy. A czowiek tym bardziej w mieszkaniu nieodpowiednim nigdy nie bdzie si prawidowo rozwja i cieszy penym zdrowiem. Ju od stu przeszo lat lekarze gosz, e dla zdrowia czowieka mieszkanie musi by suche, soneczne, obszerne i czyste. Okazuje si jednak, e wyliczone walory jeszcze w peni nie warunkuj zdrowotnoci mieszkania. S jeszcze inne niezbdne czynniki zdrowotne, ktrych nasi projektodawcy budowlani nie znaj i nie chc zna o nich na nieszczcie dzisiejszego czlowieka. Chcc zatem omwi te nieznane czynniki, zacznijmy od klasycznego przykadu. W jednym domu w Bydgoszczy nad kanaem mieszkay razem cztery kobiety matka i jej trzy crki. Wszystkie rwnoczenie choroway na naderki trzeciego stopnia i na anemi wraz z innymi przypadociami. Na ich usilne proby pewnego dnia wstpiem do nich. W ich mieszkaniu odczuem dranice prdy w nogach. Ale wasze mieszkanie jest dla zdrowia zabjcze powiedziaem. Musicie std ucieka. W odpowiedzi usyszaem takie sowa: w tym mieszkaniu siedzi naprawd jakie zo, albo wisi nad nim czyje przeklestwo. Wszystkie chorujemy, jestemy wci rozdranione bez powodw. Ssiedzi nam powiedzieli, e kto wejdzie do tego mieszkania na stay pobyt, wnet zostanie wyniesiony w trumnie. Po roku faktycznie kobiety te przeniosy si do nowego mieszkania o dziwo, wszystkie zaczy powraca do

zdrowia. To nie jest jaka bajeczka, lecz fakt oczywisty, za ktrego prawdziwo bior na siebie pen odpowiedzialno. Jake czsto daj si syszec narzekania ludzi, odkd tutaj zamieszkalimy, zaczy na nas wali nieszczcia w postaci rnych chorb. Choruj dzieci nasze, my sami czujemy si jako nieswojo. Ludzie ci maj mieszkania ze wszech miar wygodne, jasne, obszerne, czyste. gdzie zatem ley przyczyna rozdranienia, bezsenno i rnych chorb u mieszkacw komfortowego mieszkania. Ot przyczyny choroby i czsto nawet mierci kryje si pod fundamentami domu i w cianach mieszkania. Kardynalnym warunkiem zdrowotnoci kadego domu jest podoe czyli grunt, zapromieniowanie, oraz materia z jakiego dom zostaje zbudowany.

Podoe gruntu
Przy planowaniu osiedli ludzkich oraz gmachw uytecznoci publicznej bierze si pod uwag wzgldy urbanistyczne oraz warunki sanitarne, nie zwaajc na to, e nie kady teren pod budow domw mieszkalnych si nadaje, wanie ze wzgldw zdrowotnych. Projektodawcy nie wiedz o tym, e istniej pewne partie terenu, szersze lub wsze, ktre oddziaywuj geopatologicznie na ludzkie organy przez tak zwane zapromieniowanie gruntu. Zagadnieniem o szkodliwoci promieniowania podziemnych y wodnych dla ywych organizmw czyli radiestezj zajmuje si cay szerg zastpw uczonych na Zachodzie, zwaszcza w Niemczech, gdzie osignito powane rezultaty praktyczne. Co to jest promieniowanie i na czym ono polega. Podobnie jak w organimie ludzkim rozchodz si w rnych kierunkach yy i ttnice doprowadzajce krew do wszystkich komrek tak w wewntrznej skorupie ziemskiej znajduje si szereg sieci podziemnych y wodnych w formie rzek i strumykw zasilajcych w wod rzeki naziemne, utrzymujce wilgotno gleby, a tym samym rwnowag midzy biosfer i atmosfer. S owe yy, jak widzimy, celowe i konieczne dla naszej gleby, jednake wytwarzaj one pewne punkty niebezpieczne dla czowieka, co wykazay liczne dowiadczenia. Pynce yy wodne pod ziemi, na skutek tarcia wody o skay i przerne warstwy ziemi, wytwarzaj adunki elektryczne. One za zapromieniowuj w jaki sposb pooonymi nad yami wodnymi gleb waciwociami bardzo szkodliwymi dla zdrowia ywych istot. Promienie te specjalici radiestezji nazywaj bez ogrdek rakotwrczymi. Pewien hydrolog zarzuci mi, e taki termin jak ya wodna nie istnieje. W radiestezji tylko tym terminem si posuguj: ya wodna. rda i strumyki podziemne chyba najbardziej mona nazwa yami ni y zota lub miedzi. W Niemczech i u nas byy przeprowadzone nastpujce dowiadczenia. Na gruntach najsilniej zapromieniowanych sadzono drzewka rnego rodzaju w kilku rzdach. Pocztkowo drzewka te rosy szybciej nieli te same gatunkowo posadzone na gruncie niezapromieniowanym. Szybko jednak nastpowao zahamowanie. Drzewka zapromieniowane zaczy karle i usycha. Stwierdzono naukowo, e u ludzi mieszkajcych na terenach zapromieniowanych nastpuje powolny rozpad krwi, koczcy si leukemi i typowym rakiem. Najbardziej rakotwrcze zapromieniowanie wystpuje w punktach przecicia si y wodnych. W ten punkt najczciej uderzaj pioruny. aden piorunochron nie uchroni od piorunu budynku, stojcego na punkcie skrzyowania podziemnych y wodnych. aden bocian nie buduje gniazda na taki budynku. Wobec niewtpliwego stwierdzenia szkodliwoci zapromieniowania pewnych terenw, nie wolno dopuszcza do budowy na nich mieszkalnych budynkw, a tym bardziej szpitali, jak rwnie do zamieszkania w budynkach zapromieniowanych. W jaki sposb mona zbada budynek zapromieniowany? Bardzo prosto i atwo. Do tego suy tak zwana rdka, zrobiona z ywej leszczyny lub wierzby, albo z metalu w formie wideek. Specjalnie uzdolniony rdkarz trzyma oba koce rdki w rkach skierowanych doni do gry i powoli si posuwa na danym terenie lub mieszkaniu. W momencie kiedy rdkarz si znajduje nad podziemn y wodn, rdka w jego rku zareaguje nagle silnym skrtem wolnego koca w d. Badajc budynek ju stojcy na miejscu zapromieniowania, trzeba pamita o jednym takim zjawisku. Promienie radiestezyjne od dou do gry rozchodz si jakby po bokach stoka odwrconego podstaw do gry. Moe wic w skutek tego si zdarzy, e jedno pitro bdzie zapromieniowane, a inne nie. Rwnie na tym samym pitrze jedne mieszkania mog by objte rakotwrczymi promieniami, a drugie zupenie bezpieczne. Czasami zwierzta mog nam wskaza bezbdnie miejsce zapromieniowania. Wszystkie zwierzta na og

przezornie unikaj miejsc zapromieniowanych. Kot natomiast i pszczoy lgn do takich miejsc. Pszczoy na nich chtnie siadaj caym rojem, koty rozkosznie si wyleguj. Czy wobec zabjczych wpyww podziemnych y wodnych mamy sta bezradni? adn miar! Myl ludzka potrafi wycign z kadej trudnej sytuacji. Z pomoc przychodzi rwnie historia powszechna, ta najstarsza mistrzyni ycia. Z wielu danych historycznych wiemy, e staroytni Rzymianie znali radiestezj i umieli si przed zabjczymi wpywami zapromieniowa terenowych skutecznie zbezpieczy. onierze rzymscy spdzili wiksz cz swego ycia w polu. Musieli zakada obz nieraz na czas duszy, zwaszcza nad Renem, ktry by granic midzy Gali a Germani. Musieli wic dba o swoje zdrowie. lad po jednym takim obozie wyjani nam wiele spraw z radiestezji. W miejscowoci Steinau pooonej nad Renem, w Niemczech, podczas badania terenu mocno zapromieniowanego, gdzie czsto wystpoway zaburzenia w liniach elektrycznych wysokiego napicia, natrafiono na teren o ksztacie duego prostokta, nad ktrym rdka przestawaa reagowa. Zaczto w tym miejscu kopa, natrafiono na du betonow pyt o powierchni prostoktnej. Po mudnych badaniach uczeni doszli do wniosku, e odkopana pyta bya posadzk koszar legionw rzymskich. Kawaek tej pyty wzito do analizy i okazao si, e jest ona odlana z krystalicznego piasku rzecznego i wapna z domieszk zwierzcego biaka. Przypuszcza si, e Rzymianie do zadoowanego wapna gaszonego wrzucali padlin. Taka prosta kombinacja zaprawy murarskiej nieweluje wszelkie promieniowanie. Mona przypuszcza, e redniowieczni mistrzowie uywali do wznoszenia monumentalnych katedr i paacw takiej samej zaprawy co i Rzymianie. I by moe dlatego, te gigantyczne budowle s tak mocne, trwae i suche oraz korzystne dla zdrowia. Na podkrelenie zasuguje fakt, e mieszkacy dzisiejszego Kamerunu w Afryce znaj zjawiska radiestezyji i za pmoc prymitywnych przyrzdw potrafi neutralizowa zaproieniowanie terenw tam, gdzie zamierzaj klei wasne szaasy. Drugim podstawowym czynnikiem zdrowotnoci mieszkania jest materia z jakiego si je buduje.

Materia budowlany
Kwestia mieszkaniowa jest tak naglca w caym cywilizowanym wiecie, e si buduje szybkociowce z tworzyw sztucznych bez zwracania baczniejszej uwagi na to, czy tworzywa te wszystkie s odpowiednie dla zdrowia czowieka. Kady gospodarz wie, e trzoda chlewna w pomieszczeniu zbudowanym z pustakw betonowych choruje, nie daje adnego przyrostu. Bezkonkurencyjnym pod wzgdem zdrowotnym materiaem na budow mieszka dla ludzi, pozostanie po wsze czasy jedynie drzewo. Reguluje ono nie tylko rnic temperatur zimy i lata, ale nadto zasila organizm ludzki w zbawienne stymulatory, dokadnie w biostyminy. Stymulatory biogenne, o ktrych bdzie mowa szczegowiej w dalszym rozdziale, s to chemiczne, nieznane substancje, ktre dostarczone organizmowi ludzkiemu nadaj mu tyzn, odporno przeciw wszelkim schorzeniom i w przypadku choroby lecz. Wystpuj one w duym skumulowaniu w tkankach przede wszystkim aloesu i w mniejszych ilociach w rolinach, a szczeglnie w drzewach do dugo po oderwaniu od ziemi. Drzewo cite nie traci od razu ycia, jak czowiek czy zwierz, lecz szybko wytwarza w sobie biostyminy, czyli pewne zasoby energii, przeduajce na jaki czas ycie. Topola np. i wierzba po ciciu zatrzymuj ycie na jaki czas. Wystarczy ich ga po kilku nawet miesicach wsadzi do ziemi, a odyje i zacznie rosn. ciany mieszkania z drzew iglastych, mimo ich obrbki, przez kilkadziesit lat jeszcze promieniuj nie tylko ywic, ale i biostymin. Niestety, budowanie domw z drzewa w czasach obecnych jest w praktyce nieziszczalne. Wedug oblicze, cay drzewostan naszego kraju wystarczy by zaledwie dla budowania domw mieszkalnych dla jednego wojewdztwa. Po drzewie jeszcze najzdrowszym materiaem jest cega palona, ale niestety i jej dzisiaj nie starcza. Pozostay jedynie tworzywa sztuczne. Powstaje w zwizku z tym pytanie, czy te tworzywa nie s czasami szkodliwe dla ludzkiego organizmu. Pytanie to dopiero w ostatnich czasach stao si problmem w Ameryce i u nas. Niech te problemy zdrowego budownictwa rozstrzygaj specjalici technolodzy i dowiadczeni chemicy. My jedynie moemy przypomnie o tym, e powinno si ciany mieszkania wyoy fornierami z drzewa szpilkowego. Midzy nimi a cian powinna by cienka izolacja z trocin drzewnych. Forniery maj iga od podogi po parapety okien. Podogi w mieszkaniach bezwzglednie powinny by z drzewa, nigdy sztuczne i pokryte dywanem, a w adnym wypadku linoleum. Jeli za musimy budowa z pustakw, to powinny one by mieszanin zaprawy murarskie z ulami lub suchymi trocinami z drzewa.

10

Urzdzenia wewntrzne
W pokoju mieszkalnym okna powinnym by umieszczone po stronie wschodniej i poudniowej. Najwikszy dynamizm twrczy w przyrodzie ywej wystpuje w godzinach rannych od wschodu soca do godziny 10:00 W tych bowiem godzinach roliny wykazuj najwiksz aktywno swego rozwoju. Chodzi wic o to, aby ranne soce, zwaszcza w lecie, wnosio do pokoju yciodajn energi do puc i do obiegu krwi w organimie ludzkim. ko w sypialni czy w pokoju samotnym powinno by ustawione w kierunku pnoc-poudnie, tak aby w czasie snu gowa czowieka bya skierowana na poudnie, nogi na pnoc, a cay korpus i jego prdy biologiczne pokryway si z kierunkiem igy busoli, czyli w kierunku linii midzybiegunowej ziemi. Take jeli ukad pomieszczenie na to pozwala, ko powinno sta na rodku podczas spania na nim, a przynajmniej na metr oddalone od ciany, po to, aby cyrkulacja powietrza obejmowaa picego ze wszystkich stron. Tak praktykuj Wosi, Szwajcarzy i w niektrych rejonach Francuzi. Nie wolno nam bezkarnie zapomnie i o potrzebach naszego ducha. Dzi zapanowaa bezmylna moda mieszka goych, jednokolorowych cian, bez obrazw i ozdb. Chyba do ju mamy monotonii i szarzyzny naszego otoczenia na co dzie. Widzimy jednakowe szare domy na kadej ulicy miast, obracamy si w tych samych przedmiotach codziennej pracy, ogldamy te same twarze w najbliszym naszym otoczeniu. A przecie wszelka monotonia, szaro, jednostajno, jaowo otoczenia i rodowiska szybko wyjaawia i upoledza nasz psychik, rodzi w niej konflikty, napicia apati. Marynarze, kiedy przez duszy czas przebywaj na dalekich morzach popadaj w jak dziwn psychoz i cakowite rozkojarzenia psychiczne. Bez powodu staj si li, nerwowi, skorzy do bjki, buntu i ktni. Niewtpliwie ten ich stan psychiczny powstaje na skutek ogromnej szarzyzny morza, nieba i jednostajnoci otoczenia na co dzie. Rwnie czonkowie ekspedycji naukowych, mimo e s ludzmi powanymi, mdrymi, z wielk trudnoci znosz duszy pobyt w szarej krainie podbiegunowej, citej wiecznym lodem. Jeli zatem chcemy zapewni sobie harmonijne, bezkonfliktowe warunki rozwoju psychicznego, musimy urzdza nasze mieszkania tak, aby czu si w nich jak najlepiej. Pikne obrazy, estetyczne ustawienie mebli, ywe postawione umiejtnie kwiaty, wszystko to wzbogaca nasze uczucie, oddziaywuje dobroczynnie, umys nastawia twrczo. May jednak fragment obrazu, may kwiatek, moe sta si bodcem do powstania epopei lub genijalnego wynalazku. U podoa naszj zdrowej psychiki ley silny pocig do ywej przyrody, zwaszcza do drzew i kwiatw. Szwajcaria np. pomimo posiadania ogromu lasw alpejskich, tonie dosownie w kwiatach hodowanych ludzk rk. Wszystkie zamieszkae domy miast i osiedli s udekorowane tak od wewntrz jak i na zewntrz kwiatami. Nawet niektre odcinki brzegw Renu s obsadzone ogrodowymi kwiatami. Dlatego w naszych mieszkaniach, w oknach na balkonach powinno znajdowa si wiele kwiatw, ale tylko takich, ktre dobroczynnie wpywaj na nasz psychik i zdrowie ciaa. Do takich nale: araukaria, palmy, aloesy, re. Zim i latem powinno si trzyma ywe gazki brzozy we flakonach z wod oraz witki sosny lub wierka w doniczkach bez wody. One bowiem wydzielaj z siebie i roztaczaj po mieszkaniu bakcylobjcze olejki eteryczne.

V JAKI JEST TWJ UBIR

Radbym wiedzie jak soce i wiatr wicej waszej skry bezporednio dotyka, bowiem w wietle sonecznym tchnienie ywota si tai, do ycia w wietrze. (K. Gibran, Prorok) Zacytowne sowa pisarza libaskiego jako motto, nie s propagowaniem jakiego nudyzmu, lecz jedynie przypomnieniem, e jestemy integraln czstk ywej przyrody, w ktrej nurt zostalimy wczeni, i nie powinnimy dla naszego zdrowia od niej by odizolowani obuwiem i ubraniem. Nie we wszystkich niestety krajach wiata mona si obej bez ubrania i obuwia, lub zredukowa je do biodrowej opaski. W zimnym klimacie czowiek

11

musi ubraniem siebie chroni przed zabjczym chodem i mrozem. Ale naley te wiedzie, e rola ubioru nie ogranicza si tylko do ochrony ciaa ludzkiego przed wpywami klimatu, lecz obejmuje psychik czowieka, siga w jej gb, ksztatuje osobowo spoeczn, warunkuje nasz stan zdrowotny. W zwizku z tym, w omawianiu ubioru musimy bra pod uwag znaczenie materiau, formy i koloru stroju.

Materia ubrania
W Stanach Zjednoczonych od kilkunastu lat gono si przestrzega przed szkodliwoci nylonowej bielizy. Co musi by prawdy w tym ostrzeeniu. Sprbujmy to zagadnienie rozpatrzy. Wspczeni uczeni wypowiadaj coraz mielej swj pogld, e we wszechwiecie oprcz si elektromagnetycznych i promieni radioaktywnych istniej jescze jakie nieuchwytne siy, ktre s zdolne w pewnych warunkach do wywoywania zjawisk, czasem niezwykych w znaczeniu twrczym lub niszczycielskim. Siy te tkwi zarwno w ywych organizmach, jak te w przyrodzie martwej. Na potwierdzenie tej hipotezy przeprowadmy takie proste dowiadczenie. Wemy trzy rnej wielkoci i wieku mae araukarie. Zasadmy je w tej samej ziemi, o tej samej godzinie, jedn w doniczce glinianej drug w skrzynce drewnianej, a trzeci w baniaku elaznym i postawmy wszystkie w tym samym pomieszczeniu. Co si okae. Najlepiej bdzie rosa w doniczce glinianej, do dobrze w drewnianej skrzynce, tylko czciej musi by podlewana, w elaniaku natomiast, jeli nie uschnie, to bdzie ndznie tylko wegetowa. Jeszcze wyraniej mona wykaza to zjawisko na przykadzie chiskiej ry. Zakadajc, e elazo nie dopuszcza transpiracji powietrza do ziemi, mona boki baniaka podziurkowa. Nic to nie pomoe, ra zmarnieje. Wypywa std prosty wniosek, e materia naczy w jaki sposb wpywa dodatnio lub ujemnie na rozwj i ycie rolin. Jeeli zatem blisko wymienionych materii, gliny, drewna i elaza wywiera korzystny lub szkodliwy wpyw na rolin, to chyba przez bezporedni kontakt materii ubrania z ciaem czowieka powstaje wiksze oddziaywanie na niego. Wiemy bowiem, e prymulki, pioun, poziomki maj wpyw alergiczny na wielu ludzi, promieniuj na organizm nawet ze znacznej odlegoci. Std logiczny wniosek, e bielizna sporzdzona z tworzyw sztucznych, nie jest obojtna dla zrowia czowieka, skoro styka si bezporednio ze skr. Pod tym wanie wzgldem zaobserwowaem mimowolnie ciekawe zjawisko. Na play nad Adriatykiem pooyem obok siebie na kocu nylonow koszul i jedwabne kalesonki. Dzie by parny, przesycony cikim powietrzem. Zbierao si na burz. Po godzinie chc si ubiera. Bior kalesonki, s suche, mocno nagrzane, ale bior koszul i ze zdziwieniem spostrzegam, e caa jest wilgotna i wcale nie nagrzana. A przecie nawet guma byaby sucha i ciepa. Std wida, e wszelkie nylony cigaj, niby gbka, par wodn z powietrza. Wydaje si, e wszelkie nylony, stylony, perlony i inne lony nie tylko hamuj transpiracj ciepa i izoluj je od dostpu swieego powietrza, ale oddziaywuj na ludzki ustrj niekorzystnie, jeli nie wrcz szkodliwie. Nasuwa si uparcie podejrzenie, e te wszystkie sztuczne tworzywa, z ktrych si robi bielizn, zwaszcza kobiec, mog promieniowa na ywe organizmy rakotwrczo. Czy te tak liczne u dzisiejszych kobiet wystpujce naderki i guzy przymaciczne oraz nowotwory sutek, nie s wywoywane nylonowymi koszulkami, bluzeczkami i reformami? Wiele przemawia za tym, e powinna by noszona bielizna jedynie z surowego jedwabiu, lnu i baweny oraz z kombinacji tyche surowcw, gdy te materiay s zgodne z bioprdami ustroju czowieka. Ludy staroytne, zwaszcza w ciepych krajach uyway ubra wycznie jedwabnych i lnianych. Ubrania natomiast wierzchnie od zarania dziejw ludzkich noszono z weny i skry zwierzcej.

Forma stroju
Ubir zabezpiecza nas nie tylko przed surowoci zimna, ostrych promieni sonecznych i chroni ludzk naturaln wstydliwo przed oczyma ciekawskich, lecz nadto odzwierciedla psychik ludzk, ksztatuje osobowo jednostki, wywiera wpyw na obyczajowo spoeczn, poniewa ubir towarzyszy czowiekowi we wszystkich jego etapach ycia od urodzenia a po grb i poza grb. Przeto powinie przydawa uroku pikna i dostojestwa. Wszak nie na darmo bogaty i pikny ubir nazywa si strojem. Na pikno stroju skadaj si forma, delikatno materii i barwa. Strj bogaty, wykwintny i o specjalnej formie wyrnia i odrnia klasy spoeczne w kadym narodzie. By czst symbolem wadzy i dostojestwa. Na przykad przywdziewanie stroju krlewskiego wedug zwyczajowego prawa obowizywao kadego monarch przynajmniej w dniu jego koronacji, podczas pierwszej udzielonej au-

12

diencji i przy przyjmowaniu hodu od poddanych dygnitarzy. Obowizyway i nadal s przestrzegane zasady waciwych strojw dyplomatycznych, lubnych, balowych, generalsich. Od wielu wiekw nie ulegaj one wikszym zmianom. Tej niezmiennoci uroczystego stroju w niektrych sytuacjach yciowych domaga si nasza psychika. Czy czua by si dobrze para krlewska, gdyby krl w czasie swej koronaji siedzia na tronie w krtkich spodenkach i w swetrze, a krlowa w szortach i bluzce? Rwnie nie bardzo czuaby si moda panna stojca na lubnym kobiercu, albo taczca na balu w stroju kpielowym lub w grubej szarej spdnicy. W staroytnym wiecie, w tych krajach, w ktrych szanowano godno kobiety, okazywano respekt, stroje kobiece byy powczyste, bogate w draperie, z materii mikkiej, barwnej i piknej. Stroje te byy zgodne z subteln struktur psychosomatyczn kobiety i zaspakajay jej pragnienie estetyczne. Ile jeszcze dzisiejsze kimona, przypominajce stroje kobiet staroytnych nadaj wdziku i uroku kobietom japoskim. Nic dziwnego, e Chiczycy nazywali kobiet kwiatem i ozdob wiata. Jedynie u ludw pdzikich, koczowniczych, gwnie mongolskich, ubir kobiety nie rni si wiele od mskiego. By gruby, brzydki, upoledzajcy kobiet. Bo te sama kobieta u tych szczepw bya w pogardzie i ponieniu. Kobieta u nich nie moga si wyzwoli spod brutalnych zwyczajw i obyczajw swych wspplemiencw. Nie moga ona rozwija swej osobowoci, nie bya w stanie wykorzysta kultury swego stroju. Strj, jak zaznaczylimy, jest odzwierciedleniem charakteru i osobowoci czowieka. Jaki strj, taki jego waciciel. Od zarania dziejw ludzkich wrd wszystkich narodw cywilizowanych wystpowaa rnica midzy strojem kobiecym, a mskim. Rnica ta wynikaa z odwiecznego prawa kontrastu, jaki zachodzi midzy anatomi i psychik kobiety i mczyzny. Prawo to zobowiazuje tak kobiet jak mczyzn do dzisiaj i nie wolno go bezkarnie narusza. I kiedykolwiek t istotn rnic pci co pomieszao, pocigao to w konsekwencji pewne zamieszanie w psychice i obyczajowoci spoecznej. Ubir mski, noszony przez kobiet stale, poza koniecznoci wykonywania wyjtkowej pracy, gruby, ekstrawagancki, skadajcy si z szarych, ordynarnych w kroju spodni i dziwacznego swetra, przemienia j do szybko w wykolawione maskalinizmu i heteryzmu. Doprowadza to do zatarcia w kobiecie subtelnoci uczu i charakteru kobiecego, czynic z niej kandydatk do bandy hippisw. tak samo strj kobiecy noszony przez mczyzn, karykaturuje osobowo mczyzny. Strj kobiecy w cigu wiekw ulega tylko dwukrotnie niekorzystnej pod wzgldem wygldu i higieny zmianie. Raz w redniowieczu pod wpywem przesadnej surowoci obyczajw, zmieniono pikny strj kobiecy w jaki owadzi kokon, ktry spowija posta kobiety cakowicie z wyjtkiem twarzy, przemieniajc j w yw mumi. Drugi raz w wiekach pniejszych w okresie baroku z kobiety zrobiono chochoa wtaczaj j w krynolin. W ostatnich czasach znw jestemy wiadkoami wyranych anomali, przejawiajcych si w sposobie ubierania modziey. Dziwewczta mapuj ubir i styl zachowania si chopcw, a chopcy nakadaj nawet wisiorki na szyj i kolczyki do uszu. Chopak usiuje sta si pstrokatym pawiem, a dziewczyna szar kuropatw. Z anomalnoci ubioru idzie w parze anomalno osobowoci.

Wielostronne znaczenie stroju

Kobieta od wiekw bya, jest i pozostanie taka sama. Paryanka jak i mieszkanka dungli zawsze kocha pikno, barwno i wiecideka, ktrymi si ozdabia. Bo i cel jest ten sam podobanie si mczynie. Ale nie tylko cel podobania si i wabienia wzajemnego przdstawiciela pci odmiennej jest celem strojenia si. Pikny strj kobiet, a take i mczyzn ma gbsze znaczenie, gwnie w realizacji biologicznego prawa zachowania gatunku. Potwierdzenie tego znajdujemy w wiecie zwierzcym. Nie kiedy indziej, lecz w okresie godw sama natura przystraja samcw. W krlestwie ptakw ich pira nabieraj tczowych barw; w gatunku owadzim lnicych blaskiem skrzyde; u zwierzt poowych uroku samcom dodaj wspaniae, majestatyczne rogi. Czy zatem ta samoczynna u samcw zmiana stroju zwyczajnego, powiedzmy codziennego na uroczysty, galowy, ma na celu tylko zwabienie samicy i jej zdobycie? Wydaje si, e nie tylko to. Przecie samcw w wiecie zwierzcym z wielu przyczyn jest mniej zasadniczo ni samic, nie ma wic a takiej trudnoci dla nich zdoby samic. W tym okresowym stroju musi si kry jaki sens gbszy, istotniejszy. Natura nigdy nie dziaa bezcelowo. Moe ten wystrj czasowy u samca potguje wikszy, bardziej korzystny dynamizm na zapodnienie i zdrowie potomstwa. Wiemy np., e robaczki witojaskie w okresie godw zostaj naadowane dodatkowymi energiami, dziki ktrym wiec fosforyzujcym blaskiem widocznym z daleka. Z tego wynika wniosek, e zwierzta w czasie zapodnienie ulegaj czasowo zmianom. Jeli chodzi o ludzi, to zarwno wspycie konwencjonalne jak i pciowe opiera si na innych prawach natu-

13

ralnych i zwyczajowych. U ludzi nie wystpuje okresowa cykliczno dynamizmu pciowego w celach wycznie rozrodczych. Nikt te nie potrafi roztrzygn, ktra pe jest pikniejsza eska czy mska. Dla mczyzn zawsze bdzie pikniejsza kobieta, dla kbiety przystojniejszy jest mczyzna. Obiektywn ocen uniemoliwia nam patrzenie na siebie przez pryzmat pci. Kobiety nazywamy pci pikn jedynie przez kurtuazj, a nie z uwagi na prawd obiektywn. Do odgrywania roli wiecznej kusicielki Ewy, zmusza kobiet odmienno jej psychofizycznego charakteru. Mczyzna jest fizycznie silniejszy, bardziej wytrzymay na trudy, atwiej zdobywa majtek, stanowisko, kierownictwo. Kobieta natomiast jest sabsza, bardziej bierna, potrzebuje silnej opieki, jest wic spragniona uczucia. Musi w skutek tego dba o swj wygld zewntrzny, o dodanie swej postaci powabu, uroku i pikna. Elegancj stroju i byskotkami biuteryjnymi stara si zwrci na siebie uwag mczyzny i zdoby go dla siebie. Czy jednak cay ten kunszt strojenia si kobiety, rwnie w pewnym stopniu i mczyzny ma rzeczywicie na celu tylko zapewnienie kobiecie staego bytu u boku mczyzny, a mczynie wycznie posiadanie kobiety? A moe poza wymienionymi wzgldami wystrj przynoszcy rado i zadowolenie kobiece rzutuje rwnie dobroczynnie na jej w tym czasie powstajce potomstwo? Przemawiaby za tym pogldem uroczysty strj weselny i ceremonie nocy polubnej, w ktrej si zaczynao ycie pciowe. Zwyczaj ten jeszcze panuje w caym wiecie nawet u dzikich szczepw. Biuteria Od wiekw uzupenieniem stroju kobiecego jest nieodczna biuteria. S to dodatkowe akcesoria podnoszce pikno stroju i dajce kobietom niezwyke zadowolenie i rado. W Muzeum Miejskim u Zurychu ogldaem wrd licznych eksponatw grb sprzed trzech tysicy lat. W kamiennym grobie w ksztacie prostokta, znajduje si szkielet jakiej modej damy celtyckiej. Na jej zmurszaych rkach i nogach widniej bransolety, a na szyi okazay, duej wartoci artystycznej dugi naszyjnik brzowy. Patrzc na te pikne akcesoria, odczuwa si jaki dziwny patos, unoszcy si nad grobem, w ktrym zamyka w sobie sprchniae zwoki ogni ywej kobiety, co chciaa, po swej mierci by pikn. Podobnych uczu doznaje si rownie na widok bogatej, zotej biuterii w formie sygnetw i naszyjnikw kobiecych, znajdujcych si w muzeum, wrd tragizmem owianych ruin Pompei. W miertelnym dramacie miasta zagrzebanego popioem wulkanicznym, niewiasty pompejskie nie zapomniay jeszcze siebie wystroi, na wasny swj pogrzeb w bogat biyuteri w postaci sygnetw z drogimi kamieniami, zotych bransoletek i naszyjniw. Przy noszeniu biuterii zwraca naley uwag na materia z jakiego jest zrobiona, aby nie bya szkodliwa dla zdrowia noszcego. Kolczyki, kolie, bransoletki, naszyjniki i piercienie winny by bezwzgldnie wykonane ze szlachetnych metali np. z platyny, zota, ewentualnie ze srebra, nigdy za z innych. Z oowi np. s wrcz zabjcze. Wskazane s rwnie wszelkie ozdoby bursztynowe. Trzeba przypomnie koniecznie o tym, e w zwizku z noszeniem na szyi srebrnego acuszka wystpuje czsto takie zjawisko, e w przecigu kilku dni acuszek nagle szczernieje. Co si stao skd taka zmiana? Jest to sygna, e w organimie czowieka pojawio si jakie schorzenie. Srebro jest dobrym sanometrem rejestrujcym chorobow zmian w ustroju czowieka. W takim wypadku trzeba uda si do lekarza celem zbadania swego stanu zdrowia. Niektrzy ludzie dotknici reumatyzmem maj zwyczaj nosi na biodrach drut miedziany w formie opaski albo miedziane bransolety na rkach. Przedmioty te musz by bezwzgldnie obszyte ciekim ptnem, aby mied bezporednio nie dotykaa skry ciaa, inaczej bowiem przynios organizmowi wicej szkody anieli zdrowia.

Obuwie
Integraln czci stroju pozostaje jeszcze obuwie. Wprawdzie wspominany na wstpie pisarz libaski zachca do chodzenia boso nie zapominaj te, i ziemia cieszy si dotkniciem twoich stp bosych, a wiatr z luboci igra rozwianym wosem, to jednak rne przyczyny zmuszaj nas do zabezpieczenia stp. Problem obuwia gwnie dotyczy wspczesnego obuwia damskiego, poniewa w nim wystpuje najwicej anomalii. Jest rzecz wiadom, e saboci kadej kobiety i marzeniem jest mie pikne buciki. Jest to caowicie uzasadnione. Pikne buciki dodaj kobiecie wiele uroku i elegancji jako element piknego stroju. Ale czy pikne wyszukane buciki s zawsze wygodne? To wanie gwne zagadnienie warto poruszy. Jest to dylemat wywoujcy wiele nieporozumie. W myl podstawowej zasady, bucik kobiecy winien by pikny, wygodny i higieniczny, jeli ma spenia swoj waciw rol. Cay bowiem ciar ciaa ludzkiego spoczywa na stopie. Ciar ten musi

14

by proporcjonalnie rozoony na ca powierzchni stopy. A wic stopa ma sta na odpowiedniej paszczynie. Higieniczny bucik powinien zatem mie obcas najwyej od czterech do piciu centymetrw wysokoci, a w czubku tak sam szeroko, aeby palce mogy obok siebie wygodnie spoczywa na podeszwie bucika, nie zgniecione i nie spitrzone jeden na drugim. Taka forma buta uatwia nodze monoc resorowania, ktre zabezpicza od wstrzsw cae ciao w czasie chodu, a chd czyni lekkim, swobodnym, elastycznym, piknym. Czsto, niestety, dla dogodzenia modzie, kobiety nci bucik na cikich, grubych, przesadnie wysokich obcasach, majcy nosek, czyli szpic, ostry jak dziub ptasi. Taki bucik jest wrogiem zdrowia kadej kobiety. Krgosup kadego czowieka jest tak anatomicznie zbudowany, e mimo esowatej linii wszystkie jego krgi le jeden na drugim ca sw powierzchni i s tak rwnomiernie uoone, aby ciar ciaa jednakowo opiera si na caej powierzchni kadego krgu. Przesadnie wysokie obcasy i ciasnota buta przenosz przymusowo cay ciar caego korpusu na przedni tylko cz stopy, czyli na palce, co deformuje stop, palce i ca nog. Wywouje napicie mini stopy, ydki i caej nogi, przez nastpujce zakcenia krenia krwi, co doprowadza do powstania ylakw goleni, obrzkw ng i caego szeregu innych schorze. Co wicej, chodzenie i stanie w obuwiu na wysokich obcasach przesuwa pion linii krgosupa z jego waciwego pooenia na pooenie nowe nie dostosowane do ustroju czowieka i rwnowagi, czego organizm nie moe tolerowa. W nastpstwie takiego przesunicia linii pionu krgosupa powstaje nacisk tylko na same krawdzie orodkowe krgw, co pociga za sob szereg chorb. Syszy si powszechnie skargi kobiet na ble w krzyu, w caym krgosupie, zwaszcza w starszym wieku. Nie chc one jednak wiedzie o tym, e ble zostay spowodowane przez noszenie modnych bucikw. Czy te przestrogi s zdolne dotrze do umysw kobiet? Raczej naley wtpi! Pewien mdrzec z Tybetu tak si na ten temat wypowiedzia: atwiej jest goymi rkami wyj zb z paszczy ywego krokodyla i wycisn palcami z piasku oliw, nieli zwalczy w danym czasie mod panujc wrd kobiet. Niech licho wemie zdrowie, byle bym bya moda i elegancka. Oto zasada, ktrej hoduj kobiety na caym wiecie .

VI ENERGIA YCIA KRYJE SI W POKARMIE

Pokarm jest warunkiem ycia ludzkiego ilo i jako pokarmu warunkuje jego przeduenie.

Od pewnego czasu ekonomici coraz czciej alarmuj o zbliajcej si godowej klsce ludzkoci na skutek przeludnienia ziemi. Technolodzy natomiast pocieszaj nas zapewnieniem, e w najbliszej przyszoci czowiek bdzie mg si odywia planktonami morskimi odpowiednio spreparowanymi. Mona zatem spokojnie patrze w przyszo. Po ktrej stronie jest prawda? Wydaje si, e po adnej. W obecnej chwili nie chcemy ani siebie ani naszego potomstwa odywia pigukami z planktonu, lecz wolimy pokarmy tradycyjne: chleb, jarzyny, miso, owoce z dodatkiem ryb. A poniewa tych podstawowych rodkw ywnociowych w obecnej dobie ju nie wystarcza dla zaspokojenia godu caej ludzkoci, a i wartoci zdrowotne niektrych z nich s problematyczne, przeto staj przed nami do rozwizania trzy aktualne zagadnienia, a mianowicie: uprawa rolin pokarmowych, konserwacja produktw rolnych i ich racjonalna konsumpcja.

Uprawa zb i rolin pokarmowych

Wedug matematycznych oblicze caa ludzko kuli ziemskiej, liczca w sumie blisko cztery miliardy, wraz ze wszystkimi zwierztami domowymi potrafi si zmieci w przestrzeni 1 km szec., podczas gdy drzewa i rolinno caej ziemi potrzebuje do pomieszczenia a 60 km szec. A wic stosunek wynosi 1:60. Przy takim ukadzie produkty rolinne ziemi plus ryby i skorupiaki morskie powinny wystarczy dla wyywienia ludzkoci nie tylko aktualnie, ale

15

i zapewni rodki spoycia na wiele setek lat w przyszoci. Tymczasem rzeczywisto przedstawia si inaczej. Miliony ludzi ju dzisiaj nie odywiaj si wystarczajco z braku ywnoci. Dalsza przyszo ludzkoci pozostaje faktycznie pod znakiem zapytania. Obszary ziemi uprawnej z kadym rokiem si kurcz z powodu rozbudowy miast i przemysu, a pustynie i wszelkiego rodzaju nieuytki nie s wykorzystywane. Poniewa konsumpcja w skali wiatowej przewysza moliwoci wydajnoci ziemi, kultura agralna zamiast nawadnia bezkresne pustynie, zmusza aktualn gleb uytkow do maksymalnej wydajnoci produktw ywnociowych za pomoc nawozw zwaszcza sztucznych. Wobec faktu, e sprawa jakoci nawozu stanowi odrbne i to bardzo wane zagadnienie, musimy je szczegowo omwi. Dwa s gwne rodzaje nawozw: nawz sztuczny, czyli chemiczny i naturalny, skadajcy si z obornika , zbutwiaych rolin i szlamw bagiennych. W obecnej chwili mamy ju wiele dowodw na to, e czowiek wynalaz sztuczne nawozy na swoj wasn zgub. Czyni one bowiem wielkie spustoszenie w glebie, zmieniaj naturaln jako w rolinach i niewtpliwie nie s korzystne dla organizmw ludzkich. Postarajmy si to uzasadni. Gleba nie jest martw bry ziemi, lecz bogat biosfer. Kryje ona w sobie ogromne krlestwo mikroorganizmw, dobroczynnych bakterii i zarodnikw grzybni. W kadym centymetrze szeciennym urodzajnej gleby yje okoo 7 miliardw mikroorganizmw, ktre wywieraj olbrzymi , bo a 90% wpyw na rozwj rolinn uprawnych. Od pracy yjcych w glebie bakterii, grzybw i wielu innych mikroorganizmw zaley stopie rozkadu szcztkw rolinnych oraz stopie mineralizacji prchnicy i jej uyniania. Butwiejce w glebie szcztki organiczne tak rolinne jak i zwierzce zawieraj organiczne zwizki azotowe bd w postaci biaek, aminokwasw, bd innych, ktre nie s bezporednio pobierane przez korzenie rolinne. Zwizki te podlegaj fermentacji przez dziaanie rnych bakterii. W wyniku tego procesu uwalnia si z nich amoniak, a ten znowu dziki utlenianiu przez bakterie zwane nitryfikacyjnymi, wytwarza atwo przyswajalne przez roliny azotany. Bakterie azotowe, jedne z waniejszych w glebi cznie z bakteriami zwanymi korzeniami, yjcymi w symbiozie, z korzeniami rolin motylkowych, przyswajaj glebie azot z powietrza. (St. Topa i J. Radomski. Botanika. Wrocaw 1964) rodki chemiczne robi straszliwe spustoszenie w krlestwie bakterii glebowych. Gleba w krtkim czasie staje si jaow, martw ziemi. Plony w pierwszym roku na sztucznym nawozie bd bogate, w drugim ju sabsze, a w trzecim i nastpnych ju nic nie wyronie. Gleba raz nasycona sztucznym nawozem, musi ju nadal by nim stale zasilana, przez co naturalna gleba przemienia si w chemiczn przetwrni, przestaje by naturaln karmicielk czowieka i jego ywego inwentarza. Jest niemoliwoci, aby gleba moga przez par miesicy czy nawet krcej przetworzy wszelkie azotaniaki, superfosfaty i inne chemikalia na zwizki uytkowe dla rolin bez udziau wsppracy ywych mikroorganizmw ju nie istniejcych. Roliny w tej sytuacji czerpi z gleby wszelkie chemikalia ywcem prawie i w pokarmie przekazuj organizmowi czowieka jako ponikd obce ciaa. A tego nasz organizm nie toleruje. Przeciwnie, walczy z nimi nie zawsze skutecznie. Zbyt brutalnie naadowujemy uprawn ziemi chemicznymi rodkami. Masowo rzucamy na jej powierzchni przerne rodki owadobjcze, przez to zabijamy ycie w wodach i ptactwo w powietrzu. Wszystko to powoduje zachwianie rwnowagi w biosferze. A na dalekiej Antarktydzie znaleziono w odku pingwina owadobjczy proszek, pochodzcy, jak wynikao z analizy, z pl i ugorw europejskich. Coraz liczniej odzywaj si gosy uczonych, e sztuczne nawozy powoduj raka u ludzi. Czy takie gosy mona bezkarnie ignorowa? Drug kategori nawozw jest od dawna stosowany obornik. S cztery rodzaje obornika: koski, krowi, wiski i ptasi. Kady z nich ma nieco inne, odmienne waciwoci i wartoci. Najgorszy jest nawz wiski. Jest zimny, kwany, maoprocentowy, le przez roliny przyswajalny. Powszechnie w gospodarstwach rolnych uywa si obornika mieszanego, czterorodzajowego. Aeby jednak nawz obornikowy mg speni sw naleyt rol i by penowartociowy, musi bezwzgldnie by dojrzay, to znaczy cakowicie sfermentowany i zmacerowany. Inaczej bdzie szkodliwy. Zboa i warzywa rosnce na wieym oborniku nie maj adnego smaku, a nawet ich wartoci s podejrzane. Pod tym wzgldem przeprowadziem pouczajce dowiadczenie. Ten sam gatunek ziemniakw posadziem na tym samym gruncie i w tym samym czasie, cz na zgonie nawoonym obornikiem, a reszt posadziem bez nawozu. Jaki by z tego rezultat? Ziemniaki z gruntu jaowego byy drobne, ale bardzo smaczne. Z zagonu z jesiennym nawozem byy oczywicie wiksze, ale smak miay daleko

16

gorszy, a te ktre wyrosy na nawozie wiosennym nie miay adnego smaku. Przy przechowywaniu byy mniej odporne na gnilno. Czy zatem rnice smakowe dowiadczonych ziemniakw nie wskazuj rwnie na rnice zdrowotne? Wiemy, e adne rolinoerne zwierz domowe nie tknie trawy wyrosej na wieym ajnie, chociaby byo najbardziej godne. Niewtpliwie zwierzciu nie o sam smak tylko chodzi, lecz instynktownie wyczuwa szkodliwo takiej trawy. Wiemy z dowiadczenia, e ogrki, cebula, marchew nie udaj si na wiosennym nawozie. wiey nawz nie jest nawozem, lecz gnojem, nie moe by od razu przyswojony przez roliny. Obnia rwnie zdrowotno takich rolin. Ziemia potrzebuje przynajmniej rok czasu na przetworzenie nawozu na odpowiedni pokarm dla zb, warzyw i zi leczniczych. Najbardziej wartociowym i bezkonkurencyjnym nawozem jest nawz ptasi. Jest ona bardzo zasobny w wapno, fosfor i azot i wiele innych pierwiastkw potrzebnych dla ycia rolin. Jest on zarazem najzdrowszy, nie ma w nim bowiem adnych pasoytw. Jedn ma tylko wad, e jest go bardzo mao. Sdz, e na ten temat warto przypomnie autentyczn sensacj ubiegego wieku. W drugiej poowie XIX wieku sensacj, ktra spowodowaa na Zachodzie ekonomiczny przewrt w rolnictwie, stao si tzw. guano. By to nawz ptasi znaleziony na podzwrotnikowych wyspach peruwiaskich w 1853 r. Na bezludnych, skalistych wysepkach Lobo de Aurea, ptaki morskie obficie odywiajce si rybami z najbliszej zatoki, przez tysice lat skaday swe odchody. Na skaach w cigu wiekw powstaa z tych odchodw warstwa gruboci 12 m, a na wyspie Chanacha a 55 m. Stanowio to setki tysicy metrw szeciennych najwyszego gatunku nawozu. Wedug dokadnych oblicze dao to w sumie 8,600,000 ton. Oryginalny ten nawz, jak si okazao, podnis plon piciokrotnie i wicej w stosunku do uprzedniej wydajnoci, hektar wydawa 50-60 kwintali zboa. Zacz si wwczas midzynarodowy wycig importu guano do krajw europejskich. Na przykad w listopadzie 1872 r. adowano go a na 50 statkw rwnoczenie. Guano jest 30 razy bogatsze w zasoby uyniajce od zwykego obornika i rwnie nie zawiera adnych niebezpiecznych tak dla zboa i warzyw jak i dla czowieka zarazkw. Omawiajc wysiki czowieka podejmowane w celach zmuszenia gleby do maksymalnej wydajnoci plonw, pominelimy milczeniem nieprzebrane zasoby samej przyrody, konkretnie flory. Czowiek tworzy tylko mechanizmy, ale przyroda stwarza organizmy. Flora potrafi wyywi nie tylko siebie, ale ca faun i ca ludzko istniejc na ziemi. Jest ona niewyczerpana w swych zasobach, niezrwnana w swej hojnoci. Czowiek wic powinien zasobami ywej przyrody umiejtnie kierowa dla dobra swojego wasnego, nie naruszajc w niej biologicznej rwnowagi. Gleby, na ktrej rosn odwieczne, bezkresne puszcze, nikt nie ubogaca adnymi nawozami. Drzewa w naszym klimacie zrzucaj z siebie corocznie w jesieni cae ogromne tony lici i suchych gazek, ktre w cice lenej pod wpywem wilgoci, bakterii i grzybw butwiej, utleniaj si i rozkadaj, przemieniajc si w nawz dla tyche drzew i rolin. Przyroda daje ziemi wiele, ale i odbiera, nie naruszajc odwiecznej, cudownej, biologicznej rwnowagi. Czowiek moe i powinien korzysta z darw przyrody, zwaszcza z jej nadmiaru bez szkody dla niej, a z wielk dla siebie korzyci. Mona po prostu z miejsc nizinnych, gdzie si zbiera najwicej ciki, przewie j poddawszy jeszcze dalszemu przegniciu, na swoj gleb. Jakie ogromne zapasy naturalnych nawozw le bezuytecznie w botach bagiennych, w torfowiskach i na dnie zamulonych staww i jezior. Bota, szlamy, torfy, zawieraj sole mineralne, flor bakteryjn. Mog nawet jaow gleb uyni na wiele lat. Jest to najodpowiedniejszy nawz, bo najbardziej naturalny. Dla podniesienia iloci i jakoci produktw rolnych ma jeszcze ogromne znaczenie dobr ziarna wyprodukowanego drog selekcji i skrzyowa najlepszych odmian ze sob i dostosowanego do odpowiednich gruntw. Wymownym przykadem tego s Indie, gdzie przez dobr ziarna pszenicy pooono kres tradycyjnej klsce godowej.

Konserwacja produktw ywnociowych

Mieszkacw dungli bez ich wysiku sama przyroda wyywi swoimi ju gotowymi produktami. Wystarczy czowiekowi tylko sign rk po dojrzay owoc, misz, sok, korze. Pokarmy te s zawsze wiee, wyrose w socu, penowartociowe, spoywane przy caoci tkanek. Nie maj one nic z trupa, jak mwi Tybetaczycy, przeciwnie kryj w sobie substancje biostyminowe i energie twrcze.

17

Nie wszystkich jednak mieszkacw ziemia matka przyrody ywi bezporednio bez ich wysikw. Wszystkie narody cywilizowane, bez wzgldu na stopie cywilizacji musz w trudzie uprawia i hodowa produkty ywnociowe dla siebie. Mieszkacy krajw gorcych yj w sytuacji o tyle lepszej, e zbir zboa mog mie dwa razy w cigu roku, a innych produktw nawet czciej. W ich sytuacji magazynowanie ywnoci na duszy czas jest niepotrzebne. Inaczej jest w krajach o klimacie zimnym, w ktrym wszystkie zasiewy i zbiory s dokonywane tylko jeden raz w roku. Powstaje wic konieczno przechowywania zb i warzyw przez cay rok. Wyania si wic kwestia racjonalnego ich konserwowania, aby nie straciy swych wartoci smakowych i odywczych. Jest to w obecnej dobie problem o niezwykej doniosoci. Zanim przejdziemy do sedna poruszonego zagadnienia, musimy wyjani pewne wane dane dotyczce niektrych zb podstawowych uprawianych dzi w caym wiecie.Chodzi mianowicie o pszenic i jczmie. Te dwa rodzaje zb pochodz z krajw ciepych z poudniowo-zachodniej Azji i pnocno-wschodniej Afryki. S to najstarsze zboa, jakie czowiek zacz uprawia i konsumowa. Ju w epoce kamiennej czowiek wypieka dla siebie placki z pszenicy i jczmienia. Mimo upywu tysicy lat od rozpoczcia uprawy tych zb we wszystkich strefach klimatycznych, pozostay one do dzisiaj bardzo wraliwe na soty i zimno, zwaszcza w okresie swojego dojrzewania i lubi nadal klimat ciepy. W ciepych sonecznych krajach poudnia wszystkie owoce, jarzyny i zboa s bez porwnania daleko smaczniejsze ni te same wyhodowane u nas. W Hiszpanii, poudniowych Woszech, nawet we Francji poudniowej, buki pszenne s naprawd smakoykiem. O wartociach smakowych i odywczych produktw decyduje ilo soca, a cile energii sonecznej, odbieranej przez wiat rolinny, co wie si pooeniem kraju. Dla lepszej ilustracji warto przytoczy dane statystyczne. Na wyspie Hwar, pooonej u wybrzea poudniowej Jugosawi, ilo godzin sonecznych rocznie wynosi 2715, a w Palermo i na Sycylii 2272, w Grecji ponad 2000, a wic przecitnie w tych krajach w skali rocznej jest okoo 2000 godzin sonecznych. U nas i dalej na pnoc godzin sonecznych bdzie zaledwie okoo 1000, a w Skandynawii zaledwie kilkaset. W takim ukadzie warunkw klimatycznych, pszenica, jczmie, a nawet yto uprawiane dopiero od 2000 lat potrzebuj stojc na pniu duszego czasu, aby doj do penej wymaganej dojrzaoci. Dlatego penia dojrzaoci zb w zimnym klimacie nastpuje dopiero w kosach citych i zoonych w sterty. Tam ziarno si maceruje, nabiera wartoci smakowych i odywczych. Tymczasem wbrew prawom, ktre tutaj omawiamy, w USA, w Kanadzie i zwaszcza w krajach pnocnej Europy, powsta od kilkudziesiciu lat jaki obdny, bezsensowny, szkodliwy dla zdrowia ludzkiego popiech cinania, mcenia i magazynowania zb. Jeszcze nie cakiem dojrzae ziarno wydziera si z kosa na si kombajnem, aduje si masowo wiee i wilgotne do olbrzymich magazynw i jest si zadowolonym, postpowym gospodarzem. Kultura agralna szczyci si postpem technicznym, e maszyna tnie i rwnoczenie mci zboe na polu. Wyszo kultury rolnej oceniaj pastwa na podstawie iloci posiadanych kombajnw. C z tego, e maszyna przyspiesza prac rolnicz, ale jakim kosztem. Niedojrzae jeszcze cakowicie ziarno, wydarte do brutalnie z kosa i zmagazynowane ulega jeli nie stchlinie, to zaparzeniu, co nie wpywa ani dodatnio na smak ani na zdrowotno pieczywa. A w Ameryce zauwaono, e nawet trzoda chlewna karmiona zboem nieco stchym marnieje i czsto masowo ginie na farmach. Omawiane zjawisko dotyczy wszystkich rodzajw zb w jednakowym stopniu. Wiemy na przykad, e orzech laskowy czy woski, chocia wydaje si by dojrzay i wypadnie ze swej torebki, to jednak nie ma dobrego smaku. Dopiero przetrzymany kilka miesicy w suchym miejscu nabiera penej wartoci smakowej.

Racjonalne odywianie si
Sens racjonalnego odywiania si obejmuje dwa gwne pojcia: jako i ilo pokarmw. Pragn zaznaczy, e w zakresie tych kwestii nie chciabym powtarza rzeczy oglnie znanych z prasy, podrcznikw i wskaza lekarskich. Pragn poruszy te problemy, na temat ktrych nie ma dotychczas adnej wzmianki w adnej ksice, w adnej publikacji. Nie przestrasza mnie to, e moje wskazania nazwie kto szarlanteri. Przypuszczam, e gdyby kto si odway mwi przed p wiekiem o witaminach, zanim je odkry w rolinach nasz rodak, Kazimierz Funk, nazywanoby go take szarlatanem i oszustem. Taki ju jest ten ludzki wiat. Ze wzgldu na rodzaj spoywanych pokarmw dzielimy zwierzta na misoerne i rolinoerne. Z ssakw jedynie czowiek, pies i winia s wszystkoerne, a dwa pierwsze wszystko pijce. Uzbienie czowieka wskazuje, e czowiek jest raczej rolinoerny. Naley przypuszcza, e do spoywania po-

18

karmw misnych pierwotnego czowieka zmusia saba znajomo rolin i ostro klimatu, w pewnych za rejonach niedostatek pokarmw rolinnych. Skoro dzisiejszy czowiek sta si bardziej miso- ni rolinoerny, powstaje zasadnicze pytanie, ktry pokarm jest bardziej odpowiedni dla niego rolinny czy zwierzcy. Odpowied na to znajdziemy w obserwowaniu zwierzt, zwaszcza dzikich. Wszystkie zwierzta misoerne, nawet te, co si ywi wieym, ciepym misem i ciep jeszcze krwi jak: tygrysy, lwy, lamparty, wilki, lisy, z ptakw ory, spy, jastrzbie s zawsze chude, yj krcej od zwierzt rolinoernych. Czsto te podlegaj zwyrodnieniom chorobowym. Wszelkie bowiem tuszcze zwierzce, cznie z tustym misem, potrzebuj bardzo wiele energii trawiennej, przez co szybciej organizm ludzki zuywaj. Powoduj powstanie takich chorb jak skleroza czyli stwardnienie ttnic, zakcenie krenia krwi, zwyrodnienia i owrzodzenia przewodu pokarmowego, przyspieszaj staro i skracaj ycie. Std chyba wypywa czysty wniosek, e ludzie poza ciko pracujcymi fizycznie, powinni w minimalnej iloci spoywa miso i cikie tuszcze zwierzce. Po skoczeniu pidziesiciu lat ycia, kady czowiek powinien ograniczy spoywanie misa, a po 60 latach ycia wzi cakowity rozbrat z misem za wyjtkiem i to rzadko cielciny, krlika, modego kurczaka. Miso i tuszcze zwierzce naley zastpi misem wieych ryb, nie wdzonych, lecz gotowanych i duszonych w piekarnikach kuchennych. Z tuszczw najzdrowsza jest dla starszych ludzi oliwa z oliwek, olej sonecznikowy lub z konopii albo z siemienia lnianego. Godnym poywieniem dla kadego bez wzgldu na wiek pozostaje zawsze mleko, kefir, zsiade mleko. To ostatnie wspaniale reguluje flor bakteryjn, odtruwa z jadw organizm, przedua ycie, neutralizuje w starszym ustroju nieprzyjemny zapach. Wikszo pokarmw jakimi si czowiek odywia jest pochodzenia rolinnego. W ich segregacji trzeba bezwzgldnie mie dobre rozeznanie. Roliny dzielimy gwnie na jednolicienne i dwulicienne. Do pierwszych nale wszystkie zboa jak: yto, pszenica, jczmie, owies i trawy. Do dwuliciennych naley wikszo rolin uprawnych. Do najbliszych nam naley: groch, fasola, dynia, ogrki, owoce itd. Istnieje midzy jednoliciennymi i dwuliciennymi zasadnicza, ogromna rnica, co do przyswajalnoci ich w spoyciu przez nasz organizm. Kady bowiem pokarm rolinny, chocia by nam najbardziej smakowa, spoywany jednolicie przez duszy czas, zacznie przynosi nam szkod, zacznie degenerowa poszczeglne organa i cay ustrj. Dlatego organizm sam si broni, bo ulubiony pokarm zaczyna nam nie smakowa lub wrcz wywoywa wstrt. Produkty natomiast pochodzenia z jednoliciennych rolin nie uprzykrzaj si nigdy, bo organizm wci je przyjmuje, gdy one nie powoduj szkody w naszym ustroju. Dlatego podstawowym pokarmem biaego czowieka na caym wiecie jest chleb. Zaczyna on by pokarmem i kolorowych ludw. Najbardziej spoywany, najzdrowszy jest chleb ytni, w miar monoci z razowej grubej mki, nigdy pytlowy. A jeli zmuszeni jestemy spoywa chleb pytlowy, to spoywajmy przynajmniej ytni. O chlebie pytlowym znany uczony, A. Carrel, wypowiada si nastpujco: Otrbami, jako czciami najwartociowszymi karmimy trzod chlewn, a sami spoywamy bezwartociowy misz ziarna. A jeli kto musi si odywia chlebem pszennym, bezwzgldnie taki chleb musi by z grubej mki, inaczej obciamy bezwartociowym balastem nasz przewd pokarmowy. Co potwierdza suszno takiego stanowiska? Wiadomo, e wszelkie substancje odywcze znajduj si w skrze ziarna, w jego kieku i w warstwie miszu, przylegajcego bezporednio do skrki ziarnka. Misz prawie, e nic z tych substancji nie posiada, jeli tak, to niewiele. Do tego dochodzi jeszcze inna racja. Oto niektrzy uczeni zupenie susznie twierdz, e organizm ludzki dla trawienia i rwnowagi flory bakteryjnej oraz usprawnienia funkcjonalnoci enzymw w procesach ycia ustroju, potrzebuje pewnej dozy alkoholu, by si go odczuwao, lecz minimaln, nieodczuwaln. Wanie chleb ytni, zwaszcza razowy, t dawk alkoholu dostarcza organizmowi. Natomiast chleb pszenny, pytlowy, tego uamka jednego procentu alkoholu nie posiada. Ponadto chleb ytni w przewodzie pokarmowym ulega swoistej fermentacji, ktra pobudza jelita do sprawniejszego trawienia. Chleb pszenny za zamula cay przewd pokarmowy. Mieszkacy krajw poudniowej Europy, spoywaj wycznie chleb pszenny, wszelkie jego mankamenty wyrwnuj piciem codziennie wina. Z jarzyn godnym polecenia spoywania w rnej formie zwaszcza zupy i kaszy jest kukurydza. Ona chroni organizm nawet przed nowotworami. Wedug najnowszych opinii uczonych, spoywanie dziennie p6 ziarenek migdaw, zabezpiecza w duym stopniu przed owrzodzeniem odka i dwunastnicy oraz przed zapadalnoci na przypadoci nowotworowe, zwaszcza przewodu pokarmowego. Ludziom w modym wieku radzi si spoywa duo fasoli i grochu. One bowiem zasilaj w fosfor koci i kor mzgow.

19

O koniecznoci spoywania surwek z marchwi na czele, zbyteczne jest powtarza, gdy kady wie o ich wielkich wartociach zdrowotnych. Pragn jedynie zasygnalizowa o wartociach niektrych rodkw ywnociowych nieznanych lub nie docenianych. Na czoowym miejscu wrd nich stawiam grzyby. Dziwne to, e podrczniki tak kucharskie jak i medyczne nie wyznaczaj wartoci odywczych, metabolicznych i leczniczych grzybw. Trzeba zawsze pamita, e wszystkie roliny, jarzyny, owoce, zioa maj poza biakiem, wglowodanami, tuszczami, zwizkami mineralnymi, witaminami i biostymin, jeszcze cay szereg substancji nieznanych, ktre oddziaywuj na nasz ustrj ochronnie i regeneratywnie. Grzyby maj w sobie grom si dobroczynnych. S one rwnie naturalnymi antybiotykami, bez dziaa ubocznych oraz naprawiaczami, e tak powiem, systemu nerwowego, zwaszcza nerww wzrokowych. Przez 25 lat zalecaem bardzo delikatn kuracj grzybami tym chorym, ktrych organizmy byy do ostatecznoci wycieczone rnymi schorzeniami, osigajc prawie zawsze dobre wyniki. O dobroczynnej mocy grzybw jadalnych moemy sobie wyrobi sd chociaby z nastpujcego przykadu analogii. Na pewnym odcinku terenu lenego rosn grzyby szatan i muchomr. Oba s silnie trujce. W ich pobliu, dla rwnowagi biocenozy, ronie grzyb szlachetny, borowik. Jeli szatan i muchomr maj w sobie mierteln trucizn, to w przeciwiestwie do nich grzyb borowik musi posiada wielkie siy dobroczynne, pozornie nieodczuwalne, ale tak mocne, jak trucizna tamtych. W caej bowiem przyrodzie panuje rwnowaga wartoci biologicznych. Poleca si zatem spoywanie grzybw o kadej porze roku, czciej ni to czynimy i to pod kad postaci. Nawet dla chorych na przewd pokarmowy, mona gotowa grzyby zarwno suszone jak i surowe, albo przynajmniej zupy grzybowe. W hierarhi wartoci gatunkowych postawilimy grzyby w nastpujcej kolejnoci: borowik, rydz, malak, pieczarka, smardz, kania, opieka, surojadka itd. Ze wszystkich europejskich owocw jakie znamy, granat naley postawi na naczelnym miejscu pod wzgldem odywczym i regeneratywnym nawet na kor mzgow. Masowo go uywali Maurowie w Afryce i Hiszpanii w pierwszych wiekach naszej ery. Od tego owocu powstaa nazwa miasta w Hiszpanii Grenada. Na drugim miejscu mona uwaa grejpfruty. Potem id migday. Migday powinny by spoywane codziennie po 6 sztuk czyli 2 razy dziennie po 3 sztuki. Jeli chodzi o owoce to chciabym podkreli wartoci odywcze, a zwaszcza lecznicze czarnych borwek i czarnej poeczki. Czarne jagody czyli borwki (nie miesza ich z brusznicami, ktre powszechnie kobiety nazywaj borwkami) usprawniaj w naszym organimie przemian materii, reguluj system trawienia, odtruwaj i oczyszczaj krew, reguluj odek. W pewnym stopniu odmadzaj. Czarne borwki spoywane na surowo dziki dwustronnemu dziaaniu zadziwiajco reguluj . Przy chronicznej lub czasowej obstrukcji surowe borwki zwalniaj masy kaowe, a przy biegunkach zatrzymuj je. Gotowane natomiast jagody dziaaj tylko zatrzymujco, a wic jednostronnie. Usuwaj one z jelit wszelkie gnilne zogi, kasuj nieprzyjemny zapach skry i jamy ustnej. Dlatego w sezonie letnim kady powinie codziennie spoy przynajmniej dwie szklanki surowych czarnych jagd, bez adnych dodatkw, najwyej mona doda troch sodzonej mietany. W zimie nie zapomina o kompotach i sokach borwkowych. Z duym przyblieniem mona to samo powiedzie o czarnych porzeczkach. Skoro jest mowa o znaczeniu spoywania wszelkich rodzajw owocw, to przede wszystkim trzeba je zapewni dzieciom. Dla starszych wskazne jest spoywa codziennie przed spaniem jedno jabko. Praktyka tego rodzaju zabezpiecza organizm ludzki od miadycy naczy krwiononych i czciowo od zawaw, nadto reguluje przemian materii. Chciabym w tym miejscu przypomnie i poleci rodzicom, aby nie aowali swym dzieciom jednego smakoyku, ktrym s pestki dyni. Misz pestki dyni zabija wszelkie pasoyty jelitowe cznie z tasiemcami, na przyszo zabepiecza jelita przed wszelk robacznic. Z szedziesiciu gramw pestek dyni misz rozetrze lub stuc w modzieu na papk, doda yk miodu i 5 gramw kwiatu wrotycz (Flos Tanaceti) wszystko wymiesza i spoy na czczo. Po trzech godzinach wypi yk oleju rycynowego, trzy godziny potem spoy saatk z niemoczonego ledzia z chrzanem i surow kapust. Dla dzieci ilo wszystkich skadnikw zmniejszy o poow. Jest to sposb niezawodny. Trzeba te wspomnie o przyprawach do naszych potraw. Z wszelkich przypraw bezwzgldnie na pierwszym miejscu trzeba postawic chrzan i pietruszk, obie w stanie surowym. Chrzan jest silny antybiotykiem, poywka bogat w sole mineralne i witaminy. Pietruszka znowu jest zasobna w witamin C i nieznane bliej substancje, chronice czowieka przed wirusami, zwaszcza grypy, oraz w substancje wybitnie przeduajce ycie ludzkie. Plemiona zakaukaskie jedz sporo zielonych lici wraz z ogonkami pietruszki, co im midzy innymi czynnikami zapewnia przecietny wiek ycia okoo stu lat.

20

Warto jeszcze poda praktyczne wskazwki odnonie spoywania miodu, bo w tej sprawie panuje baagan. Spoywanie samego miodu w wikszej iloci jest raczej niewskazane. Najlepiej jest yeczk miodu rozpuci w szklance letniej lub cakiem zimnej wody, lecz przegotowanej i wypi na czczo przed niadaniem. Robi to dwa razy w tygodniu. Dobrze jest yeczk miodu posmarowa kromk chleba z masem, a mid naoy na ciek warstw wieego twarogu lub biaego sera. Takie menu na niadanie mona stosowa take dwa razy w tygodniu. O wszelkiego rodzaju napojach od wody mineralnej do napojw wyskokowych nie sposb pisa. Wspomn tylko o piwie i winie. O piwie mona tyle powiedzie chcesz zniszczy sobie nerki, wtrob, odek, pij piwo po polsku na ulicy, duszkiem z butelki prosto na pusty odek. Pomijajc nawet ten wzgld, e to jest zwyczaj nieaktualny, takie picie piwa jest wrcz samobjstwem. O wiele wicej od nas pij piwa Niemcy i Holendrzy, ale robi to bez szkody dla zdrowia, gdy pij po obiedzie, przy kolacji, powoli, spokojnie, z pauzami, nie na dziko. Podobnym nagminnym i niebezpiecznym dla zdrowia zwyczajem jest u nas picie kawy. Zwyczaj ten zapanowa u nas w ostatnich czasach. Jest on niewtpliwie rezultatem snobizmu, szczeglnie wrd kobiet. Picie kawy naley do dobrego tonu. Wszelkie towarzyskie spotkania odbywaj si przy kawie. W ten sposb niejedna amatorka kawy ani si nie spostrzee, kiedy wpadnie w nag. Wprawdzie nie jest on szkodliwy spoecznie, ale dziaa ujemnie na zdrowie fizyczne i psychiczne pijcego. Nadmierne picie kawy rozkojarza system nerwowy, osabia serce, powoduje apati, niech do pracy. Kawa jest narkotykiem, dlatego trzeba jej uywa ostronie i umiejtnie. Nie chodzi o to, by wogle nie pi kawy, ale o to, by j pi rozwanie. Nigdzie w caym wiecie nie pij si kawy tak nierozmylnie jak u nas. Wszystkie narody europejskie pij kaw po maej filiance i zawsze ze mietan lub skondensowanym mlekiem. Mleko bowiem neutralizuje w duym stopniu kofein. A jeeli pij czarn kaw i bez mleka, to w tak maej iloci, e a dziwne si to nam, Polakom wydaje. Ilo czy proporcja takiej kawy dosownie wynosi jeden yk i to zawsze z cukrem. Picie czarnej kawy caymi szklankami, to naprawd jest bezmylno i skracanie wasnego ycia. Dla normalnego funkcjonowania naszego organizmu wan jest rzecz nie tylko jako, ale take ilo spoywanych pokarmw. Czowiek rasy biaej przeadowuje swj odek stanowczo ponad moliwoci trawienne. W przesadzie tej celuj Niemcy i Polacy, z t tylko rnic, e Niemcy jedz i pij systematyznie, planowo, regularnie, a Polacy doranie i a do przesady. Zastanwmy si, jakie s konsekwencje nadmiernego przeadowania ustroju. W Belgii przed ostatni wojn przeprowadzono pouczajce dowiadczenia na pajkach. Dla kilku pajkw, siedzcych w swych sieciach, napdzano muchy w takiej iloci, e zaledwie potrafiy je zje. Inn parti pajakw odizolowano delikatn siateczk utrudniajc wpadanie much do sieci pajczej. Tylko bardzo rzadko wpuszczano godomorom po jednej muszce. I co si okazao. Pajki nadmiernie karmione yy daleko krcej od pajkw godzonych. Podobny eksperyment przeprowadzono take w USA na winkach morskich, skutek by podobny. Zjawisko to jest po prostu oparte na prawach mechaniki. Maszyna im duej wykonuje prac produktywn, tym szybciej si zuywa. Musi si j na jaki czas zatrzyma, naoliwi, oczyci. Sam proces trawienia zmusza cay ustrj czowieka do cikej pracy, wydobywa z niego wiele energii. Aeby miso, jakim jest nasz odek, strawio drugie miso, a samo nie zostao strawione, musi zmobilizowa niemae siy do tego. A gdy si zmusza przewd pokarmowy do pracy ponad jego moliwoci, rzecz jasna, e cay organizm szybko si zuywa i koczy swj byt przedwczenie. Przeadowany nadmiarem pokarmu odek nie zdoa tego pokarmu strawi i przemieni go w substancje yciodajne, musi nadmiar z siebie wyrzuci dodatkowym kosztem swych si w poczeniu z samozatruciem. Sybaryta ma nie tylko osabione przecieniem swe ciao, co si przejawia w soniowatych ruchach, sabej reakcji, maej odpornoci, ale i myli bez polotu, bez zapau do wzniolejszych idei. Sybaryta i pijak nigdy nie bdzie geniuszem. Przerost materii dokonuje si kosztem walorw ducha. S wprawdzie wyjtki od tej zasady, ale nie liczne i zawsze bd tylko wyjtkami. Prowadzenie wstrzemiliwoci trybu ycia gwarantuje zdrowie i przeduenie ycia. Asceci chrzecijascy ubiegych wiekw, take jogowie hinduscy i tybetascy, celem osignicia sublimacji swego ducha, wstrzymli si nie tylko od wszelkich rozkoszy zmysowych, ale nadto bardzo skpo si odywiali. Pomimo to yli bardzo dugo w peni si duchowych i fizycznych. ywym przykadem takiego trybu ycia by nam wspczesny wielki Gandhi, ktry oprcz wielu innych wicze ascetycznych, uprawia bardzo czsto cakowit godwk. Postpujc w ten sposb nie zawsze mia na celu tylko interes narodu, protest przeciw Anglikom, lecz take regeneracje swego wasnego ducha. Francuzi maj zwyczaj raz w miesicu bra rodki przeczyszczajce, w tym dniu absolutnie

21

nic nie jedz za wyjtkiem wypicia paru szklanek wody z sokiem owocowym lub herbaty bez cukru. Praktyka godna naladowania. Jest to racjonalna odnowa ustroju. Oglnie rzecz biorc, winnimy si trzyma twardo jednej zasady, ktra brzmi lepszy jest lekki niedosyt nieli ciki przesyt w codziennym odywianiu si.

Kultura odywiania si
W redniowieczu wielu moralistw w imi ascezy, majc w pogardzie ludzkie ciao, gosio, e spoywanie pokarmu jest czynnoci przymusow i ponieniem czowieka. Jest to czynno zwierzca, ktr trzeba pogardza, poniewa przeszkadza w deniu do doskonaoci duszy. Dzi ju takiego pogldu aden, nawet najsurowszy asceta, nie podziela. W caej przyrodzie energia si przemieszcza tam, gdzie prnia istnieje. Spoywanie pokarmu jest wanie tym przmieszczenim pierwiastkw twrczych oraz energii z przyrody ywej do organizmu ludzkiego. Jest to odwieczne prawo, na ktrym opiera si porzdek i byt wiata organicznego. Czowiek aby mg y, musi si odywia. Ale eby spoyty pokarm przynis czowiekowi wymagane, istotne korzyci, musz zaistnie odpowiednie czynniki, ktre pragn omwi. Kademu si zdaje, e gdy jest godny, wystarczy dobrze si naje i na tym jego udzia jest skoczony. Reszta to ju czynnoci organizmu, ktry za pomoc swych mechanizmw fizycznych i chemicznych przetwarza pokarm w ostateczne substancje yciodajne i rozprowadza je po caym organimie. Jest w takim mniemaniu tylko cz prawdy. Rzeczywisto inaczej si przedstawia. Akcja spoywczo-trawienna angauje caego czowieka, wszystkie prawie zmysy; wzrok, smak, w pewnej mierze dotyk i cay szereg czynnikw psychicznych. Wszystkie te czynniki musz by w penej harmonii zaangaowane w samej akcji jedzenia, przygotowania do przyjcia jada przez organizm. Gwnymi i najwikszymi przeszkodami w spoywaniu jada s napicia nerwowe i stany chorobowe ustroju. Wiemy z codziennego dowiadczenia, e czowiek przeywajcy napicie nerwowe, cikie zmartwienia, cierpienie moralne, lki, nie potrafi tkn adnego jada, nie zdoa niczym pobudzi apetytu. Nawet taka maa podnieta, jaka u niektrych wystpuje przed zamierzon podr (Reisefieber) odbiera ch do jada. W takim stanie napicia nerwowego lub psychicznej depresji, nie powinno si zmusza siebie ani innych do jedzenia, ani te je na si, bo takie jedzenie nie daje organizmowi nic poytecznego, przeciwnie obarcza go dodatkowym balastem. W takich sytuacjach czowiek powinien siebie zmobilizowa do odzyskania spokoju, ca sw si woli przywoa siebie do rwnowagi psychicznej. Gdy mu si to nie udaje, moe zmniejszy napiie nerwowe i pobudzi gruczoy oraz soki trawienne do funkcjonowania kieliszkiem nalewki sporzdzonej z mieszanki zioowej Diegestosan na spirytusie rozcienczonym wod. I ostatecznie trzeba wyczeka a stan krytyczny minie. Ale nawet kady zdrowy czowiek musi mie normalnie niczym niezakcone dyspozycje do jedzenia. Wielu si przechwala, e jedz niadanie w biegu, a obiad na stojco. Nie ma si czym chwali. Wszelki chaos, popiech w spoywaniu, rujnuje z czasem system trawienny. Czytanie gazety, studiowanie, zaarte dyskusje filozoficzne, ukadanie aktualnych planw, wszystko to wykonywane w czasie posiku nie daje czowiekowi nic zgoa poytecznego z wartoci, jakie daje i da powinien pokarm. Nie ma na wiecie celowej czynnoci czowieka, wykonywanej bez udziau jego wiadomej myli. Utrzymywanie siebie w cigej odnowie wadz tak fizycznych jak i psychicznych przez jedzenie musi si odbywa wedug wyprbowanych zasad. Zanim si przystpi do spoywania pokarmw, trzeba siebie do tej zbawiennej czynnoci przygotowa. Trzeba najpierw odrzuci wszelkie drczce myli i uwiadomi sobie, e si ma speni akt regeneracji ciaa i si, i ze spokojem w skupieniu przystpi do spoywania darw natury. Niemcy maj pikny zwyczaj zachowywania cakowitego milczenia podczas posiku. Dopiero po jedzeniu przechodz do drugiego pokoju, gdzie przy kawie rozmawiaj sobie o wszystkim swobodnie. Taki sam zwyczaj ustawowo obowizuje wszystkie klasztory na wiecie, nie tylo chrzecijaskie ale i buddyjskie. Jednym z podstawowych warunkw kulturalnego i rwnoczenie zdrowego odywiania si jest niewtpliwie higiena. Czysto przyrzdzania pokarmu, stou, naczy i caego otoczenia, usposabia czowieka pozytywnie do jedzenia. Wszelki brud nie tylko odstrasza od jada, ale moe w niektrych wypadkach spowodowa chroniczny uraz, wstrt do jedzenia. Jako przykad takiego przypadku podaj zdarzenie, ktrego sam staem si ofiar. W restauracji pooonej w centrum Rzymu postanowilimy zje obiad. Mj przyjaciel, chcc mi zrobi niespodziank, zamwi flaczki po polsku. Pech chcia, e podczas zajadania flaczkw woskich spostrzegem w kcie

22

obok bufetu wstrtny kube, a w nim peno flakw z wypatroszonych kogutw. To wystarczyo! Byem tym widokiem wstrznity, odechciao mi si nie tylko flakw, ale nawet wina. Musiaem przerwa obiad i szybko uciec z tego lokalu. Jeszcze do dzisiaj wspomnienie tego wypadku obudza we mnie wstrt do flakw rzymskich. Na marginesie chc doda, e ze wszystkich krajw wiata najwspanialszym wzorem czystoci w kadej dziedzinie ycia jest Szwajcaria. Tam w kadym lokalu gastronomicznym bez adnej obawy mona si z apetytem poywi. Posiki powinny by spoywane w cile okrelonych godzinach, tego bowiem potrzebuje organizm.

VII DOZGONNE PRZYMIERZE Z WOD

Chcesz by mody i zdrowy, od wody. Nieodzownym elementem i warunkiem wszelkiego ycia na ziemi, obok powietrza jest woda. W organimie ludzkim gospodarka wodna stanowi jedno z zasadniczych zagadnie ycia ustroju. Wszystkie procesy yciowe naszego ustroju przebiegaj w roztworach wodnych. W ustroju dorosego czowieka znajduje si rednio okoo 65% wody, przy czym ilo ta jest do cisa, znaczniejsze odchylenie od niej jest zjawiskiem chorobowym. Woda wchodzi w skad wszystkich komrek naszego ciaa. Dobowe zapotrzebowanie wody u dorosego czowieka wynosi okoo 2500ml, z tego 1200 ml czowiek pobiera na dob z wypijanych pynw, okoo 1000ml z pokarmw, a reszt z procesw utleniania si w naszym ustroju. Bardzo i niesychanie precyzyjny jest w naszym organimie mechanizm gospodarki wodnej, regulujcy dopyw do kadej komrki niezbdnych pynw i odprowadzajcy przez nerki, puca i skr z ustroju na zewntrz ju zuyte. W tym mechanimie bior swj udzia wszystkie organa z nerkami i wtrob na czele S to oglne wiadomoci o znaczeniu wody wewntrz naszego ustroju. Nie chodzi jeszcze o wykazanie wpywu, jaki wywiera na nasz organizm woda od zewntrz. To zagadnienie dotyczy higieny balneologicznej, to znaczy kpieli i mycia oraz hydroterapii czy wodolecznictwa. nie stro nigdy

Balneologia higieniczna
Kt nie wie dzi o tym, jak doniose znaczenie ma w yciu ludzkim higena. Czysto ciaa jest zasadniczym warunkiem harmonijnego wspycia maonkw, kontaktw towarzyskich w spoeczestwie, zadowolenia osobistego oraz zachwania czerstwego zdrowia. Niestety, pomimo rozumienia znaczenia czystoci w yciu tak osobistym jak i zbiorowym, istnieje jeszcze cay legion ludzi, nawet wrd przedstawicielek pci piknej, hodujacych pogldom pewnej gralki, ktra si chwalia przede mn, e od czasu kiedy j matka przestaa kpa w balii, dopiero raz si wykpaa i to w potoku w dzie przed swoim lubem. Podkrelajc, e mimo to jest zdrowa. Co prawda grubo si pomylia, co do swojego zdrowia, bo par lat po lubie zmara na grulic puc. Utrzymywanie higieny osobistej przez regularne kpiele i dokadne mycie si daje czowiekowi nie tylko zadowolenie i uatwia ycie towarzyskie, lecz nadto chroni jego zdrowie przed chorobami. Pozwala zachowa tyzn ciaa na duszy okres ycia. Na ten ostatni aspekt chc gwnie pooy nacisk. Kady wspczesny czowiek chyba ju powinien wiedzie o tym e znajduje si on nieustannie dniem i noc w krgu walki o jego ycie midzy mikroskopijnymi wrogami a jego organizmem. W kadym metrze szciennym przecitnego pod wzgldem czystoci powietrza znajduje si kilkaset, a w zanieczyszczonym kilka tysicy bakterii. Nie wszystkie one s grone dla czowieka, ale jest wrd nich wystarczajca liczba bakcyli takich, ktre powanie zagraaj ludzkiemu yciu. Atakuj one gromadnie ze wszystkich stron organizm, usiujc si dosta do jego wntrza, aby go zniszczy. Jedynie nieprzenikniony pancerz, jakim jest nasza skra, chroni nasz ustrj przed wtargniciem wroga do jego wntrza. Ale bakcyl jest nieustpliwy. Uparcie szuka na caej powierzchni ciaa ludzkiego sabych miejsc, przez ktre mgby wtargn do wntrza ustroju. Takimi punktami sabymi s: usta, odbyt, a u kobiet dochodzi jeszcze narzd rodny, cile pochwa. Poniewa brud jest sprzymierzecem bakcyla i jego wylgarni, trzeba wic z nim knsekwentnie walczy. Miejscem, gdzie brud si gromadzi s pory potowe na skrze ciaa, ojotoki we wosach na gowie, okolice narzdw pciowych, otoczenie zbw. Przeto chcc zniszczy wroga naszego zdrowia trzeba niszczy jego rdo-

23

wisko, czyli brud. Najskuteczniejsz broni na brud jest naturalna woda. Dlatego czowiek winien czsto si kpa, nawet codziennie, jeli warunki na to pozwol i my si bezwzgldnie dwa razy na dzie, zwlaszcza w porze letniej. Trzeba gwnie uwzgldnia najbardziej delikatne organa. Po kadym gwnym jedzeniu my zby, zwaszcza przed spaniem. Codziennie my narzdy rodne, gwnie kobiece i odbyt. My dokadnie gow przynajmniej dwa razy w tygodniu. Kobietom poleca si przynajmniej raz w tygodniu solidne plukanie pochwy odwarem z rumianku, szawi i kczy tataraku, przy pomocy irygatora. Raz w roku kady powinien przeprowadzi w zakadzie zdrojowym pukanie jelit. Zabieg ten odnawia cay organizm przez wypukanie z jelit ognisk gnilnych i zestarzaych zogw. Albowiem jak mwi mdrcy wschodniej nauki, czowiek nie moe mie w sobie nic z trupa. Dla normalnego czowieka nie mog by wzorem kudlarze, hippisi, ktrzy nie myj si wcale i fetorem potu zatruwaj powietrze w lokalach, bo s to w wikszoci psychopaci.

Wodolecznictwo
Nie zamierzam pisa o leczeniu zdrojowym i wodami mineralnymi. Wiele zreszt chorb nie nadaje si do leczenia nimi. Chodzi jedynie o wykazanie pozytywnej roli w leczeniu rnych schorze i wzmacnianiu sabych organizmw przy pomocy wody zwyczajnej kranowej, rzecznej, morskiej. Trzeba zaznaczy, e nie ma na ziemi wody cakowicie jaowej, pozbawionej wszelkich pierwiastkw i soli mineralnych. W kadej wodzie znajduje si zawsze co, co skwapliwie nasz organizm dla siebie wyawia i wykorzystuje. Stosujemy wic kpiele, nacierania i natryski. Zasadnicze znaczenie kuracyjne wody polega na jej wpywie na skr i znajdujce si w niej zakcenia nerww, a take na przenikaniu cia przez skr w gb ustroju, gdzie podlegaj one najrozmaitrzym przemianom. Hydroterapia regeneruje gwnie system nerwowy, za porednictwem ktrego usprawnia funkcjonalno caego ustroju. Proces regeneracji rozpoczyna si na powierzchni skry naszego ciaa. Skra nie jest mechaniczn zason oddzielajc nasze ciao od rodowiska, lecz jest cznikiem ze rodowiskiem i narzdziem speniajcym zasadnicz rol w yciu ustroju, stanowicym w nim nieprzerwan cao dziki licznym poczeniom nerwowo-hormonalnym. Na caej powierzchni skry czowieka s liczne receptory rozsiane na wewntrznych organach, sygnalizujce blem o powstaej chorobie. Receptory s cznikami midzy systemem nerwowym a wiatem zewnetrznym. Mona przez nie przekazywa regulujce energie mechaniczne, elektryczne i bimagnetyczne na ukad nerwowy i cay ustrj czowieka. Doskonaym rodkiem do tego celu s: natryski, nacierania i kpiele. Sprbujmy ten proces wyjani. Najskuteczniejsze dziaanie lecznicze wywiera, nie woda spadajca cienkimi strukami z sitka prysznica, lecz masa wodna maego wodospadu, jakie si znajduj w naszych grach. Woda w jednolitej masie spadajca z pewn si na skr, przede wszystkim midzy opatki i kark oraz na cay grzbiet, powoduje przez uderzenie jaki bliej nieznany proces, dziki ktremu powstaj na caym ciele energie elektryczne i biostymulatory, ktre przez receptory przenikaj do wntrza i aktywizuj cay ustrj. Energie te docieraj do kadej komrki i jej struktur, czyli organoidw caego organizmu. Oryginalnie i do przekonywujco mwi si o zbawiennym wpywie hydroterapii na ustrj czowieka nauka tybetaska. Wedug niej w ciele eterycznym, ktre jest jakoby otoczk naszego ciaa, znajduj si orodki energii kosmicznej, zwane czakramami. Zadaniem ich jest czerpanie energii ze soca i caego kosmosu czyli najwyszej energii yciowej i przekazywanie jej na cay system nerwowy i na cay ustrj czowieka. Czakramy s umiejscowione w ssiedztwie zwojw nerwowych, gruczow dokrewnych i wzw chonnych. Jest ich siedem, a rozmieszczone s nastpujco. Pierwszy najwaniejszy o najwikszej energii znajduje si na szczycie gowy, drugi na czole, trzeci w okolicach tarczycy, czwarty na sercu, pity na ppku czyli w splocie sonecznym, szsty nad ledzion, sidmy u podstawy krgosupa. Kady czakram skada si z trzech elementw: a) z przewodnika elektromagnetycznego bioprdw, b) z przewodnika wiata i rozdzielnika promieni sonecznych, c) z substancji elektromagnetycznej, rwnowacej prawa biologiczne. Niektrzy znawcy Jogi dodaj jeszcze czwarty element, ktrym jest substancja prdow telepatycznych. Dzi ju zaczynamy wiedzie czym jest to ciao astralne, o ktrym tak szeroko mwi nauka Wschodu, i czym jest substancja eteryczna czakramw, ktrych istoty si domylamy. Ciao astralne jest programatorem ciaa fizycznego, jakimi energiami je naadujemy, takie materjalizuj si w ciele fizycznym.

24

Ale jeeli przyjmiemy ich istnienie, to uznamy je za transformatory rozdzielajce energie kosmiczne na system nerwowy i cay ustrj, potgujc jego dynamizm, tyzn, wytrzymao, odporno i dugo ycia ludzkiego, wwczas atwiej pojmiemy i odczujemy na sobie ich dobroczynny wpyw na nas, gdy sami uatwimy ich dziaanie. Jednym z wielu czynnikw potgujcych dobroczynne odziaywnie na nasz ustrj i stany psychiczne jest wodolecznictwo natryskowe. W letniej porze wyszuka sobie w grach may wodospadzik i jego strumie skierowa na odpowiedni pozycj swego ciaa; na kark, plecy i cay krgosup, jak rwnie na kolana i stopy. Ju wkrtce da si odczu pozytywne dziaanie wody w odczuciu przepywu ciepa, uspokojenia i pewnego bogostanu. Kuracj tak mona wyleczy wszelkie newice i schorzenia z nimi zwizane, odzyska ch i rado ycia. Nieco sabsze dziaane lecznicze maj natryski prysznicowe. Maj one natomiast t zalet, e mog by stosowane wszdzie, nawet w prywatnym domu i o kadej porze. Skoro jest mowa o prysznicu, trudno pomin milczeniem wynalazc. By nim Winzenz Priessnitz, ur. w roku 1799 w Graefenbergu. Jako syn ubogiej wdowy by czsto niedoywiony, obdarty, chodzi samopas po polach i kach. Najczciej przesiadywa w maym lasku nad maym strumieniem, w ktrym si kpa i ktrego wod popija. Byo to waciwie wiksze rdo, ktrego wod uzna intuicyjnie za zdrow i lecznicz, o czym niebawem sam si przekona w tragicznych okolicznociach. Spad bowiem z fury naadowanej sianem pod koa, wskutek czego zama kilka ebr. Dwa ebra, jak wykazaa sekcja po jego mierci, wbiy si w puca. Stan chopaka by krytyczny i prawie beznadziejny. Nikt nim si nie zaj, sam musia sobie radzi. Doczoga si nieszczsny chopak do swego ulubionego rda i zacz jego zbawienn wod si leczy. Popija j, a zmoczony w niej wr przykada cigle jako kompres na piersi. Wkrtce poczu si lepiej. I dziki takiej swoistej kuracji chopak szybko wyzdrowia. W ten sposb Priessnitz utwierdzi si w swym przekonaniu co do zbawiennego dziaania rda. Zacz wic poleca chorym na wszystkie schorzenia kuracj wodn i sam j stosowa, najczciej za pomoc kompresw. Powoli zaczli napywa do niego chorzy, ktrym skutecznie pomaga. Popularnoc jak zyska nie podobaa si miejscowemu pastorowi, ktry cudownego lekarza uzna za wsplnika diaba i rzuci publicznie z ambony na niego kltw. Ostrzeg surowo wiernych, aby si nikt nie way mie z wykltym kontaktu. Los jednak spata pastorowi paskudnego figla. Jego syn zapad na jak zagadkow chorob, bardzo niebezpieczn dla ycia. Lekarze orzekli, e stan chorego jest beznadziejny. Pastor zmuszony tragiczn koniecznoci uda si do wykltego z prob o ratowanie syna. Priessnitz kompresami i nacieraniem wod ze znanego rdeka przywrci zdrowie dziecku pastora. Kltwa zostaa odwoana. Priessnitz sta si sawny i otoczony szacunkiem ze strony spoeczestwa. Zdobyty majtek pozwoli mu rozszerzy wodolecznictwo na wiksz skal. Zaoy koo Frewalu prywatne senatorium, gdzie leczy swoimi metodami w oryginalny sposb. Metoda ta mniej wicej tak si przedstawiaa. Na gos pobutki kady kuracjusz, tak mczyzna jak i kobieta, musia szybko zrywa si z ka i w kpielowym stroju boso po trawie biec do rda. Wypija tam szklank zimnej wody, my si do pasa i znowu biegiem wraca do zakadu, wyciera nogi i kad si na p godziny do ka. Dopiero potem byo niadanie i lekki spacer, znowu boso. Przed obiadem i kolacj obowizywaa taka sama praktyka. Skutki takiego leczenia okazay si nadzwyczajne. Napyw kuracjuszy w kadym miesicu si powiksza. Rozgos sanatorium i jego kierownika dotar a do Wiednia. Sam cesarz austriacki zainteresowa si t spraw. Wysa specjaln komisj lekarsk celem zbadania metody leczenia Priessnitza na miejscu. Komisja ledzia przez cay tydzie specyficzne metody leczenia w tym dziwnym sanatorium i w swoim sprawozdaniu orzeka obiektywnie, e wszystkie praktyki lecznicze, stosowane w sanatorium s godne polecenia i poparcia. Od nazwiska tego ciekawego czowieka, natryski wodne przyjy nazw: prysznic, prysznik. Dzi wikszo mieszkacw miast ma w swoim mieszkaniu azienk z prysznicem. Moe wic bez adnych kopotw stosowa natryski wod nawet codziennie. Takie polewanie ciaa natryskiem wzmacnia cay organizm, usprawnia krenie krwi. Nie wskazane jest tylko dla chorych na osabienie minia sercowego i wrodzone wady serca. Trzecim sposobem kuracji wodnej jest kpiel i nacieranie, oba s proste, dostpne i atwe.

Kpiele i nacieranie
Kpiele w wodach terenowych jak: rzeka, jeziora i morza, nie tylko regeneruj czowieka, ale i lecz niektre schorzenia skuteczniej anieli leki apteczne. Niech o tym zawiadczy chociaby nastpujcy przykad. Mj znajomy mistrz szewski J.D., mieszkaniec maej mieciny biaostockiej, chorowa duszy czas na jak przy-

25

pado skrn. Na jego caej twarzy wystpoway ropne bble, po jakim czasie pkay i na tej samej wklsej blinie pojawiay si nowe, drc skr coraz gbiej. Ten proces niszczcy w gb tkanki, grozi przedziurawieniem garda i mierci. adne leki na to schorzenie nie pomogy. Antybiotyki nie byy jeszcze znane. Biedny ten czowiek, straciwszy wszelk nadziej na swoje wyzdrowienie, porzuci prac i caymi dniami przesiadywa nad ma rzeczk, w ktrej co par godzin si kpa, reszt czasu lea na socu na trawie. Czeka powoli na mier. Pod wpywem kpieli i soca choroba wyranie do szybko zacz si cofa wnet cakiem zanika, pozostawiajc jedynie po sobie liczne blizny na szyi. Jednake warunkiem zdrowotnej i logicznej kpieli jest czysto wody. Niestety w caej Europie ju niewiele jest takich wd. Czytaem broszur, wydan przez Midzynarodow Komisj Zdrowia w Niemczech, w ktrej jest przedstawiony tragiczny bilans pod wzgldem zanieczyszczenia wd terytorialnych. Wedug opinii specjalistw prawie wszystkie rzeki, jeziora i szerokie pasy przybrzenych mrz zanieczyszczone s do tego stopnia ciekami, e absolutnie nie nadaj si do kpieli. Jeszcze pozostay czyste wody niektrych jezior w Szwajcarii i rda rzek w Alpach i Pirenejach. W takiej sytuacji pozostaa do dyspozycji woda wodocigowa, chocia i do niej mona mie zastrzeenie. W obecnym stanie rzeczy, miejscem naszej kpieli musz by wanny w azienkach prywatnych. eby kpiel w wannie bya profilaktyczna i zdrowotna, trzeba odpowiednio przygotowa wod kpielow. Zrobi to mona w ten sposb. Przygotowa mieszank z nastpujcych zi: skrzyp, pokrzywa, li mity pieprzowej, kora wierzby, licie brzozy i kcz tataraku. Wszystkie te skadniki zioowe w jednakowej iloci razem zamiesza. Na kad kpiel wzi po 50g. tej mieszanki, zala j dwoma litrami wody i gotowa 10 minut. Nastpnie odstawi pod przykryciem na 30 minut. Przecedzi i wla ten odwar do ciepej wody kpielowej w wannie. W tej wodzie kpa si 20 minut. Nie wolno uywa do tej kpieli myda. Dopiero pod koniec kpieli mona si namydli i szybko spuka czyst wod z sitka czy kranu. Jest jeszcze inny sposb kuracji wodnej, dostpny nawet dla tych, co nie posiadaj azienki lub wanny. Czyst, grub, lnian szmat zamoczy dobrze w zimnej wodzie, nieco j wykreci, pooy na kark na 10 sekund, potem silnie naciera ni kark, szyj, plecy i cay grzbiet. Na drugi dzie czyni to samo, mona ju trzyma szmatk 20 sekund i tak codziennie przedua. Robi to najczciej wieczorem. Po kadym natarciu trzeba si oczywicie mocno wytrze suchym rcznikiem. Kuracja taka wzmacnia mdek, ktry jest czynnikiem rwnowagi, utlenia ca kor mzgow, hartuje organizm przeciw zazibieniom, chroni w pewnym stopniu przed stwardnieniem ttnic. W lecie bardzo jest wskazana praktyka chodzenia boso rano i wieczorem po rosie 20 minut przynajmniej, oddychajc przy tym gboko nosem. W ten sposb czerpiemy z kropelek rosy liczne elementy lecznicze, a z powietrza yciodajn energi.

VII CHCESZ Y, RUSZAJ SI

Lepszy osio przy obie, w grobie. (Sentencja akw) Miaem nocny dyur. Na jednej z sali znajdowa si ciko chory, ktrego godziny ycia byy policzone. Daem mu silny, wzmacniajcy zastrzyk w przekonaniu, e przynajmniej chory doyje do rana. Stao si inaczej. Za chwil chory si wypry, wyda charczcy wydech, znieruchomia, zmar. W jednej chwili w jego organimie usta wszelki ruch: stana praca serca, zatrzymao si cakowicie krenie krwi w ttnicach i yach, puca znieni filozof

26

ruchomiay, cudowna aparatura mzgu zamara. Straszliwa, szarpica cisza zapanowaa dookoa. ycie zgaso. Byem t scen wstrznity do gbi. Tak swe przeycie opowiada mi pewien mody lekarz. Jednake w wypadku mierci ruch si nie koczy, jedynie przeistacza si w destruktywn, rozkadow, unicestwiajc definitywnie organizm ludzki si. O tym lekarz dobrze wiedzia, tylko e w tej chwili myl jego bya zaskoczona wypadkiem ustania ycia ludzkiego. Nie ma absolutnie w caym wszechwiecie ani jednej molekuy, ani jednego elementu, w ktrym by ruch nie istnia. Ruch jest nieziszczalny, wieczny ruch w przernych jego przejawach. Jeli chodzi o czowieka, to on jest ze wszystkich bytw caego wszechwiata najbogatrz, najbardziej precyzyjn struktur, wobec ktrej wszystkie maszyny, fabryki, przyrzdy, aparaty, cznie z elektronowym mzgiem s nieudolnymi, dziecicymi zabawkami. W nim bowiem wspistnieje dziewi oddzielnych ukadw, speniajcych rne, im waciwe funkcje, ktre nipodzielnie w powizaniu ze sob podtrzymuj ruch czyli ycie i rozwj caego organizmu ludzkiego. Kady z tych systemw czyli ukadw rzdzi si swoimi automatycznymi prawami i wasn organizacj, a wszystkie razem cz si w integraln cao. W zwizku z tym, w naszym organimie istniej wszystkie rodzaje ruchw, jakie tylko mog istnie w martwej i ywej przyrodzie wiata. Nasz organizm jednake dla prawidowego funkcjonowania i rozwoju oraz przeduenia swego bytu yciowego prcz twrczego ruchu, niezalenie od nas, jeszcze dodatkowo potrzebuje naszego wspdziaania. Potrzebuje on z naszej strony bodcw zewntrznych, potrzebuje bymy go sami wprowadzili w ruch w jego penej caoci. Ruch taki jest niezbdny do normalnego ycia naszego ustroju. Dzisiejszy tryb ycia i rodzaj pracy zmusza czowiek do bezruchu, przykuwa go na kilka lub kilkanacie godzin do biurka lub awy przy warsztacie pracy poszczeglnych specjalnoci. Na skutek takiego bezruchu powstaj u ludzi poza wieloma innymi dwie gwne choroby: wadliwa przemiana materii i ze krenie krwi, koczce si najczciej miadyc i zawaem serca. Najskuteczniejszym rodkiem dla utrzymania zdrowia kdego czowieka jest praca fizyczna. Pracownicy fizyczni, a zwaszcza pracujcy na wieym powietrzu, ponad wszelk wtpliwo yj duej, ciesz si peni si i dobrym samopoczuciem. Spruj i ty. Piszesz traktat naukowy, siedzisz godzinami nad kolumnami cyfr, komputerem, wykadasz w szkole, gdy poczujesz zmczenie, pjd do ogrodu, chwy szpadel i zacznij kopa ziemi. Ju po kilkunastu minutach takiej pracy poczujesz wyranie odprenie nerwowe, wieo umysu i popraw samopoczucia. Kada praca fizyczna przyspiesza obieg krwi, reguluje jej cinienie, wzmacnia wybitnie misie sercowy, dotlenia serce i mzg, usprawnia czynno wtroby, odnawia cay ustrj czowieka. Jeli czowiek przez podniesienie kilkukilogramowego kamienia na wysoko swej piersi zuywa wicej energii, anieli przez godzin cikiej pracy umysowej, to ile si witalnych wyczerpie godzina pracy fizycznej. Ale taka strata jest bardzo podana, bo zmusza ona organizm do powetowania poniesionej straty z wielk nadwyk, a o to wanie nam chodzi. Brak ruchu fizycznego hamuje przemian materii, powoduje zwaszcza u kobiet, nadmiern tusz, prowadzi szybko do zniedonienia i przedwczesnej staroci. Poniewa nie wszyscy maj mono wykonywania dorywczej pracy fizycznej dla celw leczniczych, przeto poleca si wszystkim oglne wiczenia gimnastyczne, niektre dyscypliny sportu , ciek zdrowia i specyficzne praktyki jogi.

Gimnastyka
Wszelkie wiczenia gimnastyczne, wykonywane na komend, wsplnie, jak to si odbywaj na boiskach lub koszarowych placach niewiele daj korzysci, a nawet wedug opinii niektrych psychologw s wrcz szkodliwe. Kady bowiem czowiek jest odrbn indywidualnoci. Kady zatem ma swj odrbny refleks, odmienne od innych reakcje, swoje indywidualne tempo ruchw i odruchw. Musi zatem kady swj wasny ruch, jego tempo wykonywa zgodnie ze swoimi dyspozycjami. Nakazy narzucone mu przez kogo wywouj pewne zamieszanie dyspozycyjne rwnowagi. Kady zreszt nakaz, chociaby by dobrowolnie przyjmowny, w pewnych momentach w psychice ludzkiej wywouje pewne opory. Dlatego kady gimnastykujcy si powinien pozna wiele zasad, sposobw i wariantw gimnastycznych, ale wykona powinien wszelkie wiczenia sam dla siebie. Wydaje mi si, e nawet w sportach wyczynowych sposb wykonania danych wicze wedug wasnego programu daleko wiksz miaby warto, nieli wykonywane w myl programu narzuconego. Program narzucony zbyt mocno zacienia obowizujcymi

27

przepisami sposb wykonania przez sportowca danego wiczenia. Nie dopuszcza do wikszej swobody wykonania w skali szerszej. Wiksza ilo wasnych pomysw osobicie opracowanych zapewniaaby z racji swej rozmaitoci wiksz atrakcyjno dla widzw i uatwia sdziom ocen. W sprawie sportw wyczynowych nie chc zabiera adnego gosu. Chc raczej omwi te wiczenia, ktre s dla kadego korzystne, atwe i dostpne oraz zdrowe dla ciaa i psychiki kadego czowieka

wiczenia Hata Jogi

Tytu moe nieco za miay w stosunku do niej przedstawionej treci. Hata Joga obejmuje tak wielki zakres wicze o tak ogromnej iloci wariantw dla ujcia ich wszystkich w jedn cao, trzeba byoby napisa du ksik. Wikszo zreszt wicze bez osobistego kierownictwa dowiadczonego mistrza, zwanego guru, nie moe by na wasn rk praktykowana. wiczenia Hata Jogi wymagaj duo czasu, ogromu trudw, wyrzecze, napicia woli, a niektre z nich s nawet niebezpeczne dla czowieka, bo nieumiejtnie stosowane mog spowodow zaburzenia psychiczne. Hata Joga praktykowana fachowo przynosi czowiekowi nieosigaln w inny sposb tyzn ciaa, moc ducha i rado ycia. Dla naszych celw podaj kilka wicze lekko zblionych do wskaza Jogi, dostpnych dla kadego i atwych do wykonania. wiczenie kocie tak wypada je nazwa, poniewa ywcem zostao wzite z praktyki kota. Kot ledwie ze snu si obudzi, staje na czterech apach, za chwil; wyciga przednie apy jak najdalej do przodu, tylne do tyu, ziewnie przecigle, chwyta pazurami za dywan lub inn materi, napra w ten sposb minie, potem podnosi w gr w formie uku naprony grzbiet, po ktrym falowym ruchem przerzuca szybkie skurcze od gowy a do koca krgosupa. Nastpnie prostuje si i raz jeszcze caym korpusem lekko cofa si w stecz; po czym wstaje, przybiera normaln pozycj i rusza w pochd przed siebie. Po co kot w ten sposb zawsze postpuje? Czyni zreszt zawsze tak samo i inne czworonone zwierzta. Nietrudno to jest zrozumie. W czasie snu w organimie zwierzt o wyszej strukturze a take w ustroju wszystkich ludzi praca systemu zostaje znacznie zmniejszona. Akcja serca w swej intensywnoci jest sabsza, krenie krwi powolniejsze, minie i nerwy rozlunione, cay ustrj pozostaje jakby przychamowany w ruchu. Musi zatem, w myl praw mechaniki nastpi powolny a kolejny rozruch wszystkich mechanizmw organizmu. Organizm ludzki, jeszcze bardziej ni zwierzcy nie moe nagle nabiera penego biegu. Jak nie moe tego dokona aden pojazd mechaniczny. W ten sam koci sposb kady z nas moe i powinien codziennie przeprowadza wiczenia. Obudziwszy si rano, stan na czworakach na ku, kanapie lub dywanie na pododze i wykona takie same kolejne ruchy kocie. A poniewa w caym wiecie zwierzcym jedynie czowiek ma pionow lini swej postaci, przeto wiczenie kocie moe wykona w ludzki sposb. Po obudzeniu si zej z ka, stan prosto na baczno, tylko na dwch koczynach, rozcign rce w formie krzy, napry je, szeroko i mocno palce rk rozczapierzy, wcign gboko powietrze, wypuci, zgi si do przodu maksymalnie, potem si zgi do tyu. Naley uwiadomi sobie rwnie, e przepuszcza si przez cay system nerwowy wiey prd energii ycia. Nastpnie mona si umy i zacz normalne zajcia dnia. wiczenia te maj na celu przede wszystkim usprawnienie krenia krwi, regulacj rytmu serca, wzmocnienie wszystkich mini. wiczenie psychofizyczne ma ono doniose znaczenie dla zdrowia ciaa i psychiki oraz radoci ycia. Dlatego tak je nazwawm, bo mam uzasadnione przewiadczenie o jego skutecznoci i chtnie wszystkim zalecam. Wykonuje si je w sposb nastpujcy. Po przebudzeniu si trzeba bez adnego wahania zej energicznie z ka, bez bielizny, prcz kpielwek lub majtek zbliy si do okna, jeeli jest lato, w zimie nieco z dala od okna. Przedtem wywietrzy dobrze pokj. Stan na dywanie, skupi si w duchu i powiedzie sobie: chce si zmierzonymi wiczeniami wyleczy z nerwicy lub z innej choroby. Od dzisiaj zaczynam si leczy. Teraz stan na baczno, rce opuci w d, nogi w kolanach i stopach przytuli jedn do drugiej, zamkn pici bez zaciskania, energicznym, ale nie gwatownym kolistym ruchem wyrzuci zamknite pici w gr nad gow, zbliy je powoli ku sobie, pooy praw na lewej i obie umieci na wierzchu gowy. Teraz nosem cign powietrze do oporu, zatrzyma je w pucach na czas wyliczania 1, 2, 3, do 16, nastpnie powoli rozkurcza donie, rwnoczenie robi geboki skon ku ziemi caym korpusem z rkami wysunitymi przed siebie i robi powolny wydech powietrza z puc przez usta zone w ciup a do oporu. Stan znowu prosto, kilka sekund odpocz i zacz w ten sam sposb wdech i wydech.

28

wiczenie takie wykona trzykrotnie bez przerwy, potem trzeba si wygodnie pooy na leance na wznak, cakowicie rozluni minie, po prostu sflacze. Zawiesi swe myli w prni i w tym stanie relaksu pozosta przez pi minut, po czym umy si i ubra. Po dziesiciu dniach takich cwicze czowiek staje si odrodzony psychicznie i fizycznie, nabiera chci do pracy i ycia. wiczenie to utlenia serce, wyranie wzmacnia system nerwowy i bardzo czsto likwiduje te schorzenia ktre powstay na podou nerwowym. W ty miejscu zrobimy ma dygresj. Moe kogo zaciekawi, dlaczego przy wydechu powietrza z puc mamy robi to przy maym otwarciu ust. Najlepiej przekona nas o tym osobicie dowiadczenie. Wcign do puc jak najwicej powietrza i zrobi wydech, par zaledwie sekund. W dodatku taki wydech dla puc jest jaki nieprzyjemny, a w chorych lub tylko sabych pucach wystpuje rzenie. Natomiast przy proponowanym ukadzie ust wydech powietrza trwa kilkanacie sekund i jest lekki, przyjemny, a nawet dla puc chorych nie sprawia trudnoci. Kady turysta podchodzcy na stromy stok gry, albo piechur brncy po gbokim niegu, gdy na chwil zatrzyma si dla odpoczynku, bezwzgldnie kadzie rce na biodrze, rzuca oczyma w dal, lekko podnosi gow i robi dugi wydech przez lekko domknite wargi. Takie zjawisko atwo jest zaobserwowa u innych i u samego siebie. My wykonujemy setki ruchw i odruchw w swoim yciu, ktrych nie spostrzegamy, a ktre podyktowane s przez prawa natury. wiczenie rubowe. Jego celem jest wzmocnienie mini rk, klatki piersiowej i brzucha. Jest ono najatwiejsze do wykonania, tak indywidualnie jak i zbiorowo, np. w biurze. Siadam wyprostowany w pozycji faraonw. Zgicia tuowia w biodrach i ng w kolanach tworz kt 90 stopni. Zamykam oczy i wyobraam sobie w tej chwili, e po obu stronach moich bokw znajduj si w odlegoci wycignitych rk drewniane ciany, w ktre usiuj obydwiema rkami rwnoczenie wkrci dwie ruby w ksztacie korkocigu. Praw rk wkrcam ruchem obrotowym zgodnie z kierunkami wskazwek zegara, lew odwrotnie, w przeciwnym kierunku. Wkrcam pocztkowo wolno, potem coraz szybciej, coraz gbiej. O ju, ju dokrecam do uchwytu, no jeszcze tylko par skrtw. Nareszczie opr! Nawet nie przypuszczamy jak w tej chwili naprone s minie rk, klatki piersiowej, brzucha, a nawet w pewnym stopniu ng. Mona to wieczenie robi rwnie zbiorowo na komend. Po dziesiciu minutach takiej pracy ze rub, trzeba si oprze wygodnie plecami o oparcie krzesa, i pozosta przez pi minut w relaksowym bezruchu, po ktrym naley si przej kilka razy po pokoju. wiczenie tego rodzaju w wysokim stopniu zabezpiecza nasz ustrj przed miadyc i arytmi serca. wiczenie bodcowe. Stosuje si je przy osabieniu minia sercowego. W pozycji stojcej z rkami na biodrach, zamkn oczy i wyobrazi sobie, e may piesek wyskoczy z budy i usiuje ugry nas od przodu za nog. Musimy go kopn w pysk raz praw, raz lew nog. Ale pies zaatakowa nas od tyu. Trzeba go znowu kopn metod konia, nog od tyu a dwukrotnie. Po takiej obronie trzeba usi, albo pooy na kilka minut. wiczenie to nie jest wskazane dla ludzi w podeszym wieku. Powinno by wykonywane 20 minut przed obiadem, nigdy przed niadaniem. Wiele jest jeszcze innych zbawiennych wicze dla odnowy zdrowia, ktrych w tym miejscu poda nie sposb. Chc jedynie przypomnie o ogromnym znaczeniu ruchu na wieym powietrzu, dla podtrzymania zdrowia i kondycji ciaa. Ruchem tym jest przechadzka dalsza lub blisza, zalenie od wieku i stanu zdrowia kadego czowieka. Kady bowiem odcinek drogi danego miejsca ma inne zoa chemiczne pierwiastkw pod ziemi i w ziemi. Inne rosn na kadym kawaku ziemi drzewa i kwiaty, inne kr prdy ziemne i atmosferyczne. Czowiek przemierzajc rne liczne odcinki w czasie spaceru, styka si z najrozmaitrzymi dziaaniami prdw. Emanacj otoczenia wchania w siebie przez oddychanie i przez receptory skrne. W ten sposb regeneruje si i przedua swe ycie. IX

ODWIECZNA SYMFONIA YCIA

Gdzie syszysz piew, tam wstp Ta ludzie dobre serca maj. Bo ludzie li, ach wierzaj mi Ci nigdy nie piewaj. (Goethe Wiersze)

29

Mowa, jako wyraz rozumu, podnosi czowieka spord wszystkich yjcych istot wiata do rangi krla, piew za, jako wymowa serca opromienia go blaskami uduchowienia. Nie ma w caym arcykoncercie wiata pikniejszego gosu od gosu ludzkiego, ujawiniajcego si w piewie. Take gos wszystkich istrumentow muzycznych, jakie ludzko od zarania swych dziejw, nie wytrzymuj porwnania a ludzkim piewem. Gos ludzki kadego czowieka pod wgldem barwy odmienny, wystpujcy w formie piewu od skocznej piosenki a do chorau i hymnu, w ilu to wariantach tonacji, natenia, skali rozpitoci, tempa i zabarwienia uczuciowego drga i rozbrzmiewa! Albowiem piew jest odzwierciedleniem caej peni bogactw duszy ludzkiej. Kady normalny czowiek przeycia, nastroje, doznania swej duszy wypowiada piewem. Dlatego piew towarzyszy, jakby akompaniament, w pochodzie dziejom caej ludzkoci od samego jej zarania po dzie dzisiejszy. W piewie nie tylko gos ma zniewalajc moc, lecz sowa treci wypowiadane piewem. Rado, tsknota, smutek, rozpacz, pragnienie powstae w gbi ludzkiego serca, musz si ujawni na zewntrz za pomoc sw piewnych. Sowa nabrzmiae uczuciem ludzkim nie rozpywaj si w nico jak dym w powietrzu, lecz zapadaj w serca suchaczy i tam yj nadal, tam si znw odradzaj, formujc nowy, bogaty wiat ducha. piew w rnej formie zwizany jest nierozerwalnie z czowiekiem przez cay czas jego istnienia. Ju nad jego koysk nuci mu do snu spokojn piosenk czua matka lub piastunka. Kochana kochanemu i kochajcy ukochanej wybrance nuci piosenki miosne, czue, wzruszajce. Na uroczystociach weselnych modej parze przypiewuj przyjaciele wesoe madrygay i wreszcie czowieka na zawsze odchodzcego w zawiaty na cmentarzu egnaj pieniem aobnym. Biedny jest ten czowiek, ktry nie zazna szczcia piosenki serca. piew nie jest tylko udziaem jednostki. Jest on niemiertelnym skarbem spoecznym, narodowym, oglnoludzkim. Nasz wieszcz narodowy, A. Mickiewicz nie bez susznoci nazywa pie ark przymierza midzy modszymi a dawnymi laty, daje jej nazw skarbnicy, w ktr lud skada wizank swych myli i swych uczu kwiaty. Jake susznie ocenia ten wielki poeta pie ludow przyjmujc jej niemiertelno i niezniszczalno. Kiedy wszystko runie, pie ujdzie cao. Przekonalimy si o tym w czasie wieloletniej niewoli i ostatniej okupacji. Kiedy run gmach naszej narodowej wolnoci i wrg zabra nam wszystko, pozostao dla nas jedynie dobro, ktrego wrg nie mg nam odebra to pieni narodowe oraz improwizowane przez lud polski. One koiy nasze rany, chroniy od zwtpienia, dodawaa nadziei na przyszo, wizay spoeczestwo w nierozerwaln spjni. Oddziaom lenym, walczcym o odzyskanie wolnoci dodaway siy do znoszenia trudw. Pie zdrowa, o treci wzniosej jest czynnikiem twrczym i uszlachetniajcym. Dobry piew jest rwnie skutecznym lekarstwem na wszelkie nerwice i pesymizm. Oddziaywuje on bardzo dodatnio i wszechstronnie na ca psychik i w duym stopniu regeneracyjnie na cay ukad fizjologiczny czowieka. Czowiek dzisiejszy oszoomiony haasem maszyn i umczony szaleczym tempem ycia szuka po prostu odruchowo zaradczego rodka na swoje stargane nerwy bodaje doranie. Chyba kady wie, e najskuteczniejszym rodkiem na zszarpane nerwy jest pikny, zdrowy i szlachetny piew, sowa piosenki, chociaby utrwalone na pycie. Niestety s to wskazania niewykonalne. Gdzie szuka tego szlachetnego piewu? Wzniose i pikne utwory piewane i ich wykonanie zastpiono w czasach ostatnich gosami dzikiej dungli. Mruczenie, wrzask, nieludzkie wycie, powtarzanie w kko jednego bzdurnego frazesu, cay ten chaos odstawiany na estradzie przez tak zwanych artystw nazywa si nwoczesnym piewem. Czy taki piew, taka tre, taki dziwaczny sposb wykonania ma odpry umczonego yciem czowieka? Kiedy synny Palestrino w Kaplicy Sykstyskiej dawa swj koncert chrowy, w sercach suchaczy oprcz entuzjazmu, dokona si jaki niepojty przeom do tego stopnia, e zaarci wrogowie zaczli si rzuca sobie w objcia ze sowami wzajemnego przebaczenia. A co wynosz w swoich sercach i umysach suchacze dzisiejszych imprez piewaczych? Rozkojarzenie psychiczne i nerwice!

Muzyka a jazgot
Rodzon siostr piewu jest muzyka. Pitagoras mwi, e kada gwiazda ma swj wasny ton i wszystkie razem tworz energetyczn muzyk wszchwiata. My tej odwiecznej muzyki wszechwiata nie moemy swym uchem

30

uchwyci. Ale poszum lasw, szum poczony z rykiem fal morskich, oraz cichy, spokojny szmer ziarenek bezkresnych pusty czy si w jeden odwieczny koncert naszej ziemi. I ten koncert pieni nasze ucho, wznosi na wyyny twrcze nasz umys. Czowiek nosi w gbi swej duszy gd pikna, przeto pragnie przenie jakby echo, jakby czstk symfonii wiata w sw wasn ja. Przeto wydobywa z martwych przedmiotw przerne dwiki. Porzdkuje je w bogate kombinacje: w gamy, akordy, bd o tempie powiewu zefiru bd gwatownie jak burza. Wynalaz przerne instrumenty muzyczne i za pomoc ich stworzy niemiertelne arcydziea sztuki muzycznej. Muzyka, chocia nie posiada sw wyraajcych myl ludzk, podobnie jak piew, ogromnie jednak wzbogaca osobowo ludzk, dajc jej wiele pikna, wzrusze, dozna, natchnie, wzlotw ducha i twrczoci. Cudne akordy muzyczne odurzaj i wzruszaj dusze nawet cakowicie zdegenerowane. Opowiada mi malarz K. Kosowski o znamiennym wydarzeniu, jakie miao miejsce w jego pracowni w Zakopanem w czasie okupacji niemieciej. Przyszli do niego dwaj wyszej rangi gestapowcy. Podczas ogldania obrazw zauwayli instrument muzyczny, dzi ju prawie ogowi nie znany, zwany cymbakami. Byli bardzo ciekawi, jak wychodzi muzyka na takim instrumencie, prosili malarza, aby co im zagra. Artysta zagra liryczn melodi znanej piosenki Za Niemnem hen precz. Gestapowcy wsuchani w melodyjne dwiki pieni, popadli w jak dziwn zadum, zaczo si budzi w nich czowieczenstwo, wyranie byli mocno wzruszeni. Muzyka zamilka, oni take milczeli czas duszy. Po pewnym czasie jeden z nich mikkim tonem gosu tak si wyrazi: Nie przypuszczaem nigdy, e sowiaska muzyka tyle ma w sobie pikna i siy. Prcz pikna i ogromu innych walorw, muzyka jest jeszcze si lecznicz dla caego systemu nerwowego. W chwili obecnej zaczyna by modna muzykoterapia. Jest to metoda bardzo wskazana dla wspczesnego czowieka. Na czym polega dziaanie takiej kuracji nerww, pokrtce omwimy. Nasz ukad nerwowy jest jakby czuym kamertonem, ktry reaguje na bodce, pochodzce od zewntrz, wytwarzajc w sobie silny rezonans. Wibracyjne fale dwikowe, pochodzce z instrumentu muzycznego, spywaj poprzez aparatur ucha i rdzenia przeduonego na ca sie unerwienia, a przez ni docieraj do wszystkich mini i komrek organizmu wywoujc w nim odpowiednie reakcje. Czstotliwo reakcji, czyli ruchw i odruchw i ich natenie pozostaje w cisej zalenoci od szybkoci i siy rytmw muzycznych. Spokojny rytm muzyki, spokojne bd ruchy ciaa, gwatowne nieskoordynowane dwiki i bbnienia instrumentw perkusyjnych wywouj takie same odruchy korpusu czowieka. Najlepsz ilustracj takiego zjawiska s plsy taneczne. S one reakcj odruchw na szybko i jako tonw muzycznych. eby wic muzyka moga spenia rol terapii, czyli by rodkiem leczniczym rozstrojonego nerwowo, dzisiejszego czowieka i wprowadzia ad w jego sferze psychicznej, musi posiada charakter koysanki. Przerne walce, niektre melodyjne tanga, grane lub piewane przy akompaniamencie muzycznym, s tym dla wyczerpanego czowieka, czym jest ukojone koysanie dla dziecka w koysce. Tymczasem, wbrew postulatowi muzykoterapii, narzucono caemu spoeczestwu dziki, chaotyczny jazgot jazzowy, bitowy, hevy-metalowy, ktremu nadano miano nowoczesnej muzyki. Kilku okudaczonych, ogolonych chopakw zjawia si na estradzie i w straszliwym tempie szarpi struny mandolin lub gitar. Wal w bbenki bez adu jak grad po szybach, wykonujc rwnoczenie caym ciaem jakie epileptyczne ruchy. Im wiecej wrzawy i bbnienia w tej kociej muzyce, tym chciwiej si odbiera i tym goniej j oklaskuje. Gdyby dziaanie tej muzyki ograniczao si tylko do zakresu mody, wyraania przez modych swej odrbnoci, mona by obok tego problemu przej obojtnie z pobaaniem. Niestety szalestwa jazzowe wnosz w organizm i psychik czowieka straszliw w skutkach rewolucj. Nieskoordynowany jazgot operuje ju ultradwikami, a nie tylko szarpi caym systemem nerwowym ponad jego wytrzymao, nie tylko rozbijaj sabsze komrki tkanek ludzkiego organizmu, ale nadto wyzwalaj w gbi psychiki ludzkiej jakie demoniczne prymitywne, upione dotd, anomalne instynkty, ktre szybko prowadz do rozkojarzenia i znieksztacenia caej osobowoci. Wystarczy zaobserwowa zachowanie si modziey w czasie wyczynw bitowych na widowni. Na jej twarzach maluje si jaka nienormalna ekstaza, formalnie euforia w oczach, dziwne napicie psychiczne, przypominajce w duym stopniu obd. Podczas takich pseudokoncertw modzie, zwaszcza gdy jest sama, krzyczy, wyje, drga, wymachuje chusteczkami, swetrami, goymi rkami. Caa ta niesamowita sceneria jake przypomina taniec derwiszw, albo histeryczne plsy wdrownych sekt grasujcych w redniowieczu na Zachodzie. Kilkanacie lat temu prasa niemiecka donosia, e po takim koncercie jazzowym w pewnym miasteczku, modzie wysza na ulic i w jakim szale zacza niszczy wszystko, co napotkaa na drodze: szyby wystawowe sklepw, kioski, nawet chodniki.

31

O czym wiadczy takie zjawisko? A czy ta caa nowoczesno tego rodzaju nie staa si midzy innymi czynnikami, szko dla hipisw. Zdaj sobie spraw, e znajduj si tysice gorliwych obrocw i amatorw wspczesnej muzyki i piewu i mj pogld w tej sprawie z oburzeniem napitnuj jako przestrzay, ale obiektywna prawda pozostanie zawsze prawd. Pragn podkreli, e ja otrzymuje setki listw od modziey chorej nerwowo. Wrd autorw tych listw wikszo stanowi nie ci, co przeforsowali swj system nerwowy nauk, lecz ci, co mieli do czynienia z nowoczesn muzyk i sztuk. Psychologowie i wychowawcy powinni si zatroszczy o to, aby we wszystkich dziedzinach ycia modzie, rwnie i relaksowych, stworzy waciwe formy odpoczynku regulujce siy witalne, uatwiajc wzloty ducha, rozwijajc zdolnoci twrcze.

X SZKOA SAMOTNOCI I MILCZENIA

Tylko w samotnoci rodz si wielkie dziea i niemiertelne myli. W czasie midzywojennym wszdzie rozbrzmiewao w piewie i muzyce tango, ktrego pierwsza zwrotka tak si zaczyna: Czy ty znasz wielki bl samotnoci, Kiedy serce chce kocha i y, Kiedy kocz si dni bez mioci, Niczym szara, tlejca si ni Zacytowane sowa banalnego tanga wyraaj wcale niebanaln lecz gbok prawd yciow. Przejdmy w Noc Wigilijn, kiedy to ludzie najbardziej zbliaj si do siebie, tworzc jakby jedn rodzin, przez jedno miasteczko, aby odwiedzi samotnych, opuszczonych, nie majcych nikogo z bliskich swoich lub tych, ktrych cierpienie przykuo do ka boleci. Zrozumiemy wwczas dramat samotnoci ludzkiego ycia. Wszyscy zreszt starzy ludzie, nawet gdy yj w bliskiej sobie spoecznoci, czuj si bolenie osamotnieni, wyobcowani, jakby zagubieni. Ju nie maj nawet wsplnego jzyka z najbliszym otoczeniem. Umiemy czowieka na rajskiej wyspie, ale bezludnej, czy bdzie na niej szczliwy. Tsknota za ludzmi wypali szybko jego serce i zgasi ycie, bowiem czowiek jest normaln czstk spoecznoci i nie moe y prawidowo poza zbiorowiskiem ludzkim. Niestety, paradoksy dziesiejszej cywilizacji pogmatway wszelkie prawa natury ludzkiego ycia. Spoeczno ludzka przemienia si w zagszczony tum, w ktrym jednostka zostaa przygnieciona. Brak sprzyjajcych warunkw dla indywidualnego rozwoju doprowadza w konsekwencji do zaniku indywidualnych cech osobowoci. rodki masowego przekazu: radio, telewizja, prasa, widowiska, ca si narzucaj poszczeglnej jednostce gotowe myli, idee, denia. Zmuszaj y w myl narzuconych schematw, wedug jednego okrelonego modelu. Oszaamia si czowieka haasem i koniecznoci popiechu. Nieustannym rozwojem technicznym popdza si go w dal ku niewiadomemu. Dramatyczn sytuacj pogbia jeszcze powszechna epidemia pijastwa. Nastpstwem jej jest brutalno, rozwydrzenie, zanik kultury ycia codziennego. A wic tum staje si zmor dla jednostki. Normalny czowiek chcc wic ratowa sw okaleczon osobowo, uleczy swe totalnie rozstrojone nerwy, odrodzi si na nowo i osign upragniony spokj, wyrwa si musi z jarmarcznego zgieku ycia i ukry w zbawczej samotnoci. Jest bowiem jeszcze inna samotno ni ta, o ktrej bya mowa na wstpie samotno twrcza, dobrowolnie obrana, czasowa, odradzajca. W takiej samotnoci dojrzewali najwiksi geniusze ducha. Rodziy si najwspanialsze arcydziea sztuki, literatury, filozofii oraz wynalazki. Taka samotno jest spokojem dla rozbitkw na morzu dzisiejszego wiata. Takiej samotnoci lkaj si tylko tchrze, sabi duchowo i degeneraci. Wielcy ludzie jej pragn i szukaj. Nam jednak nie chodzi o geniuszw, lecz o kadego z nas. Jestemy wszyscy zmczeni do cna gonitw, przymusowym popiechem dzisiejszego ycia. Na porzdku dziennym jest fakt, e nawet moda kobieta po wyjciu z jakiegokolwiek warsztatu swej pracy daleka jest od natrtnej kobiecej kokieterii, czuje si tylko zmczonym czowiekiem z rozdygotanymi nerwami. Pragnie odpoczynku, chce by sama. Usiuje znale samotny kcik dla siebie. Ale gdzie mona znale ciche ustronne miejsce i ukojon samotno? Wszak cay wiat sta si ciasny i rozha-

32

asowany. Wrzask ulic dociera do twojego pokoiku i wypenia go w caoci. Na grnym pitrze odbywa si prywatka. Obok za cian u ssiadw rozgrywaj si pijackie burdy. Za drug cian ssiad puci na cay regulator wrzaskliw pyt najnowszego przeboju. Za oknem znowu na podwrzu dugowosy wygrywa pod oknem wybranki szlagiery na tranzystorku. Istna gehenna! Pozostaa na szczcie jedna przyjacielska przysta przyroda. Wprawdzie i j moloch przemysu okaleczy, zanieczyci, zakazi, to jednak pozostao w niej troch zaktkw jeszcze zdrowych: pola, ki, lasy, strumyki grskie. Pewien filozof powiedzia: Szatan zbudowa miasta, czowiek zbudowa wie, ale puszcze lene, ki i wody stworzy Bg. Caa przyroda rozwiera szeroko swe matematyczne ramiona ku tobie, by ci przytuli do siebie i ukoi twe skoatane serce. Jeste zmczony yciem, dwigasz na swym sercu brzemi trosk i gorzkich rozczarowa znajd chwil czasu, id i sta nad brzegiem morza, wsuchaj si w szum fal idcych z ukonem do ciebe, od razu poczujesz w sobie dziwny spokj i bogostan. Id i patrz na lene wodospady grskich potokw, poczujesz si w tej chwili maym chopczykiem i zaczniesz si bawi maymi kamykami, wydobytymi rk z wody. Pjd miedz poln wrd anw yta lub pszenicy, usid na trawie i w lekkim skupieniu wpatrz si w jedno dbo zboa. Dostrzeesz na nim kosy pene ziarn. Wzrok twj powdruje do kosa. By moe zaczniesz si zastanawia nad prawami ycia przyrody, zostaniesz mimo woli botanikiem, zapomnisz o wszystkich zgryzotach swego ciaa, o wszelkich krzywdach doznanych od ludzi. Zapu si w gb dziewiczego lasu, spocznij na pniu zamanego drzewa i spjrz dookoa. Jeste w krlestwie wiata rolinego, gdzie wrd drzew, krzeww, kwiatw i mchu, w runie lenym panuje symbioza. Tu nie dociera zgiek ycia ludzkiej spoecznoci. Tu, w tej uroczej ciszy i milczeniu odnajdziesz siebie i poczujesz rado swego istnienia. W samotni milczenia po raz pierwszy odczujesz rytmiczne pulsowanie energii ycia, usyszysz delikatny ton wntrza siebie, zaguszonego przez niepokj i zgiek nowoczesnego ycia. Oszczdzanie energii przez odrzucanie od ust kielicha rozkoszy haaliwego towarzystwa i jarmarcznego wiata, nadaje nam wygld wieej modoci bez wzgldu na wiek oraz spra w nas energi. W procesie tym kryje si co wicej ni oszczdzanie fizycznych i nerwicowych si bezcelowo rozproszonych, wyzwalaj si bowiem potne zasoby energii posiadanej, nieznanej naukowemu wiatu. Jest to energia czwrwymiarowa, ktra jest zdolna u ludzi zwyczajnych do nadzwyczajnych osigni. Dzisiejsza nauka, jeeli chce uleczy czowieka z przernych nerwic, musi dy do zrozumienia energii psychicznej, jak dosza drog hipotez i eksperymentw do odkrycia elektrycznoci i energii atomowej. Samotno i milczenie nie tylko lecz nerwy i przywracaj czowiekowi zdrowie, lecz nadto prowadz do rekonstrukcji caej osobowoci oraz staj si cig szko ycia. Wartoci owe mona osign nie tylko przez kontakt z yw przyrod, mona je wypracowa wewntrz wasnej jani przebywajcej we wasnym otoczeniu. Nauka Wschodu oraz mdrcy tybetascy i jogowie drog koncentracji i medytacji, doprowadzaj sw osobowo do szczytu duchowej mocy i doskonaoci, ktr mona osign w samotnej ciszy. Drog wicze ducha opanowuj oni swe ciao tak dalece, e potrafi nim kierowa bez wysiku, zniweczy wszelki rozdwik midzy dz ciaa a aspiracjami ducha. Jasnowidzenie, telekineza, nawet moc leczenia chorych, rwnowaga w najsroszych cierpieniach, radosna pogoda ducha, dobro, mio do ludzi to atrybuty ascetw wypracowane w ciszy i milczeniu. Nie kady jest powoany do praktykowania surowej ascezy, ale kady z ludzi pragnie posiada zdrowie fizyczne i rwnowag psychiczn oraz rado ycia, a te wartoci mona osign jedynie w samotnoci i milczeniu przez analiz swego postpowania na co dzie. Nawet bandyta ma niekiedy momenty refleksji i szlachetniejsze odruchy. Bytem rzdzi jakie nieznane prawo psychologiczne, ktre czowieka spycha z bezdroa na tor lepszego, szlachetniejszego ycia. Myl refleksyjna, zrodzona w samotnoci, staje si dla nie jednego punktem zwrotnym w yciu. M. Maeterlinck tak o tym pisze: Przypomnij sobie, przyjacielu, dzie, w ktrym bez lku w sercu wyszede naprzeciw swemu pierwszemu milczeniu. Wybia wwczas dla duszy doniosa i straszna godzina; twarz w twarz stano przed ni milczenie. Widziae jak podnosi si z niepojtych otchani ycia, z niezgbionego wewntrznego oceanu przerae i pikna, a nie usiowae przed nim uj, ani szuka ode ratunku. Przypomnij sobie i t chwil i powiedz mi dzi, czy nie byo to milczenie konieczne i dobre, czy ta chwila nie bya dla ciebie odrodzeniem. Pomimo dynamicznego ycia dzisiejszej ludzkiej zbiorowoci, kady potrafi znale odpowiedni kcik ciszy i samotnoci, gdzie bdzie mg odpry swe nerwy i formowa sw osobowo. Moe to by wasny pokoik, a przede wszystkim wasne wewntrzne Ja. Trzeba odrzuci od siebie wszelie zgryzoty, urazy, ch odwetu za doznane, krzywdy, skupi si i trwa biernie. Wnet si zrodz w umyle nowe koncepcje. Zrodzi si optymizm, spokj zawadnie sercem na stae. W takim sta-

33

nie mona i do ludzi, do pracy bez lku, bez kompleksw. Nawet najsurowsi asceci jogi radz, wrcz polecaj, aby idc w wir dzisiejszego ycia i pracy pamita zalecenie twrcy Jogi: Bdz dobrym i czy dobrze Cisza samotnoci, to odwieczna szkoa geniuszw. W samotnoci ciszy, czsto ciszy nocnej, powstay najwiksze arcydziea ludzkie. Ale twrcy tych dzie potrafili rwnie i w tumie by skupionym i tworzy. Przykadem takiego twrcy moe by chociaby nasz poeta i malarz Wyspiaski, ktrego nawet jego przyjaiele nazywali mrukiem. Stanisaw Wyspiaski komponowa swe synne dzieoWesele w najwikszym milczeniu, w czasie rzeczywistego, bardzo wrzaskliwego wesela swego przyjaciela L. Rydla, we wsi Bronowice. Niesamowity haas, gwar, wrzawa biesiadnikw wiejskiego weseliska nie zday rozproszy jego twrczych myli, ani zakci jego milczenia. Stojc oparty o drzwi izby weselnej, pozosta skupiony, samotny, skoncentrowany, przepojony myl twrcz, jakby by nieobecny na weselu. Faktycznie to jego ciao pozostao obecne we wrzawie weselnej, duch jego by wolny i przebywa w krainie twrczej wyobrani. Pniej dopiero ukada, porzdkowa swe myli nadajc utworowi ostateczny ksztat. Kady wielki myliciel, wynalazca, twrca, bdc wrd tumu, pozostaje we wasnym wewntrznym wiecie i nie pozwala do wtargn jarmarcznej wrzawie. Chroni swe wielkie wartoci ducha od wpywu bezwartociowych miray, jakim hoduje wspczesny, zmaterializowany wiat. Nie kady moe by artyst, plastykiem, poet, pisarzem, filozofem. Ale kady z nas, obracajc si wrd spoeczestwa, potrafi sta si wielkim geniuszem swej osobowoci. W ksztaceniu siebie trzeba obra metod analityczno-porwnawcz. Znajdujc si w gronie wsptowarzyszy, przy pracy zawodowej, biorc udzia w zebraniu urzdowym, w zabawie, na przyjciu, naley obserwowa wnikliwie sposb bycia, rozmowy, reakcje, mentalno uczestnikw. W kadym z nich w ich postpowaniu atwo moesz odnale czstk samego siebie. Przypatrujc si ludziom z najbliszego otoczenia, wiemy co si nam w nich podoba a co razi, co aprobujemy, a czym gardzimy. Do kogo z tych ludzi jestemy najbardziej podobni. Analizujc charaktery naszych znajomych, czy tylko raz jeden widzianych osobnikw, wydajemy odruchowo o nich wszystkich swj sd. Kady we wasnym pokoju, wolny od inspekcji ludzkich oczu, drog introspekcji swej wasnej duszy moe dokona konfrontacji wasnego postpowania z postpowaniem nowych obserwowanych osb i zastanowi si czy odnajdzie w sobie te cechy osobowe, ktrymi gardzi i ktre potpia. Bdzie to odkrycie przeraajce ale i zbawienne zarazem. A moe w ten sposb zostan niezauwaalne dotd bezcenne skarby szlachetnych zalet. Taka wewntrzna analiza pozwoli oczyci wntrze duszy, wyrzuci ze przywary i rozwin cechy szlachetne. Nauczy pobaliwiej patrze na innych swoich blinich, bo w kadym z nich kryje si anio i demon, podobnie jak w nas samych, bdzie pocztkiem naszego doskonalenia, ktre doprowadzi do szczytu. Per aspera ad astra! Przez trud do zwycistwa!

XI DYNAMIZM SEKSUALNY

Nawet Bogowie zazdroszcz temu, kto zmysy swe ujarzmi, jak dobry wonica rumaki. ( Pitagoras Dialogi) Niedawno wysza w Anglii ksika pt. Mczyni, ktrych poznaam w ku. W krtkim czasie cay nakad zosta rozchwytany. Wielkie jednak byo rozczarowanie u nabyww ksiki, bo nie znaleli w niej nic z erotyzmu, ktrego si spodziewali. By to powany pamitnik pewnej pielgniarki, ktra podczas wieloletnij pracy w szpitalu poznaa wielu znakomitych ludzi. W pamitniku znalazy odbicie nie tylko wady i zalety pacjentw, ale rwnie psychologi czna analiza postpowania tych ludzi w czasie trwania choroby. Obserwujc ycie dostrzegamy, e skd tylko zawieje erotyzm, tam byskawicznie robi si zbiegwisko, zwaszcz mskie. Wszystko bowiem to, co budzi i potguje popd pciowy, jest straszliw si pocigajc. Bo te poza instyktem samozachowawczym, najpotniejszym dynamizmem, tkwicym w czowieku i zwierztach jest popd pciowy. Jest on silniejszy od godu, a nawet lku przed mierci. Potwierdzeniem tego jest zjawisko samounicestwienia, wystpujce w czasie godw miosnych u niektrych zwierzt. Ma ono miejsce u pewnych gatunkw pajkw. W czasie kopulacji samica, gdy poczuje, e jest zapodniona, poera ywcem samca cakowicie. Pajk chocia przypuszczalnie prze-

34

czuwa instynktem miertelne dla siebie niebezpieczestwo, nie rezygnuje jednak z miosnych rozkoszy. To samo zjawisko, przynajmniej podobne, wystpuje u pszcz. Trutnie w pogoni za krlow, ktra si wzbija wysoko, padaj trupem z wycieczenia. Ostatni, najsilniejszy, dosiga j, zapadnia, ale i on rwnie pada martwy z wyczerpania. Zjawiska samobjstwa seksualnego u zwierzt nale raczej do rzadkich, albo nie wystpuj w ogle. W wiecie zwierzcym popdem rozrodczym kieruj odwieczne, niezmienne prawa natury. Potrzeba istotna, celowego zaspokajania pciowego u samic zwierzecych wystpuje raz na rok lub kilka lat, rzadko czciej. W wyniku takiego ukadu regulacji popdu seksualnego u zwierzt, nie moe u nich nigdy powsta adne naduycie, grone dla ich zdrowia i ycia, nie ma te zgwace. Czowiek natomiast musi sam kierowa swoimi popdami pciowymi i to bardzo umiejtnie, jeli chce wykorzysta ich dynamizm dla swego osobistego szczcia i dobra blinich. Jeeli natomiast zmysy opanuj czowieka i zaczn nim kierowa, musi nastpi katastrofa. Jak podstaw wobec si seksualnych ma zaj dzisiejszy czowiek jest zagadnieniem do omwienia.

Anarchia w dziedzinie seksualnej

Poniewa popd seksualny nie wystpuje tylko okresowo, jak to ma miejsce u zwierzt, lecz pozostaje w staym napiciu szukajc dla siebie ujcia, przeto naley nim kierowa z uwzgldnieniem wszystkich sprzyjajcych warunkw. Musimy od razu zaakcentowa, e zajcie postawy wobec ycia seksualnego, nie jest spraw prywatn, lecz spraw najbardziej spoeczn. Zdrowe jednostki, zdrowe spoeczestwo, podkopuje byt caego narodu w ten sam sposb jak pijastwo i narkomania. Niestety w dobie obecnej w tej dziedzinie powstaa niemal u wszystkich narodw potworna deprawacja. Cywilizowane narody zatracajc cakowicie instynkt samozachowawczy, podeptay z jakim cynizmem wszelkie zasady obyczajowo-etyczne, a na ich miejsce wprowadziy wyuzdanie a do seksualnych orgii . Jeszcze nigdy w cigu wiekw w historii narodw nie rozptano w takim stopniu i tak powszechnie seksualizmu, ani nie wykopano tak gbokiej przepaci midzy etyk a yciem czowieka. W Danii, Holandii, Belgii i Niemczech, odnosi si wyranie wraenie, e wszystkie czynniki jakby si sprzysigy, aby zwaszcza modzie, pogry w cuchnce bagno wynaturzenia seksualnego. Wszystkie wiksze miasta s dosownie zawalone wyrafinowan, orgialistyczn pornografi ilustracyjn i opisow oraz broszurami pouczajcymi o mioci lesbijskiej, o homoseksualimie i bestjalimie. Wszystkie oczywicie pouczenia poparte ilustracjami. Do caoci obrazu dochodz jeszcze odpowiednie filmy wywietlane w wielu specjalnych lokalach, telewizji oraz wyuzdane widowiska striptisowe. Nigdy bym nie uwierzy w to, e takie zwyrodnienie erotyczne mog by rozpowszechniane w XX wieku, gdybym z tym wszystkim nie zetkn si osobicie. A jaka na zdegenerowanie obyczajowe jest reakcja ze strony jeszcze zdrowego spoeczenstwa, wadzy? Cicha tolerancja, nawet akceptacja. Pytam jednego kulturalnego Niemca, dokd wy zdacie tak lizg drog, jaka bdzie przyszo waszych dzieci i caego poklenia, wszak jestecie w rozkadzie obyczajowym. W odpowiedzi otrzymuj wyjanienie, e kady ma prawo do swego wasnego ciaa i moe nim rozporzdza, jak mu si podoba. Na takie samo pytanie zadane przeze mnie sprzedawcy pornografii otrzymam inn odpowied. Pocieszamy si powiedzia Niemiec e fala pornografii, ktra do nas przysza z Danii, szybko przeminie i znw bdzie dobrze. A jeli prdko nie przeminie i was przeyje, co wtedy? spytaem. Na to ju mi nic nie odpowiedzia, spuci gow i milcza. Ale czy moe szary obywatel przeciwstawi si powodzi pornografii, skoro rzd duski, ktry z racji swego obowizku powinien sta na stray dobrych obyczajw i spoecznego porzdku, chlubi si tym, e z pornografii i wszelkich imprez erotycznych zasili wydajnie swj budet. Trudne do zrozumienia i wyjanienia jest w tej sprawie postpowanie spoeczestw i rzdw wszystkich narodw. Wszedzie ostro potpia si pijastwo i narkomani, wychodzc z zaoenia, e te dwie plagi stanowi zagroenie bytu narodowego. Przemytnikw i handlarzy narkotykw wszdzie ciga prawo, zbrodniarzy, nawet w niektrych krajach si rozstrzeliwuje. Ale trucizny obyczajowej, ktra take rozkada organizm spoeczny biologicznie, nikt nie potpia, owszem, stwarza si dogodne warunki dla jej rozwoju. Wszdzie przez filmy, telewizj, pimida propaguje si wyrafinowany erotyzm. Zejdmy na swoje podwrko. Czy u nas jest inaczej? Wprawdzie jeszcze nie doszlimy do tego, aby wyznacza miejsca na plaach, gdzie chodzi si zupenie nago nawet bez listka figowego, jak to si dzieje na Zachodzie. Doszo jednak u nas do tego, e jestemy na pierwszym miejscu w caej Europie pod wzgldem chorb wenerycznych. Modzie mska dokonuje masowych gwatw na dziew-

35

cztach. Uprawia si tu i wdzie zbiorowe, wsplne orgie. Zdarzaj si wypadki, e nawet dzieci nieletnie uprawiaj praktyki seksulne. Czy za taki stan nikt nie ponosi winy? Niespena rok temu pojawi si w prasie artyku, w ktrym autor postuluje, aeby rodzice ju od czternastego roku ycia nie tylko nie przeszkadzali swym dzieciom, ale uatwili im praktyki ycia seksualnego. Czy ju tak nisko upadlimy, e prasa pozwala na publiczne propagowanie asocjalnych pogldw? Zachcanie rodzicw do uatwiania wasnym nieletnim dzieciom aktw pciowych jest czynem kryminalnym i wrogim spoecznie. Na tak zacht moe si way jedynie kompletny intrygant praw rzdzcych sfer fizyczn, fizjologiczn i psychologiczn czowieka. Dojrzao pciowa u dziewczt nastpuje okoo szesnastego roku, a u chopcw okoo osiemnastego roku ycia. Midzy rokiem dwunastym a pen dojrzaoci pciow trwa okres przejciowy. Jest to okres wanie najwaniejszy, najbardziej krytyczny w yciu czowieka i decydujcy o jego przyszoci. Przejcie ze stanu p dziecicego w stan pierwszego stadium dojrzewania, przestawia cay organizm i ca psychik na zupenie nowe tory. W okresie tym organizm mobilizuje wszystkie siy witalne, budzi do dziaania nowe wydzielnicze gruczoy, gromadzi w kociach fosfor, wapno itp. Caa ta akcja dojrzewania wstrzsa caym czowiekiem. Nie wolno zatem, pod adnym pozorem, w tym okresie formowania si dojrzaoci czowieka naraa go na dodatkowe tak silne wstrzsy jakim jest kady akt pciowy. W chopicym i dziewczcym jeszcze niedojrzaym organimie kady akt pciowy, nawet samo podranienie napina do najwyszych granic system nerwowy, wstrzsa ca sfer psychiczn, pozbawia ustrj wszelkich substancji koniecznych do jego rozwoju. Wszystko to nieraz tragicznie odbija si na yciu przyszym. W okresie midzywojennym panowa u niektrych bogatych dam obdny pogld, wedug ktrego wczesne akty pciowe u dzieci sprzyjaj prawidowemu rozwojowi. W myl takich przekona dawano swym dziesicioletnim synkom mode zdrowe niaki, z ktrymi ukochani synkowie bawili si w maestwo. Spotkaem w czasie wojny ofiary tych obkanych praktyk. Byli oni prawie wszyscy impotentami i chorymi, wycieczonymi ludmi. Kady gospodarz na wsi wie o tym, e jeli chce mie zdrow siln klacz, albo ros mleczn krow, nigdy ich nie pokryje wczeniej, a dojd do penej dojrzaoci. Rwnie kade zwierz nie wczeniej zaczyna ycie pciowe, a dojrzeje i nabierze peni si fizycznych. A ta dojrzao pciowa nastpuje u wyszych gatunkw stosunkowo pno. U Orw np. pena dojrzao wystpuje dopiero midzy 8 a 9 rokiem ycia. U Soni take pno. Faktem jest, e dzisiejsza modzie dojrzewa pciowo wczeniej o 3 lub 4 lata ni modzie przedwojenna. Potrzebuje ona pomocy i opieki kierowniczej nad sob, zarwno przed jak i po dojrzaym okresie swego ycia. Potrzeby tej nie rozwiaj tak modne dzisiaj postulaty wprowadzania do programw szkolnych uwiadamiania seksualnego w arkana dziedziny seksualnej. Realizowanie zaoe programowych przez ludzi nieodpowiedzialnych jest tylko parodi. Niektrzy najczciej zamiast dziaania pozytywnego rozbudzaj niezdrow ciekawo erotyczn. Sprawy uwiadamiania traktuj tak, jakby od tego zalea byt narodowy. Uwaaj, e wprowadzi dzisiejsz modzie w tajniki seksu, jest tak wane, jak uczy czyta i pisa. W zimnej Szwecji od czasu, kiedy w szkoach zaczto uwiadamia modzie w tajniki seksu, pogldowo na modelach, zacza gwatownie wzrasta liczba pozamaeskich dzieci. Modzie, wiadomoci o sztuce seksu nabyte w szkole, szybko zacza wprowadza poza szko w praktyk. Obowizki utrzymania takich pozamaeskich dzieci przyj rzd. Zaczy ju powstawa setki przytukw dla dzieci bez rodzicw. My na takie koncepcje pj nie moemy. Nas nie sta na zakadanie hodowli dzieci nielubnych, zrodzonych z uwiadamiania, gdy mamy za duo wydatkw na utrzymanie domw poprawczych i zakadw dla debilw. Takiego rodzaju uwiadomienia nam nie potrzeba. Natomiast naglcym postulatem jest dla nas uczy w szkole modzie starsz szacunku dla siebie samej i pci odmiennej, odpowiedzialnoci za swe postpowanie w dziedzinie popdu pciowego oraz przedstawi potworne nastpstwa chorb wenerycznych. Obowizkiem tym powinno si obarczy dowiadczonych, rozumnych lekarzy, ktrym na sumieniu ley dobro modziey i narodu.

Wskazania praktyczne
Dyrektor Amerykaskiego Instytutu Onkologicznego, dr. T.J. Rauscher, znakomity diagnostyk, twierdzi, e spord siedmiu gwnych czynnikw powodujcych powstawanie raka u ludzi, s stosunki pciowe z wieloma partnerami i to w modym wieku uprawiane. Traktowanie popdw seksualnych jako brutalnego sportu i cynicznej zabawy, prowadzi niewtpliwie do zwyrodnienia, ale rwnie wszelkie pruderyjne maskowanie, wstydzenie si, dwuznaczne przemilczenia, rodzi zakamanie i liczne kompleksy. Czy nie wystpuje tu zjawisko Karmy, co posiejesz to zbierasz i to czsto w postaci

36

choroby, ktrej przyczyn nie potrafimy znale. Kady czowiek ju w modym wieku powinien wiedzie, e tkwi w nim wielkie siy rozrodcze, ktrych nie wolno si wstydzi, bo one maj wielkie cele, s cile zwizane z czowiekiem i dla jego dobra. Dynamizm seksualny jest wielkim darem udzielonym czowiekowi do wielkich celw. Trzeba go ceni i godnie uywa, nie wolno pere ciska w boto. To nic, e gupota rozwydrzonej dzisiejszej modziey wymiewa wstrzemiliwo pciow i dopinguje si wzajemnie do ekscesw seksualnych. Modzieniec rozumny, bo gwnie chodzi o zdrow modzie i dziewczyna jeszcze nie zepsuta, nie ugnie si pod presj gupoty otoczenia, lecz bdzie postpowa w myl derektyw zdrowego rozsdku. Na przestrzeni tysicleci historii istniay olbrzymie rzesze wielkich mistrzw sztuki, literatury i filozofii, naukowych odkry i wynalazkw. Ludzie ci mieli nie tylko potne umysy, ale te i wielkie siy seksualne, byli kochliwi do sdziwego wieku swojego ycia. Mczyzna bowiem im ma potniejszy umys, tym silniej rozwinite posiada siy seksualne. Upoledzony natomiast umysowo, ma rwnie upoledzon sfer seksualn. Jednake ci wielcy normalni mczyni dynamizm swych popdw pciowych przemieniali na sublimacj ducha. Ci ludzie pozostawili najczciej na twrczej pracy. Nawet surowi asceci tak tybetascy jak i chrzecijascy byli normalnymi mczyznami pod wzgldem pciowym, inaczej nie mieliby tej twardej woli i mocy charakteru do podjcia surowych praktyk swojego ycia. W Tybecie jeszcze istnieje pewna grupa ascetw buddyjskich, ktrzy yj w absolutnej abstynencji pciowej. Doywaj oni stu i wicej lat. Tubylcy nazywaj ich witymi starcami i otaczaj wielkim szacunkiem. Mimo sdziwego wieku ci starcy zachowuj wygld modzieczy i posiadaj pen moc pciow a do mierci. Ich zasada yciowa brzmi Uywaj rozkoszy cielesnej wwczas, kiedy si zgodzisz by niszym od samego siebie. Nie kady z ludzi jest predestynowany na geniusza czy ascet, nie wszyscy s zdolni do wyrzeczenia si rozkoszy cielesnych. Zew natury nakania wszystkich do podtrzymania gatunku ludzkiego w jego wiecznym bycie. Do tego celu i osobistego szczcia kadej jednostki suy maestwo.

Sens maestwa
Maestwo jest to najstarsza, najmniejsza, wci aktualna, oparta na prawach aktualnych, instytucja wiata. W cigu mnogich tysicleci istnienia ludzkoci zmieniy si cywilizacje, zwyczaje, pogld, formy ycia. Jedynie maestwo pozostaje odwieczne niezmienne, jak jest niezmienna natura istoty ludzkiej. Maestwo wzbogacone dziemi staje si rodzin. Rodzina stanowi mae krlestwo, samodzielne, do ktrego nikt nie ma prawa wtargn. W krlestwie tym czowiek najlepiej si czuje i najszczliwiej. Wszak warunkiem szczcia rodziny jest mio! Jzyk acinski odrnia mio czyst, bezinteresown, idealn od mioci czysto zmysowej. Pierwsz nazw caritas, drug za amor. Mio w polskim jzyku jest pojciem dwuznacznym: mio prawdziwa i zmysowa. Chcemy mwi o mioci w znaczeniu caritas. Tylko taka mio jest godna czowieka. Wyklucza ona wszelkie kamstwa i podstp. Mio prawdziwa opanowuje ca istot ludzk, rodzi w niej gbie uczu szlachetnych, bogactwo przey twrczych, pragnienie cakowitego oddania. Kiedy zwizek maeski poczy dwoje ludzi, mczyzn z kobiet dozgonnie, wwczas prawdziwa mio nabiera mocy silniejszej od mierci, powoduje sublimacj zmysw w sfer ducha, co daje maonkom prawdziw rado ycia. Czowiek opanowany mioci zatraca siebie dobrowolnie na rzecz drugiej osoby, przez co sam siebie odnajduje i odradza. W obecnoci ukochanej osoby, cay wiat zdaje si promieniowa nadziemskim blaskiem. Taka wanie mio jest najskuteczniejsz psychoterapi dla dzisiejszego czowieka umczonego obkanym tpem ycia. Taka mio potrafi niekiedy uleczy chorego moralnie. W serce ludzkie przepojone mioci nie moe wtargn nic z dzikiej dungli za wspczesnego wiata. Zaspokojenie zmysowej namitnoci bez prawdziwego uczucia jest po prostu rozpust, a w maestwie byoby niewolnictwem, ponieniem godnoci czowieka. Stosunki cielesne w kochajcym si maestwie, chociaby byy czste, przyczyniaj si do zachowania zdrowia obojga partnerw. Najlepiej to daje si zaobserwowa u kobiet. W maestwie moralnie zdrowym, dziki normalnym, regularnym stosunkom, kobieta nabiera zdrowej, czystej, wieej cery, rwnowagi psychicznej i pikna twarzy. Nieche ta sama kobieta zacznie tyle razy, co w maestwie obcowa z kilkoma innymi mczyznami, z ktrymi nie czy j ade uczucie, tylko zmysy, szybko si zmieni na niekorzy. Na jej twarzy wystpi pewnego rodzaju zblazowanie, jaki niepokj, w ruchach pewna agresywno, w oczach jaki heteryzm. Caritas jest si twrcz, amor za destruktywn.

37

Maestwo uczuciowo zharmonizowane jest nie tylko lecznicze dla ciaa i psychiki, lecz nadto jest szko ksztacenia charakteru i caej osobowoci wspmaonkw. Midzy mczyzn a kobiet istniej ogromne rnice tak fizyczne jak i psychiczne. Uwidacznia si to w reakcjach ciaa na wszelkie bodce i wpywy. Prdy biopola kobiet maj znak minus (-), mczyni za plus (+), liczba receptorw wraliwych na bodce zewntrzne i wewntrzne u kobiety jest o wiele mniejsza ni u mczyzn, std kobieta atwiej znosi bl i zimno od mczyzny. Pod pewnym wzgledem kada komrka kobieca rni si od mskiej. Kobieta jest fizycznie o wiele sabsza od mczyzny, ale za to wytrwalsza. Rwnie kobieca psychika jest odmienna od mskiej. Jest o wiele bogatrza, subtelniejsza, wraliwsza na pikno, trwalsza w uczuciach i podatniejsza na ich odbir, od psychiki mskiej. Kobieta ujmuje wiat sercem, mczyzna intelektem. Normalna kobieta nie lubi pornograficznych rycin, wulgarnych dowcipw, mczyzna natomiast w tym wszystkim si lubuje. Kobieta jest zawsze gotowa do podjcia ofiary, do powicania si dla istoty umiowanej a do samounicestwienia, u mczyzny za przewaa wygodnictwo, egoizm, zniecierpliwienie w trudniejszych sytuacjach yciowych. Kobieta jest z natury swej monogamistk, mczyzna jest raczej nastawiony poligamistycznie. Kobieta patrzy na wszystko przez pryzmat uczucia, mioci, oddania, sam akt pciowy traktuje jako najdroszy dar, w ktrym siebie moe da ukochanemu. Mczyzna, niestety, ten sam akt ustawia sobie w wymiarach zmysw i swego prawa nalenoci. Kobieta w caej swej istocie jest przede wszystkim matk, mczyzna natomiast tylko p-ojciec, a p-egoista. Ale kontrasty pozwalaj zachowa rwnowag wszelkich wartoci. Jak w wiecie zwntrznym wiato i cienie nadaj przedmiotom trjwymiarowy ksztat i tworz perpektyw, na obrazie malarskim uwypuklaj form przedmiotw i agodz ostro, przez co obraz staje si arcydzieem, tak oboplna mio w maestwie pogodzi wszelkie rnice charakteru, wybujao erotyzmu i wszelkie wady przeobraaj si w atmosferze wzajemnej mioci w wartoci twrcze. Wrd kochajcych si maonkw trac sw ostro cechy wynikajce z rnicy pci. Potguje si przyja, uduchowienie, ktre to wartoci staj si podoem szczcia osobistego maonkw i ich potomstwa. Jake czsto przepojona prawdziw mioci staje si ona dla ma, matka dla syna, twrczym natchnieniem do wielkich rzeczy. Najwiksze arcydziea myli ludzkiej powstay dziki inspiracji ze stron sabszych fizycznie, lecz silnych mioci niewiast. Zwizek maeski nie moe istnie tylko sam dla siebie. Powinien przez stworzenie rodziny wcieli si, jako ywa komrka w organizm spoecznoci ludzkiej. Jest to postulat praw naturalnych, tkwicych w kadej ywej istocie.

Doniosa rola macierzystwa

Najdoniolejsz rol, jak spenia kobieta w swym yciu, jest niewtpliwie macierzystwo. Wie ono cilej ze sob maonkw, potguje ich mio wzajemn, daje im wiksz rado ycia. Jednake godne spenienie roli macierzystwa wymaga od sabej kobiety ogromu trudw, powice, wyrzecze, cierpie i odpowiedzialnoci. Penienie roli macierzystwa ju w pewnym sensie zaczyna si u dziewczynki od pierwszych lat dziecistwa. Dziewczynka ju w trzecim wzgldnie w czwartym roku swego ycia bawi si lalk, nadaje jej imi, bawi j, ukada na specjaln szmatkach do spania, ustraja kokardkami, czasami nawet karci za rzekom jak niegrzeczno. Mwimy, e dziewczynka bawi si lalk. Dziewczynka jest bardzo przekonana, e spenia prawdziw rol maesk. Dla niej lalka jest jej dzieckiem. Darzy j swym macierzystwem, uczuciem sigajcym gboko w jej dusz. Odebra dziewczynce lalk, to wywoa w jej psychice silny wstrzs. W toku rozmowy z malutk dziewczynk spytaem j, czy ma lalk, a puls jej serca nagle podskoczy o kilkanacie uderze wicej. W Augustowie przyprowadzi do mnie pewien gospodarz niedorozwinit (debilizm) dziewczynk z prob o pomoc dla niej. W rozmowie z ojcem tej dziewczynki spytaem, czy jego crka ma lalk. Nie ma odpowiedzia. Na wspomnienie o lalce dziewczynka zareagowaa mocno, zabysy jej oczy, zacza niespokojnie rozglda si na wszystkie strony, jakby w poszukiwaniu lalki. W tej chwili przyniosem z drugiego pokoju lalk mojej siostrzenicy i podaem j dziewczynce. Trzeba byo widzie jaka ogromna metamorfoza nastpio u dziewczynki. Oczy jej zabysy radoci, na policzkach pojawiy si rumiece. Przycisna lalk do swej piersi i zacza biega po pokoju. Powiedziaem ojcu, e jeeli chc skutecznie leczy sw crk, przede wszystkim powinien kupi jej lalk, inaczej wszelka kuracja bdzie bezcelowa. Rzecz zrozumiaa. Upiony mzg, zatrzymany w swoim rozwoju, znalazszy przedmiot zainteresowania, zacznie si budzi, pracowa i powoli rozwija.

38

Jak silny instynkt macierzystwa tkwi w duszy dziewczcej ju w latach dziecicych wymownie wskazuje nastpujcy przykad. Byem gociem pierwszy raz u prof. K. Kwiatkowskiego w Warszawie. Zastaem tam liczne grono profesorw z Wyszych Uczelni rnych specjalnoci. Po jakim czasie, wielu z goci chciao ze mn porozmawia na osobnoci, prywatnie w maym pokoiku. Trwao to blisko dwie godziny. Po zakoczeniu rozmw wchodz znw do salonu. Wtem podbiega do mnie maa dziewczynka, wnuczka profesora, majca trzy i p roku i stawia mi pytanie bez ogrdek A ile prosz pana ja bde miaa dzieci? Dwanacie odpowiedziaem. Oczywicie by wrd zebranych duy miech. A wic dla malutkiej dziewczynki nie wane jest to czym, kim , ona bdzie; adn, bogat, sawn. Nie, dla niej to w tej chwili nie istnieje. Zasadniczy dla niej problem, ile bedzie miaa dzieci. Tylko dziecko jest dla niej caym wiatem. Prawa biologiczne przygotowuj pe esk od urodzenia do roli rodzicielki, ogniwa nie koczcego si acucha ycia pokole. Dlatego przyspieszaj one rozwj i dojrzao dziewczynki do podjcia roli matki. Ju w szesnastym albo i wczeniejszym roku ycia moe zosta matk. Ale czy zgodnie z biologicznym prawem kada kobieta przygotowuje siebie do roli macierzystwa. A przecie od jej wsppracy cile zaley owoc macierzystwa, zdrowy czy zgniy. W wiadomoci macierzynskiego posannictwa ley sedno zagadnienia. Straszliwie cika i ofiarna oraz nad wyraz odpowiedzialna jest rola matki w wypenianiu godnie i owocnie macierzystwa. Trud spenienia macierzystwa mona podzieli na dwa etapy. Pierwszy si zaczyna od pocztku ciy a do urodzenia dziecka, drugi od urodzenia do jego wychowania. Najwaniejszy jest etap pierwszy. Kada normalna kobieta jest dumna ze swej ciy i pragnie urodzi dziecko pikne, zdrowe i mdre. Jest pena radosnej nadziei, ktra kae kobiecie zapomnie o trudach ciy. A tymczasem jake wiele matek zostaje tragicznie rozczarowanych i beznadziejnie zawiedzionych. Urodzia kretyna lub idiot zamiast zdrowego dziecka. I ta nieszczsna matka jest zmuszona takim potworem si opiekowa, dawa z siebie maksimum powicenia, rzuca pery swego zbolaego serca w przepa. Co spowodowao ten straszliwy cios w serca rodzicw, a przede wszystkim w serce matki? Oczywicie nie zawsze, ale najczciej win za ten stan tragiczny ponosz wycznie rodzice, oboje, albo jedno z nich. Jeszcze gorzej, gdy sprawczyni nieszczcia dziecka jest jego wasna matka. Nie moe ze zgangrenowanego syfilizmem narkotykami i alkoholem nasienia ojca rozwin si w onie matki zdrowe, normalne dziecko, a tym bardziej jest to niemoliwe wtedy, jeli i ono matki jest skaone tymi samymi truciznami. S to sprawy tak znane kademu, eby je omawia byoby strat czasu. Chc tylko pokrtce wyjani, jak rol w genezie potomstwa odgrywa matka i w jaki sposb ma si do tej roli przygotowa. Kobieta pragnca rodzi zdrowe dzieci, musi wiedzie, e istnieje niewtpliwy zwizek midzy zdrowiem jej wasnym, a jej dziecka. Musi te pozna prawa biologiczne rzdzce jej organizmem, zwaszcza podczas ciy oraz doceni rol czynnikw zewntrznych dobrych i zych, ktre maj wpyw na jej potomstwo. Matka przekazuje swemu potomstwu drog dziedziczn wasne charaktery, stan zdrowia, wygld itp. Nie jest to jednak regu cis. Wiemy take, e matka nie tylko przekazuje cechy i waciwoci psychofizyczne, lecz czsto przekazuje te same waciwoci swego ma, a nawet dziadkw lub dalszych przodkw rodziny. W okresie ciy od momentu zaistnienia w onie matki zapodnionego jaja, jej organizm bierze bezporednio udzia w rozwoju podu przekazujc mu wasne cechy fizjologiczne. Organizm ciarnej kobiety nie jest oson jej podu i izolacj od wiata zewntrznego, to nie skorupa jajka ptasiego, w ktrej wntrzu formuje si ycie niezalene, lecz ywiciel i opiekun. Jest on z podem tak cile zczony, e w tym zczeniu zatraca si po prostu organizm matki na korzy rozwijajcego si w niej ycia. Wedug praw biologicznych organizm matki schodzi na dalszy plan, wany jest tylko jej pd, kiedy si rozwija w onie. Dziwne, a jednak mdre prawo natury zmusza kobiet ciarn do suby na rzecz jej potomka. Na rozwj tego potomka cay organizm matki koncentruje wszystkie soki i substancje odywcze, wszystkie energie i siy witalne, wszystkie bioprdy systemu nerwowego, sowem wszystkie swe zasoby przeznacza na prawidowy rozwj tak fizyczny jak i psychiczny nowego czowieka, jeszcze zamknitego w onie matki. Wszystkie zatem czynniki tak twrcze jak i zabjcze, tkwice w organimie matki, przechodz bezporednio na organizm jej podu, nawet ju embrion, czyli na kiekujce zaledwie ycie. Naley wzi pod uwag, e pd jest chonny i jednoczenie wraliwy. Bierze on bez adnej selekcji w ustroju matki wszystkie soki zdrowe i trujce. Kto z nas nie sysza o tragicznych skutkach, jakie w Niemczech Zachodnich spowodowa w organizmach dzieci talidamid stosowany przez kobiety bdce w ciy jako nieszkodliwy lek uspakajajcy.

39

Jeeli wic ruina zdrowia, kalectwo, anomalnoci dzieci, spowodowane przez matk niewiadomie, wywouj w nas zgroz i obaw o przyszo narodu, to co mona powiedzie o matkach, ktre wiadomie zatruwaj w swym onie swoje wasne dzieci, a potem wydaj je na wiat jako potworki. A takie sytuacje s dzisiaj zjawiskiem powszechnym. Pomijajc miercionone narkotyki, ogromne spustoszenie czyni alkohol i nikotyna, masowo uywane przez dzisiejsz modzie, nie wyczajc dziewczt. Gupota, mapowanie oraz nacisk kolegw i koleanek wcigaj w masowy nag palenia papierosw chopcw i dziewczta ju w wieku szkolnym, przed dojrzaoci. adna dziewczyna nie wie, e nikotyna niszczy jej organizm, przyspiesza staro. Nie zdaje sobie sprawy, e gdy w niedalekiej przyszoci zostanie matk, bdzie rodzi dzieci, jeli nie cakowicie upoledzone, to w kadym razie sabe, wte, podatne na rne schorzenia. Niech wychowawcy i wszyscy, co maj kierownictwo nad wychowaniem modziey, zaprowadz do prosektorium i poka im puca naogowych palaczy papierosw, mona by pewnym, e od tamtego momentu wikszo z nich rzuci z obrzydzeniem palenie na zawsze. Czarne, oblizge, jakby oblane brudn rop, wygldajce puca naogowego palacza. I takie plugarstwo mode dziewczta nosz w swym organimie. O szkodliwoci alkoholizmu nikogo nie trzeba przekonywa, jak rwnie o nastpstwach chorb wenerycznych. Kobieta jak ju zaznaczyem, przelewa na swe potomstwo na zasadzie praw telegenezy wszystko to, czym sama nasiknie. Kady stan zdrowia, kady wstrzs fizyczny i psychiczny, kade schorzenie, nawet kade wiksze przeycie urazowe pozostaje w systemie nerwowym kobiety w formie utrwalonej i cay ten obraz psychofizyczny przechodzi z matki na jej dziecko. Nie jest to sprawa czysto prywatna, obchodzca tylko rodzicw, jakie pod wzgldem wartoci potomstwo matki wydadz na wiat. Jest to zasadniczy, istotny problem spoeczny. Problem w chwili obecnej niezmiernie trudny do rozwizania, ale naglcy, jeli nasz nard ma istnie dalej. Nigdy dotd nie zaistniaa w dziejach naszego narodu tak gboka przepa midzy starsz generacj a modzie, midzy rodzicami a ich dziemi. Modzie powojenna zerwaa raptownie ni serdecznoci i zaufania ze swoimi rodzicami, ze zdrowym spoeczestwem. Poczya si ze sob w klasy ekskluzywne. Wytworzya swj dziki, wykolawiony model ycia i zda szybkimi krokami do opakanej swej wasnej przyszoci. W tak dramatycznej sytuacji spoeczestwo powinno ratowa modzie i wasn przyszo. Ma przecie tak potne i atwe rodki przekazu, jak radio i telewizja, dziki ktrym mona programowo prowadzi pogadanki pouczajce o waciwym yciu, jakie powinien zacz mody czowiek. Trzeba koniecznie wskrzesi ducha mdroci, by nard mg kroczy pewnie w dal do wypeniania dzisiejszego posannictwa.

XII ALOPATIA A FITOTERAPIA

Wszystkie ki i pastwiska, wszystkie lasy i gry s aptekami. (Paracelsus)

W myl wszelkich biologicznych praw, aden czowiek nigdy nie powinien chorowa. Jego organizm, dziki

40

licznym mechanizmom w nim istniejcym, jest samoczynny, samoobronny i samoreperacyjny. Dziki tym waciwociom czowiek powinien y ponad sto lat w peni swych si. A tymczasem pewnego dnia zdrowy, jak wiey rydz czowiek, poczu si le, wystpia silna gorczka, co naruszyo wyranie rwnowag w jego ustroju. Kady chory zadaje lekarzowi to samo pytanie: skd powstaa moja choroba, przecie ja nigdy nie chorowaem. Na to pytanie aden lekarz nigdy nikomu nie da odpowiedzi. Tyle jest przyczyn powodujcych chorob, ile wrogich czynnikw nas zewszd otacza, cznie z radiaktywnymi promieniami kosmicznymi.

Gwne czynniki chorobotwrcze

Wrd ogromnej liczby czynnikw chorobotwrczych na pierwszym miejscu stoj wszelkiego rodzaju zatrucia jakimi s: jady rnego rodzaju bakterii i wirusw, rodki chemiczne, z ktrymi mamy styczno w pracy zawodowej lub naukowej, jady ustrojowe (samozatrucia ustrojowe) trucizny narkotyczne, alkoholowe, nikotynowe, rakotwrcze spaliny produktw pdnych mechanizacji oraz sadze dymw fabrycznych, to wszystko dziaa na nasz osobowo poprzez promieniowanie. Drug grup czynnikw chorobotwrczych, ktre zakcaj prawidowo rozwoju komrek i rwnowag przemiany materii oraz przyczyniaj si do powstania licznych chorb, stanowi chroniczne napicia systemu nerwowego na skutek haasw przernych maszyn, przekraczajcych granice ultradwikw i oglne zawrotne tempo ycia codziennego. Wiele te schorze trudnych do zlikwidowania powoduj wypadki takie jak: skaleczenie, stuczenie, poparzenie. Wszelkie tego rodzaju urazy zmieniaj tkanki przez ich deformacj, blizny, ubytki, zmieniaj ich normalne uoenie, na skutek czego nie mog one normalnie funkcjonowa. Niewtpliwie wanym zadaniem jest wykry podoe, na ktrym powstaa dana choroba, pozna jej charakter, gdy zaatakowany jakikolwiek organ chorob rzutuje na inny organ take chorobowo. Do wykrycia rda i podoa kadej choroby suy dzi cay szereg metod badawczych. I jeli te mudne metody zostan uwieczone powodzeniem, uatwi to leczenie choroby. Istotnym jednake celem medycyny jest zwyciska walka z chorob. Likwidujc przyczyny, regeneruje si cay organizm.

Historia walki z chorobami

Ludzko od pocztku swego istnienia pod wpywem samozachowawczym instynktu prowadzia zacit walk z licznymi chorobami, nie znajc jeszcze ani ich nazwy, ani podoa. Wszelkie choroby leczono tymi rodkami, ktre dawaa przyroda, czyli zioami i owocami. Narody o wyszej cywilizacji jak Egipt, Grecja wyrabiay rne mikstury, nalewki, balsamy, macie lecznicze, stosoway lecznicze kpiele itp. Na pocztku redniowiecza najazd dzikich hord azjatyckich na Europ zniszczy wielk cywilizacj Imperium Rzymskiego, zachamowa tym samym postp w lecznictwie. Przez cae redniowiecze niewiele dokonano w rozwoju sztuki leczenia. Wynikao to z zakazu sekcji zwok, z braku znajomoci anatomii i fizjologii. O istnieniu bakterii nikomu wwczas si nawet nie nio. Jednake praktyka zioolecznictwa bya wci kontynuowana. Po odkryciu Ameryki zostaa wzbogacona, przyjto od tubylczych Indian wiedz o zioach. Jeszcze i dzisiaj prymitywne szczepy indiaskie, ukryte w dunglach Ameryki Paudniowej znaj zioa lecznicze o ogromnej sile dziaania o jakiej nam dotd jeszcze si nie ni. Kiedy w drugiej poowie XIX wieku zacz si bujny rozwj nauk przyrodniczych i szybki postp techniczny, rwnie wiedza medyczna nabraa wielokierunkowego rozpdu, ktrego rezultaty nie s jeszcze zadowalajce, zwaszcza w zestawieniu z rozwojem, ktry oddaje ludzkoci przeogromne korzyci. Wemy dla przykadu jedn dziedzin pod uwag komunikacj. Z Polski do Ameryki przerzuci maszyna czowieka zaledwie w przecigu kilkunastu godzin, a nawet w kilka godzin. Wzniesie czowieka nie tylko w stratosfer, ale zawiezie go na ksiyc. Medycyna niestety zbyt mao dotd daje korzyci ludzkoci, jeli chodzi o przywracanie czowieka do zdrowia. W wielu wypadkach cakowicie zawodzi, w innych bka si jeszcze po omacku, szukajc drg wyjcia. W adnej dziedzinie naukowej nie wystpuje tyle ostrych waha, tyle zryww naprzd i cofni, tyle nieporozumie, co w medycynie. Jednak pomimo bezradnoci sztuki leczenia w wielu wypadkach, nie wolno adn miar wiedzy medycznej ani lekceway, ani tym bardziej potpia. Byoby to krzywdzce i niesprawiedliwe. Dla obiektywnej oceny me-

41

dycyny konieczne jest spojrzenie na ni nie okiem laika, lecz naukowca. Przedmiotem nauk technicznych jest bezduszna maszyna, ktr dowolnie mona rozebra, przerabia, naprawia, wymienia jej czci zuyte na nowe. Jednake najbardziej precyzyjn jest maszyna cznie z elektronowym mzgiem, jej powstanie i istnienie jest uzalenione od woli czowieka i jest tylko przedmiotem martwym. Przedmiotem natomiast medycyny jest ywy czowiek, o przebogatej psychofizycznej strukturze. Maszyna uszkodzona przestaje funkcjonowa, nie przestaje by maszyn; czowiek natomiast, gdy ustanie wszelka funkcjonalno biologiczna przestaje by czowiekiem, pozostaje tylko zlepkiem pierwiastkw chemicznych. Dzisiejsza nauka dziki mikroskopowi elektronowemu odkrya w organimie ludzkim tysice tajemnych mechanizmw i do kierowania w razie awarii tyche mechanizmw potrzeba nadludzkiej pracy badawczej i wiele czasu i aski Boej. Drug przeszkod w leczeniu ludzkich chorb stwarzaj indywidualne rozbienoci w kadym ludzkim organimie, zarwno fizyczne jak i psychiczne. Konkretna choroba u kadego chorego nabiera cech indywidualnych i jej przebieg jest inny. Innymi sowy ta sama choroba nie jest u kadego cile t sam. Wobec takiego ukadu medycyna musiaaby posiada ponad trzy miliardy lekw, bo tyle ludzi yje obecnie, aby zlikwidowa jedn tylko chorob czowieka. To oczywicie absurd. A jednak ten absurd ma swoje uzasadnienie. Wiemy dobrze, e ten sam lek na t sam chorob jednemu pomoe, drugiemu nie, a trzeciemu nawet zaszkodzi. Tak duej rozbienoci dziaania nie dostrzega si jedynie przy zastosowaniu lekw zioowych. Wreszcie trzeci, mniejsz wprawdzie przeszkod w leczeniu jest zoliwa krytyka i ponienie autorytetu pacjentw. Ja nie wierz w lekarzy. Takie gosy daj si sysze powszechnie. Dlatego tak jest, atwo zrozumie. Przykad: inynier wybudowa gmach, ktry zanim zosta oddany do uytku, run. Suszne pretensje ma tylko jeden czowiek, waciciel gmachu, lub maa grupa ludzi. Og spoeczestwa nie ma nic wsplnego z inynierem, nie bdzie nikt mwi, e nie wierzy w wiedz inynierw. Przy tym chodzi tylko o kamienic, ktr mona na nowo odbudowa. A lekarz swymi umiejtnociami suy tysicom ludzi, ktrym chodzi o dobro najwysze, o ich wasne zdrowie. Jeeli jednemu czy drugiemu lekarzowi pewnego schorzenia nie uda si zlikwidowa, bo jeszcze medycyna nie ma rodkw zaradczych, powstaj wwczas pretensje do lekarzy, formuuje si mocno krzywdzce zarzuty. Kady lekarz pragnie chorych skutecznie leczy, a jeli mu si to nie uda, to nie jest w tym jego wina. Wiedza medyczna, pomimo pitrzcych si przed ni wielkich trudnoci nie zaprzecza nie pomoc cierpicym. Jednake w chwili obecnej medycyna w zwalczaniu chorb znalaza si w bdnym kole. Od stu przeszo lat zerwaa cakowicie z zioolecznictwem. Leki rolinne zastpia preparatami chemicznymi, szafujc nimi zbyt hojnie. W rezultacie okazao si, e leki chemiczne w wielu wypadkach s zawodne lub wrcz szkodliwe. W chwili obecnej medycyna zaczyna, chocia jeszcze niemiao, korzysta z lekcewaonej metody leczenia zioami. Wielu znakomitych lekarzy staje wobec dylematu, co wybra chemioterapi czy fitoterapi.

Leki chemiczne czy zioowe

Paradoksy, jakie wystpuj w obecnej cywilizacji, nie ominy i medycyny. Czy moe by wikszym paradoksem to, e bardzo wiele lekw chemicznych powoduje powstanie wielu gronych chorb takich jak: grzybica, alergia, przypadoci przewodu pokarmowego, zniszczenie wtroby itd. Choroby te s przewanie wynikiem ubocznych dziaa toksycznych lekw chemicznych. Przypadki miertelnego zatrucia lekarstwami nie nale do rzadkoci. Natomiast leki zioowe umiejtnie stosowane, nie mog spowodowa adnych chorb. Std wynikaoby, e trzeba w tym razie odrzuci wszelkie leki apteczne i leczy si wycznie zioami. A jednak i ten wniosek pozornie logiczny nie jest do przyjcia bez adnych zastrzee, o czym za chwil si przekonamy. Jak w kadej sprawie tak i w leczeniu chorych najlepszym bdzie zoty rodek. Jedna i druga ga medycyny ma dobre i ze strony. I dlatego w lecznictwie trzeba stosowa rnorodne i wyprbowane metody. Jeli chodzi o choroby zakane, niebezpieczne stany zapalne, zaway serca, gwatowne krwotoki, to do ich zwalczania ma medycyna alopatyczn siln i skuteczn bro w postaci surowicy, antybiotykw, szczepionek i niektrych lekw doranie dziaajcych. W tych przypadkach leki zioowe s bezsilne, a przynajmniej za sabe do zahamowania lub cakowitego zwalczania wymienionych chorb. Natomiast na zlikwidowanie chorb nawet chronicznych przewodu pokarmowego cznie z wrzodami odka i dwunastnicy, wtroby, nerek, nadcinienia serca, nerwicy i przemiany materii, bezwzgldnie skuteczniejsze s zioa. Alopatia operuje dawkami uderzeniowymi, stosujc rodki silne, czsto za silne, fitoterapia daje choremu rodki agodne, dziaajce powoli, bezwstrzsowo, lecz skutecznie. Leki chemiczne lecz organ czsto kosztem dru-

42

giego, zioowe za lecz cay organizm. Organizmy dzisiejszych ludzi s przeadowane chemikaliami, czerpanymi z pokarmw wyrosych na chemicznych nawozach, z wody oczyszczonej chemikaliami, z powietrza w postaci pyw i gazw. Dlatego organizm ludzki broni si przed dodatkowymi chemikaliami, ktre mu si wtacza w postaci lekw. Broni si przed chemicznymi lekarstwami i dlatego, e s one dla ustroju obcym ciaem, zbyt sztucznym, nieprzyswajalnym. Odwary za rolinne nasz ustrj chtnie przyjmuje i przyswaja jako naturalny napj, rozprowadza pierwiastki i sole mineralne wyowione z zi na wszystkie komrki i tkanki organizmu. Zalet lekw rolinnych jest to, e: 1) zawiera w sobie zwizki organiczne, do ktrych nasz organizm jest od tysica lat przyzwyczajony; 2) zawiera zwizki czynne, a zwizki otrzymane sztucznie, jeli posiadaj nawet taki sam skad, s obojtne; 3) posiadaj zawsze dziaanie zespoowe (synergetyczne), to znaczy, e poszczeglne skadniki zioowe potguj sw aktywno; 4) leki rolinne zawieraj zwykle witaminy, sole mineralne, garbniki, oleje eteryczne, uzupeniajce skadniki niezbdne do normalnego funkcjonowania czynnoci naszego ustroju, zwaszcza trawienia, przyswajania produktw przemiany materii. Jeszcze jedn zalet kuracji zioowej jest to, e przy jej stosowaniu nie zachodzi obawa przedawkowania ani wzgldem iloci ani dugoci czasu uywania. Nadmiar lekw rolinnych sam organizm wyrzuca bez wstrzsu dla siebie, albo powoduje wstrt a do wymiotw. Organizm nasz, jak ju zaznaczyem, nie znosi gwatw, nie cierpi gotowych syntetykw nawet zioowych, wyprodukowanych sztucznie w laboratorium, lecz lubi sam wyawia bezporednio z zi zaparzonych te tylko elementy, ktrych potrzebuje. Inaczej przyswaja on np. witamin C z owocu dzikiej ry, cytryny, cebuli, chrzanu, a inaczej t sam witamin, podan mu w tabletce. Wiele zreszt witamin nie daje si sztucznie wyodrbni i w stanie czystym wydoby. Sztuki tej jedynie sam organizm potrafi dokona. Zioa stosowane zespoowo potrafi nie tylko leczy cay szereg schorze lecz cay organizm regeneruj. Zasilaj one schorzay ustrj w niezbdne substancje leczniczo-odywcze, reguluj flor bakteryjn jelit w razie jej zanieczyszczenia przez antybiotyki, oczyszczaj krew i wszystkie gruczoy dokrewne, gwnie wtrob z trujcych jadw, zasilaj biako komrek w energi soneczn, wzmacniaj system nerwowy i trawienny. Trzeba jeszcze doda, e niektre zioa posiadaj antybiotyczne waciwoci, nie powodujce dziaa ubocznych, nadto maj w sobie biostyminowe substancje, ktre cay ustrj dobroczynnie aktywizuj. Wedug najnowszych pogldw naukowych kada ywa komrka wysya z siebie promieniowanie o rnej dugoci fali, Francuski inynier L.J. Simenoton nazwa to promieniowanie radiowitalnoci i przeprowadzi za pomoc specjalnego aparatu pomiary dugoci fal w Angstromach radiowitalnoci komrek czowieka, bakterii i rolin. Komrki ustroju czowieka maj dugo fali okoo 65000 A. Wedug twierdze Simenotona wszystkie pokarmy i leki, ktre maj dugo fali poniej 3000A s dla ustroju czowieka szkodliwe. Aeby wic unieszkodliwi jady chorobotwrczych bakterii w naszym ustroju, potrzeba mu dostarczy leki o jak najwikszej dugoci fal. Pomiary Simenotona wykazay, e wikszo lekw farmaceutycznych, a zwaszcza czysto chemicznych ma radiowitalno 0, czyli s cakiem martwe, bez adnej radiacji. Na przykad penicylina ma 8500A, a ju streptomycyna 8000A. Radiowitalno zi natomiast jest bardzo wysoka. Nie tylko ywe roliny, lecz nawet ich odwary wynosz a 9000A. Wniosek takiego ukadu rzeczy nie wymaga dalszego wyjanienia. Chc tylko zaznaczy, e rodki chemiczne jako leki, maj waciwoci bodcowe, wywoujce czsto w ustroju samoobronne reakcje. Leki rolinne natomiast posiadaj moc konstruktywn i antybiotyczn oraz biostymulacyjn. Swoje wiadomoci o potnej mocy leczniczej zi ugruntowaem na wieloletnim dowiadczeniu i dugich studiach. Przez 25 lat badaem, poznawaem drog dowiadczaln dziaanie zi, owocw i rolin wyszych gatunkw. Stosowaem je w praktyce w przypadkach beznadziejnych stanw chorobowych, kiedy lekarze opucili bezradnie rce, najczciej z pozytywnym skutkiem. Z poznanych rolin leczniczych, ktrych liczba wynosi okoo 2500, a w naszym kraju 400, w praktyce stosuje si tylko okoo 200 gatunkw. Rolin nie umieszczon w katalogu zi leczniczych, ktra przykuwa moj uwag od dawna jest mech leny (politrychum comune). Jego waciwoci lecznicze, zwaszcza na rany i wrzody zewntrzne potwierdza w pewnym stopniu nastpujcy przypadek. Mieszkanka Nowego Jorku J.M. zwrcia si do mnie z prob o pomoc w swej beznadziejnej chorobie. Przez osiem lat miaa obie nogi pokryte wrzodami, ktre gboko rozkaday tkanki, tworzc jakby leje ropice. adne leki, nawet najsilniejsze antybiotyki nic jej nie pomagay. Posaem jej mieszank z trzech zi: mchu lenego, kwia-

43

tu rumianku i igliwa sosny. Poleciem w odwarze tej mieszanki moczy przez godzin nogi. W cigu dziesiciu dni nogi cakowicie si wygoiy i choroba drugi raz si nie powtrzya. O wielkiej mocy leczniczej zi najbardziej przekonuje kadego likwidowanie nimi tak gronych chorb jak wrzody odka, dwunastnicy, z ktrych sam siebie wyleczyem, prchnica koci i padaczka czyli epilepsja. Nie sposb w tym miejscu poda metody, jak i czm leczy wszystkie wymienione choroby, chc tylko poda sposb jednej, najgorszej choroby nerwowej padaczki. 1. Cort. Salicis (kora wierzby) 150g 2. Fol. Urticae (li pokrzywy) 150g 3. Strob Lupuli (szyszki chmielu) 150g 4. Fol. Melisae (l. Melissa) 150g 5. Fol. Juglandis (li orzecha woskiego) 150g 6. Flos Lavendulae (l. lawendy) 150g 7. Hb. Rutae (ziele ruty) 150g 8. Hb. Hyperici (z. dziurawca) 150g 9. Rd. Bardanae (korze opianu) 150g 10. Rd. valerianae (k. koza lek.) 150g 11. Rd. Symphyti ( k. ywokostu) 150g Sposb uycia: Wszystkie te skadniki razem zmiesza. Jedn yk (pen) tej mieszanki zala szklank wrzdku, przykry na trzy godziny, przecedzi, lekko podgrza. Pi trzy razy dziennie po szklance, 20 minut przed posikiem. Rwnoczenie stosowa kpiele wedug nastpujcych wskaza. Kpiele: 1. Cort. Salicis (kora wierzby) 2. Fr. Juniper (jagoda jaowca) 200g 3. Rhz. Calami (kcze tataraku) 600g 4. Gemma Pini (pczki sosny) Sposb kpieli Wszystkie cztery skadniki zmiesza ze sob i na kad kpiel bra 100g tej mieszanki, zala dwoma litrami wody, gotowa 10 minut, odstawi pod przykryciem na 30 minut, przecedzi, wla do normalnej wody kpielowej w wannie i w tej mieszance kpa si 15 minut, co drugi dzie. Przy kuracji dzieci ilo zi zmniejszy o poow. Pi tylko p szklanki odwaru, do kpieli uy 50 g zi. Kpiel powinna trwa 10 minut. Leczenie trwa 3-4 miesice. W czasie kuracji zioowej starszym pacjentom mona do czasu ustania napadw podawa uspokajajce rodki farmaceutyczne, dla dzieci raczej nie jest to wskazane od samego pocztku leczenia. Niniejsza kuracja likwiduje chorob cakowicie u dzieci na 100 chorych 90-95%, u dorosych na 100 chorych 65-70%. Jest to znaczny procent. Nie da si wyleczy tego rodzaju epilepsji, ktra powstaje na skutek patologicznej zmiany kory mzgowej lub guza na mzgu, ale w tym wypadku podana kuracja niekiedy zmniejsza przynajmniej napady. Na og mao doceniamy warto zi leczniczych, a jeszcze gorzej, e le stosujemy w praktyce. Aeby leczenie zioami dawao pozytywne wyniki, musz by spenione nastpujce warunki: fachowe zbieranie, suszenie i przechowywanie zi; umiejtne zestawienie, na dan chorob. Stosowanie skadnikw w liczbie nieparzystej. Nie wolno zi pi bez przerwy. Po miesicznej kuracji zioowej powinno si zrobi trzytygodniow przerw, po czym mona pi takie same zioa, albo zaaplikowa inny zestaw. Na koniec chc mocno przypomnie kademu, e ktokolwiek pobiera antybiotyki, to po zakoczeniu ich pobierania powinien bezwzgldnie pi przez miesic odpowiednie zioa celem oywienia flory bakteryjnej w jelitach i przywrcenia fizjologicznej rwnowagi w caym ustroju. Same witaminy grupy B stanowczo nie wystarczaj.

XIII

44

KAKTUS LECZY Jeli przez ciebie zdrowie zakwita, to ci w swym domu kady powita. Ale prosz pani, kaktus jest cudownym lekarstwem na wszystkie choroby!. Takie wykrzykniki daj si sysze dzisiaj pod adresem kaktusa. S to tylko przesadne okrzyki entuzjastek. Nie ma na wiecie rodka uniwersalnego, ktry by leczy wszystkie schorzenia. S owszem niektre leki o wydajnej mocy leczenia i nadaj si do szerszego zastosowania. Do takich lekw obecnie mocno, niebezpodstawnie reklamowanych, mona zaliczy kaktus aloes. Jest to rolina dla biologw bardzo zagadkowa, o wielkiej mocy biologicznej. Kryje ona w sobie pewne substancje lecznicze. Wiemy to z wnikliwej obserwacji i praktyki leczniczej. Rolina, o ktrej bdzie mowa niesusznie jest nazywana kaktusem, bo nie naley ona nawet botanicznie do rodziny kaktusowatych, lecz do rodziny liliowatych. A poniewa u nas powszechnie nazywaj kaktusem, przeto i my bdziemy trzyma si tej nazwy celem lepszego porozumienia si ze spoeczestwem. Tej nazwy celem lepszego porozumienia si ze spoeczestwem. Ojczyzn kaktusa jest gwnie Meksyk, caa Ameryka Poudniowa i Afryka. Jest ich okoo 1500 gatunkw. Niektre z nich wyrastaj do imponujcych rozmiarw pod wzgldem wysokoci. Wystpuj przewanie na obszarach pustynnych w klimacie gorcym i suchym, gdzie w cigu wielu miesicy nie spadnie ani jedna kropla deszczu. Kaktus, aby przetrwa krytyczny okres suszy, kiedy gleba zmienia si w jedn martw bry, w ktrej osabiony korzonek roliny nie znajdzie nawet odrobiny wilgoci, wstrzymuje swj wzrost i rozwj, automatycznie wytwarza w swych pdach jakie substancje ochronne, ktre rolin utrzymuj przy yciu. Substancje te, ktre nazywalimy stymulatorami biogennymi, a ktre nie s jeszcze chemicznie zbadane, przeniesione do organizmu ludzkiego w postaci miszu, soku lub preparatw, uaktywniaj take tkanki caego ustroju i wycieczony chorob organizm prowadz do wspaniaej regeneracji. Wszelkie formy lekw spreparowanych z tkanek lub sokw kaktusw nosz nazw biostyminy. W ostatnich latach w Rosji wyprodukowano wiele tego rodzaju lekw biostyminowych i stosuje si je w praktyce leczniczej. U nas take zaczyna si co robi, ale nieufnie i niemiao. Nam chodzi gwnie o sposoby leczenia kaktusem metod domow, prost i atw. W naszym kraju jest chodowany w szklarniach i mieszkaniach prywatny kaktus zwany aloes arborescens. Uwaano go do niedawna za rolin ozdobn. W ostatnich czasach powsta pd do leczenia kaktusem. Robi si to nie zawsze umiejtnie, czsto bezmylnie. Aczkolwiek oficjalna medycyna nie bierze pod uwag aloesu jako leku, ktry by mia szersze zastosowanie w lecznictwie, to jednak nie da si zaprzeczy, e nawet jego samym sokiem mona wyleczy wszelkie rany zewntrzne, wrzody i oparzenia. Odpowiednio spreparowanym aloesem mona wyleczy wrzody odka, oskrzela, wszelkie zaparcia, impotencje, przywrci ustrojowi siy witalne. Wydaje mi si, e jedynie w przypadociach nowotworowych aloes nie jest wskazany, gdy mgby uaktywni komrki rakowe, ale to jest tylko moje przypuszczenie, na potwierdzenie ktrego nie mam dostatecznych dowodw. Sposb przyrzdzania i uywania leku z aloesu jest stosunkowo prosty. Kaktus musi mie przynajmniej pi lat ycia, silnie rozronity, bujne, jdrne ulicienie. Przed ciciem nie wolno go przez 10 dni podlewa. Mokr czyst wat oczyci z lici kurz i brud, potem ci, zawin lekko w papier, tak jednak, eby powietrze do dochodzio i pooy w ciemnej, chodnej lecz suchej piwnicy, czy w jakiej komrce na pi dni. Chodzi o wywoanie w nim silnych stymulatorw. Licie, albo ca rolin przepuci przez maszynk lub w inny sposb wycisn sok. Wla go do duego soika, dooy do soku tak sam ilo nie wagow lecz objtociow miodu i to wszystko zala czerwonym wgierskim winem w takiej iloci jak stanowi sok razem z miodem. Ca indegrencj lekko wymiesza czystym patykiem, nakry soik pokrywk, lecz nie hermetycznie i postawi go w ciemnym miejscu na 12 dni. Raz jeszcze dobrze wymiesza, rozla do flaszek i lekko zatka, jest ju teraz zdatny do picia. Lek ten stosowa w nastpujcy sposb: w pierwszym tygodniu pi trzy razy dziennie po yeczce przed posikiem, w drugim i nastpnych po yce stoowej. Jeli chodzi o wrzody lub skaleczenia, to wystarczy zdj skrk z licia kaktusa i surow miazg przykada na rank. Jeeli chcemy mie preparat aloesu mocniejszy, wwczas miodu daje si do soku o poow mniej. Bdzie taka nalewka uniwersalna i najlepsza na obstrukcje.

45

XIV W POGONI ZA BURSZTYNEM

Zoto Uralu zdobi, zoto Batyku leczy. W umysach uczonych od niepamitnych czasw nurtuje pragnienie odkrycia panaceum czyli wszechleku na wszelkie niemoce ciaa i psychiki ludzkiej. W tym celu w wiekach rednich jatrochemicy obok alchemikw szukajcych kamienia filozoficznego drog skomplikowanej destylacji i rnych kombinacji zioowych usiowali wynale cudowny rodek leczniczy pod nazw pitej esencji (quinta essenita), ktry by mia moc uniwersalnego leku. W ostatnich czasach kry po caym naszym kraju fama o odkryciu takiego panaceum ma by nim bursztyn. Przed rokiem otrzymaem nawet list z Australii z zapytaniem, jaki jest mj pogld w sprawie waciwoci leczniczych bursztynu. Czy przekonanie to ma jakie racjonalne podstawy? W literaturze polskiej s liczne wzmianki o wdrwkach staroytnych kupcw rzymskich do naszego kraju po batycki bursztyn zwany jantarem. Etnografowie, w oparciu o znajdowane monety oraz inne przedmioty rzymskie, okrelaj kierunki szlakw, po ktrych cigny przez nasz kraj karawany kupieckie do Batyku. Z tym zjawiskiem cz powstanie miasta Kalisza, lecego na szlaku wdrwek Rzymian po nasz jantar. Z wielu danych historycznych, mona wywnioskowa jaki by popyt na bursztyn w staroytnoci i nie tylko u Rzymian, ale w Grecji i Egipcie. Do czego wanie suy polski jantar staroytnym narodom, skoro dla jego zdobycia podejmowano tak dalekie i niebezpieczne wyprawy. Sdzono do niedawna, e im chodzio o pikne wyroby biuteryjne ze zotego bursztynu dla bogatych dam. Jednake wszystkie wykopaliska archeologiczne w miejscach prastarych osiedli ludzkich oraz w staroytnych grobowcach takiej opinni nie potwierdzaj, gdy bardzo rzadko w grobowcach napotyka si biuteri z bursztynw. Najnowsze badania wykazuj, e bursztyn w wiecie staroytnym uwaany by raczej za lek skuteczny na wiele chorb. Czasami znajdowano na rkach mumii egipskich wkadane pod skr kawaeczki bursztynu. By moe, e bursztyn uwaano jako dodatkowy rodek zabezpieczajcy przed rozkadem zwok nawet zabalsamowanych. Rzymianki, bdc w towarzystwie, bawiy si bursztynem trzymajc go w rkach i pieszczotliwie gadzc. Uwaay one prawdopodobnie, e czsty kontakt z bursztynem zapewni im mody wygld. Ju sama niespotykana odporno bursztynu na wszelkie niszczycielskie czynniki wiadczyaby o jakiej potnej sile kryjcej si w nim. Przerne sole wody morskiej oraz jej nieustanne ruchy niszcz wszystko, nawet granitowe skay z biegiem czasu zmieniaj si w piasek. A bursztyn setki tysicy lat przetrwa na dnie morza niezniszczalny, zachowa swj nieskalny wygld i aromat. A przecie jest to produkt rolinny. Naley zatem przypuszcza, e posiada on niezwyk radiowitalno. Emancja bursztynu moe mie swj wpyw dodatni, pozytywny na ywe organizmy. Medycyna podchodzi do bursztynu jako leku raczej negatywnie, opierajc swe stanowisko na analizie, ktra poza wglem, wodorem, tlenem i terpentyn, nie znalaza w nim czego nadzwyczajnego. Ale trzeba pamita o tej zasadzie, e adna analiza nie potrafi w adnym zwizku chemicznym wykaza absolutnie wszystkiego, co dany zwizek w sobie kryje jeszcze dodatkowo nieuchwytnego. O dobroczynnoci oddziaywania bursztynu na nasz ustrj mona jedynie wywnioskowa w oparciu o uzyskiwane rezultaty stosowania bursztynowej kombinacji. O skutecznoci kuracji bursztynem przekonaem si kilkakrotnie osobicie na samym sobie. W roku 1969, bdc w Szwajcarii w celach badania leczniczej flory alpejskiej, nabawiem si pewnego dnia ostrego zapalenia oskrzeli. Wieczorem tempertura podniosa si do 39 stopni. Nie majc przy sobie nawet aspiryny, przypomniaem sobie, e posiadam skondensowan bursztynow nalewk. Natarem solidnie t nalewk plecy i piersi. I o dziwo! Po dwudziestu dosownie minutach gorczka opada na 38 stopni, a rano na drugi dzie byo ju tylko 37 stopni. Gwatowny spadek temperatury nie by wynikiem autosugestii, przeciwnie, byem pesymistycznie nastawiony, gdzy wiedziaem, e jest to zapalenie jeeli nie puc, to na pewno oskrzeli, i niezbyt ufaem w moliwoci lecznicze bursztynu a do takiego stopnia. Po trzech dniach kuracji bursztynem opuciem ko i poszedem do pracy. W kilka miesicy pniej przeyem identyczn przygod w Rzymie. Po powrocie do kraju ju w pierwszym tygodniu zapadem na silnie obustronne zapalenie puc. Zanim zorganizowano pomoc lekarsk, przez ptorej doby, obniyem wysok gorczk czstym nacieraniem plecw i piersi

46

nalewk bursztynow. Jest faktem, e w czasie grasujcej grypy, mona si przed ni zabezpieczy prawie w stu procentach wycznie bursztynem. Postpuje si w ten sposb. Codziennie rano wypi szklank herbaty, do ktrej naley wla trzy krople nalewki bursztynowej. W czasie natomiast choroby trzeba koniecznie czsto naciera si nalewk bursztynow, lub olejkiem, aby skrci czas trwania choroby i unikn pogrypowych komplikacji. Stwierdzono rwnie, e wszelkie niedomogi sercowe, jak osabienie minia sercowego, arytmia, ble gowy bez wzgldu na jakim powstaj tle, zmniejszaj si doranie przez nacieranie miejsc bolesnych wat nasczon bursztynow nalewk, lub w jej braku, zwyczajnym kawakiem bursztynu. Na podstawie licznych pozytywnych wynikw w leczeniu bursztynem grypy, zapalenia oskrzeli, dychawicy oskrzelowej mona miao twierdzi, e bursztyn niwtpliwie ma waciwoci bakteriobjcze i neutralizuje jady wirusowe. Na jaki rodzaj bakterii i wirusw zwaszcza grypowych bursztyn dziaa ujarzmiajco jeli nie zabjczo, trudno powiedzie; na to potrzeba duszej obserwacji i dowiadczenia laboratoryjnego. Jak si sporzdza nalewk bursztynow? Kawaki rodzimego bursztynu, nigdy topionego w iloci 50 g wypuka w letniej wodzie, wysypa do flaszki o pojemnoci trzy czwarte litra, zala czystym spirytusem (nigdy denaturatem) na czas nieograniczony. Ju po dziesiciu dniach nalewka jest gotowa. Nie potrzeba jej ani przecedza ani przelewa do drugiej butelki w miar jedynie potrzeby odla tyle, ile na dany raz potrzeba. Bursztyn w spirytusie si nie rozpuszcza, jedynie wydziela a siebie mikroskopijne czsteczki, ktre zabarwiaj spirytus na kolor zoty. Po wyczerpaniu nalewki mona raz jeszcze kawaki bursztynu moteczkiem pokruszy, inaczej nie nacignie drugi raz, i ponownie zala spirytusem. Mona tylko dwa razy ten sam bursztyn wykorzysta na nalewk, wicej razy ju si nie nadaje. Wrd bursztynologw panuje przekonanie, e bursztyn ma waciwoci przeciwrakowe. Nawet drog cigego kontaktu naszego ciaa z bursztynem mona si w pewnej mierze zabezpieczy przed nowotworowymi chorobami. Dlatego kobietom poleca si nosi na szyi naszyjnik z rodzimych bursztynw o ksztatach wielobocznych. Poszczeglne ogniwa nie powinny by kuliste, gadkie, bo takie nie zaamuj promieni, ktre maj by kierowane przez skr na receptory i merydiany. Bursztyny noszone na szyi w wielu wypadkach lecz tarczyc. Warto wic zawrze przyjazny sojusz z polskim jantarem i nosi go przy sobie, a moe nas rzeczywicie uchroni przed niektrymi chorobami.

XV W SFERZE BIOPRDW PRZYRODY

W caym wiecie nie istnieje nic, co by nie podlegao wzajemnym wpywom wspistniejcych tworw ywej i martwej przyrody

Cay wiat obejmujcy wszystkie organizmy ywe oraz struktury nieograniczone, mona porwna do organizmu ludzkiego, w ktrym wszystkie elementy skadowe wsppracuj zgodnie ze sob i su jednemu celowi, tj. utrzymaniu rwnowagi i porzdku we wspegzystencji bytw. Kady z tych elementw wsppracuje ze sob poprzez ruch fizyczny i procesy chemiczne, a take przez wzajemne promieniowanie swoistymi prdami. Promieniuje ziemia rnymi metalami, mineraami, jakie kryje w swym onie, gazami jakie w niej si niustannie wytwarzaj oraz caym zespoem nieuchwytnych energii. Promieniuje take wasnymi bioprdami kady ywy organizm zwierzcy i rolinny. Nie wszystkie geopromieniowania i bioprdy s dla czowieka obojtne. Jedne dla jego zdrowia s bardzo korzystne, inne wyniszczajce. Chodzi wic o to, aby czowiek mg pozna korzystne i szkodliwe prdy przynajmniej niektrych elementw geosfery jak i biosfery i zaj odpowiedni postaw. Musz zaznaczy, e temat dotyczcy georadiacji i bioprdw, cile biomagnetyzmw, jaki chc w niniejszym rozdziale poruszy, jest u nas w Polsce niepopularny. W adnym cywilizowanym kraju nie ma tyle negatywnego nastawienia do rzeczy nowych, jeszcze przez nauk niezbadanych, co w naszym kraju. Oto przykad:

47

W 1973 roku miaem w Towarzystwie Wiedzy powszechnej w Warszawie prelekcj na temat Wpyw biomagnetyzmw ywych organizmw na ustrj czowieka. W zwizku z tematem wywizaa si bardzo oywiona szeroka dyskusja, z poytkiem dla nauki i suchaczy. Jeden z uczestnikw w sposb wyranie sceptyczny odnis si do przedstawionych pogldw. Mia oczywicie do tego prawo, tylko e jego zarzuty byy zbyt mao powane. Midzy innymi postawi dziwne pytanie: Skd prelegent to zna i w jakiej ksice o tym wszystkim jest napisane? Na powysze pytanie trzeba byo odpowiedzie take pytaniem. Skd powstaje wszelka wiedza zapisana w ksikach, czy pojawia si niewiadomo skd, czy te jest rezultatem wysikw badawczych czowieka, ktry zdobyt wiedz umieszcza na kartach ksiki. Bezporednim wstpem do rozwinicia tematu niech bdzie zwyka ciekawo, jaka si swego czasu pojawia w naszej sprawie.

Kamie filozoficzny
Pod takim tytuem ukaza si kilkanacie lat temu artyku w tygodniku, ktrego nazwy dzi nie pamitam. W artykule tym autor przedstawia profesora uniwersytetu Hindusa, ktry bawic w Polsce, szuka na wzgrzu wawelskim filozoficznego kamienia. Autor ciekawego artykuu osobicie mi znany profesor historii, czowiek posiadajcy wiedz, w tym wypadku nie by dokadnie zorientowany w przedmiocie sprawy i rzecz przedstawi w sposb marginesowy. Sprawa dotyczya innego zagadnienia. Zachowanie si na Wawelu hinduskiego gocia stao si tematem rnych domysw i przedmiotem komentarzy. Naoczni wiadkowie tak przedstawiaj to wydarzenie. Hinduski profesor, podczas zwiedzania Krlewskiego Zamku na Wawelu, kiedy opuci komnaty zamkowe i znalaz si w kcie dziedzica, poprosi polskich uczonych jemu towarzyszcych, aeby go zostawili na 15 minut zupenie samego. Sta skupiony przez 20 minut nieruchomo, obrcony twarz ku wschodowi. Kiedy doczy do grupy polskich profesorw zosta przez nich zasypany pytaniami do czego bya mu potrzebna chwila samotnoci i skupienia, co to wszystko ma znaczy. Profesor tyle tylko odpowiedzia, e nurtowaa go od dawna pewna sprawa i sdzi, e tutaj bdzie mg j rozstrzygn. Na pytanie czy znalaz rozstrzygnicie, Hindus tylko si lekko umiechn i nic nie odpowiedzia. Wydaje mi si, e hinduskiemu profesorowi chodzio nie o jaki tam kamie filozoficzny, a tylko o czakram ziemski. Wrd niektrych wyksztaconych Hindusw panuje mniemanie, e na ziemi, podobnie jak na ciele ludzkim, o czym ju bya mowa, znajduj si tak samo czakramy czyli gruczoy ziemi. S to skupiska skoncentrowanej energii pochodzcej z kosmosu i ziemi. W do szerokim zasigu tej energii pochodzcej z kosmosu i ziemi. W do szerokim zasigu tej energii, a przede wszystkim w centralnym punkcie czakramu, gdzie jest najbardziej skupiona rozwija si optymalne ludzkie ycie, tak pod wzgldem fizycznym jak i psychicznym. Tam wic powstaway najwspanialsze cywilizacje i dobrobyt. Jest tych czakramw na caej ziemi siedem. Przypuszczalnie s rozmieszczone nastpujco: U podna piramid egipskich, w pasie midzy rzekami Eufrat i Tygrys, w delcie rzeki Ganges i jeszcze gdzie w miejscach dotd nieznanych. Jeden z takich czakramw i to podobno o wielkiej sile energo-twrczej, ma si znajdowa na Wawelu. O czakramach znalazem dwukrotnie wzmiank w literaturze zachodniej. O czakramie wawelskim opowiada mi pewien Hindus w Warszawie. Jeli wic takie przypuszczenie maj Hindusi, to by naleao sdzi, e wspomniany profesor w sposb jemu tylko wiadomy, mg szuka tego gruczou energii na Wawelu. Dzi wiemy o tym, e nie wszystkie okolice naszego kraju s jednakowo zdrowotne dla ludzkich organizmw. Nawet rejony grskie i podgrskie nie zawsze s sprzyjajce dla zdrowia mieszkacw. Zdrowotno lub szkodliwo danego rejonu jest uzaleniona nie tylko od czynnikw klimatycznych, lecz jeszcze od tego, jakie ziemia kryje w sobie zoe mineralne i kopalne. Zoa uranu s rakotwrcze, kobaltu i miedzi i wgla s dobroczynne. Na przykad stwierdzono naukowo, e tereny, na ktrych ley francuskie miasto nad rzek Doubus Besancos, posiadaj waciwoci regeneratywne. Moe dlatego legiony Rzymskie w miejscu dzisiejszego miasta miay ogni swj obz, a potem twierdz. Opierajc si na przedstawionych zaoeniach i zebranych danych, moemy w duym przyblieniu podzieli kraj na rejony zdrowotne i nie sprzyjajce zdrowotnemu rozwojowi ycia ludzkiego. Rejonem najbardziej korzystnym jest teren zamykajcy si midzy miastami: Rabka, Mszana Dolna, Limanowa, Krocienko. Drugi rejon tworzy czworobok obrzeony nastpujcymi miastami: Biaystok, Sokka, Dbrowa, Augustw, oma. Na trzecim miejscu mona by postawi ca Zamojszczyzn i poudniow Lubelszczyzn. Do idealnych okolic zdrowotnych nale-

48

 wsie: Lubomierz, Szczawa, Kamienica. Wszystkie te miejscowoci le przy szosie Mszana Dolna Krocienko. Do rejonw pod wzgldem zdrowotnym niekorzystnym trzeba zaliczy tereny pooone nad Noteci, uawy, okolice Warszawy w promieniu okoo 50km. od niej. Nie uwzgldniamy tu oczywicie czynnikw zabjczych, jakich dostarcza przemys. One to jak zo konieczne s koszmarem dla niektrych okolic, jak np. Grnego lska. Czynnikiem wyrwnawczym, stwarzajcym sprzyjajce pod wzgldem zdrowotnym warunki dla rozwoju czowieka w kadym rejonie kraju jest rolinno zwaszcza lasy. Las jest odwiecznym przyjacielem czowieka, trzeba go tylko bliej pozna, nawiza z nim serdeczn przyja i umie dobrze wykorzysta jego hojne dary.

Lecznicze bioprdy flory

Las z nieprzebranym swym bogactwem drzew, krzeww, kwiatw i grzybw, jest nie tylko pucami i miejscem pikna, lecz nadto niezawodn lecznic dla kadego czowieka. Tu ju nie chodzi o to, e las dostarcza zi do naparw i preparatw zioowych jako lekw na okrelone schorzenia, ale o korzyci pynce z bioprdw leczniczych osigane przez same kontakty z rolinnoci, z drzewami. W caej biosferze lenej wszystkie gatunki drzew i rolin podlegaj prawom cudownej symbiozy. Kade bowiem drzewo, kada rolina, cznie z mizernym mchem lenym, ma inny skad chemiczny, swoj emanancj, swe bioprdy. Wszystkie razem, drog wzajemnej wymiany, swoistymi waciwociami oddziaywujc na siebie wyrwnawczo i dobroczynnie. W tej zagszczonej biosferze lenej, dziki dobroczynnym bioprdom wiata rolin, czowiek nie tylko wypoczywa, lecz regeneruje si. Wicej jest drzew i rolin dobroczynnych dla czowieka anieli szkodliwych. W oglnej klasyfikacji drzew musimy pozna i wybra drzewa wpywajce na nas najbardziej korzystnie. Do takich nale przede wszystkim drzewa szpilkowe modrzew, sosna, wierk, joda, jaowiec i wymierajcy cis. Drzewa iglaste nie tylko oczyszczaj puca i zasilaj je w tlen oraz olejki eteryczne, nie tylko regeneruj cay ustrj ludzki drog swych bioprdw, lecz nadto, dziki lepkoci ywicy, zatrzymujc niezliczn ilo chorobotwrczych bakterii i unieszkodliwiaj je przez zahamowanie ich rozprzestrzeniania, zatrzymuj rwnie na sobie wszelkie iloci pynw i sadz spalinowych znajdujcych si w powietrzu zwaszcza w okolicach przemysowych. Do drzew liciastych, ktrych bioprdy pozytywnie dziaaj na nasz ustrj zaliczamy: brzoz, lip, db, kasztan, klon, morw, akacj. Niektre drzewa wywieraj na nas wpyw niekorzystny, a nawet szkodliwy. Do takich nale: berberysy, osika, olcha, topola, dziki bez leny. Inne drzewa i krzewy s obojtne ze wzgldu na to, e ich bioprdy s sabsze. Na liciach berberysu rozwija si pasoytniczy grzybek, ktry bywa przyczyn chorb zb, a na czowieka berberys moe wpyn alergicznie. Osika, topola i olszyna dziaaj na czowieka demobilizujco i depresyjnie, nadto utrudniaj gojenie si wszelkich ran i zmniejszaj odporno organizmu. W zwizku z takim stanem rzeczy powinnimy wykorzysta kad okazj, abymy mogli przebywa najczciej wrd skupisk modrzewia. Nawet szlachetniejsze gatunki grzybw, ktre w wyborze dla siebie rodowiska s bardzo wybredne, skupiaj si u stp lub w ssiedztwie drzew iglastych, nawet nie gardz jaowcem. A krl grzybw, borowik, poza szpilkowymi upodoba sobie db i brzoz, w pobliu ktrych chtnie wyrasta. Ze wszystkich drzew liciastych dla nas najblisz, niezwykle mi i swojsk, zwizan z legend o krlewskiej dynastii Piastw, jest wspaniaa lipa. Darzy nas ona nie tylko urokiem swej piknej korony, lecz jeszcze swymi olejkami eterycznymi leczy nasz organizm oraz wpywa na nasz psychik kojco. Nic dziwnego, e Jan Kochanowski pisa swe dziea i mid popija pod lipami w Czarnolesie. Spord wszystkich drzew naszego kraju na szczeglnie szersze omwienie zasuguje nasza poczciwa brzoza. Jest ona specyficznym rodkiem leczniczym oraz regulatorem biocenozy wszelkich drzew lenych. Dlatego ma szeroki zasig swego wystpowania, od dalekiej pnocy a po kraje poudniowe. Ronie na kadej glebie, na kadym terenie: na piaskach, na botach i moczarach, samotnie w polu i w gstwinach lenych. Brzoza oprcz poruszanego ju dobroczynnego wpywu na drzewa i roliny oddziaywuje leczniczo na organizm ludzki. Potwierdzaj to nastpujce fakty. Ulicionymi gazkami brzozy ucielamy nasze ko tak jedynie, by nie przeszkadzao w spaniu, przykryjmy przecieradem i na nich pijmy. Po dwch tygodniach ju wszystkie niezastarzae jeszcze przypadoci reumatyczne zlikwiduj si cakowicie; naderki na szyjce macicznej zupenie znikaj, a przynajmniej proces ich rozwoju zupenie si zatrzyma. Wskazane jest trzyma ywe gazki brzozy w kadym mieszkaniu, a przynajmniej tam, gdzie si znajduje telewizor. Brzoza bowiem neutralizuje wszelkie promienie radioaktywne i w pewnej mierze promieniowanie rakotwrcze. Sok cignity w pierwszej poowie maja

49

z brzozy i wypijany po kieliszku trzy razy dziennie czyci krew, nadaje twarzy wiey wygld i chroni puca przed rakiem. Warto w tym miejscu wspomnie jeszcze o hubie brzozowej, jako o leku na raka. Nie jestem bezkrytycznym, jednostronnym entuzjast jakiego leku, dopki nie zbadam wszystkich jego dodatnich i ujemnych waciwoci stwierdzonych w trakcie leczenia. Na podstawie stosunkowo licznych pozytywnych wynikw osignitych w leczeniu hub brzozow, mog stwierdzi miao, e nie ma najmniejszej wtpliwoci co do jej wartoci leczniczych w przypadku chorb nowotworowych. Huba prawdziwa lecznica (Polyporus) musi wyrasta na ywej brzozie, zbierana w miesicu padzierniku i to nie wszdzie, tylko w Puszczy Biaowieskiej, Augustowskiej i w lasach olsztyskich. Huba kupowana na rynkach miast u kobiet, najczciej nie pochodzi z brzozy, lecz z wierzby lub olchy. Taka huba nie ma adnych waciwoci leczniczych, moe by nawet szkodliwa. Huba brzozowa wystpuje w dwch odmianach: czarna (ciemnobrzowa) i biaa. Uywa si w praktyce obu rwnoczenie. Hub jako lek przyjmuje si w postaci odwaru albo zastrzykw. Wywar z huby stosuje si w ten sposb: p kg huby czarnej i p kg biaej zetrze na mk i zmiesza razem. Kadorazowo kopiast yk tej mieszanki zala szklank wody, gotowa 10 minut, odstawi na 30 minut, przecedzi i pi trzy razy dziennie po szklance 20 minut po posiku. Jeli chodzi o zastosowanie zastrzykw to trzeba zawsze robi prb u danego pacjenta, bo trafiaj si osobniki, ktrych organizm leku tego nie toleruje, powodujc opuchlizn caego ciaa i arytmi serca. Doktor S. Kyko w Wyrozbach od szergu lat przy leczeniu chorych na nowotwory stosuje hub cznie z lekami farmaceutycznymi, uzyskujc w wielu przypadkach pozytywne wyniki. Zatrzymuje niszczycielski proces nowotworowy u okoo czterdziestu na sto pacjentw. Nikt nie mie w obecnej chwili twierdzi, e raka mona zlikwidowa dotychczasowymi rodkami, mona jednak w wielu wypadkach wstrzyma przynajmniej jego rozwj, a nie wykluczone, e pocztkowym stadium gronej choroby, mona uzyska cakowite wyleczenie. Walka z nowotworami jest trudna dlatego, bo adna choroba nie ma tylu odmian co choroby nowotworowe, jak rwnie adne schorzenie nie powoduje tylu tak odmiennych reakcji ze strony organizmw pacjentw na leki, co schorzenia nowotworowe. Wracajc po tej dygresji do tematu, chciabym poda praktyczn rad w zakresie podniesienia zdrowotnoci ogu. Ot ulice naszych wikszych miast naley wysadzi drzewami morwy, a parki i skwery miejskie powinny posiada modrzew, brzoz i wierki srebrne czyli woskie. Kady domek wiejski powinien by otoczony brzoz, wierkami, modrzewiem i akacj, ma by pooony nieco dalej od ogrodw owocowych. A zatem szukamy kontaktu z yw przyrod, przede wszystkim z rolinnoci dobroczynn, w niej bowiem znajdziemy rado ycia, gdy jej tchnienie niesie nam energi i tyzn naszemu ciau.

XVI LECZNICZA SIA BIOMAGNETYZMU

Gdybymy mogli spostrzega niematerialne wizy, czce nas z ludmi oraz wpywy wzajemnego oddziaywania, popadlibymy w zadumienie. W codziennym obcowaniu z ludmi stwierdzimy, e pewne jednostki na pierwszy rzut oka nam si podobaj, odczuwamy do nich odruchowo jaki pocig, w ich towarzystwie czujemy si pewnie i dobrze, inne natomiast wywouj w nas niczym nie uzasadniony wstrt, unikamy wszelkiej z nim stycznoci, bo ich obecno nas denerwuje. Chorzy w szpitalach z niecierpliwoci i jakby tsknot oczekuj obchodu danego lekarza, podczas gdy do innego odnoosz si niechtnie. Podobne zjawisko bardziej wyrazicie wystpuje w szkoach. Jeden nauczyciel spokojny, pogodny, czsto o niepokanym wygldzie zewntrznym, wzbudza u uczniw szacunek, sympati, szlachetn boja. Potrafi on nawet wrd bardzo niesfornych uczniw utrzyma rygor bez wysiku. Drugi natomiast gromi, krzyczy, karci rozbrykan zgraj bez adnego skutku, nie potrafi opanowa sytuacji w klasie. Skd pochodz takie zjawiska i jakie jest ich podoe? Niewtpliwie na pozyskanie przez czowieka wrd spoeczestwa sympatii i powagi wywieraj niemay wpyw jego osobiste walory: inteligencja, wiedza, talent, yczliwo, szlachetno w obcowaniu z ludmi, opinia, stanowisko, wygld zewntrzny. Czynniki te daj czowiekowi mono pozytywnego oddziaywania na otocze-

50

nie i uatwiaj kierowanie grupami spoecznymi w kadym zespole, w kadym zawodzie i w kadej sytuacji. Jednake wyliczone przymioty jeszcze nie decyduj wycznie o sympatii i sile oddziaywania na ludzi. Gdzie musz si kry w gbi naszej istoty jeszcze inne nieznane przyczyny omawianych zjawisk. Zastanwmy si nad jednym z nich, z uwagi na dajc si dzi zaobserwowa jego nagminno. Oto szanowany i szanujcy si dotd mczyzna pewnego dnia porzuca sw pikn, dobr, inteligentn on i wzorow matk dla kobiety brzydkiej, analfabetki, bez adnych zasad etycznych. Albo odwrotnie, dotd wierna i uczciwa ona zostawia przystojnego, pracowitego i oddanego rodzinie ma i ojca wasnych dzieci, rzucajc si na olep w ramiona ciemnego typa, o szpetnym wygldzie pozbawionego inteligencji. Pewnie, e niema rol w tych sprawach odgrywa pocig i dobr seksualny, zgodno i rozbieno bioprdw spotykajcych si u obojga partnerw, liczne wzgldy uboczne, ale to wszystko nie wyjania jeszcze cakowicie spraw takiego postpowania. Przyczyny tych zjawisk trzeba szuka gdzie indziej. Ot czowiek, jego struktura psychofizyczna oraz suma licznych, przernych zwizkw chemicznych, posiada w sobie oprcz energii elektromagnetycznej jeszcze jakie bliej nieznane energie zespoowe, ktre nazywalimy, biomagnetyzmem. Przypuszcza zatem naley, e te wanie energie, te potencje stanowi o sile biopola i o jego oddziaywaniu przez jednego czowieka na drugiego. Im wiksza jest sia biopola, tym wiksze jest jego oddziaywanie. Jaka jest istota tych bioprdw pochodzcych z biopola, ilu rodzajowe s one oraz jaka jest maksymalna moc ich natenia u kadego nie wiemy. Niemnej samo istnienie teje energii w kadym czowieku jest faktem niezaprzeczalnym. Naukowcy niejednokrotnie wykazali to w sposb dowiadczalny.

Wykazanie energii biopola

Na posiedzeniu naukowym Sekcji Bioelektroniki w Paacu Kultury i Nauki w Warszawie w1967 roku profesor Jzef Gob zademonstrowa taki eksperyment. Destylowan wod wla do szklanej probwki zabarwiajc j kaolinow glink na kolor mleka. Zatkawszy korkiem probwk, przyoy j w pozycji stojcej do swej nagiej piersi pod ubraniem. Po 15 minutach wyj spod koszuli probwk. Zauwaono, e jedynie par centymetrw wody do gry wyklarowao si. Kiedy natomiast t sam probwk, w ktrej przez potrznicie znw pyn zmcono, przyoya sobie do piersi na go skr dwudziestoletnia panna, ju po dziesiciu minutach woda wyklarowaa si do poowy probwki. Po kolejnym zmceniu pynu profesor raz jeszcze przyoy sobie do piersi probwk, ujmujc sw praw rk lew do niewiasty uczestniczcej w poprzednim dowiadczeniu. W tym wypadku wystpio takie zjawsko jak poprzednio, pyn mleczny w probwce wyklarowa si do poowy. Nastpia do szybko sedymentacja, spowodowana wyranym wpywem modej kobiety, a nie profesora. Kobieta bya moda, zdrowa, jej prdy biopola byy o wiele silniejsze i intensywniejsze od prdw starego profesora, w dodatku chorego na serce. Dlatego jej prdy zareagoway na sedymentacj pynu, podczas gdy prdy profesora byy tak nike, e nie wykazay prawie adnego dziaania. Z przedstawionego dowiadczenia wynika, e jeli bioprdy wywieraj silny wpyw na martw przyrod, to ile mocniej musz te bioprdy biopola jednego czowieka oddziaywa na prdy biopola drugiego czowieka, zwaszcza sabego. Przypuszcza naley rwnie, e bioprdy kadego osobnika rni si nie tylko pod wzgldem swej intensywnoci, lecz take pod wzgldem charakteru. Jednego czowieka bioprdy s pozytywne i wnosz w organizm innych ludzi energie twrcze, u drugich znw negatywne, albo wrcz szkodliwe. Od czego zaley odrbno biopola i moc oddziaywania u kadego czowieka dokadnie nie wiadomo. Prawdopodobnie na odrbno biopola maj swj wpyw czynniki moralne: yczliwo, dobro, mio do ludzi i caej przyrody ywej, jak rwnie czynniki psychofizyczne rwnowaga psychiczna, mocne zdrowie, sprawno funkcjonalna caego ustroju. Wartoci ksztatuj pozytywne i dobroczynne biopola. Brak ich natomiast, albo z natury zy charakter rodz prdy biopola szkodliwe. A moe rnorodno pochodzi z indywidualnoci samej natury ludzkiej z winy nie popenionej, z cnoty nie wypracowanej. Chodzi wic o to, aby z takiego ukadu rzeczy wycign korzystne wnioski.

Wykorzystanie prdw biopola

51

Czowiek jest integraln czstk spoecznoci, musi zatem si styka przelotnie lub stale z rnymi osobnikami, ktrych biopola s albo pozytywne albo negatywne, powinien wic wobec takiej odrbnoci odpowiedni obra postaw. Winnimy mie kontakty towarzyskie jedynie z tymi ludmi, ktrych wpywy dziaaj na nas dobroczynnie, a unikn w miar monoci osobnikw, ktrzy na zasadzie praw prni bezwiednie nas wampiryzuj. Do takich nale sabsi psychicznie i fizycznie, chorzy i starzy. Czy jednak ludzi sabych naley i wolno nam unikn? Jedynie w wiecie zwierzcym rzdzi prawo segregacji. Wyrzuca si z gromady jednostki cherlawe. Natomiast etyka midzyludzka nakazuje bra w obron i pod opiek sabych, niedonych, chorych nawet nieuleczalnych, nie szczdzc trudw i wielkich powice. Owszem mona unika jednostek aspoecznych, aby oszczdzi sobie przykroci. Jeszcze bardziej powinnimy unika zespow osobnikw o gbokiej prni psychicznej, bo tacy nas eksploatuj z potencjaw naszych zdrowych bioprdw i biomagnetyzmw. Nasze dobroczynne bioprdy powinnimy przekazywa ludziom dobrej woli, dla ich dobra. Jak wiadomo, e prdy biopola ludzi modych oraz osobnikw silnych i zdrowych regeneruj starsze i sabsze organizmy, zatrzymuj w duej mierze proces starzenia si przez sam kontakt z nimi. Psychologowie gosz, e cige przebywanie ludzi starszych wrd modych, chroni przed wczesnym starzeniem i niedostwem. Nikt nie umie jednak wytumaczy, dlaczego tak si dzieje. Starszy mczyzna, gdy bdzie czsto odbywa spacery z mod kobiet, uchowa znacznie duej swj mody wygld i tyzn ograniczon. To samo odnosi si do kobiety. Staroytni krlowie i wadcy Wschodu, gdu si stawali niedonymi starcami, otaczali si modzie, zwaszcza dziewcztami, brali nawet mode niewolnice na noc do swego oa, nie dla rozkoszy zmysowej, bo byli ju do tego niezdolni, ani dla ogrzania swego starczego ciaa, lecz wanie dla podtrzymania si i przeduenia ycia. Krl Dawid biblijny i Abizai jest tego przykadem. Oprcz si biopola pozytywnych lub negatywnych, ktre kady czowiek posiada, wystpuje jeszcze, tylko u niektrych jednostek, inna jaka energia, ktr nazywalimy biomagnetyzmem. Czy biomagnetyzm pokrywa si z innymi prdami biopola, czy jest to energia innego rodzaju, nie wiadomo dokadnie. Pewne natomiast i wane jest to, e biomagnetyzm jest potnym rodkiem leczniczym.

Leczenie biomagnetyzmem
O istnieniu u pewnych jednostek si biomagnetycznych wiedziaem od dawna. Natomiast z metodyczn praktyk leczenia tymi siami spotkaem si kilkanacie lat temu w Krocienku. Mieszkaa tam p. Jadwiga Broniewicz, ktra oprcz innych metod tybetaskich stosowaa w leczeniu chorych biomasae. Pocztkowo patrzyem na jej praktyki leczenia chorych z duym sceptyzmem, ale te i z pewnym zaciekawieniem. Pacjentami jej byli przewanie ludzie z wyszym wyksztaceniem. Widziaem u chorych nadzwyczajne wyniki uzyskiwane metod przede wszystkim biomagnetyzacji. J. Broniewicz postanowia mnie wtajemniczy w arkana jej praktyk leczenia. Obserwowaem wnikliwie, jak przebiega reakcja w czasie zabiegw u chorych i jak postpuje ich poprawa zdrowia. W rezultacie tych spostrzee znalazem potwierdzenie wielu moich tez dotyczcych czowieka, odkryem nowe prawa nim rzdzce. O nadzwyczajnej skutecznoci leczniczej biomagnetyzmu przekonaem si na samym sobie. Przez szereg lat cierpiaem na przewd pokarmowy i astm oskrzelow. Zabiegami biomasay nie tylko si wyleczyem cakowicie z wymienionych przypadoci, lecz dosownie si odmodziem. Biomasae magnetyczne w krtkim czasie (najdusza kuracja trwa trzy tygodnie) likwiduj cakowicie wszelkie nerwice, zapalenia korzonkw nerwowych, zapalenie zakrzepowe y, nerwoble, migreny, niedomogi serca, zakcenie w kreniu krwi, zapalenie wzw chonnych, a nawet czasami lecz przynajmniej zatrzymuj proces stwardnienia rozsianego w pierwszym stadium powstania. Owiadczam stanowczo, e jeli ktokolwiek metod leczenia biomagnetyzmem nazwie babskim zabobonem lub mistyfikacj, grubo si pomyli. Sam mgbym przedstawi kilka setek pacjentw, ktrzy jedynie t drog odzyskali zdrowie. Kuracja za pomoc biomagnetyzmw nie jest bynajmniej nowoci. Stosowa ju j w leczeniu swych pacjentw franz Messmer na pocztku XIX wieku. Prdy lecznicze biopola nazywa on fluidalnym zwierzcym magnetyzmem. Messmer mia wspaniae wyniki w leczeniu biomagnetyzmem. To, e ten ciekawy czowiek by za swe praktyki leczenia przeladowany przez swoich kolegw po fachu i w kocu zosta zmuszony uciec do Francji, gdzie go rwnie wyklto jako antygomatyst nauki i prktyk akademickich, nie umniejsza jego znaczenia w me-

52

dycynie nowoczesnej. Wgierski lekarz Sammelweis zosta take wykluczony z grona lekarzy i zaciekle przeladowany za to tylko, e poleca usilnie i domaga si od lekarzy mycia rk przed badaniem kobiet na oddziale poonym w szpitalu. Kada bowiem nowa teoria, nowy pogld, chociaby byy najbardziej zbawienne, musiay przej przez prb ognia i byy zaciekle zwalczane czsto w sposb bezmylny i zoliwy dlatego tylko, e wspczeni ich nie rozumieli i nie chcieli zrozumie. Obecnie w Polsce zaledwie kilku lekarzy stosuje w swej praktyce bioagnetyzm. Znany doktor medycyny Tybetaczyk, dzi ju nazwiska nie pamitam, zamieszkay w Warszawie prz ul. Senatorskiej 10, stosowa w swej praktyce leczniczej wycznie biomasae magnetyczne, za pomoc ktrych osiga nadzwyczajne wyniki.

Sposb stosowania zabiegw w praktyce

Trzeba najpierw uwiadomi pacjenta, e mu si przekazuje biogenne prdy lecznicze. Pacjent musi ufnie si nastawi psychicznie i fizycznie na przyjcie tyche biogennych prdw. Musi si skupi, odpry swe nerwy, rozluni minie i czeka spokojnie na przypyw energii magnetycznej. Pacjenta trzeba posadzi na krzele. Nastpnie biomasaysta staje przed pacjentem, pociera donie rk swoich jedna o drug przez kilkanacie sekund i przystpuje do akcji. Kady zabieg, bez wzgldu na rodzaj schorzenia, zaczyna si od gowy. Kciuk i wskazujcy palec obu rk jednoczenie (obwd prdu musi by zamknity) kadzie si na rodek czoa pacjenta i powoli, odrodkowo po czole si gadzi w kierunku uszu, lew rk w kierunku prawego ucha, praw za w kierunku lewego ucha pacjenta. Tak wykonywany zabieg ma trwa 10 minut. Nastpnie emito (masaysta) biomagnetyzmu staje z tyu za chorym i lekko obydwiema rkami ze zgitymi nieco palcami w d gaszcze gow po wosach, w braku wosw po goej czaszce w kierunku od czoa do podstawy czaszki czyli karku. Trzeba od czasu do czasu donie pooy nieruchomo na 30 sekund. Magnetyzacja gowy trwa take 10 minut. Z kolei przystpuje si do magnetyzacji karku. Po karku wodzi si palcami odrodkowo, po liniach midzykrgowych przez 5 minut. Po zabiegu gowy i szyi przystpuje si do krgosupa. Pacjent kadzie si na leance grzbietem do gry i wszystkimi palcami obu rk rwnoczenie prowadzi si po krgosupie od szyi a do koci ogonowej, potem od krgosupa po miejscach midzyebrowych jedn rk na lew, drug na praw stron. Ten biomasa trwa 20 minut. Nogi masuje si rwnie tylko dotykowo od stp do gry, najpierw lew, potem praw z tyu i z przodu. Nastpnie obraca si pacjenta brzuchem do gry i najpierw masuje si serce. W biomasaach serca stosuje si inny wariant poswu. Dwa palce, kciuk i wskazujcy palec prawej rki kadzie si na lew stron klatki piersiowej poniej brodawki. Teraz obie rce rwnoczenie prowadzi si liniami kolistymi do jednego punktu na mostku. Brzuch, zamykajcy w sobie organa trawienne, magnetyzuje si okrgymi liniami przy uyciu wszystkich palcw rk w kierunku wskazwek zegara. Jak w zasadzie odczuwa pacjent odbir biomagnetyzmw? W czasie zabiegw prawie kady pacjent odczuwa mrowienie w palcach rk, a czasami take ng. Inni przeywaj jaki dziwny bogostan, albo senno, albo przyjemne zmczenie jak po kpieli. Niejeden znw odczuwa bl lekki w zaatakowanym chorob organie. Chorzy natomiast, ktrzy duszy czas byli leczeni rodkami uspokajajcymi, reaguj sabo na odbir biomagnetyzmw. W tych wypadkach trzeba najpierw oczyci organ z pozostaoci tych lekw piciem odpowiednich zi i dopiero potem mona stosowa zabiegi biomagnetyczne. W czasie kuracji biomagnetyzmami nie wolno pacjentowi pi adnych napojw wyskokowych, bo moe to nawet przypaci yciem. Nie jest take wskazane picie kawy ani palenie papierosw. W trakcie samego zabiegu pacjent powinien by w miar monoci na czczo. Wszelkie ble u chorego najczciej ju ustpuj pod wpywem dziaania biomagnetyzmu po trzech zabiegach, sama za choroba likwiduje si po 10 dniach biomagnetyzacji. Przy cikich schorzeniach zabiegi stosuje si do 14 dni, po czym choroba najczciej ustpuje nagle. Leczenie biomagnetyzmem przernych chorb, w ktrych niepotrzebna jest ingerencja antybiotykw, jest najtasze, najatwiejsze i w przypadkach nerwic najskuteczniejsze. Trzeba nad tym ubolewa, e medycyna nie zna tej metody. W wielu rodowiskach naukowych, zwaszcza w Warszawie, miaem szereg prelekcji na temat biomagnetologii w teorii i praktyce. Wielu naukowcw zajo wobec tego zagadnienia pozytywne stanowisko, ale na razie stanowi oni przysowiow kropl w morzu. Nie jest przecie spraw trudn przeprowadzenie dowiadczalnego eksperymentu w celu udowodnienia, e ludzkie siy biomagnetyczne s dobroczynn potg, ktrej nie wolno lekceway, lecz trzeba j naleycie wykorzysta dla

53

dobra czowieka. Chodzi jedynie o to, aby wyszuka jednostki obdarzone waciwociami biomagnetycznymi, nauczy je praktycznie stosowa biomasae i zaangaowa w kadym szpitalu i sanatorium, celem przyspieszenia kuracji pacjentw dodatkow metod biomasay. S jeszcze inne rodki i metody leczenia gronych chorb, jednake ich w tym miejscu nie podaj ze wzgldu na to, e s one jeszcze bardziej rne i sprzeczne na pozr z metodami i praktykami powszechnie przyjtymi i stosowanymi w oficjalnym lecznictwie.

XVII. ZAKOCZENIE
Praca niniejsza, ktr oddaje w rce czytelnikw, nie jest dzieem naukowym, opartym w myl wymaganych zasad na rdach oraz autorytetach naukowych. Jest ona raczej jakby pewnego rodzaju pamitnikiem, obejmujcym odcinek mojego ycia, kiedy postanowiem odda si na sub w niesieniu pomocy cierpicym ludziom. Jest ona rwnie prb przedstawienia mojego spojrzenia na wiat. W pracy tej poruszyem problemy zakresu parapsychologii, bioelektroniki i niektrych mao znanych nauce praw przyrody, z jakimi ycie ludzkie jest powizane. S to problemy nowe i trudne, ktrymi dotd adna naukowa dziedzina si nie zajmowaa. W chwili obecnej nauka zaczyna stawia pierwsze swe kroki badawcze w dziedzinie parapsychologii i bioelektroniki, ale napotyka na razie na powane trudnoci. Nie ma jeszcze wypracowanych metod do ich badania, ani ustalonych terminw samego zagadnienia i niektrych poj wchodzcych w zakres zagadnienia. Termin psychotronika, ktrym niektrzy naukowcy zaczynaj w ostatnich latach okrela parapsychologi, jest bardzo nieszczliwym terminem, gdy nie nadaje treci pojcia. Jestem wiadomy, e w mojej pracy jest wiele niecisoci, powtrze, ryzykownych hipotez, terminw nieadekwatnych do poruszanych poj, bo przecie nawet specjalici, badacze parapsychologicznych zjawisk nie ustalili dotd dokadnych terminw, ani nie zdefiniowali wielu zjawisk paranormalnych. Samo pojcie biopola jest trudne do zdefiniowania, mimo e rozumiemy jego istotny sens, tak jak pojcie czasu czy ycia. Zdajc sobie z tego spraw, e przedstawione niektre zagadnienia wywouj zapewne u niektrych sprzeciw, dlatego wielu ciekawych problemw nie poruszyem np. takich jak znaczenie wosw na ciele czowieka, wpyw przestrzeni oraz wiatocieni na psychik ludzk i jeszcze innych zagadnie. Staraem si swoje myli przedstawi jzykiem prostym, dostpnym dla kadego. Zrozumienie trudniejszych zagadnie uatwiem przez przykady. Dla peniejszego uzasadnienia niektrych zagadnie, posuyem si danymi z literatury fachowej, jak statystyka, wiadomoci medyczne, przytaczaem pogldy uczonych. Wydaje mi si, e nie to jest wane, jak przedstawilem, tylko co przedstawiem. Wierz niezachwianie, e w najbliszej przyszoci te zjawiska, o ktrych napisaem, stan si przedmiotem powanych zainteresowa nauki. Ju w chwili obecnej powane grono uczonych na caym wiecie zaczo bada niektre problemy te, ktre poruszyem. Jeszcze bardzo wiele zagadnie ley odogiem i czeka na naukowe spojrzenie. Codziennie spotykamy si z wieloma zjawiskami, ktrych albo nie spostrzegamy wcale, albo nie umiemy ich rozwiza. Wiemy, e konfiguracja linii papilarnych na palcach kadego czowieka jest inna, niepowtarzalna, ale dlaczego tak jest niestety nie wiemy. A przecie taki stan rzeczy musi mie swoje znaczenie. Na tak maej powierzchni palca ta niesychana rno i inno uoenia linni w milionach wariantw, musi mie take swj odmienny odpowiednik w organimie i osobowoci kadego czowieka. Amerykaski uczony przebada ponad 2400 pacjentw uwzgldniajc przy badaniu rwnie ukad linii papilarnych; zauway, e osoby chore psychicznie oraz skonne do tyche chorb, maj swoisty obraz tych linii. Mianowicie maj poza wasnym ukadem zwyczajnym jeszcze par linii dodatkowych, dugich. Take na doni swej maj odmienny obraz ukadu linni gwnych. By moe, e w niedalekiej przyszoci nauka z omieszanej dzi chiromancji wycignie wnioski praktyczne dla diagnostyki i leczenia chorych. Miejmy nadziej, e i moje najnowsze spojrzenia na wiele zjawisk niezauwaalnych znajd swj oddwik twrczy u wielu Czytelnikw i bezstronnych badaczy naukowych. Wielki Maharada, raz zapytany przez swego dworzanina, skd zaczerpn dla siebie tyle mdroci, tak mu odpowiedzia: Std nabyem wiedzy i dowiadczenia, e nigdy i nikogo nie wstydziem si pyta o rzeczy mi nieznane i nie gardziem zdaniem adnego czowieka nawet gupca. Sdz wic, e i w mojej ksice kady czytelnik znajdzie co dla siebie, co wzbogaci jego umysu nowymi pogldami na wiat i prawa nim rzdzce. A jeliby to si spenio, chociaby w maym zakresie, mj trud pisania nie byby bezowocny.

54

55