Professional Documents
Culture Documents
W numerze:
Konkurs recytatorski w Astanie XIII Zjazd Dziaaczy Owiatowych i Nauczycieli jzyka polskiego w Szczucisku ycie polonijne w Kirgistanie Festiwal Polonia piewajca w Kokszetau
Gos Polski
-2-
Nr 39/2012
Znani Polacy
Aleksander Wolszczan to polski astronom, odkrywca pierwszych planet spoza Ukadu Sonecznego. Urodzi si 29 kwietnia 1946 r. w Szczecinku. W 1969 r. ukoczy Uniwersytet Mikoaja Kopernika w Toruniu. W 1973 r. przebywa na stau w Instytucie Radioastronomii Maxa Plancka w Bonn, a w 1975 r. na macierzystej uczelni uzyska stopie doktora fizyki za prac powicon pulsarom. Od 1982 r. przebywa za granic. We wrzeniu 1990 roku Wolszczan za pomoc radioteleskopu w Arecibo (Portoryko) odkry pierwsze 3 planety poza Ukadem Sonecznym krce wok pulsara PSR 1257+12 w konstelacji Panny. Odkrycie zostao oficjalnie zaprezentowane na zjedzie Amerykaskiego Towarzystwa Astronomicznego w Atlancie w styczniu 1992 r. i opublikowane w naukowym czasopimie Nature 9 stycznia 1992 roku. Za odkrycie pierwszego pozasonecznego ukadu planetarnego w 1992 roku otrzyma Nagrod Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. 22 marca 1994 r. opublikowa pene wyniki bada swego odkrycia w czasopimie Science. Zosta wyrniony przez pismo Nature jako autor jednego z 15 fundamentalnych odkry z dziedziny fizyki upublicznionych przez wydawnictwo. W 1996 r. otrzyma nagrod Beatrice M. Tinsley Prize z rk Amerykaskiego Towarzystwa Astronomicznego (American Astronomical Society). Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego z 11 listopada 1997 r., za wybitne zasugi dla nauki polskiej zosta odznaczony Krzyem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Od 1992 roku prowadzi badania i wykada jako profesor astronomii i astrofizyki na Uniwersytecie Stanowym Pensylwania (Penn State) oraz na swej macierzystej uczelni. W lutym 2005 r. na konferencji w Aspen w Kolorado ogosi, e wraz z Maciejem Konackim odkry jeszcze czwart planet w opisywanym wczeniej ukadzie. W maju 2007 r. wraz z grup polskich astronomw kierowan przez Andrzeja Niedzielskiego odkry planet HD 17092 b krc wok gwiazdy HD 17092. Do tego celu uyto teleskopu Hobby-Eberly w Teksasie. Aleksander Wolszczan zosta uhonorowany w toruskiej Alei Gwiazd, gdzie na Rynku Staromiejskim odsoni pierwsz z katarzynek podpisw synnych torunian. Zosta wyrniony jako Torunianin XX wieku. W 2007 r. powsta film dokumentalny w reyserii Jana Sosiskiego pod tytuem Gwiazdor Aleksander Wolszczan. Obraz przyblia sylwetk naukowca oraz przedstawia jego zainteresowania i opowieci dotyczce wczeniejszego ycia w Polsce. Opracowano na podstawie Internetu.
Nr 39/2012
-3-
Polskie przepisy
Chodnik albo chodziec litewski Powoli zblia si letnia pora i upay, podczas ktrych ludzie zwykle niezbyt chtnie jedz gorce dania. Na taki czas proponujemy szczegln zup na zimno. Skadniki: ! duy pczek botwinki (mode buraczki wraz z naci), ! 2 zielone ogrki ! p szklanki posiekanego koperku ! 2 yki posiekanego szczypiorku ! 2 jajka ugotowane na twardo ! 2 zbki czosnku ! 6 szklanek kefiru lub naturalnego jogurtu (nie sodzonego!), moe by take kwane mleko ! p szklanki kwanej mietany Sposb przygotowania: Botwink wypuka i posieka, buraczki cieniutko obra i pokroi w kostk. Woy do garnka, zala niedu iloci wody (okoo p szklanki) i dusi okoo 10 minut. Odstawi do ostygnicia. Wymiesza z kefirem i mietan, doda zgnieciony czosnek, szczypiorek, koperek i pokrojone w drobn kostk ogrki, posoli do smaku, odstawi na kilka godzin do lodwki. Podawa z powkami jajka na twardo. Jeli kto lubi wersj bardziej kwan, do gotowanej botwinki doda mona gar lici wieego szczawiu. W wersji klasycznej do chodnika dodaje si obrane szyjki rakowe lub kawaki pieczonej cielciny, piersi z kury czy indyka. T w gruncie rzeczy dosy prost potraw jadano w dawnych czasach i na dworach szlacheckich, midzy innymi w Soplicowie znanym z Pana Tadeusza naszej polskiej epopei. Chodziec litewski pojawia si tam w obiadowym menu: Gocie weszli w porzdku i stanli koem. Podkomorzy najwysze bra miejsce za stoem; Z wieku mu i z urzdu ten zaszczyt naley, Idc, kania si starcom, damom i modziey; Obok sta Kwestarz; Sdzia tu przy Bernardynie. Bernardyn zmwi krtki pacierz po acinie, Podano w kolej wdk, zaczem wszyscy siedli I chodziec litewski milczkiem wawo jedli. Czy mickiewiczowski chodziec zawiera w sobie szyjki rakowe, czy te moe cielcin trudno powiedzie SMACZNEGO!
Okadka I Drapacze chmur w Astanie, fot. R. Matusiak. Wkadka s. 18 Pietropawowsk, fot.z archiw. D. Sukowskiego Tajynsza, fot. z archiw. E. Konik Biszkek, fot. z archiw. R. Matusiak s. 19 Pawodar, fot. z archiw. D. Zatorskiego Astana, fot. S. Szedowska Kokszetau. fot. z archiw. A. Suchowieckiego Okadka II Zabytkowa pompa uliczna przy Trasie Zamkowej w Szczecinie, fot. Kapitel, Wikipedia.
fot. A. Nowak
Gos Polski
-4-
Nr 39/2012
Nr 39/2012
-5-
Gos Polski
-6-
Nr 39/2012
Festiwal Piosenki Polskiej Na pocztku grudnia 2011 roku zorganizowalimy w Biszkeku Festiwal Piosenki Polskiej dla dzieci i modziey. Natomiast w kwietniu 2012 dla dorosych uczestnikw. Zadaniem kadego wystpujcego byo przygo-
Nr 39/2012
wita Boego Narodzenia w rodowisku polonijnym W grudniu przygotowalimy przedstawienie zwizane z wydarzeniem, ktre miao miejsce ponad 2000 lat temu w Betlejem, czyli narodzeniem Chrystusa. Wystpili w nim dzieci i modzie uczce si jzyka polskiego w PSKO Odrodzenie. Grudzie to w Polsce okres szczeglny. Ju od pocztku miesica na ulicach i w sklepach pojawiaj si witeczne dekoracje. Oprcz wit Boego Narodzenia i hucznie obchodzonej tzw. nocy sylwestrowej, kiedy to witamy Nowy Rok, 6 grudnia przygodzi wity Mikoaj z prezentami, ktre zostawia dzieciom zwykle pod poduszk. wity Mikoaj, na stae zamieszkay w Finlandii, najwicej pracy ma wanie w grudniu, kiedy to powinien objecha cay wiat i rozwie dzieciom prezenty. W niektrych krajach pojawia si 6 grudnia, w innych w Boe Narodzenie. Czasem zdarzy si, e do kogo si spni. Do naszych dzieci w Kirgistanie przyjecha 25 grudnia, w tradycyjnym czerwonym paszczu i z workiem prezentw. Gdy odjeda, jego worek by pusty, ale nie znaczy to, e nie zosta w aden sposb u nas obdarowany. Wszyscy, ktrzy dostali prezenty, wyrecytowali dla niego wiersz lub zapiewali piosenk. Chocia Mikoaj przyjecha troch zmczony, gdy jak powiedzia, od duszego czasu ju by w drodze, to bardzo si ucieszy, e dzieci tutaj mwi te po polsku, bo on bardzo lubi ten jzyk i w wolnym czasie cigle si go jeszcze uczy. Ucieszy si z prezentw, bo powiedzia, e bardzo rzadko co dostaje od innych. pieszy si jeszcze do innych miejsc, ale mamy nadziej, e te chwile, ktre spdzi w tym roku z nami, na dugo zostan mu w pamici. W ramach przenikania si kultur Mikoajowi towarzyszya nieynka, ktra m.in. w Kirgistanie chodzi z Dziadkiem Mrozem.
-7warzyszenie reprezentowaa Ilima Dujszenalijewa, zwyciczyni II edycji Festiwalu Polskiej Piosenki. Na zakoczenie tego interesujcego wieczoru wystpi midzynarodowy chr. Koncert by pikny. wito Niepodlegoci Kirgistanu nr 2, tak mona powiedzie. Jak ja lubi ten bukiet centralno azjatyckich strojw i tacw, zahaczajcy jeszcze o Kaukaz i sigajcy rwnie Europy jak i wschodniej Azji. Dlaczego mi si to tak podoba? W teatrze byo bardzo zimno, a ja nawet nie wiedziaam, kiedy miny dwie godziny. Jeli nie przeszkadzaa mi niska temperatura, to naprawd musiaam by zauroczona.
Wszystko okraszone sowami, ktre ju rozumiem bez tumaczenia na rosyjski, o przyjani, wzajemnym zrozumieniu, yciu w zgodzie, we wsplnocie, niemale trzymajc si za rce. W myl zasady w jednoci sia. Jeeli bdziemy tutaj dziaa razem, przezwyciymy wszystko. Dwadziecia lat temu pojawio si to pastwo na mapie wiata. Od tej pory wszystkie 80 narodw, a moe wicej chyba nikt dokadnie nie wie ile staraj si rozwija i wzbogaca ten kraj, dokadajc swoje narodowe tradycje, wasn kultur do oglnej wsplnoty. Nie ma drugiego tak wielonarodowociowego kraju na wiecie. Wielkanoc w literaturze polskiej Z okazji Wielkanocy dzieci i modzie uczce si jzyka polskiego w Biszkeku przedstawiy inscenizacj sowno-muzyczn powicon witu obchodzonemu na pamitk Zmartwychwstania Jezusa. Na program ten zoyy si wiersze wybitnych polskich poetw: Jana Kasprowicza, Leopolda Staffa, Lucjana Rydla, Stanisawa Ottowy, Jerzego uawskiego, Jana Lechonia, ksidza Jana Twardowskiego i Jana Brzechwy. Strofy poetyckie byy przeplatane opowieciami o polskich tradycjach oraz utworami muzyki klasycznej w wykonaniu dzieci. Dodatkowo ogoszono konkurs na najadniejsz kartk wielkanocn. Wszystkie prace byy tak fantastyczne, e nie sposb byo przyzna gwnej nagrody. Wszystkie dzieci biorce w nim udzia zostay nagrodzone. Oprcz uczestnikw, ich rodzicw, Polonii oraz jej sympatykw, udzia w spotkaniu wzi Konsul Honorowy RP w Kirgistanie, Pan Aleksander Zlatkin. Po czci artystycznej uczestnicy spotkania zasiedli przy stole, by podzieli si jajkiem, cieszy si poczstunkiem, wymieni si wraeniami o przedstawieniu i porozmawia na rne nurtujce ich tematy. Renata Matusiak, Biszkek, Kirgistan fot. z archiw. R. Matusiak
Rnorodno, przyja, wsppraca czyli o narodach Kirgistanu Pod koniec 2011 roku polska diaspora wzia udzia w targach, na ktrych poszczeglne narody zamieszkujce Kirgistan zaprezentoway swoj tradycyjn kuchni i wiele innych wyrobw. Wystawa miaa miejsce w Kirgiskim Dramatycznym Teatrze w Biszkeku. Impreza, ktrej organizatorem byo Zgromadzenie Narodw Kirgistanu, odbya si w ramach obchodw 20-lecia niepodlegoci Kirgistanu i 200-lecia urodzin Kurmandan Datki. Swoje tradycyjne wyroby i dania przedstawio ponad 20 rnych narodw zamieszkujcych ten kraj. Sprbowaam pysznych rzeczy. Pniej odby si koncert pod hasem Wieczr Przyjani, podczas ktrego przedstawiciele mniejszoci zaprezentowali swoje tace i piosenki. Polskie sto-
Gos Polski
-8-
Nr 39/2012
Zapraszamy do Astany za rok. Znw zorganizujemy konkurs recytatorski. Niech konkursy stan si tradycj w aktywnoci organizatorskiej Polakw mieszkajcych w stolicy. Dodam jeszcze, e laureaci otrzymali pikne nagrody, wszyscy uczestnicy dyplomy, a nastpnego dnia przyjezdni uczniowie wraz ze swoimi nauczycielami zwiedzili stolic, szczeglnie tzw. lewy brzeg, a z Bajtereku podziwiali nowoczesn architektur Astany. Nie byoby konkursu i wycieczki, gdyby nie patronat Ambasady RP w Astanie i wsparcie finansowe. Serdecznie dzikujemy. Podzikowania nale si te dyrektorowi Gimnazjum nr 5 Panu Aleksiejowi S. Trufanowowi, w ktrego szkole odbywaj si lekcje j. polskiego i rne imprezy polonijne. Boena Pajk nauczyciel j. polskiego, organizator konkursu Astana, 17 marca 2012 r. fot. Swietana Szedowska
Wszystkim gratulujemy!
Nr 39/2012
-9-
Gos Polski
- 10 -
Nr 39/2012
Nr 39/2012
Nie ualaj si za czasem minionym, jeszcze zdysz wychowa siebie, dzieci, potem dzieci swoich dzieci. Jeste mdrym nauczycielem. Za ycia uczye i uczysz po mierci. Dzikuje za nauk bez moraw. Dzikuj ci za to, e wysucha potrafia, swoj dusz do mojej dotkn. Nie egnam si, po prostu odchodz. Dzikuj Januszu Korczaku, do widzenia. Taka oto rozmowa midzy nami odbya si i sowa swojego dotrzymaam, opowiedziaam wam wszystko, o czym sama si dowiedziaam od niego. Jednak myl jedna nie daje mi spokoju, e jeszcze powinnam, powinnam co zrobi. Wszechwiecie, moesz podpowiedzie?
- 11 Odpowiedzi nie ma. Tak wic sama powinnam, sama Wiem, tak! Ja jestem czowiekiem i myl moja jest silna! Silniejszej ni myl energii we wszechwiecie nie ma. Tak chc, uruchomi j. I bdzie tak! Niechaj na Ziemi, w Warszawie, moe w Pawodarze, urodzi si chopczyk. I w sercu, w jego duszy, jak w dzienniczku dewiza ta zapisana bdzie: Nikomu nie ycz za, po prostu nie wiem, jak je czyni. Ludmia Czetwiertiakowa Pawodar
Gos Polski
- 12 -
Nr 39/2012
Rozsawili Polsk...
Bronisaw Kasper Malinowski, jedyny syn Lucjana Malinowskiego i Jzefy Eleonory z ckich by polskim antropologiem spoecznym i ekonomicznym, podrnikiem a take etnologiem, religioznawc i socjologiem. Wikszo ycia zawodowego spdzi w Wielkiej Brytanii i USA oraz na wyspach Melanezji, gdzie prowadzi badania terenowe. Urodzi si 7 kwietnia 1884 r. w Krakowie, tam te ukoczy II Liceum Oglnoksztacce im. Jana III Sobieskiego. W latach 19021906 studiowa na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagielloskiego w Krakowie i doktoryzowa si tam w 1908 roku. W latach 19101913 podj studia i wykady na London School of Economics przy Uniwersytecie Londyskim. W latach 19141920 prowadzi badania terenowe w Australii i Oceanii. W pierwszej fazie podry na wschd w 1914 r. towarzyszy mu przyjaciel Stanisaw Ignacy Witkiewicz. W roku 1916 doktoryzowa si na Uniwersytecie Londyskim. W 1927 roku obj profesur i pierwsz Katedr Antropologii na Uniwersytecie Londyskim. W 1934 roku odby podr naukow do poudniowej i wschodniej Afryki. W 1936 roku otrzyma doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda. Bronisaw Malinowski stworzy podstawy teorii funkcjonalistycznej oraz tzw. brytyjskiej antropologii spoecznej. Wprowadzi nowy styl pracy terenowej, ktrym byo dugotrwae i gbokie zetknicie z badan spoecznoci. Do czasw Malinowskiego w antropologii dominowa styl pracy oparty na lekturze i analizie tekstw (tzw. antropologia gabinetowa). Antropolodzy rzadko prowadzili badania w terenie. Skupiali si na szokujcych, sensacyjnych zagadnieniach, wybitnie odbiegajcych od norm wiata zachodniego. Malinowski w okresie od czerwca 1915 do maja 1916 roku i od padziernika 1917 do padziernika 1918 roku prowadzi badania na Wyspach Trobriandzkich, ktre zaowocoway wieloma pracami teoretycznymi, m.in. Argonauci Zachodniego Pacyfiku oraz ycie seksualne dzikich w pnocnozachodniej Melanezji. Na podstawie wasnego 2-letniego dowiadczenia w badaniu spoecznoci Trobriandczykw sformuowa postulaty i reguy, ktrymi powinien kierowa si antropolog-badacz w terenie. Postulowa, aby celem antropologa-badacza uczyni uchwycenie pogldu tubylca na wiat widziany jego oczyma, znalezienie typowych sposobw mylenia i odczuwania, i zrozumienie, co si za nimi kryje, oraz ustalenie, co jest norm, zwyczajem, powszechn regu obowizujc w badanej spoecznoci. Konkretne zalecenia metody Malinowskiego: 1. Badacz powinien zakada stacj badawcz w znacznej odlegoci od orodka kultury, z ktr sam jest zwizany (np. od misji, w ktrej mona by mieszka). Pozwoli to unikn sytuacji, w ktrej badacz bdzie przychodzi do wioski jak do pracy. Wane jest przebywanie w badanej spoecznoci cay czas, tak by nic nie umykao uwadze i by mona byo wczu si, y takim samym yciem jak badana spoeczno. Jednak nie moe to by zbyt dua odlego na wypadek zniechcenia, rozczarowania, tsknoty, ktre prdzej czy pniej przeywa kady antropolog w trakcie bada terenowych (tym sprawom Malinowski powici bardzo duo uwagi). 2. Badacz powinien mwi w jzyku tubylcw trzeba si go nauczy, zazwyczaj dopiero na miejscu. Korzystanie z usug tumacza stanowi filtr tumacz czsto sam okrela to, co jego zdaniem moe interesowa badacza, pomijajc niektre sprawy, dodajc co od siebie, nie dajc badaczowi prawa wyboru. Posugiwanie si jzykami pidynowymi take jest niepodanym filtrem. 3. Badacz sam musi wypracowa sobie osd na temat badanej spoecznoci oraz metodologi badawcz, ktr trzeba zastosowa w danej sytuacji: nie moe polega na opiniach misjonarzy itp. z reguy s one obarczone stereotypami i dotycz jedynie spraw powierzchownych lub sensacyjnych; nie moe mie koncepcji bada przygotowanej zawczasu; mogoby to spowodowa, e antropolog bdzie widzia tylko to, co chce zobaczy, tworzc skrajnie zafaszowany obraz badanej kultury; nie moe projektowa (w znaczeniu psychologicznym) swoich przekona itp. na badan kultur; nie moe podpowiada rozwiza nieobecnych w tej spoecznoci, a przyniesionych z kraju badacza, choby to miao usprawni, zaatwi co szybciej itp.; pozwala to unikn niepotrzebnej ingerencji w naturalny bieg ycia tej spoecznoci i pozna metody, jakimi ona sama sobie radzi z wynikymi problemami. 4. Obowizkiem badacza jest respektowanie praw, regu, obyczajw, kanonw zachowania obecnych w badanej spoecznoci. Powinien on te odznacza si umiejtnoci wyczuwania, co moe nalee do zych lub dobrych manier w danej kulturze. 5. Antropolog-badacz musi sta si elementem, ktry nie zakca ycia spoecznoci. Musi by przez ni zaakceptowany najpeniej, jak tylko si da w sytuacji gdy kto czuje, e jest obserwowany, nie zachowuje si w swj naturalny sposb. Okres przyzwyczajania si do osoby badacza zawsze jest obecny. W czasie bada tubylcy nie musz i na og nie zrozumiej celu pobytu antropologa, cho oczywicie wytumacz to sobie na swj sposb. Malinowski zaleca te postaw aktywnego owcy, kogo, kto przebywa wrd krajowcw o rnych porach dnia i nocy, stara si jak najwicej zobaczy, jest najlepiej, jak tylko si da, zorientowany w tym, co i gdzie bdzie si dzia (obrzdy, uroczystoci itp.) Uwaa, e konieczne jest notowanie swoich spostrzee na bieco, najlepiej w trakcie rozmw z tubylcami. Jeli to nie wypada, tzn. jest sprzeczne z zasadami lokalnego savoir vivre'u, wtedy naley zrobi
fot. Wikipedia
Nr 39/2012
to tu po skoczonej rozmowie. Badacz nie moe mie nigdy zbyt dobrego wyobraenia o swojej pamici. Sugeruje prowadzenie dzienniczka etnograficznego do zapisywania codziennych, czsto z pozoru bahych obserwacji. Po jakim czasie mona z ich pomoc zebra spory materia badawczy lub po analizie odkry co, czego nie zauwaao si na pierwszy rzut oka. Powysza metoda zostaa spisana przez Malinowskiego na Wyspach Kanaryjskich, jednak powstawaa (notabene zgodnie ze swoimi reguami) na Wyspach Trobriandzkich do dzisiejszych czasw waciwie nie ulega zmianie. Trzonem ycia spoecznego jest dla Malinowskiego kultura rozumiana jako caoksztat dziedzictwa spoecznego: urzdzenia, dobra, procesy techniczne, idee, zwyczaje i wartoci, a take mit, magia i religia. Kultura ma cztery waciwoci: stanowi cao, jest wewntrznie zintegrowana, jej elementy peni swoiste funkcje, stanowi instrumentalny aparat zaspokajania ludzkich potrzeb. Antropologia powinna skupia si na analizie funkcji: jej celem jest wyjanienie faktw antropologicznych poprzez rol, jak odgrywaj w integralnym systemie kultury, a take w zaspokajaniu potrzeb czonkw spoeczestwa. Ludzie s w swoich dziaaniach motywowani przez potrzeby dwojakiego rodzaju: pierwotne, zwizane z ich natur biologiczn, oraz wtrne, zwizane z ich natur spoeczn, faktem wspycia z innymi ludmi w spoeczestwie. Ludzkie potrzeby s zaspokajane przez instytucje, czyli zbiorowoci ludzi powizanych wsplnym zadaniem, wsplnymi reguami i dysponujcych wsplnymi urzdzeniami technicznymi. Kada instytucja skada si z: zasady naczelnej (zaoonych celw, centralnych wartoci), personelu, norm (technicznych lub powinnociowych), urzdze materialnych, dziaa podejmowanych przez personel i funkcji, jak realnie peni. Na potrzeby pierwotne odpowiada pierwotna organizacja instytucjonalna: a) instytucje zaopatrzenia w ywno, b) pokrewiestwa, maestwa i reprodukcji, c) ochrony i obrony przed zagroeniami. Na potrzeby wtrne odpowiadaj instytucje prawne, ekonomiczne, wychowawcze i polityczne. Sens kadej instytucji jest zrozumiay tylko w kontekcie caego swoistego systemu, w ktrym wystpuje. Zmiany kulturowe maj charakter egzogenny, wynikaj z kontaktu, zderzenia lub konfliktu z kulturami odmiennymi kultury pierwotne s np. pod przemonym wpywem cywilizacji europejskiej. Zaburzenie harmonii i equilibrum kultury ma charakter przejciowy, kultura bowiem ma tendencj do odzyskiwania rwnowagi i spjnoci. Malinowski by propagatorem metody intensywnych bada terenowych, czoowym teoretykiem funkcjonalizmu. W historii etnologii zapisa si jako autor dzie wzorowo analizujcych poszczeglne zagadnienia kultury ludzkiej na podstawie wynikw bada terenowych i wnikliwej znajomoci faktw. Zgodnie z tradycj tej dyscypliny Malinowski pojmowa antropologi jako nauk o kulturze. O odrbnoci antropologii spoecznej zaczy stanowi badania
- 13 kultur spoeczestw tradycyjnych, w tym przede wszystkim spoeczestw pierwotnych. Jego badania terenowe stay si archetypem tej dziaalnoci dla pokole antropologw. Metoda obserwacji uczestniczcej stanowia rewolucyjny krok w myleniu antropologicznym, a take w uznaniu odmiennoci kulturowej przez wiat zachodni. Malinowski sformuowa take etnologiczne pojcie prawa. Do jego czasw uznawano, e dzicy (w znaczeniu wwczas uywanym) podlegaj prawu w sposb automatyczny, niewolniczy, bezrefleksyjny, czy te intuicyjny. Malinowski argumentowa, e sdy te s nieuprawnione, gdy antropologowie nie maj odpowiedniej wiedzy (to okres gdy metoda obserwacji uczestniczcej bya wci nowoci). Na podstawie swoich bada terenowych stwierdzi on, e reguy prawa odrniane s od reszty regu poprzez to, e odczuwa si je i uwaa za zobowizania jednej osoby oraz uprawnione roszczenia innej. Co wicej, reguy prawa wyraaj si we wzajemnej zalenoci oraz rwnowaeniu si wzajemnych usug. Wielokrotno takich roszcze, uroczysty sposb dokonywania transakcji, czyli midzy innymi publiczna jawno, a co za tym idzie publiczna kontrola i moliwo krytyki, wzmacniaj si wic tak rozumianych regu prawnych. Zatem u podstaw zachowa prawnych ley tzw. zasada wzajemnoci (do ut des). Sankcje w takim modelu stosunkw prawnych s niepotrzebne lub niejawne (tzn. trudno je czsto zidentyfikowa), gdy korzyci pynce ze stosowania regu wynikajcych z zasady wzajemnoci (schronienie, poywienie, pozycja w spoecznoci, itd.) zachcaj do przestrzegania tych regu. W latach II wojny wiatowej Malinowski pracowa jako profesor na Uniwersytecie Yale w USA. Zawsze by zdania, e antropologia wymaga poczucia przynalenoci do caego wiata, do caej ludzkoci, jednake wydarzenia wojenne gboko go dotkny i rozbudziy w nim na nowo poczucie przynalenoci narodowej i penej solidarnoci z narodem polskim. Bronisaw Malinowski zmar 16 maja 1942 r. na zawa serca w New Haven w Stanach Zjednoczonych. Dla uczczenia jego pamici od 1959 roku odbywaj si doroczne wykady w London School of Economics pod nazw Malinowski Memorial Lecture. Opracowano na podstawie Internetu.
Gos Polski
- 14 -
Nr 39/2012
Nr 39/2012
- 15 -
fot. Wikipedia
Gos Polski
- 16 -
Nr 39/2012
Tradycje, mentalnoci i charakter Kirgizw w oparciu o pierwsze wydanie ksiki: ywot Adolfa Januszkiewicza i jego listy ze stepw kirgizkich
Adolf Januszkiewicz, wykonujc polecania rzdu carskiego, dokonywa spisu ludnoci i majtku Kirgizw. W swoich listach i dzienniku utrwali XIX w. kultur tego narodu. Elementami opisanej kultury s tradycje, mentalnoci i charakter. Tak wic tradycje to nic innego jak: obyczaje, pogldy, wierzenia, sposoby mylenia i zachowania oraz normy spoeczne przekazywane z pokolenia na pokolenie*. Mentalno za naley tutaj rozumie jako cao przekona, postaw i sposobu mylenia wspczesnych Januszkiewiczowi Kirgizw. Opisuje on wiatopogld, zachowania i jakby oglny system zasad, ktrymi kieroway si rody kirgiskie w postrzeganiu rzeczywistoci. W wydawnictwie tym znajdujemy indywidualne zachowania jako przykad wsplnych cech zbiorowoci dziewitnastowiecznych Kirgizw. W ramach wspomnianej mentalnoci ukazany jest charakter caej nacji. W cytowanej ksice znajdujemy nastpujce tradycje i obyczaje: modlitwy, bogosawiestwa, wierzenia, wrby, sdy, zarczyny, maestwa, gocinno, zabawy i rozrywki, codzienne czynnoci bytowe, ale te wygldy osb, jurt i opisy potraw. Wszystko to widziane oczyma Europejczyka. Mentalnoci za i cechy charakteru zwizane s ze wspomnian hierarchi wartoci, wiatopogldem czcym si z kultur i egzystencj. W aspekcie tej ksiki dziel si dualistycznie: na pozytywne i negatywne. Tradycje Januszkiewicz postrzega, e [] tylko arystokracja kirgizka odbywa mody mahometaskie, lecz i z nich nikt nie rozumie wyrazw arabskich [], a proci Kirgizi nie modl si []**. W innym fragmencie Dziennika podry opisuje Kirgizw kolorowo ubranych klczcych rzdem i podnoszcych rce ku niebu. Modlitwa towarzyszya te Kirgizom przed wykonaniem rnych czynnoci, np. takich jak zabicie zwierzcia. Bya to czynno przynalena gospodarzowi. Z religijnoci Kirgizw cz si wiara w moc bogosawiestw i przeklestw dokonywanych przez osoby starsze i szamanw. Bogosawiestwa miay form modlitw. Oto jedna z zanotowanych modlitw: [] Aachu! Zachowaj lud od wojny, ognia i godu; mn stada jego i obdarzaj go dostatkiem kumysu; a na tego kto mi go poda [w kumys przyp. DS] niech zstpi bogosawiestwo Twoje, niech mu daje tysice koni, byda i baranw. []. Szamani cieszyli si duym szacunkiem i budzili postrach wrd Kirgizw. Januszkiewicz opisuje przekazany mu przypadek szamana Chody, ktry rozgniewany swoj krzywd, przy pomocy sw: [] Boe jeli sprawiedliwie posdzam tego czowieka o krzywd mi wyrzdzon, skr mu jzyk, eby drugi raz nie gada faszu [] sprawi, e zoczyca oniemia. Do tradycji, z ktrymi czyy si due wydatki, naleay: zarczyny, maestwo i pogrzeby. Autor Dziennika przytacza przykad jedenastoletniego syna sutana Baraka, ktry jest ju zarczony z dwudziestoletni crk sutana Bajdygitocw Sebeka. Sebek daje wraz z crk 25 jamb posagu. Lecz jeli zdarzyoby si tak, e panna moda od zarczyn do lubu zaszaby w ci, to pan mody mgby zgodzi si j przyj, pod warunkiem zapacenia przez rodzin panny modej dodatkowej rekompensaty, np.: dziesiciu modych koni, trojga [] rebit dwulatkw, jednego wielbda z wielbdkiem [] i dziesiciu rnych sztuk ubrania. Wiana i upominki na pogrzebach drogo kosztoway. Januszkiewicz ukazuje przykad sutana Czokonbaja, ktry we wianie kadej z sistr musia da: [] po 40 szub, 40 dywanw i 5 saukli wartoci siedmiu wielbdw [], a na pominki po ojcu 200 sztuk koni. Oczywicie przed wydaniem dziewczyny za m przyjedaj swaty. Wizyt swatw opisuje autor w nastpujcy sposb: [] Gdy [] maj przyby, przy progu jurty kopie si d zakryty traw. Jak tylko swaty przez prg przestpi, dziewki i wszystka modzie w jurcie ciskaj na nich kwieciem jak kamieniami. Ci tymczasem wpadaj w d: miech, haas. Wyrzdzaj im rne figle: dziewczta ich rozzuwaj targajc i askoczc; sadzaj na krow lub byka czasem nawet z nag dziewk i zwizawszy razem, puszczaj w step. [] Nazajutrz ich ugaszczaj, bior i daj podarunki []. W dziewitnastym wieku powszechne wrd Kirgizw byo wieloestwo, np.: wspomniany ju sutan Barak ma ju [] jedn z crek Tursuna, teraz bierze drug jego crk [] i daje mu za ni najlepszego swojego konia. Inny sutan Czokonbaj [] cho jeszcze nie skoczy dwudziestu piciu lat, ma ju trzy ony; dzieci jednak mae, bo te biedne stworzenia, bez starannego pielgnowania, najczciej tu w pocztku ycia umieraj []. O pogrzebach Januszkiewicz pisze w nastpujcy sposb: [] Pogrzeb kirgizki krtki. Jak tylko Kirgiz umrze, baby w jurcie straszny krzyk podnosz. Staraj si potem jak najprdzej go umy, zawin w sawan biay baweniany [] kupiony [] w Bucharyi i nios do dou wykopanego niegboko. Tu kad trupa z rekami wycignionemi obok ciaa, a przykrywszy traw lub gazkami drzew, zasypuj ziemi. Pominki odbywaj si pniej, w sze tygodni, w sze miesicy lub w miar przygotowania do nich []. Bogatsi w wypominki urzdzaj bajg, podczas ktrej trzeba zarn kilkadziesit koni, kilkaset baranw oraz zuy bardzo duo cukru, herbaty i ryu. Bajga to rodzaj wycigw konnych organizowanych na jak cze, z jakiej okazji Towarzysz temu uczty, a nagrody dla zwycizcw bywaj bardzo wysokie, np.: 100 koni i jeden wielbd. Autor opisuje bajg w Dzite-su, ktrej by wiadkiem. Starszyzna podczas bajgi ucztowaa oddzielnie. Dla niej przygotowano pilaw, kiszmysz i uriuk oraz kumys i ajran. Podczas uczt sucha si bardw miejscowych poetw piewajcych. Owi bardowie s sowicie wynagradzani. Uznanie znajduj te wszelkiego rodzaju predyspozycje. Oto jedno ze zdarze opisanych w Dzienniku w dniu 27 wrzenia: [] W koo nas siedzi mnstwo Kirgizw i cay dzie gapi si na owego Kirgiza, co tak wybornie mapuje zwierzta i piew ptasi []. Elementem wierze kirgiskich byy wrby. Januszkiewicz postanowi skorzysta z usug jednego z wrbitw. Zdarzenie opisa w nastpujcy sposb:
Nr 39/2012
[] obwin kilka paeczek szmatami zmoczonemi w oju i zapaliwszy z nich dwie, zacz modli si po cichu; wkrtce zapali drugie dwie i, trzymajc je w rku, cigle si modli; potem zamruywszy oczy, wsta i chodzc, gniewa si, przyzywa szatana, powtarzajc kilkakrotnie: rzecz sprawiedliwa podoba si Bogu. Nareszcie szatan wszed w niego: wtedy zacz wydawa straszne krzyki i azi jak zwierz po jurcie. Szamota si midzy sprztami, tuk gow o kieregi, rzuca j naprzd i w ty kapic zbami, krci si w lewo i w prawo tak mocno i prdko, e a si zapieni. W kocu, gdy stopniowo zwalniajc ruchy, uspokoi si zupenie, rzek nam, e za siedemnacie tygodni bdziemy w Omsku []. Wrbiarze uywali do odprawiania kabay instrumentw, przy czym bardzo popularna bya kobza. Brali czynny udzia w leczeniu ludzi i zwierzt. Popularne byy te tak zwane naturalne sposoby leczenia, bez udziau wrbitw i szamanw. Kunanbaj swoje dziecko leczy w nastpujcy sposb: [] Zarn czarn koz i ojem posmarowawszy bkitn przepask, obwizuje ni odek [], a j wciera w ciao. Elementem tradycji i zwyczaju byo rozsdzanie spraw spornych przez sutanw i bijw. Po rozstrzygniciu sporu zwanione strony trzymay za koce sznurka, a sdzia przecina sznurek na znak zakoczenia sprawy. Z tym zwyczajem czy si inny zwyczaj przebaczania przewinie. Sutan Gazy, przebaczajc swojemu tiulengutowi, przywoa go do siebie [] i wziwszy czaszk kumysu, poda mu do picia. Tiulengut wypiwszy, nala czaszk i poda [] panu; ten dotkn jej tylko ustami i znowu mu zwrci; ta kolej powtrzya si kilka razy, potem pan da jeszcze uaskawionemu kawa koniny []. Innym opisanym zwyczajem jest sujuczi, to jest wrczanie podarunku za przyniesienie dobrej wiadomoci. Do norm spoecznych uznawanych przez wczesn zbiorowo kirgisk naley gocinno. [] Obowizki gocinnoci [] Kirgizi uzasadniaj legend zwizan z prorokiem Ibrahimem, do ktrego przyszed [] akncy, a on go przepdzi. Bg [wwczas] pokaza si Ibrahimowi i rzek: jeli go nie nakarmisz bdziesz przeklty. Prorok przelkniony pobieg za godnym gociem i baga go, aby wrci []. Kirgizi uwaaj za swj honor, by go czu si dobrze. Dla znamienitego gocia zarzynaj barana, konia lub wielbda, daj dobrze urzdzon jurt i na noc kobiet Elementem konserwujcym obyczaje, pogldy i wierzenia byy legendy przekazywane ustnie z pokolenia na pokolenie. Januszkiewicz przytacza kilka legend. W jednej z nich zawarta jest geneza powstania sutanw: [] Kto bardzo dawno, mia crk jedynaczk, ktrej cigle strzega staruszka. Tymczasem, kiedy siedziay [] w ciemnej jurcie, dziewczyna ujrzaa wielkie wiato i od jego promieni, jak powiedziaa, zostaa brzemienn. Staruszka tego wiata nie widziaa, a gdy wszystko opowiedziano ojcu, ten kaza crk zamkn w zot skrzyni i zalutowawszy puci na wod. Skrzynia pywaa trzy dni, a jaki czowiek j zobaczy, wycign na brzeg, a nie mogc otworzy inaczej, odstrzeli rg jeden [odbi wieko], a znalazszy dziewczyn bardzo pikn, wzi j za on []. Po krtkim przecigu czasu urodzi si syn i ten to syn owoc promieni wiata by przodkiem sutaskiego rodu [].
- 17 Wspczeni Januszkiewiczowi Kirgizi wywodzili swoje pochodzenie od Dingischana. Autor przytacza wypowied sutana Baraka, ktry twierdzi, e jego rd pochodzi z Taszkinii. Przyby na te tereny, by szuka pastwisk i pokona Kamukw. Do szeroko pojtego obyczaju mona zaliczy podzia zwierzt funkcjonujcy u dziewitnastowiecznych Kirgizw. Dzielono je na dwie czci: [] biae (ak-mal) i czarne ( kara-mal). Do pierwszej naley tylko ko; do drugiej wielbd i wszystkie stworzenia domowe, ktre na zim zapdzaj do zagrd. Ko zawsze zostaje pod goym niebem [], chyba, e jest bardzo cenny, to wwczas stoi w jurcie swojego pana. [] Pies jako aram (nieczysty) nie ma prawa wchodzi do jurty [], z wyjtkiem charta, ktry poluje dla swojego pana. Autor Dziennika udokumentowa jako element kultury wygldy Kirgizw, jurt oraz ich codzienne czynnoci. Tak wic dzieci wyjtkowo lubiane przez rodzicw maj [] wosy zwizane w plecionk i wiszce po bokach gowy []. Kobiety nosz dwa warkocze, ktre zwizuj na gowie i przykrywaj bia chustk; [] dziewczta za splataj swe wosy bardzo starannie w kilkadziesit drobnych [warkoczykw] []. Do czynnoci egzystencjalnych naleaa higiena osobista. Tradycja kirgiska nakazywaa obcinanie paznokci z rana, a golenie i strzyenie wosw po zachodzie soca. Wszystko, co obcite i postrzyone, naleao zakopa w ziemi. Kobiety Kirgizw ciko pracoway; nawet przy wietle ksiyca tkay [] armiaczyn z wielbdziej sierci [], stawiay jurty, doiy zwierzta, opiekoway si dziemi. Rzadko kiedy dopuszczane byy do gotowania potraw. Gotowali mczyni. Obowizkiem kobiet byo rozpalenie ognia wyczyszczenie sagana i przygotowanie misa. Januszkiewicz zapisa: [] mczyni sami gotuj i zgotowawszy, sami obsiadaj mis, a biednym kobietom ledwo si kosteczki dostaj []. Ubir Kirgizw jest bardzo kolorowy. W Wyjtkach z dziennika podry znajdujemy taki zapis: [] Takiej pstrokacizny ubiorw i czapek rnoksztatnych i rnokolorowych nigdy nie widziaem []. W tym wydaniu ksikowym znale moemy wygldy jurt biednych i bogatych; opisy spoywanych potraw, takich jak: ajran, pilaw, uriuk, kiszmysz, kumys, wino z kumysu, kunadryk i inne. Do zwyczaju naleao te wieszanie koci na kieregach jurty lub na szyi zwierzt. Zabieg ten mia chroni przed niebezpieczestwem i przynosi szczcie. Dariusz Sukowski mgr filologii polskiej, wizytator, Lubelskie Kuratorium Owiaty Cig dalszy artykuu pojawi si w nastpnym numerze.
* Definicje za Wikipedi. ** Cytaty pochodz z ksiki: ywot Adolfa Januszkiewicza i jego listy ze stepw kirgizkich. Berlin-Pozna 1861.
Gos Polski
Uczestnicy konferencji naukowej o Adolfie Januszkiewiczu
- 18 P I E T R O P A W O W S K
Nr 39/2012
3 Maja
BISZKEK, KIRGIZJA
Mikoaj Poranek wielkanocny
Festiwal piosenki
Nr 39/2012
- 19 -
P A W O D A R
Nauryz Marzanna
Konkurs recytatorski
FESTIWAL
Polonia piewajca
K O K S Z E T A U
Gos Polski
- 20 -
Nr 39/2012
Z Polski i o Polsce
W Polsce trwa wielkie odliczanie w tym roku 8 czerwca rozpoczynaj si tu Mistrzostwa Europy w Pice Nonej! Mistrzostwa Europy w Pice Nonej 2012 (ukr. 2012), a oficjalnie UEFA EURO 2012 to czternasty turniej piki nonej o Mistrzostwo Europy. Polska organizuje je wraz z Ukrain. Dwa pastwa gospodarzami EURO s ju po raz trzeci w dziejach tej imprezy po raz pierwszy podwjnym gospodarzem byy Belgia i Holandia w 2000 r., a potem Austria i Szwajcaria w r. 2008. 8 czerwca 2012 r. o godzinie 18.00 turniej rozpocznie si meczem otwarcia Polska zagra z Grecj na Stadionie Narodowym w Warszawie. Faza grupowa zakoczy si 19 czerwca. wierfinay zostan rozegrane od 21 do 24 czerwca, pfinay 27 i 28 czerwca. 1 lipca 2012 r. odbdzie si fina Mistrzostw na Stadionie Olimpijskim w Kijowie. Na turnieju zostanie rozegranych 31 meczw i zagra 16 druyn narodowych wyonionych z kwalifikacji, w ktrych brao udzia 51 pastw od sierpnia 2010 do listopada 2011 r. Tak jak w poprzednich edycjach turnieju bilety byy przyznawane losowo na podstawie aplikacji zoonych na stronie internetowej organizatora lub te byy dystrybuowane przez narodowe zwizki pikarskie w 16 pastwach finalistw. Z cakowitej liczby 1 mln 400 tys. sztuk na 31 meczw turnieju, bezporednio w sprzeday dostpne byo tylko 41% biletw, pozostali kibice otrzymaj bilety dziki subskrypcjom na mecze oraz loteriom sponsorw. Skadanie aplikacji na bilety Euro 2012 prowadzone byo w dniach 1 31 marca 2011 r., samo za losowanie odbyo si pod koniec kwietnia 2011 r. cznie zostao zgoszonych ponad 12 milionw aplikacji! Ceny biletw w zalenoci od miejsc na stadionach oraz meczw wyniosy od 30 (za bramkami) do 600 za najlepsze miejsca na fina w Kijowie. Ponadto oprcz indywidualnych biletw na pojedyncze mecze fani mogli kupi pakiety meczowe, aby kibicowa okrelonej druynie oraz na wybranym stadionie. Dostpne byy rwnie bilety dla osb niepenosprawnych. Zarwno dla Polski, jak i Ukrainy udzia w postpowaniu konkursowym o organizacj pikarskich mistrzostw Europy by pierwsz w historii prb starania si o przeprowadzenie wielkiej imprezy futbolowej. Organizacj turnieju przyznano wanie tym krajom ze wzgldu na to, e EURO 2012 to doskonay pretekst, aby, po pierwsze, pastwa te postaray si o nowoczesne obiekty sportowe (budowa nowych i modernizacja istniejcych stadionw), a po drugie by zmobilizowa te kraje do zadbania o pozosta infrastruktur. I tak w Polsce w zwizku z Euro pojawiy si 3 nowiusiekie stadiony: Stadion Narodowy w Warszawie, PGE Arena Gdask w Gdasku oraz Stadion Miejski we Wrocawiu, natomiast istniejcy ju Stadion Miejski w Poznaniu zyska cakiem nowe oblicze. W ramach przygotowania do mistrzostw powsta take most pieszo-rowerowy na rzece Wile w Warszawie, Centrum Handlowe w Warszawie, a take szereg innych obiektw w Trjmiecie, Warszawie, Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Wrocawiu i Zielonej Grze. W zwizku ze zwycistwem polsko-ukraiskiej kandydatury i przyznaniem praw do organizacji turnieju oraz wymogami UEFA, Polska zobowizaa si zmodernizowa oraz wybudowa nowe: linie kolejowe, dworce, porty lotnicze, autostrady, hotele, tak aby zapewni kibicom swobodny dostp do aren mistrzostw. Przed rozpoczciem Euro 2012 w Polsce miao istnie 3 tys. kilometrw autostrad i drg ekspresowych. Nie wszystko niestety udao si zrobi; w kwietniu 2012 r. minister transportu Sawomir Nowak poinformowa, i w zwizku z opnieniami przed mistrzostwami nie powstanie odcinek autostrady A1 Strykw-Pyrzowice i nie uda si te ukoczy odcinkw A1 Toru-Strykw oraz A4. Gospodarzami turnieju bd nastpujce miasta: Warszawa, Gdask, Wrocaw, Pozna, w Polsce, Kijw, Lww, Donieck i Charkw na Ukrainie. Najwiksz aren Mistrzostw bdzie lekkoatletyczny Stadion Olimpijski w Kijowie, mieszczcy 70 050 widzw, natomiast najwikszym typowo pikarskim obiektem bdzie warszawski Stadion Narodowy z widowni dla 58 500 kibicw. W padzierniku 2010 roku Polacy ogosili ostateczn list 21 Centrw Pobytowych rekomendowanych miejsc pobytu i treningw dla druyn narodowych biorcych udzia w turnieju. Ostatecznie w 2011 roku poszczeglne reprezentacje przy wsppracy z UEFA wybray centra pobytowe. W Polsce zamieszka a 13 druyn, na Ukrainie natomiast tylko 3. Euro 2012 to z pewnoci wydarzenie, ktre przejdzie do historii polskiego sportu. Jest to chyba obecnie najwiksza i najbardziej powana impreza organizowana na terenie naszego kraju. Dlatego odczuwalna jest dua presja nic tak nie denerwuje wadz i oglnie caego kraju jak konieczno wydawania pienidzy i inwestowanie w to, by mc speni wymagania zwizane z t imprez. I tak Mistrzostwa Europy, ktre mog i powinny by w Polsce wielkim witem i wydarzeniem, s coraz czciej postrzegane przez Polakw do sceptycznie, nie wspominajc ju o rodowiskach odgraajcych si, i wykorzystaj ich czas do powalczenia o swoje interesy. Ju wiemy, e Polakom nie uda si wykona wszystkich zamierzonych prac przygotowawczych na Euro. Ale prawda jest taka, e nie oni pierwsi maj problemy z wypenieniem zaoe, ktre pomogy im wygra przetarg na organizacj EURO Opracowano na podstawie Internetu.
Stadion Narodowy w Warszawie
fot. Przemysaw Jahr
Nr 39/2012
- 21 -
Gos Polski
- 22 -
Nr 39/2012
Kronika tajynszyska
24 lutego 2012 r. w tajynszyskiej Szkole nr 1 odbyo si seminarium nauczycieli jzyka polskiego na temat: Podejcie komunikacyjne w nauczaniu jzyka ojczystego polskiego. Organizatork seminarium bya Pani Karygasz Sulejmienowa, kierownik Rejonowego Orodka Metodycznego. Na spotkanie byli zaproszeni nauczyciele jzyka polskiego z Tajynszy i okoliczych szk. Udzia w nim wziy: pani Tatiana Zieliska nauczycielka jzyka polskiego w Kellerowce, pani Tatiana Derepa nauczycielka jzyka polskiego w Oziornoje i ja, Elbieta Konik nauczyciel wolontariusz z Polski. Program Seminarium zawiera trening psychologiczny pod nazw Przywitanie si, ktry prowadzia psycholog pani Z. B. Ismailowa. Kolejnym, najwaniejszym punktem programu seminarium byy: lekcja jzyka polskiego pod tytuem Mj dom oraz uroczysto pod nazw Przywitanie Wiosny przygotowane i przeprowadzone przez pani Tatian Olejnik, nauczycielk Szkoy nr 1. Oglnym celem seminarium by rozwj komunikacyjnych umiejtnoci dzieci. Tajynsz reprezentoway trzy osoby: Inna Meszkorez, Anastazja wicicka i Julia Czyakowska. Poniewa k onkurs r ecytatorski nosi tytu Wiersze dla dzieci i o dzieciach tych duych i tych maych moliwoci wyboru poezji byy ogromne. Wsplnie zadecydowaymy, e bd to wiersze Jana Brzechwy. Inna przygotowaa wiersz pt. Ryby, aby i raki..., Anastazja Lis i jaskka, Julia wiersz pt. Pomidor. Uczestnikw konkursu oceniaa znakomita komisja w skadzie: pan konsul Bartosz Jaboski, pani Marta Zieliska i pan Tomasz Pitek. Na sali widowiskowej byli znakomici gocie, prezesi stowarzysze polonijnych, midzy innymi prezes obwodu akmoliskiego, pan Aleksander Suchowiecki. Uczestnicy konkursu wystpowali w dwch grupach wiekowych. Inna i Anastazja, wystpujce w grupie dzieci starszych, zajy miejsca: Inna pierwsze, Anastazja trzecie. Konkurs mia bardzo wysoki poziom. Niektre wiersze byy niemale profesjonalnie przygotowanymi scenkami dramatycznymi. Wszystkie dzieci, te due i te mae, zaprezentoway si imponujco. Z pewnoci wane byy dla nich nagrody, ale waniejsza bya moliwo spotkania, wsplnego mwienia po polsku, nawizania znajomoci, przyjani, a dla nas opiekunw moliwo wymiany dowiadcze zawodowych. Przy okazji spotkania z polsk kultur zorganizowany w Astanie konkurs stworzy moliwo spotkania z kultur Kazachstanu. Nastpnego dnia odbya si wycieczka po Astanie. Uczestnicy konkursu ogldali imponujc architektur Astany. Podziwiali pikno obiektw architektonicznych, poznawali ich histori. Zwiedzili astaskie centrum wypoczynkowe, podziwiali oceanarium. Niezapomniane wraenie zrobi Bajterek, a jeszcze wiksze panorama modej stolicy Kazachstanu ogldana z wysokoci tego obiektu. 14 kwietnia 2012 roku w Kokszetau odby si II Oglnokazachstaski Festiwal Pieni Polskiej Polonia piewajca. Bya to wietnie organizacyjnie przygotowana impreza promujca polsk kultur. W tym roku w festiwalu wzia rwnie udzia Tajynsza. Reprezentowana bya przez chr dziaajcy w miejscowym kociele witej Rodziny i przez zesp dziecicy Wiesioyje Riebiata (Wesoe Dzieciaki), dziaajcy w Szkole nr 4, prowadzony przez
W trakcie lekcji dzieci zapoznay si z nowymi wyrazami, opowiaday o sobie, o swojej rodzinie, przypominay i poznaway nazwy kolorw. Pracoway w grupach, w parach. Nauczycielka stosowaa rne metody: ogldow, gier dydaktycznych, wiczeniow, podajc. Wykorzystana bya tablica interaktywna i inne rodki dydaktyczne. Po lekcji dzieci przywitay Wiosn. Recytoway wiersze, pieway piosenki w jzykach polskim, kazachskim i rosyjskim. Nastpnie lekcja zostaa omwiona. Kady z uczestniczcych w seminarium nauczycieli przedstawi swoj ocen lekcji. Seminarium byo bardzo potrzebnym spotkaniem, bogatym w wymian dowiadcze zawodowych. Uczniowie tajynszyskiej Szkoy redniej nr 4 pracujcy pod kierunkiem nauczyciela z Polski, pani Elbiety Konik, wzili udzia w Konkursie z okazji roku Janusza Korczaka ogoszonym przez pani Boen Pajk. Konkurs odby si 17-tego marca 2012 r. w Astanie w Gimnazjum nr 5 przy ulicy Tarchana 16.
Nr 39/2012
nauczyciela z Polski pani Elbiet Konik. Tajynszyski chr kocielny prowadzony jest przez pani Ludmi Mowlik kierownika organizacyjnego i pani Antonin opat kierownika muzycznego. Wieloletnimi czonkiniami chru s panie: Ludmia Zalwowskaja, Walentyna Burawskaja, Wiktoria Wysockaja, Nina Pawlikowskaja. W chrze zapiewaa rwnie modzie: Alina Taradajewa, Inna Meszkorez, Anastazja wicicka i Krystyna Jaworska.
- 23 Na pierwszomajow uroczysto przygoto waymy polskie pieni: Sza dzieweczka do laseczka, Zielony mosteczek, ktre zapiewa dziaajcy w Gabinecie Jzyka Polskiego zesp dziewczt. Najwaniejszym jednak punktem programu by polski obrzd weselny. Przedstawiony zosta obrzd przywitania modej pary przez matk panny modej. Byy wic chleb i sl, suknia lubna, welon, lubny garnitur pana modego, lubne obrczki, kieliszki oczywicie napenione wod, ktrych zawarto wypili pastwo modzi, bogosawiestwo matki: Oby Wam nigdy nie zabrako chleba i pytanie skierowane do panny modej: Co wybierasz: chleb, sl czy pana modego? Panna moda odpowiedziaa: Wybieram chleb, sl i pana modego, by pracowa na niego. W rol panny modej wcielia si Inna Meszkorez, matk zagraa Krystyna Jaworska. W modzieowym zespole zapieway: Inna Meszkorez, Anastazja wicicka, Krystyna Jaworska, Alina Taradajewa, Julia Czyakowska, Junna opata, Waleria opata, Anastazja Dmitrienko. Polski st by eksponowany przed polskim domem, wyposaonym w polskie sprzty, narzuty, makaty, haftowane poduszki, haftowane firanki i zasonki. Przed swojsko wygldajcym domem by wiklinowy potek, a za potem znw polskie akcesoria: drewniane beczki, maselnice, koowrotki, wrzeciona, dziee, magielnice Polski dom i polski st zaszczyci swoj obecnoci akim rejonu tajynszyskiego. Z zainteresowaniem przyglda si naszej ekspozycji, przysuchiwa obrzdowi, degustowa polskie potrawy.
Wszyscy uczestnicy festiwalu otrzymali dyplomy uczestnictwa, pamitkowe statuetki i nagrody rzeczowe. Bardzo wysoki by poziom artystyczny festiwalu. Z wielk przyjemnoci suchalimy polskich pieni i ogldalimy polskie tace. Zachwyci nas zesp Polanie wystpujcy w piknych strojach, rwnie w kontuszach. Polanie piknie zataczyli poloneza. Polacy z Tajynszy t drog dzikuj Organizatorom f estiwalu, pani Ludmile Suchowieckiej, panu Aleksandrowi Suchowieckiemu za zaproszenie na festiwal, za moliwo uczestniczenia w imprezie, ktra pozostawia tyle wzrusze i miych wrae. Pierwszomajowe wito Jednoci Narodw w Tajynszy (1.05.2012) wito Jednoci Narodw w Tajynszy miao bardzo uroczysty nastrj. Par dni przed uroczystoci pierwszomajow rozpoczy si w Gabinecie Jzyka Polskiego prowadzonym przez nauczyciela wolontariusza z Polski (Elbiet Konik) w Szkole redniej nr 4 w Tajynszy przygotowania. Wsplnie z grup modziey opracowaymy scenariusz prezentacji kultury polskiej. Ustaliymy list polskich da, ktre pojawi si na polskim stole zawsze eksponowanym na placu miejskim w Tajynszy razem ze stoami innych narodowoci. Doroli uczszczajcy na wieczorowe kursy jzyka polskiego zajli si praktyczn stron ekspozycji stou. Panie: Julia Meszkorez, Ludmia Sosnowska, Ludmia Polak, Tatiana Lisniewska, Tatiana Taradajewa, Leontyna Denisewicz przygotoway mnstwo polskich smacznych potraw i wypiekw. W przygotowanie polskich kulinariw wczyy si take nauczycielki Szkoy nr 4, ktra w miecie Tajynsza odpowiada za prezentacj kultury polskiej. St w dniu prezentacji wyglda imponujco. Zadbaymy, eby by utrzymany w kolorystyce polskich barw narodowych. Byy biao-czerwone serwetki, nawet masa dekorujca ciastka i torty bya biao-czerwona.
Nasza ekspozycja spotkaa si te z duym zainteresowaniem miejscowej spoecznoci, ktra ywo reagowaa na wszystko, co dziao si przed polskim domem. Humory dopisyway, chocia byo zimno. Byo to mie wielokulturowe spotkanie. wito Flagi i wito 3 maja w Tajynszy Maj jest miesicem bogatym w rne wita i wynikajce z nich imprezy. Pierwszy maja obchodzony by w Tajynszy uroczycie pod znakiem wita Jednoci Narodw. Trzeci maja jest z kolei polskim witem narodowym, witem Konstytucji, wolnoci, demokracji. W Szkole redniej nr 4 w Tajynszy obchodzilimy rocznic Konstytucji Majowej po raz pierwszy po dugiej przerwie spowodowanej nieobecnoci nauczyciela z Polski.
Gos Polski
Modzie polska pracujca w Gabinecie Jzyka Polskiego pod kierunkiem Elbiety Konik przygotowaa si do obchodw majowych z duym zaangaowaniem. Scenariusz Majowych wit Flagi i Konstytucji by gotowy na wiele tygodni wczeniej. W dniach poprzedzajcych wita byy tylko wykonywane dekoracje. Ju wczeniej modzie opanowaa teksty wierszy i piosenek, tote bez tremy moga wystpi przed publicznoci. A w sali widowiskowej Szkoy redniej nr 4 w dniu 3 maja byo toczno. Gocie dopisali. Prawie wszystkie treci prezentowane podczas akademii 3-majowej byy przygotowane w wersji dwujzycznej: polsko-rosyjskiej (nawet teksty wierszy). W programie majowej akademii by rys historyczny prezentujcy twrcw Konstytucji, informacja o atmosferze, w ktrej powstawa dokument, informacja o wpywie dokumentu na spoeczestwo, jego kulturowy oddwik. Wykorzystane zostay fragmenty filmu Pan Tadeusz pikny Polonez 3 Maja wykonany na cymbaach przez bohatera utworu, Jankiela, Mazurek 3 Maja. Fotografie najpikniejszych polskich krajobrazw i zabytkw zostay pokazane na podkadzie piknej pieni pt. Opowiedz nam moja Ojczyzno wykonywanej przez Regin Pisarek. Najmodsze dzieci: Elizawieta Bieousowa i Julia Czyakowska uczciy majowe wito wschodnim tacem do melodii pt. Fakir. W programie poetycko-historycznym wystpiy: Inna Meszkorez, Anastazja wincicka Krystyna Jaworska, Alina Taradajewa, Julia Czyakowska, Junna opata, Waleria opata, Anastazja Dmitrienko, Wiktoria Wierbicka, Weronika Baranowa, Ewelina Dunze, Liza Plaskacz. Najwiksz atrakcj byy biao-czerwone kotyliony, ktre wykonay starsze dziewczta, a dzieci przypiy sobie do bluzeczek. Biao-czerwone kotyliony symbolizoway polskie barwy narodowe, poniewa 2 maja przypada wito Flagi. W Gabinecie Jzyka Polskiego na wykonawcw i goci czekay: tort, cukierki i herbata z mlekiem (miejscowa tradycja). Elbieta Konik fot. z archiw. E. Konik
- 24 -
Nr 39/2012
Nr 39/2012
Gdy soce chylio si za horyzont, ks. biskup Jzef Wert z Nowosybirska odprawi msz wit wigilijn, a homili wygosi ks. rektor seminarium z Karagandy Piotr Pytlowany. Posugujc si przykadami ze swojego kapaskiego ycia, uwydatni warto modlitwy matczynej w formacji powoania kapaskiego. Modlitwa matki nie tylko moe wyprosi dla syna dar kapastwa, ale jest najwiksz podpor w zachowaniu wiernoci Chrystusowi i Jego Kocioowi.
- 25 okaza miosierdzie. Aktem ogoszenia kocioa w Pietropawowsku Sanktuarium Boego Miosierdzia Pan Jezus rozpoczyna obdarowywa cierpicych bogactwem ask Odkupienia. Po homilii wygoszonej przez ks. arcybiskupa Tomasza Pet zosta odczytany dekret ustanawiajcy koci Boego Miosierdzia w Pietropawowsku Archidiecezjalnym Sanktuarium Boego Miosierdzia. Akt ten zosta przyjty z wielk radoci, a zewntrznym wyrazem dzikczynienia byo odegranie na klarnecie hejnau, odpiewanie przez wiernych Chwaa Ojcu oraz gromkie oklaski obecnych. Wzruszajcym aktem bya procesja z darami przyniesionymi przez wiernych. Procesj rozpocza na biao ubrana malutka dziewczynka, ktra na otarz przyniosa zapalon wiec symbolizujc Miosiernego Chrystusa, ktry jest wiatem dla ludzi. Starsza pani przyniosa obraz Matki Boej Bolesnej. Obraz ten jest stary i podniszczony, ale jest cenn pamitk, bo przed nim modlono si w czasie komunistycznych represji. Dziewidziesicioletnia babcia przyniosa duy raniec, ktry jest symbolem wiary i mioci do Maryi. W okresie przeladowa modlitwa racowa bya ulubion modlitw i wypraszaa wiernym odwag, aby pomimo godu, zimna i grocych konsekwencji nie zaniechali praktyk religijnych i przekazywali prawdy wiary nowemu pokoleniu. Po Komunii witej nuncjusz apostolski Kazachstanu w imieniu Ojca w. Benedykta XVI przekaza wiernym Bogosawiestwo Apostolskie oraz udzieli odpustu zupenego. Swoje przemwienie wygosi w jzyku hiszpaskim. Przypomnia wiernym trzy znane powszechnie wite, ktre otrzymay nadzwyczajne mistyczne aski od Pana Jezusa: w. Teres z Avili, w. Magorzat Alacoque i w. Faustyn Kowalsk, apostok Boego Miosierdzia. We wszystkich objawieniach Pan Jezus potwierdzi sowa Pisma witego, e Bg jest Mioci. nuncjusz apostolski podkreli, e nowe Sanktuarium Boego Miosierdzia speni swoje posannictwo, jeli nie tylko bdziemy czci obraz Pana Jezusa, ale wedug moliwoci bdziemy okazywa czynem Miosierdzie naszym blinim. Kocowym aktem liturgicznym bya uroczysta procesja dookoa kocioa z obrazem Pana Jezusa Miosiernego. Gosem dzwonw z wiey kocielnej oznajmiono mieszkacom miasta, ze Pan Jezus Miosierny zaprasza wszystkich ludzi do sanktuarium, aby obdarza ich Boym Miosierdziem. Pan Bg da nam liczn wiosenn pogod. Po zakoczeniu uroczystoci pielgrzymi mogli obejrze ruchom szopk w podziemiach wityni oraz uczestniczy we wsplnym obiedzie Agape. Z okazji uroczystoci parafia wydrukowaa pamitkowe ksieczki i pocztwki z napisem Jezu ufam Tobie, aby wierni mogli wzi ze sob pamitk z uroczystoci ogoszenia Sanktuarium Boego Miosierdzia i zachci innych do odwiedzania tego witego miejsca. Z wielk radoci naley podkreli, e na t podnios uroczysto ojciec Andrzej Micho, kustosz Sanktuarium Boego Miosierdzia, redemptoryci pracujcy w parafii oraz wierni otrzymali od Ojca witego Benedykta XVI specjalne pismo z apostolskim bogosawiestwem i zacht do szerzenia Kultu Boego Miosierdzia. O. Zbigniew Kotliski
Wieczorem, gdy gwiazdy ju byszczay na niebie, w kociele pod wezwaniem Najwitszego Serca Pana Jezusa zostao odprawione naboestwo pod przewodnictwem ks. biskupa Jzefa Werta za mczennikw Kazachstanu. Rozwaanie na temat: Kazachstan ma prawo do Boego Miosierdzia wygosi sam ks. biskup Wert, ktry dziecistwo i modo spdzi w Karagandzie i na wasne oczy patrzy na ludzi przeladowanych za wiar. Ks. biskup przypomnia obecnym gbok mio ludzi do Boga, ktrzy w okresie represji ateizmu komunistycznego, pomimo przeladowa, kontynuowali modlitw, nocami zbierali si na naboestwa i czsto przejedali setki kilometrw do Karagandy, aby przystpi do sakramentw witych. Wielkie zasugi w przekazaniu wiary w Kazachstanie odda ks. Wadysaw Bukowiski oraz kobiety, ktre przygotowyway modzie do Komunii witej. Zebrani w kociele pieni wity Boe i wspln modlitw bagali Pana Boga, aby ju nigdy nie powrciy na t ziemi akty nienawici i przeladowa. Naboestwo zakoczono procesj. Trzymajc zapalone wiece, wierni udali si pod pomnik represji, gdzie odmwiono koronk do Boego Miosierdzia za mczennikw Kazachstanu. 15 kwietnia wito Boego Miosierdzia. Ju od wczesnego poranka wierni gromadzili si w wityni, aby uczestniczy w akcie ogoszenia Sanktuarium Boego Miosierdzia. O godz. 10.00 pod kierownictwem diakona odbya si godzina adoracji przed Najwitszym Sakramentem, podczas ktrej wierni odmwili raniec i koronk do Boego Miosierdzia. O godz. 11.00 ks. arcybiskup Tomasz Peta rozpocz ofiar mszy witej. W koncelebrze wzili udzia: nuncjusz apostolski z Kazachstanu ks. arcybiskup Miguel Maury Buendia, ks. biskup Jzef Wert z Nowosybirska oraz kilkunastu kapanw, a midzy nimi: o. Janusz Sok prowincja redemptorystw prowincji warszawskiej oraz przeoony Regii witego Gerarda, Dariusz Paszyski z Orenburga. W homilii ks. arcybiskup przytoczy opowiadanie jak Pan Jezus wyruszy w dalek podr z nieba na ziemi. Zapytany: Dokd idziesz Panie, odpowiedzia: Id do Kazachstanu, bo tam cierpicym ludziom potrzeba
Gos Polski
- 26 -
Nr 39/2012
Nr 39/2012
zabraem konia, po zwycistwie wiatowej rewolucji zwrc eby nie pozosta z niczym, konie zakopywali w ziemi. Przez Radogoszcz przechodzili i Polacy: w nowym umundurowaniu, rwne rzdy, pikno. onierze modzi, tryskajcy yciem i humorem, piewaj pieni wojskowe i religijne. Szli na Kijw. W maju 1920 r. dotarli do Kijowa. Wrd Polakw zapanowaa oglna rado. Ju w czerwcu synna ze zwycistw bolszewicka konnica Budionnego zmusia Polakw do cofnicia si w kierunku Warszawy. Gdy uciekali, wygldali aonie. Gorzko byo na nich patrze. Zalecieli do babci Maryi. Dawaj stara chleba! Babcia akurat pieka. Chleb w piecu jeszcze nie gotowy! Prosz poczeka! Co czeka! W worku dopiecze si! Soniny dawaj! Sonin zabrali bolszewicy! Cholera! Polacy opucili Radogoszcz, wpadli bolszewicy. Dziadkowi roztaszczyli kuni. Zdjli kowalski miech, wszystkie narzdzia dla polowej kuni. Genera Tuchaczewski dotar do Warszawy. Lew Trocki mwi: Rzeczpospolita Polska jest rzecz pospolit buruazji i szlachty. Jej symbolem jest orze biay, ktry wprawdzie ma jedn gow, lecz jest to gowa drapienika. Naszym zadaniem jest odrba temu drapienikowi gow 1218 sierpnia rozegraa si decydujca bitwa o Warszaw. Zwyciyli Polacy i popdzili Tuchaczewskiego na wschd. W bitwie o Warszaw poleg rodzony brat mamy, Piotr Marciniak. Koczya si wojna, ktra stanowia jedno z waniejszych wydarze w historii Europy i wiata. Polska nie tylko obronia sw niepodlego, ale take zatrzymaa pochd rewolucji bolszewickiej w kierunku Europy Zachodniej. Dowdc na polskim froncie by Stalin. Swoj klsk on Polakom przypomni nie jeden raz. W marcu 1921 r. podpisano pokj polsko-rosyjski, ktry ustala wspln granic wzdu rzek: Dzisna, Sucz i Zbrucz. Radogoszcz pozostaa znw po stronie Rosji rzdzi zaczli komunici. Wojenny komunizm Lata 19211922 byy na Ukrainie nieurodzajne. Brakowao chleba. Ogoszono rozoenie rozdziau spoywczego, pniej spoywczy podatek. Wie uboeje i ulega ruinie. Przecie niszczy si gwne bogactwo wsi: konie zabrano, bydo zabrano, ora nie ma kto i nie ma czym. Lud, masy ludu bez wtpienia uboej. Oni ponosz wszystkie ofiary. W 1929 roku ogosili kolektywizacj rolnictwa. Czerwon miot zapdzali nard do kochozw. Spdzali gwatowne uszczliwienie narodu. Zabierano wszystko, zabierano ostatnie krowy dzieciom. Biedne kobiety na kolanach pezay za nimi na kochozowe podwrze. Do wiosny 1931 r. gwna cz gospodarstw bya kolektywizowana. Kryniccy wstpili do kochozu ostatni. W latach 19321933 ze wsi wypompowali cay chleb. Nastpi goodomor. Z niemieckiego wizienia wrcili dwaj bracia ojca: Karol i Stanisaw. Aresztowano ich. Nie wytrzyma dziadek zmartwienia i umar. Komunici dowiedzieli si, kto broni paskiego lasu: Marciniak! Na bagnety go! Jeden Ukrainiec uprzedzi dziadka, e id po niego. Dziadek wzi bro i schroni si do lasu. Przy prbie przekroczenia granicy dziadka zapano i zabito. Jeszcze w 1919 r. do babci Agaty Marciniak podchodzi przyjaciel Buajewski i mwi: Byem w Polsce, widziaem twojego syna Piotra. Prosi, by podesza
- 27 jutro do granicy, na polskiej stronie bdzie czeka. Babcia podesza z crk Hel (moj matk). Granica wtedy nie bya bardzo silnie chroniona. Rzek mona byo przekroczy w brd. Piotr prosi: Mamo, uciekajcie do Polski. Babcia nie chce. A tu w maestwie pozostaje Maria (crka), a jak ojciec wrci, a nas nie bdzie? Jeszcze nie wiedziaa biedna, e go ju zamordowano. Piotr prosi: Dajcie mi Hel, ja j wyucz! Nie daa zgody babcia. Co bd robia bez dziecka? Granica sza po rzece. Na rzece sta wodny myn. Z tej strony krasnoarmiejec chodzi, a z tamtej polski onierz. Jak tylko rosyjska stra pogranicza odwrci si, Polak rzuca konia, wz, cichutko przepywa rzek i ucieka do Polski. Jak Rosjanin zauway, strzela, a Polski onierz nie. Pewnego razu wzywaj do NKWD mojego ojca, Franciszka. Po drodze spotka swojego koleg, Adama Swincickiego. Dokd idziesz? pyta si. Dokd ja id odpowiada tata tam lepiej, eby ty si nie znalaz. Ja te tam id mwi Adam. Ojciec wszed w jedne drzwi, Adam w drugie. Nazwisko? pyta oficer. Krynicki. Kiedy przekracza granic? A na co mnie j przekracza? Nie udawaj! Zajmujesz si przemytnictwem? Przepraszam, co to znaczy? Nie rozumiem? Szto, nie znajesz, szto takoje kontrabanda? Kto noc chodzi do Polski? Nie wiem! Wyciga oficer nagana z kabury i kadzie na st. Obr si twarz do ciany! Rce na cian! Wyej! Rozkrocz nogi! Odpowiadaj, kto chodzi noc do Polski? Licz do trzech! Jeden, dwa, dwa i p Kto? Nie chcesz mwi? Umrze chcesz? Ostatni raz pytam! Strzelam! Mczy, pokd sam si nie zmczy. Ja ciebie puszczam, ale jeli komu powiesz, co z tob tu byo, zabij. Podpisz si, e bdziesz milcze. Podpisa si. Wychodzi ojciec, wychodzi Swincicki. eby nie spyta jeden drugiego, poszli przyjaciele w rne strony. Ojciec szed i przeywa, dlaczego podpisa si z lku? Ojciec wiedzia, e chodz chopaki nocami do Polski, ryzykujc yciem, do krewnych, za artykuami spoywczymi, ubraniem. W 1932 roku babci Agat Marciniak i dwch synw muzykw, Wacawa i Bolesawa, nagle aresztowano i zesano na Don, pniej synw wywieli na Murmask, std na Wyspy Soowieckie, gdzie znajdowa si obz specjalnego przeznaczenia, po rosyjsku SON. Nie dowieli, noc wyrzucili w Morze Biae. Mama cigle pakaa Moich braci, mocnych, piknych, wesoych muzykw zjada ryba. Babcia Agata pozostaa na futorze na zesaniu. W tym czasie u Kozakw zaczo pada bydo. Kozacy zaczli si oburza: To wina tej czarownicy, ktra paple niezrozumiaym jzykiem babcia po rosyjsku nie znaa adnego sowa. Dzieci rzucay w ni kamieniami, szczuli psami. Babcia ucieka. Bez dokumentw, bez pienidzy, sza pieszo. Nie dosza do Radogoszczy. Dwa kilometry przed zmara godna, w oberwanej odziey. Kto z Radogoszczy szed i pozna j: Boe, to Agata! Przyjechaa crka Mania, ostatnie dziecko, ktre pozostao na Ukrainie, a jej ju nie byo. Tymczasem w 1936 roku jej crk Helenk moj matk, z mem Franciszkiem moim ojcem, z czworgiem dzieci pocig wiz na wschd. Nastpia Nowa Kara Boska. Leon Krynicki Cig dalszy w nastpnym numerze
Gos Polski
- 28 -
Nr 39/2012
Zaoeniem i celem nadrzdnym koncertu bya promocja polskiej kultury i tradycji narodowych w wieloetnicznym spoeczestwie Kazachstanu. Utrwalenie przyjani i jednoci wrd ludzi rnych narodowoci, ksztatowanie postaw wzajemnego szacunku, tolerancji i braterstwa jest moliwe poprzez poznanie jzyka, kultury, tradycji innych narodw i odnajdowanie w nich podobiestw i cech wsplnych. Koncert prowadzony w trzech jzykach: polskim, kazachskim i rosyjskim przez liderw modziey polskiej, Lubow Koczenko i Jana Murawskiego, rozpocz si punktualnie o godzinie 12.00 tradycyjnym polonezem. Na scenie moglimy podziwia rwnie dystyngowanego kujawiaka i ywioowego krakowiaka prezentowane przez modzie. Najwikszym powodzeniem cieszya si jednak polka lubelska w wykonaniu naszych dzieci. Tancerzy przygotowaa pani Eugenia Sokorenko, choreograf Polonii. Nastpnie usyszelimy pieni ludowe tradycyjne i wspczesne tematycznie zwizane z wiosn w wietnym wykonaniu zespou Narcyz i chru Syrena pod profesjonalnym kierownictwem pani Mariny Jerszowej. Przepikn wizualn opraw ukazujc nasze rodzime tradycje ludowe topienie Marzanny w falujcej bkitnej tkaninie, Zielony Gaik symbol wiosny, oraz wiersze Wandy Chotomskiej i Jana Brzechwy zaprezentowali nasi najmodsi Polacy w dwuczciowej miniaturze teatralnej. Bya to dla nich wana lekcja jzyka i kultury polskiej w ramach projektu edukacyjnego Marzanna 2012.
Nr 39/2012
- 29 -
Gos Polski
Gratulacje!
Z radoci informujemy, e nasz Dyrektor, Aleksiej S. Trufanow otrzyma szczeglne podzikowania od Ambasadora RP w Astanie Jacka Kluczkowskiego nastpujcej treci:
LIST GRATULACYJNY Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej Pan Alieksiej Trufanow Dyrektor Gimnazjum nr 5 w Astanie Szanowny Panie Dyrektorze, Z uznaniem i wyrazami szacunku skadam podzikowanie za wieloletni prac na rzecz nauczania jzyka polskiego. Jako pedagog, dyrektor, autorytet, jest Pan wzorem dla modego pokolenia, ktre, dziki Paskiej postawie, uczy si rozumie, jak wanym dla czowieka jest krzewienie tradycji narodowych. Jacek Kluczkowski Ambasador RP
Astana, 20 maja 2012 roku Doczamy si do gratulacji i yczymy dalszych sukcesw pedagogicznych oraz wszelkiej pomylnoci w yciu zawodowym i prywatnym. Nauczycielki jzyka polskiego: Boena Pajk, Raisa Juchniewicz Prezes Stowarzyszenia Polacy Helena Rogowska Dyrektor NSzP Marina Malinowska oraz uczniowie Niedzielnej Szkki Polonijnej i Gimnazjum nr 5 w Astanie
- 30 -
Nr 39/2012
tropawowska, grupa wokalna Gosy z Astany ze stolicy, grupa wokalna Parafii witej Rodziny i zesp dziecicy Wesoe dzieciaki z Tajynszy, grupa wokalna Polonia i zesp modzieowy Stokrotki z Pierwomajki, zesp Kropelka z Zielonego Gaju, solici Helena Romanowa i Nadieda Tiereszczenko, grupa wokalna Podolanki z Kiellerowki, grupa wokalna Czuwajki z Czkaowa, Irina Jakutina i Wadimir Barannikow z Karagandy. Finaem festiwalu bya piosenka Bo nadzieja to my w wykonaniu Istiny Szwiecowej, Andrzeja Baenowa i zespou Polanie. Gromkimi brawami i oklaskami oceniano wszystkich artystw. W kocowej czci festiwalu, ktry mia form przegldu, wszyscy uczestnicy otrzymali z rk ambasadora, pana Jacka Kluczkowskiego, honorowe dyplomy organizatorw festiwalu, a Prezes Stowarzyszenia Polakw Obwodu Akmoliskiego, pan Aleksander Suchowiecki wrczy cenne nagrody nowoczesne radiomagnetofony. Dyplomy z podzikowaniem za ogromn pomoc w organizacji festiwalu wrczono Ambasadzie RP w Astanie, Kazachskiemu Teatrowi Dramatycznemu, Obwodowemu Centrum Twrczoci Ludowej, Halinie Szewariowej oraz Andrzejowi Baenowowi. Na zakoczenie pan ambasador Jacek Kluczkowski i pan konsul Bartosz Jaboski uroczycie wrczyli Karty Polaka. W imieniu organizatorw festiwalu chc gorco podzikowa kierownikowi wydziau konsularnego Ambasady RP w Astanie panu Bartoszowi Jaboskiemu za nieocenion pomoc w rozwoju Polonii i polskiej kultury w Kazachstanie, kierownictwu Stowarzyszenia Wsplnota Polska za pomoc finansow,
Nr 39/2012
wszystkim uczestnikom za swj wkad w odrodzenie i kultywowanie polskoci w Kazachstanie! Rwnie chc gorco podzikowa nauczycielom jzyka polskiego pracujcym w Kazachstanie za ogromn i owocn prac. Osobiste podzikowania kieruj do nauczycieli, ktrzy bezporednio uczestniczyli w festiwalu: pani Marii Musia, pani Elbiety Konik, pani Boeny Pajk. Na tegorocznym festiwalu w Kokszetau wystpoway zarwno ju znane naszej publicznoci zespoy, jak i bardzo mode pocztkujcy wykonawcy. Nasz festiwal ma ju swoje wasne tradycje, swoje hity; kadego roku prezentuje mnstwo wietnych piosenek i zaprasza wspaniaych artystw do dzielenia si swoim dorobkiem artystycznym! Ale najwaniejsze jest to, e festiwal Polonia piewajca pozostaje dobr imprez muzyczn, na ktr ludzie przychodz, by si zrelaksowa, by zanurzy si w dobrej muzyce, spotka starych znajomych, pozna nowych i dosta pozytywn energi na cay rok a do nastpnego festiwalu.
- 31 Zachcamy wszystkich do udziau w kolejnej edycji corocznego festiwalu. Aleksander Suchowiecki fot. z archiw. A. Suchowieckiego
piewajcy harcerze
14 kwietnia 2012 roku w Kokszetau odby si festiwal polskiej pieni. My, jako czonkowie polskiej organizacji Zwizku Harcerstwa Polskiego, postanowilimy take na nim wystpi w grupie wokalnej pod nazw Czuwajki. W skad naszego zespou weszli harcerze z najstarszego zastpu Dcych Wzwy: Artiom Wojciechowski, Siergiej Wojciechowski, Wadimir Andronik, Wiktor Liniewski. Bylimy jedyn grup, ktra pomylaa o dekoracji dla swojego wystpu: namiot, choinka, plecak w tle oraz zapalona wieca, wok ktrej siedlimy, miay przybliy widzom nastrj harcerskiego ogniska obozowego. Nasz zesp wykona piosenki: piewam do was i Bolero. Byo nam bardzo mio sysze wspierajce nas oklaski ze strony widowni. Wystpujcych byo wystarczajco, by patrze i zachwyca si wystpami wszystkich grup, ktre bray udzia w festiwalu Polonia piewajca. Po wystpach odbyo si wrczenie pamitkowych prezentw za udzia w festiwalu oraz dyplomw. Naszemu zespoowi bardzo spodoba si festiwal. Chcielibymy yczy wszystkim wystpujcym twrczych sukcesw. Siergiej Wojciechowski
Gos Polski
- 32 -
Nr 39/2012
Polka w Kazachstanie
13. Zjazd Dziaaczy Owiatowych i Nauczycieli Jzyka Polskiego i Kultury Polskiej w Kazachstanie i Kirgizji by da mnie okazj do zobaczenia kilku miejsc w pnocnej czci kraju wielkiego ssiada. Nieczste i odwitne spotkania zawsze zapisuj si dobrze w pamici. I tak wanie przyjmowa mnie Kazachstan, gdy byam w nim gociem. A teraz po powrocie nostalgia. Fakt, e troch mi smutno, ale zamiast napadw paczu, chmury i krople deszczu za oknem. Jakby pogoda chciaa mi towarzyszy w tym smutku po tym, co tam zostawiam. Tskni za czym, co na pewno idealizuj, ale tak ju jest, e jak si przychodzi w goci, to gospodarz chce si pokaza z jak najlepszej strony. Kilka wspaniaych dni pod cudownym, ogromnym niebieskim niebem, ktrego nic nie zasaniao. Cigle mi chodzio po gowie: Pod niebem jest piknie dzi... Cay Kazachstan to przede wszystkim niebo i ziemia czyli step, na ktrym gdzie niegdzie co w postaci miasta lub wioski. Jednym takim czym, rzuconym gdzie porodku stepu, jest nowa stolica, Astana. Rzucona, to za duo powiedziane, nic nie przychodzi atwo, nie spada z nieba, tylko ciko si trzeba byo napracowa, by j zbudowa. A teraz zbiera tylko sowa krytyki, wyywaj si wszyscy na niej, e zimna i bezduszna, a ona mimo wszystko dumnie pry swoje wieowce i wci si rozmnaa. Zimna oczywicie bywa, zim, ale na mj przyjazd przygotowaa klimat taki, jaki lubi, wic musz si zachwyca;) Bo stolica si stara, oferuje ludziom to, czego nie maj gdzie indziej, np. dla mnie rzek i galerie handlowe. I wiosna tego roku w Astanie si stara, jakby chciaa zatrze w pamici wielu wspomnienie surowej zimy. Astana to drapacze chmur i plac budowy. Okrelenie drapacze chmur niezbyt tutaj pasuje, bo tam nie ma chmur albo s bardzo rzadko. Nic nie zasania nieba, s parki, ale z drzewami mojego wzrostu. Nic tu nie moe urosn, bo marznie w zimie. Stolica czsto zaskakuje niespodziewanie koczcym si chodnikiem lub ulic prowadzc donikd. Ale mimo wszystko chce udzi swoj wielkoci, wic dalej w step prowadz wiata, moe przyszej drogi. Rzeczywicie noc wyglda na wiksz, potniejsz i podobno adniejsz. Walcz ze stereotypem, e Kazach czy Kirgiz nie moe by dentelmenem, cho oni sami potrafi si mia z siebie, przyznajc, e s leniwi, a dentelmeni to tylko w Europie albo w bajkach. Europejczycy bywaj wdziczni tutejszym mczyznom, za odpowiednie traktowanie kobiet, dziki temu, oni nie musz ju si zbyt wysila. Czyby miao by tak jak w Afryce? Biay mczyzna jest wygrany na starcie tylko dlatego, e jest biay. A co w takim razie z Kirgizem, ktry serenady wypiewuje pod moim oknem? Ssiedzi chyba mnie nie lubi. Astaskiego dentelmena spotkaam od razu, gdy zepsua mi si walizka. Chyba chc przez to powiedzie, e Astana jest wyjtkowa w tej czci wiata. Z koleank stwierdziymy, e jest to skrzyowanie Dubaju i Phenianu, nawet geograficznie by pasowao, Dubaj Pnocy. Kiedy nazywaa si w tumaczeniu z kazachskiego bia mogi, teraz po prostu stolic. Skojarzenie z mogi wcale nie jest takie nietrafne, gdy si patrzy na to, ilu ludzi jest na ulicach, po Astanie si nie chodzi. Ale praktycznie nie ma te ludzi w marketach, policzy ich mona na palcach jednej rki. I wiele apartamentw jest pustych, a szkoy nie pracuj na 3 zmiany jak w Kirgistanie, nawet nie na dwie. Nawet parki s puste, tylko stranicy wok pilnuj przypadkowej Polki w Kazachstanie wesza, jest tam a tam, wysza nic si jej nie stao albo niczego nie wyniosa, adnego drzewka na plecach. Pena inwigilacja, zero intymnoci, wolna mio tylko w apartamentach ze szka i granitu. W Astanie wszystko powinno by due, wic due s te komary. I pozostawiaj due lady. A teraz znw patrz na Biszkek dungla w porwnaniu z Astan. I denerwuj mnie te drzewa zasaniajce niebo, nawet jeli ma ono dzisiaj kolor przypominajcy to z kraju nad Odr i Wis. Stolica Kirgistanu bya podobno najbardziej zielonym miastem ZSRR. Nie tskniam za grami otaczajcymi Biszkek. Podobao mi si to, e mogam patrze na koniec miasta, za ktrym nic, pasko, step, pustynia, moe
Astana
Nr 39/2012
koniec wiata. Wzrok mg biec daleko i jeszcze dalej, nie zatrzymujc si na grach. To tak jak w dziecistwie, wychowaam si na Podbeskidziu i przeszkadzay mi gry, ktre zawsze byy z jednej strony i wydawao mi si, e mnie ograniczaj, chciaam si przeprowadzi gdzie, gdzie byoby bardziej pasko. Marzenia si speniaj. Wyldowaam na Opolszczynie.
Jezioro Szczucie
- 33 pierwszego dnia. Marcin usiuje wszystko obrci w may roczny art. Ale wiem te, e jest mu przykro. W takiej sytuacji ja ju nie bd na nic narzeka. Z bujania w obokach, ktre pojawiy si, gdy tylko opuciam niebo Astany, cign mnie na ziemi takswkarz: 400 somow devushka. Szybkie przejcie z krainy tenge do kraju somw. Na szczcie kulturowo te dwa kraje niewiele si rni, nawet kolczyki na lotniskach w Biszkeku i w Amaty s takie same, dlatego nie jest tak bolesne latanie samolotem, gdy ciao przenosi si szybko, a dusza zostaje jeszcze gdzie tam daleko. To woda? Tak, jeszcze z Kazachstanu. O nie, jak z Kazachstanu to nie bd pi. My Kirgizi z Kazachami, to chyba jak Polacy z Rosjanami. arty artami, ale co w tym jest. Podobnie jest z Tunezyjczykami i Egipcjanami. A dlaczego mi si dzisiaj kirgiskie niebo nie podoba bo jest ograniczone drzewami i grami? To powinno by jego atutem. Idc i tak nie mog patrze w niebo, tylko musz pod nogi, zawdziczam to biszkeckim chodnikom. Widocznie ich budowniczowie wzorowali si na topografii tego grzystego kraju. Tak beztrosko na szpilkach i zarazem z twarz zwrcon cigle ku niebu, to mona tylko w Astanie.
Wracajc do Kazachstanu by jeszcze Pawodar i kurort Szczucisk, miejsce nazywane kazachsk Szwajcari. Zoliwi mwi, e jaki Kazachstan taki kurort. Ludzie zawsze bd zoliwi. Jezioro pokryte jeszcze lodem. Gry w porwnaniu z kirgiskimi nie maj szans, ale te twrcze dyskusje do rana, z przerwami na gry towarzyskie, gorce piewy przy ognisku w noc, ktra bya wyjtkowo zimna wszystko musiao by bardzo owocne, skoro na stronie ambasady zanotowano, e zjazd by bardzo udany. A Pawodar zobaczy Irtysz i umrze;) Wspina si na wysoki brzeg i spacerowa po wcigajcym brzegu, a pniej doprowadza si do porzdku w fontannie niezapomniane. Za wszystkie pozostae rzeczy zapac vis. I jeszcze kilka innych osobliwoci typu meczet przypominajcy jednemu z kolegw Gwiezdne wojny, cudowna woda w prawosawnej kaplicy, zapewniajca wieczn modo zobaczymy. Oglnie adne i bogate pod wzgldem ycia religijnego miasto. Ale Kazachstan to te wsie typu Pietrowka, gdzie pracuje kolega Marcin. Przykad smutnego oblicza tego kraju. Podrujc po Nad Irtyszem Afryce i chcc dokadnie pozna ycie jej miesz kacw, obcowaam na co dzie z warunkami trudnymi do wyobraenia dla przecitnego Europejczyka, ale gdybym ja miaa mieszka i pracowa w takiej posiadoci przez rok, to uciekabym chyba
Tydzie mnie nie byo, a tyle si zmienio. Bzy przekwity i po piknym zapachu towarzyszcym w drodze do lub z domu pozostao wspomnienie, ale s jeszcze kasztany, akacje, konwalie. I nowe sklepy, te po drodze do pracy, w dodatku tureckie! Trzeba tu troch poby, eby to zrozumie. Na og s rzeczy chiskie albo tureckie. Te ostatnie to ju w ogle! jak powiedziaa pewna pani, co miao oznacza dobr jako i szczyt marze. Na razie skoczyo si nowymi butami i sukienk. Wczono ju fontanny, posadzono bratki i inne kwiatki. Rozkwita znw Biszkek wszystkimi kolorami lata. A ja wspominam swoje ulubione miejsce nad rzek w Astanie i ulubion galeri handlow jestem zepsuta cywilizacj. Renata Matusiak, Biszkek, Kirgistan fot. archiw. R. Matusiak
Gos Polski
- 34 -
Nr 39/2012
Nr 39/2012
- 35 -
Kalendarium
14 kwietnia 1430 r. na klasztor Paulinw na Jasnej 18 maja 1944 r. zakoczya si bitwa (a waciwie Grze napadli rozbjnicy. W wyniku najazdu obraz seria bitew) pomidzy wojskami alianckimi a WehrCzarnej Madonny zosta ograbiony z kosztownoci, jej machtem, ktre miay miejsce w tym roku w rejonie klasztwarz pocita zostaa szablami a sam obraz pk na trzy toru na Monte Cassino. Bitwa ta uznawana jest za jedn czci. Renowacji obrazu dokonano w Krakowie w latach z najbardziej zacitych walk w czasie II wojny wiatowej. 14301434. Ataki prowadzono w trzech fazach, ale wszystkie 28 kwietnia 1947 r. rozpocza si Akcja Wisa uderzenia zakoczyy si ich klsk. Dopiero czwarta akcja militarna wymierzona w struktury Ukraiskiej Powfaza, w ktrej gwn si atakujc stanowi II Korpus Grb B. Jana Pawa II staczej Armii i Organizacji Ukraiskich Polski pod dowdztwem gen. Wadysawa w Kaplicy w. Sebastiana Nacjonalistw, oraz przesiedlecza Andersa, zakoczya si sukcesem. dokonana w celu usunicia wybranych Polskie walki pod Monte Cassino byy grup ludnociowych, m.in. Ukraicw, niezwykle krwawe, w natarciu zgino 924 Bojkw, Dolinian i emkw, jak rwnie onierzy, 2930 zostao rannych, a za rodzin mieszanych polsko-ukraiskich, z zaginionych uznano 345. terenw Polski poudniowo-wschodniej na 4 czerwca 1989 r. miay miejsce Ziemie Odzyskane. Przeprowadzona pierwsze po II wojnie wiatowej czciozostaa przez formacje wojskowe wo wolne wybory w Polsce. Zwycistwo Rzeczypospolitej Polskiej (Ludowe obozu Solidarnociowego byo miadWojsko Polskie), policyjne (Korpus ce: uzyska 99 na 100 mandatw do Bezpieczestwa Wewntrznego, Milicj Senatu i 161 do Sejmu, czyli wszystkie Obywatelsk, Wojska Ochrony Pogramoliwie przypadajce kandydatom nicza, Ochotnicz Rezerw Milicji bezpartyjnym. Dziki takim wynikom Obywatelskiej), jak i jej agendy cywilne Polska staa si pierwszym krajem bloku (Pastwowy Urzd Repatriacyjny). wschodniego, w ktrym opozycja zyskaa Decyzj w sprawie podjcia Akcji realny wpyw na wadz. Wisa podjo Biuro Polityczne KC PPR. 30 czerwca 1946 r. przeprowadzono Przyjmuje si, e trwaa ona do koca w Polsce referendum ludowe w oparciu lipca 1947 r., chocia ostatnie wysiedlenia o ustaw o przeprowadzeniu gosowania miay miejsce w roku 1950. Szacuje si, i ludowego uchwalon przez Krajow Rad w wyniku akcji wojskowej rozbito siy UPA Narodow 28 kwietnia 1946 r. Miao ono w liczbie 1500 ludzi (17 sotni), oraz Polski plakat propagandowy z 1946 r. by sprawdzianem popularnoci rzdzuwiziono 2 900 aktywnych lub domnie- Referendum 3 x TAK. Za czytajcym, cych krajem komunistw i ich sojusznionierz NSZ, przedstawiony jako manych czonkw OUN, a przesiedlenia kw. Uczestniczcym w referendum kolaborant hitlerowski, namawiajcy objy ponad 140 tysicy osb cywilnych. zadano trzy pytania: 1. Czy jeste za do gosowania na NIE. Akcja Wisa w dalszym cigu budzi zniesieniem Senatu? 2. Czy chcesz liczne kontrowersje i jest rnie interutrwalenia w przyszej Konstytucji ustroju pretowana przez historykw, z ktrych cz twierdzi, e gospodarczego zaprowadzonego przez reform roln jej gwnym zadaniem nie byo zniszczenie UPA i unarodowienie podstawowych gazi gospodarki wskazuj oni m.in. na fakt, i obja ona rwnie obszary, krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnie inicjagdzie UPA w ogle nie dziaaa. tywy prywatnej? 3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich 1 maja 1576 r. w katedrze wawelskiej biskup kujawski granic Pastwa Polskiego na Batyku, Odrze i Nysie Stanisaw Karnkowski udzieli Stefanowi Batoremu lubu uyckiej? ze starsz o 10 lat Ann Jagiellonk i koronowa go na Wedug oficjalnych wynikw udzia w gosowaniu krla Polski. wzio 90,1% uprawnionych, z ktrych wikszo na 12 maja 1364 r. staraniem krla Kazimierza Wielkiego zadane pytania odpowiedziaa tak. Wyniki te nie odpopowstaa w Krakowie akademia (studium generale). wiaday jednak prawdzie. W rzeczywistoci poziom Faktycznie swoj dziaalno rozpocza dopiero w roku poparcia dla opozycji by znacznie wyszy, referendum 1367, prowadzc wykady na trzech wydziaach: sztuk zostao jednake sfaszowane. wyzwolonych, medycyny i prawa. Papie nie zgodzi si W czerwcu 1912 r. narodzia si witamina. Nazw t na powoanie najbardziej prestiowego wydziau teowymyli Polak Kazimierz Funk, ktry jako pierwszy na logii. Krakowskie studium generale ukoczyo tylko 6 osb wiecie w 1911 r. wyodrbni z otrbw ryowych zwizek na wydziale artium, poniewa rycha mier krla w 1370 r. znany dzi jako witamina B1 (naleca do amin, czyli oraz brak zainteresowania u Ludwika Wgierskiego zwizkw zawierajcych azot) i informacj o tym opudoprowadziy do zaniechania jego dziaalnoci. Dopiero blikowa w pracach: Badania nad przyczyn beri-beri oraz w 1400 r. uniwersytet wznowi swoje nauczanie dziki Chemiczny charakter zwizku, ktry leczy zapalenie osobistym zabiegom krlowej Jadwigi na dworze wielonerwowe ptakw, wywoane diet zawierajc polepapieskim w Awinionie. W swoim testamencie krlowa rowany ry. Jednake w owych pracach Funk nie mg zapisaa krakowskiej uczelni swj majtek osobisty. uy nazwy witamina, bo sprzeciwili si temu pracowKlejnoty krlowej umoliwiy odnowienie uniwersytetu nicy Instytutu Listera, a zarazem wydawcy czasopisma, w penym ksztacie, z czterema wydziaami typowymi dla w ktrym publikowa swe dokonania. Natomiast rok redniowiecznych uniwersytetw spord nich najpniej w czerwcu w artykule Etiologia chorb wywowaniejszy by wydzia teologiczny. Uniwersytet anych niedoborem... Funk po raz pierwszy uy terminu Jagielloski by pierwszym uniwersytetem w Europie witamina, czyli amina ycia (po acinie vita ycie). posiadajcym samodzielne katedry matematyki i astroOpracowano na podstawie Internetu. nomii utworzone w 1406 roku.
fot. Wikipedia
Gos Polski , , 7924 14.12.06 . : . O. - . : . 42, , 151043 ; tel. 8-71536-70590, . , . , . , 114. 700 . ... , . GOS POLSKI kwartalnik Polonii w Kazachstanie zarejestrowany w ewidencji rodkw masowego przekazu Ministerstwa Kultury i Informacji Republiki Kazachstanu 7924 Redaguje zesp w skadzie: ks. Marcin Sk (dyrektor wydawniczy), Helena Nowicka (redaktor naczelny), Mikoaj Cako, Anna Nowak, Redaktor techniczny Jurij Wachowski Adres redakcji: Dom Kultury Polskiej przy Parafii Rzymskokatolickiej pw. w. Ap. Piotra i Pawa, . 42, , 151043 ; tel. 007-71536-70590. e-mail: GazetaGlosPolski@mail.kz, www.glospolski.narod.ru (redakcja zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania i tumaczenia na jzyk polski nadsyanych tekstw) Kwartalnik wydawany jest przy dofinansowaniu Senatu RP i Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie oraz Ambasady RP w Kazachstanie