You are on page 1of 41

BRACTWO OKRTW PODWODNYCH

PODWODNIK
Biuletyn Informacyjny nr

22
GDYNIA 2009

PODWODNIK Biuletyn Informacyjny NR 22

GDYNIA 2009 r.
-2-

SPIS TRECI

I.WSTP / OD ZARZDU / II.90 LAT MARYNARKI WOJENNEJ III.LIGA MORSKA I RZECZNA 1918 2008 IV.90 LAT LMIR OBCHODY W GDASKU V.JAK ZALUBINY TO Z PREZYDENTEM VI.ZA POSKIE MORZE VII.PIERCIE HALLERA
VIII.NOWA STRONA INTERNETOWA

IX.Z YCIA PODWODNIAKW

-3-

I. WSTP /od Zarzdu/


Po krtkiej przerwie, w zwizku z organizowanym w maju 2008r. 45-tym Midzynarodowym Kongresie Podwodniakw w Gdyni, przedstawiamy naszym czonkom kolejny 22 numer Biuletynu. Zawiera on zarwno rys historyczny naszej Marynarki Wojennej obchodzcej w listopadzie 2008r. 90-lecie swojego istnienia, a ponadto histori LMiR oraz obchody 90-lecia powoania do ycia tej organizacji, ktrej czonkiem jest nasze Bractwo. Oczywicie sprawozdanie z obchodw 89-rocznicy zalubin Polski z morzem dn. 10.02.2009r. w Pucku z udziaem Prezydenta RP, poczony z nadaniem najwyszych odznacze LMiR. Wrd odznaczonych na pierwszym miejscu Prezydent Rzeczpospolitej p. Lech KACZYSKI. Na licie odznaczonych znalaz si prezes Bractwa Okrtw Podwodnych kmdr ppor. Rez. Edward OLEWISKI to ju dziewity piercie przyznany naszej organizacji. To prawdziwy ewenement LMiR docenia dziaania Bractwa. Jak zawsze wspomagamy si amami innych wydawnictw oraz stronami internetowymi wsppracujcych z nami organizacjami. Dzikujemy im za udostpnienie nam materiaw, a naszych czonkw i zagorzaych czytelnikw zapraszamy do studiowania 22 Numeru Podwodnika.

Prezes Zarzdu

Bractwa Okrtw Podwodnych

-4-

II. 90 LAT MARYNARKI WOJENNEJ

W pitek, 28 listopada, minie 90 lat, od kiedy marszaek Jzef Pisudski rozkaza utworzy Marynark Wojenn. Dzie ten jest jednoczenie finaem obchodw roku jubileuszu 90-lecia polskich si morskich. Wszystkie informacje na ten temat dostpne s na specjalnie utworzonej stronie internetowej 90-lecia Marynarki Wojennej. "Z dniem 28 listopada 1918 roku rozkazuj utworzy marynark polsk, mianujc jednoczenie pukownika marynarki Bogumia Nowotnego, szefem Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych" tym dekretem 90 lat temu marszaek Jzef Pisudski rozkaza utworzy Marynark Polsk ju w 17 dni po odzyskaniu przez Polsk niepodlegoci.
-5-

Uroczystoci rocznicowe rozpoczn si o godzinie 08:00 podniesieniem wielkiej gali banderowej na okrtach stacjonujcych w bazach Marynarki Wojennej w Gdyni i winoujciu. Najwaniejszymi wydarzeniami dnia 28 listopada bdzie ceremonia wrczenia sztandaru dla Oddziau Zabezpieczenia MW, na ktry przeniesiony zostanie order Virtuti Militari ze sztandaru 1 Morskiego Puku Strzelcw oraz powitanie fregaty rakietowej ORP Gen. K. PUASKI, ktra po niespena 5 miesicach wrci do kraju z misji NATO na Morzu rdziemnym i Czarnym. Tego dnia odbd si take uroczystoci zoenia kwiatw w miejscach upamitniajcych histori polskiego ora na morzu, naboestwa w intencji MW oraz koncerty orkiestr marynarskich (szczegy w programie poniej).

PROGRAM OBCHODW GDYNIA GWNE UROCZYSTOCI 08:00 podniesienie wielkiej gali banderowej na okrtach MW; 09:00 msza wita w kociele Marynarki Wojennej w Gdyni-Oksywiu w intencji Marynarki Wojennej w asycie honorowej marynarzy. Msz wit odprawi Biskup Polowy Wojska Polskiego, genera dywizji Tadeusz Poski; 10:30 zoenie wiecw i wizanek kwiatw na cmentarzu Marynarki Wojennej pod symbolicznymi tablicami twrcw Marynarki Wojennej; 12:00 uroczystoci przy pycie Pomniku Marynarza Polskiego (Skwer Kociuszki): o wrczenie sztandaru Oddziaowi Zabezpieczenia Marynarki Wojennej oraz przeniesienie Orderu Virtuti Militari ze sztandaru 1 Morskiego Puku Strzelcw na sztandar Oddziau Zabezpieczenia MW. Uroczysto w obecnoci Kapituy Orderu Virtuti Militari; o odczytanie rozkazu Dowdcy Marynarki Wojennej w sprawie 90 rocznicy utworzenia Marynarki Wojennej; o wrczenie odznacze pastwowych marynarzom i pracownikom wojska; o wystpienia okolicznociowe; o zoenie wiecw i wizanek kwiatw na pycie Pomniku Marynarza Polskiego; o defilada pododdziaw Marynarki Wojennej; 15:00 ceremonia powitania fregaty rakietowej ORP Gen. K. Puaski, powracajcej z misji NATO na Morzu rdziemnym; 16:00 uroczysto w kinoteatrze Grom (Gdynia-Oksywie): o inscenizacja historyczna; o wystpienie Dowdcy Marynarki Wojennej; o koncert zespou Skaldowie; 17:50 pokaz sztucznych ogni (boisko Portu Wojennego w Gdyni Oksywiu).

-6-

WINOUJCIE 08:00 podniesienie wielkiej gali banderowej na okrtach MW; 10:30 - msza wita w Kaplicy Garnizonowej (ul. Pisudskiego) w intencji Marynarki Wojennej w asycie honorowej marynarzy; 12:00 uroczystoci pod pomnikiem Bohaterom Walki o Niepodlego Rzeczpospolitej. Wystawienie posterunkw honorowych i zoenie wizanek kwiatw; 14:00 koncert jubileuszowy w wykonaniu Orkiestry Garnizonowej 8 Flotylli Obrony Wybrzea w winoujskim Miejskim Domu Kultury.

HISTORIA MARYNARKI WOJENNEJ Marynarka Wojenna zostaa utworzona 28 listopada 1918 roku przez marszaka Jzefa PISUDSKIEGO, ju 17 dni po odzyskaniu przez Polsk niepodlegoci. Polska czekaa jeszcze prawie ptora roku na uzyskanie formalnego dostpu do morza. Rozwj floty przerwa na krtko wybuch II wojny wiatowej. Polska MW przeniosa i odbudowaa swoje struktury w Wielkiej Brytanii i uczestniczya w dziaaniach bojowych od chwili wypowiedzenia przez Aliantw wojny hitlerowskim Niemcom. Podczas dziaa wojennych polskie okrty walczyy nieprzerwanie od pierwszego do ostatniego dnia wojny, wnoszc znaczny wkad w ostateczne zwycistwo. Byy jedynym niepodlegym terytorium Polski i stanowiy o cigoci istnienia pastwa i jego ora na morzu. Na morskim teatrze II wojny wiatowej polskie okrty przepyny cznie milion dwiecie tysicy mil morskich, eskortoway 787 konwojw, przeprowadziy 1162 patrole i operacje bojowe, zniszczyy 45 jednostek nieprzyjaciela i 20 samolotw. Podczas dziaa bojowych zgino 450 marynarzy. Po wojnie Marynarka Wojenna, chocia w znacznym stopniu oparta o sprzt i wyposaenie produkcji b. ZSRR lub pochodzcy z kontyngentu aliantw, rozbudowywaa flot w oparciu o krajowy przemys stoczniowy. Po przemianach przeomu lat 80-tych i 90-tych i zmianie polityki obronnej kraju Marynarka Wojenna zintensyfikowaa wspdziaanie z flotami pastw Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Pierwszym sprawdzianem polskich si morskich by udzia dwch okrtw w operacji Pustynna Burza. Okrt szpitalno-ewakuacyjny ORP Wodnik i okrt ratowniczy ORP Piast jako pierwsze polskie okrty w powojennej historii Polski uczestniczyy w dziaaniach z pastwami Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Najnowsza historia MW to okres transformacji, modernizacji i zwikszania mobilnoci. W 1993 roku Marynarka Wojenna zainicjowaa obecno polskich si zbrojnych w wiczeniach z pastwami NATO biorc udzia w najwikszym na Batyku wiczeniu BALTOPS. Od tego czasu siy MW uczestniczyy w kilkuset manewrach pastw NATO i Partnerstwa dla Pokoju. Od marca 1999 roku, kiedy Polska wesza w skad Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, polskie okrty obecne byy
-7-

we wszystkich manewrach NATO na Batyku, a take uczestniczyy w istotnych operacjach w Cieninach Batyckich, na Morzu Pnocnym, Norweskim, na Oceanie Atlantyckim, w operacjach antyterrorystycznych na Morzu rdziemnym oraz w misji irackiej na Zatoce Perskiej (2002 2003). Od 2002 roku polska Marynarka Wojenna jest na stae obecna w elitarnych Siach Odpowiedzi NATO. Obecnie flota polska dysponuje ponad czterdziestoma okrtami bojowymi oraz ponad czterdziestoma samolotami i migowcami. Jako jedyny rodzaj si zbrojnych Marynarka Wojenna prowadzi dziaania we wszystkich rodowiskach morskim, ldowym i powietrznym. Wspczesna Marynarka Wojenna liczy 12,5 tysica marynarzy. Gwne jej siy to: dwie fregaty rakietowe, jedna korweta, pi okrtw podwodnych, pi okrtw rakietowych, pi okrtw transportowo-minowych, trzy niszczyciele min, kilkanacie traowcw, jednostki ratownicze i zabezpieczenia. Operuj one z baz morskich w Gdyni i winoujciu, a take z portw w Helu i Koobrzegu. Marynarka Wojenna dysponuje lotnictwem morskim operujcym z lotnisk w Gdyni Babich Doach, Darowie i Siemirowicach, w tym take lotnictwem pokadowym startujcym z pokadw fregat rakietowych. Komponent lotniczy Marynarki Wojennej to przede wszystkim samoloty patrolowo-rozpoznawcze, migowce zwalczania okrtw podwodnych, ratownicze, a take lotnictwo transportowe. Wzdu polskiego wybrzea rozlokowane s specjalistyczne jednostki brzegowe. Rocznie siy Marynarki Wojennej uczestnicz w kilkudziesiciu wiczeniach i operacjach NATO na rnych akwenach. Tylko w tym roku jednostki MW uczestniczyy w kluczowych dla Sojuszu manewrach BOLD MONARCH (M. Pnocne) i NOBLE MIDAS (Morze rdziemne), w istotnych wiczeniach na Morzu Pnocnym, w Cieninach Batyckich i na Batyku. Do kraju powraca wanie fregata rakietowa ORP Gen. K. Puaski, ktra przez ostatnie 5 miesicy operowaa w skadzie Si Odpowiedzi NATO na Morzu rdziemnym i Czarnym. Na M. rdziemnym operuje nadal okrt podwodny ORP Kondor w ramach operacji antyterrorystycznej NATO ACTIVE ENDEAVOUR.

-8-

III. LIGA MORSKA I RZECZNA


1918 2008 W 2008 roku Liga Morska i Rzeczna obchodzi Jubileusz 90-lecia swojego istnienia i pracy spoecznej na rzecz wykorzystania walorw Morza Batyckiego, rzek oraz jezior dla rozwoju gospodarczego i obronnego Polski. Rwnie Najjaniejsza Rzeczypospolita Polska obchodzi Jubileusz 90 lecia. W dniu 1 padziernika 1918 roku z inicjatywy kontradmiraa Kazimierza Porbskiego w lokalu Warszawskiego Towarzystwa Handlu i eglugi w Warszawie odbyo si zebranie organizacyjne, na ktrym powoano Stowarzyszenie Pracownikw na Polu Rozwoju eglugi Bandera Polska. Powstaa pierwsza w historii Polski organizacja spoeczna o szerokim profilu morskim i rzecznym. Stowarzyszenie wyznaczyo sobie nastpujce zadania: - opracowanie zasad organizacji eglugi i portw - wyznaczenie kierunkw rozwoju eglugi rdldowej - przeprowadzenie szkolenia zawodowego wrd pracownikw eglugi - ustalenie polskiej terminologii morskiej i eglugowej - popularyzacja idei eglugi i sportw wodnych - opracowanie danych statystycznych dotyczcych transportu wodnego Przewodniczcym Stowarzyszenia zosta kontradmira Kazimierz Porbski, a w gronie pierwszych czonkw byli midzy innymi: - Edmund Krzyanowski oficer marynarki handlowej - Tadeusz Wenda inynier komunikacji - Antoni Garnuszewski inynier morski - Tadeusz Maliszewski kapitan eglugi rzecznej - Aleksander de Lothe inynier mechanik marynarki wojennej - Witold Hubert inynier morski - Micha Borowski kontradmira - Bogumi Nowotny pukownik marynarki wojennej - Ludgard Krzycki kapitan eglugi morskiej - Kazimierz Piotrowski inynier Stowarzyszenie Bandera Polska skupiao grono dowiadczonych oficerw marynarki wojennej i handlowej, konstruktorw, budowniczych okrtw i portw oraz pokrewnych zawodw, ktrzy odegrali donios rol w stworzeniu od podstaw polskiej polityki morskiej i rzecznej w okresie midzywojennym. Bandera Polska bya rwnie elitarn grup nacisku na orodki decyzyjne Rzeczypospolitej Polskiej. W dobie tworzenia si pastwowoci polskiej, Stowarzyszenie to z determinacj i konsekwencj podejmowao prac od podstaw w zakresie rozwoju gospodarki morskiej i eglugi rdldowej. Po latach niewoli, zaborw, czonkowie Bandery Polskiej podjli olbrzymie wyzwanie w zakresie budowy Polski Morskiej oraz rozwoju eglugi rdldowej. W tym czasie tworzya si gospodarcza polityka Polski, nie ustabilizowane byy granice pastwa. Nie byo jeszcze Polski na mapach Europy. Prezes Bandery Polskiej cae dorose ycie spdzi na morzu, chcia aby jego Ojczyzna ktra odrodzia si po blisko 120 latach niewoli, bya silnym i liczcym si pastwem morskim. W dniu 28 listopada 1918 roku Naczelnik Pastwa Jzef Pisudski wyda dekret w sprawie utworzenia sekcji marynarki polskiej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych. W tym czasie w Paryu mocarstwa toczyy burzliwe rozmowy w sprawie okrelenia granicy morskiej dla Polski. Z inicjatywy K. Porebskiego, w skad delegacji Polskiej w Paryu wczono wiceadmiraa Konstantego Bergiela, kontradmiraa Wacawa Koczkowskiego i podpukownika marynarki Jerzego A. Zwierkowskiego. -9-

Mieli oni za zadanie broni wczenie do Polski terenw morskich od ujcia rzeki eby, przez Pwysep Helski, wzdu Zatoki Puckiej, Gdaskiej do Cieniny Pilawskiej oraz miasta Gdaska. Wrd inicjatyw K. Porbskiego popieranych przez Bander Polsk odnotowa naley utworzenie Pastwowego Urzdu do Spraw Morskich, powoanie do ycia narodowej floty handlowej. W dniu 28 czerwca 1919 roku podpisano w Wersalu traktat pokojowy na mocy ktrego ustalono granice Polski i ustanowiono Wolne Miasto Gdask. W tym czasie nadzieje i pragnienia spoeczestwa w zwizku z uzyskaniem wybrzea nie byy dokadnie sprecyzowane. Za losy Polski na morzu, dziaacze Bandery Polskiej chcieli uczyni odpowiedzialnym cae spoeczestwo. Traktowano stworzenie marynarki handlowej, zorganizowanie zbrojnej obrony wybrzea oraz budow i urzdzenie portw za spraw oglnonarodow, ktra w powanym stopniu miaa zadecydowa o awansie cywilizacyjnym kraju. We wrzeniu 1919 roku kontradmira Kazimierz Porbski przedstawi Memoria w sprawie polityki polskiej na Batyku. W opracowaniu tym K. Porbski proponuje aby spoeczestwo i jego elity podjy wielki wysiek a zarazem skok cywilizacyjny, jakiego nie uczyniono w dziedzinie spraw morskich nigdy w dziejach Polski, proponuje wykorzystanie Morza Batyckiego do rozwoju gospodarczego Polski. Pod kierownictwem kontradmiraa Kazimierza Porbskiego, przy poparciu Bandery Polskiej opracowano nastpujce projekty ustaw: 1. Ustawa sejmowa o godach i barwach. 2. Przepisy o okazywaniu morskiej bandery handlowej. 3. Ustawa o pomierzeniu statkw handlowych i przepisy techniczne z tym zwizane. 4. Ustawa o subie eglarskiej. 5. Rozdzia ustawy konsularnej dotyczcy kompetencji konsulw w sprawach morskich. 6. Rozdzia ustawy celnej dotyczcy nadzoru celnego na morzu i wybrzeu. 7. Statut handlowej szkoy morskiej. 8. Ustawa o zwalczaniu chorb epidemicznych na morzu. 9. Przepisy o nadzorze sanitarnym w portach polskich. 10. Statut rzdowej linii eglugowej. W dziedzinie budownictwa morskiego przygotowano projekt ustawy o popieraniu budownictwa statkw morskich i egludze morskiej, opracowano plan morskiej obrony pastwa. Podjto te starania aby tytuem reperacji przej jednostki wojenne od flot byych pastw zaborczych. W lipcu 1919 roku sformowano Batalion Morski w Modlinie, zorganizowano Szko Marynarki, przygotowujc 300 marynarzy do objcia niszych funkcji w subie morskiej, maszynistw, motorzystw, palaczy, sternikw, sygnalistw. W maju 1919 roku Stowarzyszenie wydao pierwszy numer czasopisma Bandera Polska, ktrego celem byo wzbudzenie w spoeczestwie zainteresowania eglug, morzem oraz rzekami. Realizacj tak ambitnych celw podjo si grono romantykw, ktrzy w uszach syszeli szum morskich fal, rozumieli jakie wartoci przedstawiaj Morze Batyckie i rzeki. W maju 1919 roku Stowarzyszenie Bandera Polska przeksztacio si w Towarzystwo Liga eglugi Polskiej. Statut Towarzystwa Liga eglugi Polskiej, zatwierdzony w dniu 31 maja 1919 roku przez Ministerstwo Spraw Wewntrznych zawiera zapis: Towarzystwo ma na celu popieranie polskich drg wodnych, portw, eglugi. Prezesem Zarzdu Ligi eglugi Polskiej zosta kontradmira Kazimierz Porbski. Liga eglugi Polskiej powoaa sekcje problemowe: propagandy, przyjaci marynarza polskiego, techniczn, ekonomiczn, budowy statku szkolno handlowego, marynarki wojennej, marynarki handlowej, sekcj modziey oraz komitet wykonawczy.

- 10 -

W wydanym w lipcu 1919 roku czasopimie Bandera Polska przedstawiono Memoria Ligi eglugi Polskiej do Wysokiego Sejmu, w ktrym wskazywano na konieczno utworzenia Urzdu ds. Wodnych. W dniu 10 lutego 1920 roku w Pucku odby si akt zalubin Polski z morzem, z udziaem generaa Jzefa Hallera oraz licznego grona dziaaczy Ligi eglugi Polskiej. Podczas przeprowadzenia I Walnego Zebrania Czonkw, ktre odbyo si 1 kwietnia 1920 roku, Liga eglugi Polskiej liczya 5218 czonkw. W czasie wojny z Rosj Sowieck w 1920 roku, Liga organizowaa werbunek ochotnikw do Armii Polskiej, zbieraa skadki na szpital w Moodecznie oraz prowadzia wiele innych akcji na rzecz obrony kraju. W walkach z bolszewikami uczestniczyli czonkowie Ligi eglugi Polskiej, Kontradmira K. Porbski bra udzia w obronie Warszawy na odcinku Zegrze Dbe, by dowdc Obrony Rzecznej. Podlegaa mu Flotylla Piska i Flotylla Wilana. Obie te flotylle dzielnie walczyy na Wile, od Gry Kalwarii do Pocka, na Bugu, Prypeci i Dnieprze. W dniu 8 grudnia 1920 roku w Tczewie odbya si uroczysto otwarcia Szkoy Morskiej, powstaej z inicjatywy wiceadmiraa K. Porbskiego. Szkoa na dwch wydziaach (nawigacyjnym i mechanicznym) rozpocza ksztacenie oficerw marynarki handlowej. Dyrektorem zosta Antoni Garnuszewski, czonek Ligi eglugi Polskiej. Bya to pierwsza tego rodzaju uczelnia w historii Polski. Antoni Garnuszewski w czasie pracy w Szkole Morskiej opracowa i wyda do druku pierwsze podrczniki fachowe w jzyku polskim Budowa okrtu i Teoria okrtu. W 1930 roku Szkoa Morska zostaa przeniesiona do Gdyni. Po zakoczeniu wojny z bolszewikami w 1921 roku, rozpoczto akcj promujc rozwj gospodarki morskiej, eglugi rdldowej oraz sportw wodnych. Przypominano spoeczestwu polskiemu, e Odzyskawszy wasny brzeg morski, z ktrego dawniej nie umielimy naleycie korzysta, dzi winnimy ze wszech miar dy do wyjcia przez ten brzeg na szeroki wiat mrz i oceanw po bogactwa w nich zawarte winnimy rk wyciga, bogactwa te w miar si naszych posi i z nich korzysta. Nie wolno nam dopuci by cudzoziemcy nas w tym uprzedzili, gdy to lenistwo mogoby si na nas srodze zemci. Kady statek polski to nowa ziemia polska, to nowy warsztat pracy, to nowy skarb Narodu. Kady statek pod bander polsk to suszna duma Narodu, to chwaa i rozgos imienia polskiego. Tekst ten zawarty by w Odezwie Ligi eglugi Polskiej z 1921 roku, skierowanej do Spoeczestwa Polskiego. Dziaalno promocyjna zacza przynosi pierwsze efekty. Oddzia Tczewski Ligi eglugi Polskiej, podj uchwa o zbieraniu funduszy na zakup statku, a Oddzia w Toruniu zainicjowa zbirk na rzecz budowy stoczni rzecznej w Tczewie. W kocu 1921 roku LP liczya przeszo 20 tysicy czonkw, skupionych w 50 oddziaach. Liga eglugi Polskiej zainicjowaa take organizacj dorocznych regat eglarskich w Gdyni. Pierwsze, z udziaem odzi rybackich, odbyy si w dniu 5 sierpnia 1922 roku. W dniu 29 kwietnia 1923 roku w czasie wizyty Prezydenta RP Stanisawa Wojciechowskiego w Gdyni, delegacja LP wrczya Prezydentowi dyplom honorowego czonka Ligi eglugi Polskiej. Rwnie i to dziaanie miao na celu przekonanie jak najwikszego grona wpywowych ludzi w Polsce do poparcia decyzji w sprawie podjcia przez Sejm ustawy o budowie portu w Gdyni. W 1923 roku Liga eglugi Polskiej rozesaa opracowan przez czonka Zarzdu Juliana Rummla ksik p.t. Port w Gdyni, do ministrw i wielu wpywowych osb w Polsce w celu zainteresowania ich inicjatyw budowy portu w Gdyni. Ksika ta miaa olbrzymi znaczenie w podjciu decyzji o budowie portu w Gdyni. Pniejszy wsptwrca polskiej polityki morskiej, Eugeniusz Kwiatkowski, w artykule wspomnieniowym z 1968 roku, napisa na skutek usilnych zabiegw Ligi eglugi Polskiej, Sejm podejmie 23 wrzenia 1922 roku uchwa o budowie portu handlowego w Gdyni. Podczas Walnego Zebrania czonkw Ligi eglugi Polskiej w Gdyni w dniu 27 kwietnia 1924 roku, uchwalono przyjcie nowej nazwy dla Stowarzyszenia Liga Morska i Rzeczna. - 11 -

Uzupeniono zakres statutowych dziaa Ligi o wspdziaanie w tworzeniu siy zbrojnej na morzu i rzekach. Dziaalno Ligi Morskiej i Rzecznej miaa obejmowa nie tylko ziemie polskie ale i wychodstwo polskie. Prezesem Rady Ligi Morskiej i Rzecznej zosta wiceadmira Kazimierz Porbski. Wrd czonkw Rady Ligi Morskiej i rzecznej spotykamy takie postacie jak Julian Rummel, minister Jerzy wirski, inynier Tadeusz Wenda, genera Mariusz Zaruski, pisarz Stefan eromski i inni. Stefan eromski urzeczony skrawkiem polskiego wybrzea, dostpem do Batyku oraz odzyskaniem caej Wisy wraz z dopywami, napisa wspania trylogi Wisa 1918 r, Wiatr od morza 1922 r, Midzymorze 1924 r. W tych wspaniaych utworach odkrywano przed Polakami w wymiarze historii Pastwa Polskiego, pikno Krlowej Rzek Wisy oraz Morza Batyckiego, z ktrym Polacy byli zwizani przez wieki. Rozpoczto wydawanie miesicznika Morze. Przedstawiciele Zarzdu Ligi uczestniczyli niemal we wszystkich konferencjach morskich i eglugowych organizowanych przez wadze pastwowe, co wiadczy o autorytecie i zaangaowaniu Ligi Morskiej i Rzecznej. Kierunki dziaania poszczeglnych oddziaw LM i R byy bardzo rne, np. oddzia w Krlewskiej Hucie prowadzi intensywne dziaania promocyjne w sprawie poczenia lska drogami wodnymi z Wis. Oddziay we Lwowie i Wilnie zwracay uwag na rozwj sportw i turystyki wodnej. Oddzia w Poznaniu zaj si tworzeniem harcerstwa morskiego. Coraz wiksz rol zacz odgrywa miesicznik Morze, ktry sta si bardzo wanym opiniotwrczym czasopismem. Liga wzywaa do codziennej, rzetelnej pracy nad zagospodarowaniem odzyskanego wybrzea, uznajc e przyszo Polski na morzu nie tylko zaley od koniunktury i nastrojw, ale od nas samych, od naszej pracy, od codziennego wysiku, naszej inicjatywy i od naszej energii. Naley zada kam legendzie faszywych prorokw o braku przedsibiorczoci, zdolnoci organizacyjnych naszego spoeczestwa, o naszym narodowym lenistwie. Podczas III Walnego Zjazdu Delegatw LM i R, ktry obradowa w dniach 25 27 padziernika 1930 roku w Gdyni, Prezesem Zarzdu Gwnego wybrano gen. Gustawa Orlicz Dreszera, uchwalono nowy statut, ktry jednoczenie zamieni nazw Stowarzyszenia na Liga Morska i Kolonialna. Jedn z przyczyn zmiany nazwy Stowarzyszenia byy sprawy odradzania si roszczeniowych da organizacji niemieckich aby zrewidowane zostay postanowienia traktatu wersalskiego, co do odebranych Niemcom ziem, nalecych do Polski. Rewizjonici niemieccy zaczli kwestionowa granice pastwa Polskiego. Polska dla rwnowagi zacza upomina si o przyznanie czci terenw byych kolonii nalecych do Niemiec. W ten sposb LM i K zacza odpowiada na polu midzynarodowym na roszczenia Niemieckiego Zwizku Kolonialnego. W strukturach Ligi Morskiej i Kolonialnej funkcjonowa zwizek Pionierw Kolonialnych zajmujcy si opracowywaniem i promowaniem programw emigracyjno kolonialnych. Wybrany genera G. Orlicz Dreszer na prezesa Zarzdu Gwnego Ligi, w znaczcy sposb podwysza rang Stowarzyszenia, gdy w tym czasie by jednym z trzech kandydatw na stanowisko Gwnego Inspektora Si Zbrojnych II Rzeczypospolitej. Nowy prezes by dziaaczem duego formatu, potrafi w cigu paru lat przeksztaci Lig w masow organizacj, nie tylko spoeczn ale i polityczn, odgrywajc do istotn rol w yciu politycznym i gospodarczym II Rzeczypospolitej, stanowic orodek ksztatowania opinii publicznej. Statut LM i K uchwalony na Zjedzie gdyskim, okrela (w art. 3), e Stowarzyszenie dy bdzie do: 1. Podniesienia rozwoju i jak najszerszego spopularyzowania wiedzy w zakresie spraw morskich, rzecznych i emigracyjno kolonialnych.

- 12 -

2. Czynnego wspdziaania w tworzeniu i rozbudowie wszelkich urzdze koniecznych do rozwoju polskiej eglugi morskiej i rdldowej, a wic floty wojennej, marynarki handlowej, portw, regulacji rzek i rdldowych drg wodnych oraz handlu morskiego, rybowstwa i przemysu z eglug zwizanego. 3. Utrzymania cisego kontaktu z wychodstwem polskim za granic w zakresie jego ycia narodowego i kulturalnego. 4. Pozyskanie terenw celem zapewnienia narodowi polskiemu nieskrpowanej ekspansji ludzkiej i gospodarczej oraz do koncentracji wychodstwa polskiego na obczynie i podtrzymania jego spjnoci z Krajem Ojczystym. W 1930 roku organizacja wkroczya w now faz dziaalnoci, ktrej przywiecaa wizja mocarstwowej Polski. Tym wizjonerem by przede wszystkim gen. G. Orlicz Dreszer, gorcy patriota i dynamiczny dziaacz. Podczas Zjazdu w Gdyni, podjto dziaania majce na celu wczenie do struktur Ligowych Komitetu Floty Narodowej, kierowanego przez gen. Mariusza Zaruskiego. W Zarzdzie Gwnym utworzono trzy wydziay: Morski (z sekcjami marynarki wojennej oraz eglugi morskiej) i Rybactwa, eglugi rdldowej (z sekcjami drg wodnych, eglugi rdldowej oraz sportw wodnych) i Kolonialny (z sekcjami ekonomiczn, mandatow, bada terenowych i higieny tropikalnej). W programie zjazdu podkrelono utrwalenie stanu posiadania nad Batykiem (w kontekcie zagroenia niemieckiego), rozbudow rdldowych drg wodnych oraz uzyskanie nowych terenw osadniczych dla planowanej ekspansji ludnociowej, uzasadnionej przyrostem naturalnym przekraczajcym moliwoci pracy. W okresie od roku 1930 do 1939, Liga Morska i Kolonialna, na skutek dynamicznego rozwoju, stale zwikszaa liczb czonkw: w 1933 r. 70630 osb w 1935 r. 282072 osb w 1937 r. 535237 osb w dniu 1 czerwca 1939 r. 992780 osb z czego koa szkolne liczyy 317 075 osb. Liga Morska i Kolonialna staa si drug co do wielkoci organizacj spoeczn. Zadziwiajcym jest fakt, e w II Rzeczypospolitej dostp do morza liczy zaledwie 140 km. W tym czasie gwnymi rzekami Polski byy Wisa, Bug, Narew, Niemen, Prype, Dniestr, Warta, Note, San, Pilica. Problematyka morska i rzeczna stay si dla spoeczestwa jednym z najwaniejszych elementw przycigajcych modzie. W 1931 roku z wizyt w Stanach Zjednoczonych, przebywa gen. G. Orlicz- Dreszer, od tego czasu datuje si rozwj struktur ligowych wrd Polakw w najwikszych miastach amerykaskich, m.in. Nowym Jorku, Chicago, Filadelfii i innych. Rwnie w Ameryce Poudniowej w orodkach polonijnych zaczy powstawa koa, oddziay LM i K. Placwki Ligi dziaay rwnie we Francji, Belgii, Czechosowacji, Kanadzie, Austrii, Maroku, Australii, Brazylii. Na terenie Stanw Zjednoczonych funkcjonowao 40 oddziaw Ligi Morskiej i Kolonialnej. W 1934 roku LM i K zakupia w stanie Parana w Brazylii tereny o powierzchni okoo 30 tys. ha z przeznaczeniem na polsk akcj osadnicz, ktr miao samodzielnie przeprowadzi Stowarzyszenie. Rozpoczto program zaludnienia zakupionych terenw przy udziale polskich osadnikw. Genera Orlicz Dreszer spowodowa, e dziaalno Ligi Morska i Kolonialnej miaa due poparcie w Sejmie i Senacie oraz Rzdzie RP. W strukturach LM i K znaleli si tacy dziaacze gospodarczy, jak gen. Roman Grecki prezes Banku Gospodarstwa Krajowego, Wadysaw Raczkiewicz Marszaek Senatu, gen. Ferdynand Zarzycki Minister Przemysu i Handlu, Jzef Kouchowski Wiceminister w tym resorcie, Henryk Strasburger Komisarz Generalny RP w Wolnym Miecie Gdasku, grupa wyszych - 13 -

oficerw wojskowych: generaowie Stanisaw Kwaniewski, Wacaw Przedziecki, Mariusz Zaruski, Stefan Pustawski, oficerowie Marynarki Wojennej kontradmira Jerzy wirski i inni. Honorowymi Czonkami LM i K byli: Marszaek Jzef Pisudski, Prezydent Ignacy Mocicki, Marszaek migy Rydz, biskup morski Stanisaw Okoniewski, wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski, Wacaw Sieroszewski Prezes Polskiej Akademii Literatury, genera Kazimierz Sosnkowski, wielu wojewodw, posw i senatorw. Dziki generaowi Dreszerowi, Liga Morska i Kolonialna zacza promowa idee likwidacji cywilizacyjnego opnienia oraz doczenia do pastw wysokorozwinitych. Idee te trafiy do modziey przez promowanie spraw morskich, eglarskiej przygody, wasnej marynarki wojennej i handlowej, perspektyw zamorskiej ekspansji gospodarczej i ludnociowej. Stworzony Fundusz Obrony Morskiej i Fundusz Akcji Kolonialnej sprzyjay tym ideom. Miesicznik Morze sta si podstawowym medium prasowym LM i K. Fundusz Obrony Morskiej powoany zosta na mocy uchway Rady Ministrw z dnia 20 stycznia 1933 r, powierzajcej Lidze organizacj zbirki na Marynark Wojenn. Przewodniczcym Zarzdu FOM zosta gen. dyw. Kazimierz Sosnkowski. Prowadzenie przez Lig zbirki funduszy na zakup floty wojennej, uznane zostao za osobisty sukces gen. Orlicza Dreszera. Zbirk na pierwszy okrt podwodny zakoczono 1 wrzenia 1937 r. Zakupiony w stoczni holenderskiej okrt podwodny otrzyma nazw ORP Orze. Po pierwszym sukcesie, gen. Orlicz Dreszer wykorzystywa kad okazj, by propagowa zakup nastpnych okrtw wojennych. Zarzd Gwny by w tej sprawie jednomylny. W 1932 r. kolejnym udanym przedsiwziciem Ligowym byo zorganizowanie wita Morza. Inicjatorem by Andrzej Wachowiak, czonek Zarzdu Gdaskiego Okrgu LM i K. Od tego czasu pod koniec czerwca kadego roku odbywao si wicenie kutrw, odzi rybackich oraz imprezy i zawody morskie i rzeczne. W 1936 roku gen. Orlicz Dreszer, wsplnie z Jzefem Kouchowskim opracowa memoria w sprawie polskiego programu morskiego, przekazany Wadzom RP, ktry spowodowa opracowanie 6 letniego planu rozwoju si zbrojnych (w tym marynarki wojennej). Akcja rozbudowy floty wojennej miaa na celu dostosowanie si zbrojnych na morzu i rzekach do sytuacji jaka wytworzya si na skutek rozbudowy floty wojennej Niemiec i Zwizku Sowieckiego na Morzu Batyckim i rzekach. Rozwj eglugi rdldowej i drg wodnych nalea do podstawowych postulatw LM i K, a gen. Orlicz Dreszer powieci tym kwestiom, wiele wystpie na forum Sejmu. Rozwaano budow kanau Bydgoszcz Gdynia, w celu usprawnienia poczenia z portem Gdynia. Czonek Zarzdu in. Alfred Konopka, przygotowa koncepcj rozwoju wilanej drogi wodnej oraz utworzenia centralnego portu rdldowego w Warszawie. Definiujc osignicia gen. Orlicz Dreszera na forum Ligi Morskiej i Kolonialnej, jeden z dziaaczy Ligowych napisa Prezes Orlicz Dreszer nauczy nas marzy, chcie, tworzy i budowa. Myl, e genera Orlicz Dreszer zasuy sobie na tak ocen. Niepowetowan strat dla LM i K bya tragiczna mier generaa w dniu 16 lipca 1936 r. Zgin wizjoner Polski mocarstwowej, wspaniay organizator LM i K, propagator rozwoju gospodarki morskiej, rzecznej, obronnoci. Kolejnym prezesem LM i K do rozpoczcia wojny wiatowej by gen. Stanisaw Kwaniewski, rzecznik rozwoju eglugi rdldowej. Pozytywne efekty przyniosa wsppraca Ligi Morskiej i Kolonialnej z wicepremierem Eugeniuszem Kwiatkowskim Honorowym Czonkiem LM i K. Eugeniusz Kwiatkowski uwaa e LM i K jest spoecznym sojusznikiem wicepremiera w sprawach dotyczcych rozwoju nowoczesnej gospodarki morskiej oraz eglugi rdldowej. Eugeniusz Kwiatkowski posiada wizj rozwinitej nowoczesnej gospodarczo Polski, potrafi t wizj z olbrzymi cierpliwoci i determinacj realizowa. By zawsze do dyspozycji Ojczyzny, tak w okresie II Rzeczypospolitej jak i po II wojnie wiatowej.

- 14 -

By inicjatorem rozwoju przemysu obronnego, przeprowadzi budow i rozbudow Gdyni, miasta i portu, rozbudow infrastruktury polskiego wybrzea, powoania Przedsibiorstwa eglugi Polskiej oraz stoczni gdyskiej. By wspautorem 5-letniego planu rozbudowy drg wodnych w latach 1936 1941. Po II wojnie wiatowej proponowa budow kanau Odra Dunaj, budow morskiego portu paliwowego oraz rozbudow transportu wodnego. Liga Morska i Kolonialna, rozbudzia wiadomo morsk w spoeczestwie. Przekonaa modzie do eglarstwa, turystyki wodnej, sportw wodnych, skutecznie wdroya szacunek do ywiou wodnego, nauczya etyki eglarskiej. Przyczynia si do organizacji szkolnictwa morskiego i eglarskiego. Duo pracy i zabiegw wkadano w wydawanie periodykw prasowych: Morze, Polska na Morzu, Gazetka Morska, Szkwa, Sprawy Morskie i Kolonialne, Biuletyn LM i K. Dziaacze Ligowi uczestniczyli w programach radiowych o tematyce morskiej, eglugowej i turystycznej. Z inicjatywy LM i K powstay filmy o tematyce morskiej: Polscy pionierzy na Czarnym Ldzie, ORP bik, Gdask, Pod znakiem biaych agli, Manewry jachtem, Zwiedzamy Gdyni. Du rol przypisywano wydawaniu ksiek i broszur o tematyce morskiej i eglugowej. Wydano 259 tytuw. Organizowano due wystawy o charakterze morskim i eglugowym. Najciekawsze z nich to: Polskie morze i Gdask w grafice i literaturze XVI XX w. Organizowano recitale muzyczne o tematyce morskiej z udziaem znanych artystw np. Jana Kiepury, Orkiestry Reprezentacyjnej Marynarki Wojennej. Wydano piewnik Morski Feliksa Nowowiejskiego. Organizowano obchody wita Morza. Kolejne wita Morza, o zasigu krajowym, odbyway si pod hasami: w 1934 roku Sia Rzeczypospolitej na morzu, Bezpieczestwo granicy morskiej w 1935 roku Rkami robotnika polskiego z materiaw krajowych budujemy okrty we wasnej stoczni. w 1936 roku Musimy Polsk dozbroi na morzu w 1937 roku Chcemy silnej floty wojennej i kolonii w 1938 roku damy upowszechnienia wiadcze na rozbudow floty wojennej. Zgodnie z inicjatyw gen. G. Orlicz Dreszera : Kademu witu Morza nadawany by charakter odpowiadajcy w danym roku specjalnie wanemu wydarzeniu dziejowemu, odnonie polskiej racji stanu w zakresie rozwoju naszej ekspansji morskiej. Podczas pierwszego wita Morza, wanym akcentem byo lubowanie, ktre w imieniu przedstawicieli miast i powiatw pomorskich na rce Prezydenta RP prof. Ignacego Mocickiego zoy Starosta Pomorski Wincenty cki. Tekst lubowania: zahartowani w dobie uporczywej obrony jzyka i ziemi, kultury i mienia oraz caej tradycji przed chciwym spadkobiercom rycerzy krzyackich, wzmacniamy dzi nierozerwalno wizw naszych z Polsk, lubujemy Jej wierno i wytrwao niezomn... W 1939 roku uczestnicy obchodw wita Morza skadali uroczyste lubowanie: Przysigamy odwiecznych praw do Batyku i morskich przeznacze Rzeczypospolitej strzec! Nad ujciem Wisy stra niezomn trzyma! Dorobek Polski na wybrzeu i morzu pomnaa! Braci naszych za granicami, nierozerwaln cze Narodu Polskiego, wspomaga i broni! Tak nam dopom Bg. Czonkowie LM i K wito Morza rozpoczynali od udziau w uroczystej Mszy witej. W obchodach wita Morza uczestniczyy najwysze wadze RP oraz samorzdowe. LM i K zorganizowaa wasne placwki naukowo badawcze Instytut Naukowy, zajmujcego si badaniem morza, transportem i handlem morskim.

- 15 -

W zakresie turystyki i sportw wodnych organizowano tanie wycieczki do Gdyni i na Hel, wycieczki statkami morskimi dla modziey, wycieczki do Czerska, Modlina i Mocin i wiele innych. Zgodnie z preferowanym hasem Pracujc na ldzie wypoczywaj na wodzie organizowano masowe spywy wodniackie rdldowymi drogami wodnymi do morza. W 1935 roku odby si spyw od Morza Batyckiego do Morza Czarnego z udziaem modziey. W celu rozwoju eglugi morskiej opracowany zosta program utworzenia floty handlowej. Projekt opracowa S. gowski (zakup i budowa w kraju). Powoano przedsibiorstwo eglugowe morskie dla przewozu wgla i innych towarw oraz dla przewozu pasaerw o nazwie egluga Polska. Dziaacze LM i K uwaali, e rozwj przemysu okrtowego powinien stanowi wany element programu gospodarczego II Rzeczypospolitej. Dziki olbrzymiemu sukcesowi organizacyjnemu LM i K w 1939 roku liczya prawie milion czonkw, z czego prawie poow stanowia modzie. Czonkowie LM i K zdali egzamin z patriotyzmu podczas II wojny wiatowej. Walczyli we wszystkich formacjach Wojska Polskiego Wielu polego z broni w reku. Zamordowani zostali przez Niemcw m.in.: In. Wacaw Gierdziejewski Czonek Rady Gwnej Prof. Stanisaw Pawowski Czonek Rady Gwnej Gen Mariusz Zaruski zmar w sowieckim wizieniu w Chersonie Kontradmira Ksawery Czarniecki Czonek Prezydium ZG, zamordowany w Katyniu przez komunistw sowieckich. Liczni dziaacze Ligowi, uczestniczyli w pracach Wydziau Marynarki Wojennej Oddziau III Komendy Gwnej Armii Krajowej. Wydzia ten zajmowa si organizowaniem zwizkw marynarki wojennej, prowadzi wywiad morski. onierzami AK byli: kmdr Rafa Czeczott, Feliks Rostkowski, Janusz Lewandowski, Witold Bublewski, Ludwik Hempel i inni. Aktywno dziaaczy LM i K widoczna bya rwnie na uchodstwie. W Londynie wydawano miesicznik Polska na Morzu. Ministrem Skarbu w Rzdzie RP w Londynie by Henryk Strasburger wiceprezes RGLM i K. Cinie si pytanie, skd dziaacze Ligowi z okresu II Rzeczypospolitej czerpali energi twrcz i arliwy patriotyzm. Byli wychowani na lekturze ksiek Adama Mickiewicza, Juliusza Sowackiego, Cypriana Kamila Norwida, Henryka Sienkiewicza. W II Rzeczypospolitej nawet powietrze byo patriotyczne. Gdy jeszcze znaczna cz kraju bya pod niemieck okupacj, w Lublinie trway prace nad powoaniem Ligi Morskiej. Dnia 20 padziernika 1944 roku powstaje Liga Morska oparta na przedwojennych zasadach. Podczas II Zebrania Organizacyjnego w Lublinie, prezesem Tymczasowego Zarzdu Gwnego LM wybrano Jana ona Manugowicza, delegowanego przez Biuro Polityczne PPR. W kwietniu 1945 r Tymczasowy Zarzd Gwny zosta przeniesiony do Warszawy, dawnej siedziby LM i K przy ul. Widok 10. LM staa si sukcesork organizacji midzywojennych i rozpocza kontynuacj jej dziea. Stao si to zasug przedwojennych jej dziaaczy, ktrzy aktywnie wczyli si do pracy. Ze zrozumiaych wzgldw traci w nazwie element Kolonialna. W krtkim czasie powstaj terenowe ogniwa tej organizacji w Gdyni, Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Lublinie, Kielcach, Radomiu, Ustce, Wadysawowie, Olsztynie, Mikoajkach, Ronowie, Kruszwicy i wszystkich wikszych miastach Polski. Rozwj tej organizacji postpowa stopniowo w miar wyzwalania kraju i nastpowania normalizacji ycia spoeczno politycznego kraju. O rozwoju Ligi Morskiej niech wiadcz dane w kocu 1945 roku skupiaa ona ju 155 tysicy czonkw, w tym 40% stanowia modzie. Od 1950 roku Liga Morska poddawana bya naciskom politycznym przez wczesne wadze, ktre chciay j przeksztaci w polityczn organizacj paramilitarn wzorowan na odpowiednikach radzieckich. - 16 -

Jej gwnym zadaniem miao by mobilizowanie spoeczestwa do walki o wykonanie planw produkcyjnych, pogbianie przyjani ze Zwizkiem Radzieckim i krajami socjalistycznymi, a take walka z siami imperialistycznymi. Ju w listopadzie 1945 roku ukazuje si pierwszy numer Morza organ Ligi Morskiej adresowany do dorosych czonkw organizacji. Prawie w tym samym czasie ukaza si pierwszy numer Modzie Morska jako miesicznik. Periodyki Ligi Morskiej okresu powojennego osigay nakady 15 tysicy egzemplarzy. W okresie istnienia powojennej Ligi Morskiej w latach 1944 1953, w zniszczonym kraju, przy brakach podstawowych produktw ywnociowych Liga wydaa 6 pozycji literaturowych ksikowych i broszurowych. Wielkim osigniciem powojennej Ligi byo natychmiastowe przystpienie do wydobycia, zabezpieczenia i wyremontowania eglarskiego sprztu pywajcego. Miao to miejsce nie tylko na wybrzeu ale rwnie na jeziorach i rzekach. Organizacja ta ju w 1946 roku posiadaa 300 jednostek pywajcych, z ktrych 170 zostao cakowicie wyremontowanych. W lipcu 1946 r. Rada Ministrw wydaa rozporzdzenie o przeksztaceniu LM i K w LM, przygotowano nowy statut oraz nadano status stowarzyszenia wyszej uytecznoci. Od czasu tworzenia struktur ligowych rozpoczo si zwalczanie przedwojennych dziaaczy oraz idei, jakie przyjte byy przez LM i K. Nasili si konflikt ideowy. Wdze komunistyczne stosoway rne metody walki. W prasie, radiu dziaaczy LM i K okrelano jako niedobitki kliki sanacyjno endeckiej, czekajcych na Andersa. Stosowano donosy, skargi, anonimy, pomwienia, oskarenia sdowe, czyniono pretensje za brak wsppracy ze ZMP, na brak ideowego wsparcia w sprawie utrwalania sojuszu ze Zwizkiem Radzieckim, za opr przed pisaniem listw pochwalnych do Stalina itp. I Walny Zjazd LM odby si w Warszawie w dniu 23 lutego 1947 r., z udziaem wielu przedwojennych dziaaczy: in. Antoni Garnuszewski, kpt. egl. w. Konstanty Maciejewski, Witold Bublewski, Stanisaw Eryciski. Prezesem LM zosta kontradmira Adam Mohuczy. Do Rady Gwnej wybrano: Prymasa Polski kardynaa Augusta Hlonda, Gen. Dyw. Juliusza Rommela, in. Eugeniusza Kwiatkowskiego, Witolda Bublewskiego, due grono oficerw Marynarki Wojennej: In. Alfred Konopka Kmdr Karol Kope Kmdr Stanisaw Jaboski Tadeusz Ocioszyski Dla rwnowagi PPR wystawio swoich przedstawicieli: Stefana Jdrychowskiego Hilarego Minca Gen. Aleksandra Zawadzkiego Jakuba Prawina Gen. Wadysawa Korczyca Pk. Stanisawa Kiryluka W 1948 roku kontradmiraa A. Mohuczego odsunito od prac w LM. Aresztowano go w grudniu 1949 r. i skazano w 1950 r na 13 lat wizienia. Zmar w sztumskim wizieniu 7 maja 1953 roku. Uwolniony od zarzutw i zrehabilitowany zosta w 1957 roku. Taki by los dziaacza Ligowego w komunistycznym pastwie prawa. W 1948 roku w szeregach Ligi byo ponad 400 tys. czonkw, w tym ponad 100 000 to modzie. Jednake 1948 rok zaznaczy si represjami w stosunku do organizacji, w ramach tzw. czujnoci usuwano przedwojennych dziaaczy Ligi Morskiej, ktrych oskarano, e s niedobitkami bdnej i mtnej frazeologii o idei morskiej i maj romantyczny stosunek do morza. Systematycznie likwidowano poszczeglne pisma Ligowe, w roku 1953 pozostao jedynie Morze. W kwietniu 1953 roku niezgodnie ze statutem Liga Morska zostaa wczona do Ligi Przyjaci onierza, przeksztaconej z czasem w Lig Obrony Kraju. - 17 -

Przestaa istnie organizacja biorca swj rodowd z Bandery Polskiej, o wspaniaych patriotycznych tradycjach i olbrzymich zasugach morskich i rzecznych. Stowarzyszenie o tradycjach patriotycznych, promujce wartoci narodowe oraz rozwj gospodarczy zgodny z interesami Polskimi, nie byo potrzebne Bierutom, Cyrankiewiczom, Ochabom, Mincom, Radkiewiczom. O saboci Ligi Morskiej okresu powojennego, z powodu braku politycznego bogosawiestwa jej dziaa, wiadczy fakt, e odzyskana sztandarowa polska jednostka harcerska Zawisza Czarny staa samotna w gdyskim porcie, ulegaa dalszej dewastacji i w kocu ulega zatopieniu stojc przy nabrzeu. Podniesiona zostaje z dna basenu portowego, a po pewnym czasie wadze portu gdyskiego podjy decyzj wyholowania jej w rejon Zatoki Puckiej, gdzie zostaa zatopiona. Pozbyto si kopotu. Przed II wojn wiatow, na jej pokadzie, pod dowdztwem generaa Mariusza Zaruskiego wychowywana bya wspaniaa harcerska modzie, ktra zapisaa pikne karty naszej historii w walce z okupantem, a po wojnie ci co przeyli wczyli si w nurt odbudowy zniszczonego kraju i stali si organizatorami powstajcej gospodarki morskiej i Ligi Morskiej. W grudniu 1980 roku, Roku Pierwszej Solidarnoci, w Gdyni odbywa si II Kongres Kultury Morskiej, podczas ktrego jednogonie podjto uchwa o reaktywowaniu stowarzyszenia Liga Morska. Pierwszym prezesem wybrano Przemysawa Smolarka dyrektora Centralnego Muzeum Morskiego. W dniu 22 kwietnia 1981 roku w Wydziale Spraw Wewntrznych Urzdu Wojewdzkiego w Gdasku zarejestrowano stowarzyszenie pod nazw Liga Morska z terenem dziaania na caym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej z siedzib wadz naczelnych w miecie Gdasku. Zostaa ona reaktywowana po prawie trzydziestoletniej nieobecnoci na polskiej arenie morskiej z inicjatywy II Kongresu Kultury Morskiej, jako niezalena organizacja, ktrej celem jest: - ksztatowanie i stae rozwijanie wiadomoci morskiej polskiego spoeczestwa jako jednej z podstaw bytu narodowego - dziaanie zmierzajce do systematycznego uwiadamiania spoeczestwu znaczenia gospodarki morskiej i wodnej rdldowej dla pomylnoci Narodu i Pastwa Polskiego, - dziaanie na rzecz wszechstronnego, staego rozwoju polskiej gospodarki morskiej i wodnej rdldowej oraz nauk sucych tym zagadnieniom, - dziaanie na rzecz rozwoju kultury, sztuki i literatury marynistycznej, wychowania morskiego oraz sportw i turystyki wodnej, - propagowanie tradycji polskiej marynarki wojennej i umacnianie patriotycznych postaw obronnoci morskiej. Siedzib w Gdasku przy Dugim Targu 11 przydzieliy wadze wojewdzkie. Od 1982 r do 1986 r. funkcj prezesa Ligi Morskiej peni kontradmira Henryk Pietraszkiewicz, Zastpca Dowdcy Marynarki Wojennej. Od 1990 r do 2007 r. funkcj prezesa LM i R peni Bronisaw Komorowski, pose na Sejm RP, nastpnie Marszaek Sejmu RP. Od 2007 roku peni zaszczytn funkcj Prezesa Honorowego LM i R. Rozpocz si nowy okres dziaalnoci i odbudowy struktur tej zasuonej dla Polski organizacji spoecznej. Liga Morska zacza coraz aktywniej powraca do roli organizatora obchodw wita Morza w kraju oraz wanych przedsiwzi wodniackich. Widoczne osignicia zacza odnotowywa w latach dziewidziesitych. W ramach obchodw 1000-lecia pierwszego zapisu historycznego o Gdasku, Liga Morska zaplanowaa na lata 1995 1997 zorganizowanie szeregu imprez wodniackich o charakterze gwiadzistego spywu Wis i jej dopywami do Gdaska statkw, tratw oraz jednostek sportowych i turystycznych. Imprezy te nawizyway do staropolskich tradycji flisackich, sigajcych czasw Kazimierza Wielkiego, Jagiellonw oraz pniejszych, a do koca XIX wieku. - 18 -

Pierwsza rekonesansowa edycja Flisu odbya si w dniach 22 VI 2 VII 1995 roku na Wile, na trasie rejsu flisackiego zwanego Flis 1995 od Warszawy do Gdaska. Flis 1995 upamitnia rwnie 400 lecie pierwszego wydania w 1595 roku wierszowego tekstu Sebastiana Fabiana Klonowca, pt. Flis to jest spuszczanie statkw Wis i innymi rzekami do niej przypadajcymi, bdcego skarbnic wiedzy o zwyczajach flisackich, wiedzy szkutniczej i nawigacyjnej. Organizatorem Flisu 1995 bya Liga Morska, przy wspudziale samorzdowych wadz miast nadwilaskich, Dowdztwa Marynarki Wojennej, Centralnego Muzeum Morskiego, Okrgowych Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Warszawie i Gdasku oraz Przedsibiorstw Budownictwa Wodnego w Warszawie i Tczewie. Uczestnikami Flisu bya modzie szkolna, studencka z opiekunami i wychowawcami, wytrawni kapitanowie i marynarze statkw wilanych i bunych oraz przedstawiciele zawodw, ktrym bliska bya wodniacka przygoda. W trakcie Flisu 1995, organizowane byy z udziaem wadz samorzdowych miast nadwilaskich liczne imprezy oraz popularyzujce sprawy morskie i wilane, obszarw dorzecza Wisy, polskich tradycji morskich i flisackich oraz wodniackiego wychowania modziey. Zorganizowana przez Lig Morsk w roku 1996 nastpna wodniacka impreza Flis 1996 na trasie Warszawa Gdask, zaowocowaa opracowanym przez jego uczestnikw i podpisanym przez kilkanacie tysicy przedstawicieli spoecznoci nadwilaskiej Memoriaem w sprawie wd Polski wystosowanym do Rzdu, Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz polskiej opinii publicznej. W dokumencie tym zinwentaryzowane zostay problemy zwizane z zaniedbaniami w zakresie gospodarki wodnej, zabezpieczeniom przeciwpowodziowym oraz eglugowe, dostrzeone przez sygnatariuszy Memoriau, oraz zgoszone podczas Flisu 1995 i Flisu 1996, podczas spotka flisackich z przedstawicielami spoecznoci nadwilaskiej. Przedstawione zostay racjonalne propozycje rozwizania problemw rzek Polskich. Kolejne Flisy organizowane byy w latach 1997, 1998, 1999 oraz 2000, nie tylko na trasie Warszawa Gdask ale rwnie na Odrze na trasie Wrocaw Szczecin oraz na tzw. szlaku bursztynowym Pozna Bydgoszcz Gdask. Idea tych imprez wodniackich rozwija si w Polsce bardzo dynamicznie, przycigajc do udziau modzie, ludzi nauki, armatorw, eglarzy, pisarzy oraz samorzdowcw. Spoeczny wydwik flisackich imprez, zaowocowa powstaniem nowych organizacji spoecznych: - Zwizek Miast Nadwilaskich - Stowarzyszenie Dorzecza Wisy Wisa a Liga Morska w 1999 roku powrcia do starej nazwy Liga Morska i Rzeczna. Udzia we Flisie to wielkie przeycie wodniackie, to przygoda, to rwnie lekcje geografii oraz historii. Wszystkie organizowane Flisy wchodziy w skad obchodw wita Morza. W dniu 24 stycznia 2002 roku, uwzgldniajc midzy innymi inicjatyw Bronisawa Komorowskiego, Prezesa LM iR, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podj Uchwa w sprawie ustanowienia roku 2002 rokiem Eugeniusza Kwiatkowskiego. Wydarzenie to wie si z 80 rocznic Ustawy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o budowie Gdyni i 65 rocznicy Uchway Sejmu RP o budowie Centralnego Okrgu Przemysowego. W latach trzydziestych wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski, czonek Ligi Morskiej i Kolonialnej, uwaa Lig Morsk za swojego spoecznego sojusznika w sprawach dotyczcych rozwoju nowoczesnej gospodarki morskiej oraz eglugi rdldowej. Wielokrotnie powtarza e LM i K to spoeczny sejmik morski i rzeczny, od ktrego czerpie wiedz o problemach gospodarki morskiej i rzecznej. W latach transformacji ustrojowej, oprcz pracy organizacyjnej, dziaacze stowarzyszenia zatroskani brakiem waciwej polityki prowadzonej przez Rzdy RP w zakresie gospodarki morskiej i rzecznej, brali czynny udzia w organizowaniu konferencji i sympozjw o tematyce morskiej i rzecznej, z udziaem przedstawicieli rzdu, sejmu i senatu.

- 19 -

Wanymi wydarzeniami s organizowane konkursy z wiedzy o morzu i rzekach, kierowane do modziey szkolnej Modzie na Morzu, My znad Wisy i wiele innych. Du aktywno w pracy z modzie wykazuj Okrgi: Zachodnio Pomorski, Bielsko Bialski, dzki, Zachodnio Mazowiecki, Lubelski, Mazowiecki, oraz Oddziay: Koobrzeg, Ulanw, Nako nad Noteci. Naley podkreli olbrzymi wkad rodowiska szczeciskiego LM i R w wychowanie modziey w duchu patriotyzmu oraz wiedzy morskiej i eglugowej. Przykadem dobrej pracy s spywy wodniackie po Odrze, Flisy Odrzaskie prowadzone od poowy lat dziewidziesitych, z udziaem modziey. rodowisko koobrzeskie wiele pracy wkada w przywracanie prawdy o zasuonych ludziach morza. Zasug Oddziau LM i R w Koobrzegu jest wybudowanie pomnika komandora Stanisawa Mieszkowskiego w Koobrzegu oraz organizacja oglnopolskiego konkursu pod nazw Modzie na morzu, w ktrym bierze udzia ok. 5 ty. uczniw ze szkolnych k Ligowych. W Jubileuszowym Roku LM iR naley odnotowa wiele podniosych wydarze. Odbyy si kolejne spywy flisackie: - po Odrze, od Wrocawia do Szczecina, z licznymi zaogami modziey szkolnej i akademickiej, odwiedzaniem miast - Flis Bursztynowy, organizowany przez oddzia w Nakle na trasie od Poznania do Gdaska Bractwo Okrtw Podwodnych zorganizowao wiatow Konferencj Stowarzysze Podwodniakw w Gdasku. Organizacja konferencji otrzymaa bardzo wysokie oceny. W Warszawie w czerwcu 2008 roku odbya si patriotyczna uroczysto odsonicia pierwszego w Polsce pomnika LM i R przy Rondzie LM i R. W pomnik wkomponowana jest kotwica z ORP Warszawa, dar Marynarki Wojennej dla Warszawy. Rondo LM iR powstao w Warszawie w 2006 roku z inicjatywy dziaaczy MOLM i R, bdcych czonkami wadz samorzdowych w Dzielnicy Biaoka oraz Rady Warszawy. W Roku Jubileuszowym, Czonkowie Ligi Morskiej i Rzecznej skupieni s w 28 regionalnych organizacjach, ktrych trzon stanowi modzie szkolna, marynarze, nauczyciele, inynierowie, prawnicy, ludzie nauki, stoczniowcy, armatorzy. Stowarzyszenie cile wsppracuje z Marynark Wojenn, ktra tradycyjnie wspiera dziaalno ligow, szczeglnie wrd modziey szkolnej. Tak jak w II Rzeczypospolitej, szanujc wol Zaoycieli, w obowizujcym statucie Ligi Morskiej i Rzecznej, jako najwaniejsze cele wymienia si: - ksztatowanie i stae rozwijanie wiadomoci morskiej spoeczestwa polskiego - dziaanie na rzecz rozwoju kultury morskiej - propagowanie tradycji polskiej marynarki wojennej i handlowej oraz umacnianie patriotycznych postaw spoeczestwa i rozwoju gospodarczego wd polskich - podtrzymywanie tradycji narodowej, pielgnowanie polskoci - upowszechnianie kultury fizycznej i turystyki wodnej, uprawiania sportw oraz organizacja wypoczynku dzieci i modziey - upowszechnianie wrd modziey wiedzy i umiejtnoci na rzecz obronnoci Rzeczypospolitej Polskiej - prowadzenie wszechstronnej wsppracy Polakw zamieszkaych za granic i mieszkajcych w kraju, zwaszcza w takich dziedzinach jak owiata i sport. Czonkowie Ligi Morskiej i Rzecznej z olbrzymim szacunkiem odnosz si do nauk i dokona najwikszego Polaka Jana Pawa II, ktry aktywnie uprawia turystyk wodn. Ojciec wity zosta uhonorowany najwyszym odznaczeniem Ligi Morskiej i Rzecznej Piercieniem Hallera, wrczonym w Watykanie. Hasem Ligi Morskiej i Rzecznej s sowa Stanisawa Staszica Trzymajmy si morza. Dziaacze Ligowi, pozostawili to haso w testamencie obecnym dziaaczom i czonkom. Haso to jest cigle aktualne, ze wzgldu na panujc wrd wadz naszego kraju chroniczn chorob morsk. W Jubileuszowym Roku Ligi Morskiej i Rzecznej, naley przedstawi wybitnych dziaaczy: - 20 -

Wiceadmira Kazimierz Porbski Wspzaoyciel Bandery Polskiej, wsptwrca Polski Morskiej, wybitny dowdca w wojnie z bolszewikami w 1920 roku. Kontradmira Jerzy W. wirski Wybitny dowdca Marynarki Wojennej. Kontradmira Adam Mohuczy Dowdca Marynarki Wojennej, charyzmatyczny Prezes Rady Gwnej Ligi Morskiej, aresztowany przez wadze komunistyczne w 1949 r, po torturach zmar w dniu 7 maja 1953 r, zrehabilitowany w 1957 r. Genera Mariusz Zaruski Charyzmatyczny wychowawca modziey w zakresie sztuki eglarskiej, pisarz marynistyczny. Genera Gustaw Orlicz Dreszer Prezes i wybitny organizator Ligi Morskiej i Kolonialnej. Genera Stanisaw Kwaniewski Propagator rozwoju eglugi rdldowej na Wile, rzecznik budowy centralnego portu rzecznego w Warszawie. Ostatni Prezes LM i K. Genera Kazimierz Sosnkowski Protektor Ligi Morskiej i Kolonialnej. Opiekun FON. Inynier Eugeniusz Kwiatkowski Wicepremier, wybitny dziaacz gospodarczy II Rzeczypospolitej i okresu powojennego Inynier Tadeusz Wenda Budowniczy Gdyni. Inynier Antoni Garnuszewski Dyrektor pierwszej szkoy marynarki w Tczewie. Inynier Alfred Konopka Propagator rozwoju eglugi rdldowej, budowy kanau Bydgoszcz Gdynia. Inynier Tadeusz Tilinger Budowniczy portu w Tczewie. Projektant rdldowych drg wodnych w Polsce. Julian Rummel Wsptwrca polityki morskiej, propagator budowy portu w Gdyni. Andrzej Wachowiak Wsptwrca programw morskich. Stefan eromski Pisarz. Zbigniew Herbert pisarz, czonek LM po wojnie. Witold Bublewski Nauczyciel i wychowawca modziey w duchu patriotyzmu i kultury morskiej, onierz Szarych Szeregw, Armii Krajowej. Naley rwnie przedstawi obecne Wadze Ligi Morskiej i Rzecznej. Podczas XIX Walnego Zjazdu Ligi Morskiej i Rzecznej, ktry odby si w Gdyni w 2007 roku, wybrano na now kadencj 2007 2011 r. nowy Zarzd Gwny, Komisj Rewizyjn, Sd Koleeski oraz Dystynktorium Piercienia Hallera, najwaniejszej odznaki honorowej Ligi Morskiej i Rzecznej. Prezesem Honorowym Ligi Morskiej i Rzecznej wybrano Bronisawa Komorowskiego- Marszaka Sejmu RP. W skad Zarzdu Gwnego weszli: Kpt. egl. wlk. Andrzej Krlikowski Prezes Elbieta Marszaek Wiceprezes d.s. wychowania i modziey Wacaw L. Kowalski Wiceprezes d.s. rdldowych Kontradmira Konrad Winiewski Wiceprezes d.s. morskich Tadeusz Kumierski Sekretarz Generalny Kmdr Jerzy Chopecki Skarbnik Andrzej Jaskua Czonek Prezydium Pozostali Czonkowie Zarzdu Gwnego: Sawomir Dbicki Andrzej Kwapiszewski Wojciech Maugocki Zdzisaw Meler Grzegorz Nadolny Barbara Orlik Bogdan Pazur Teresa Pracownik Kazimierz Ratajczyk Andrzej Rosicki Tomasz Sowiski - 21 -

Edward Szpoczek Wojciech Wicherski Kmdr Jzef Wsiewski Andrzej Wojnarowski Gwna Komisja Rewizyjna Jerzy Kwaczyski Przewodniczcy Gwny Sd Koleeski kmdr Edward Kinas - Przewodniczcy Dystynktorium Piercienia Hallera: - Kontradmira Stanisaw Lisak - Przewodniczcy Kontradmira Czesaw Dyrcz Czonek Bogdan Pazur Czonek Liga Morska i Rzeczna cile wsppracuje z Marynark Wojenn RP, szkoami, instytucjami eglugowymi, instytucjami wodnymi. Hymnem Ligi Morskiej i Rzecznej jest Hymn do Batyku ze sowami Stanisawa Rybka Myrius i muzyk Feliksa Nowowiejskiego. Kada osoba wstpujca do LM i R skada akt lubowania: Skadajc hod pamici tych Ktrzy w przeszoci dla Polski Na morzu walczyli i ginli Brzegu naszego bronili Zrby naszej gospodarki morskiej budowali Uroczycie lubuj Sta zawsze na stray Polskiego morza Warto pracy polskiej na morzu nieustannie i wytrwale pomnaa Czynem ofiarnym morzu i Polsce W kadej suy potrzebie. Tym wanym aktem zakocz ten referat. Abymy zawsze pamitali o przesaniu Trzymajmy si morza

Bibliografia: Opracowania: Tadeusz Biaas Liga Morska i Kolonialna 1930 1939 Wydawnictwo Morskie Gdask 1985 r Tadeusz Biaas Liga Morska 1944 1953 Wydawnictwo KORAB Gdask 2002 r. Informator Morski i Kolonialny Wydawnictwo Ligi Morskiej i Kolonialnej Eligiusz Sitek wito Morza 1932 1997 Gdynia 1997 Przemysaw Olstowski Genera Gustaw Orlicz Dreszer (1889 1936). Dowdca wojskowy i dziaacz spoeczno polityczny Wydawnictwo Adam Marszaek Toru 2000 Henryk Stpie Mariusz Zaruski. Opowie biograficzna. GREG S.C. Warszawa 1997 r. Kazimierz Porbski Sprawy Morskie Polski Wysza Szkoa Morska Gdynia 1996 r. Daniel Duda Witold Bublewski. Szkic biograficzny Daniel Duda Zalubiny Polski z morzem Mistorai tradycja wspczesno Liga Morska Zarzd Gwny Gdynia 1997 r Jzef Wsiewski Trzymajmy si morza. Zalubiny Polski z morzem 1920 2000 Wyd. Norus Orbis Gdask 2000 r. Marian M. Drozdowski Eugeniusz Kwiatkowski Zakad Narodowy im. Ossoliskich Wrocaw 2001 r Marian M. Drozdowski Powrt Polski nad Batyk 1920 1945. Antologia tekstw - 22 -

historycznych Instytut Historii PAN Warszawa 1997 r. Marcin Graczyk Admira wirski FINNA Gdask 2007 r. Jzef W. Dyskant Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej 1919 1939 Wydawnictwo Bellona 1994 r. Wodzimierz Gowacki Dzieje eglarstwa Polskiego Wydawnictwo Morskie Gdask 1980 r. Jerzy Przybylski Marynarze w walce o niepodlego Polski 1918 1920 Dom Wydawniczy Bellona 1999 r. Czesaw Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski Polska marynarka wojenna 1918 1980 Wydawnictwo Bellona 1992 r. Ireneusz Grajewski, Jzef Wjcicki May Leksykon Morski Wydawnictwo MON Jzef Wjcicki dzieje Polski nad Batykiem Ksika i Wiedza Warszawa 1972 r. Henryk Mka Sarmaci na morzach Bellona Warszawa 2008 r. Tadeusz Grski Ksiga Wilanego Flisu Liga Morska i Rzeczna 1997 r. Elbieta Marszaek Wskazwki metodyczne do pracy Szkolnych K Ligi Morskiej i Rzecznej Wysza Szkoa Ekonomiczno Turystyczna w Szczecinie Helena Morawska Ciesielska, Raisa Osiska, Janusz Kurzelewski informacja o Wile Wydawca Okrgowe Przedsibiorstwo Geodezyjno Kartograficzne Biaystok 1997 r. Liga Morska i Rzeczna Niech nas czy Wisa Liga Morska i Rzeczna Liga Morska i Rzeczna Wilany Flis 2000 Liga Morska i Rzeczna 2000 r Andrzej Drzewiecki Adam, Aleksander i Borys Mohuczowie w subie Polskiej Marynarki Wojennej Wydawca Adam Marszaek Toru 2005 r. Przygotowa: Wacaw L. Kowalski Wiceprezes Zarzdu Gwnego Ligi Morskiej i Rzecznej Warszawa dn. 15 listopada 2008 r.

- 23 -

IV. 90 LAT LIGI MORSKIEJ I RZECZNEJ

- 24 -

V. JAK ZALUBINY TO Z PRZEZYDENTEM

Mrz i wiatr nie odstraszyy pucczan przed obchodami 89.rocznicy zalubin Polski z morzem. Podobnie jak pomorskich parlamentarzystw oraz samorzdowcw. Magnesem bya oczywicie posta gowy pastwa. Prezydent, ktry na miejsce przyjecha pilnie strzeon limuzyn, zosta przywitany burz oklaskw. Chwil pniej na puckim rynku Lech KACZYSKI uroczycie odebra pamitkowy Piercie Hallera, nadany mu przez Lig Morsk i Rzeczn. Prezydent uprzejmie podzikowa i zaoy piercie na palec. Mam nadziej, e za rok take bd mg tu - 25 -

przyjecha obwieci pucczanom. Prezydent wzi udzia w mszy, zoy kwiaty w porcie, a potem odwiedzi budynek parafii, gdzie przygotowano poczstunek.

- 26 -

VI. ZA POLSKIE MORZE...


89 ROCZNICA ZALUBIN POLSKI Z BATYKIEM

- 27 -

VII. PIERCIE HALLERA


To najwysze wyrnienie Ligi Morskiej i Rzecznej, obchodzcej w tym roku swe 90-lecie. Po II Wojnie wiatowej Liga Morska nie miaa adnego odznaczenia honorowego. Ten brak odczuwali wszyscy przyczyniajcy si do upowszechnienia w spoeczestwie idei morskiej. W listopadzie 1994 roku narodzia si idea ustanowienia Piercienia Hallera jako najwyszego wyrnienia - nadawanego przez Lig Morsk osobom i instytucjom - za wybitne zasugi pooone dla budowy i rozwoju Polski Morskiej. Pomys ten zgosi oficjalnie Sekretarz Generalny LM Zbigniew Kowalewski na odbywajcym si w Gdyni XV Zjedzie organizacji. W styczniu 1995 roku prezes gdaskiego Oddziau Stowarzyszenia Mionikw Dawnej Barwy i Broni Bogdan Pietruszka wykona rysunki "Obrczki Hallera" i "Piercienia Hallera". Projekt obrczki nie znalaz uznania, natomiast projekt piercienia zosta zaakceptowany przez czonkw Zarzdu Gwnego Ligi Morskiej. (Bronisaw Grabski przed II Wojn wiatow masowo produkowa obrczki, z dwoma rodzajami wypukych napisw: PAMITAJ O MORZU i PRO MARI NOSTRO). Pi pierwszych numerowanych egzemplarzy piercienia przygotowali - rozpoczynajc prace 15 stycznia 1995 roku - znani gdyscy jubilerzy: Mirosaw Ditberner, Edmund Ranek i Zygmunt niatecki. Piercie to srebrny sygnet, na ktrego czole - na omioktnym polu z czerwonego zota - umieszczono piknego ora z koron. Czoo zamyka zoty wieniec z filigranowych lici laurowych z rodowanymi (bielonymi) inicjaami L[iga] M[orska] i rokiem 1995. Na bokach wyryto napisy na kotwicach: "HALLER" i "10 II 1920". Piercie jest filcowany (to znaczy wyoony) zotem od rodka. Na kady egzemplarz zuyto 14,2 g srebra oraz 6,5 g zota. Dystyngowani Piercieniem Hallera z okazji wita Ligi Morskiej [numeracja trzycyfrowa (00x)] 1. I edycja - 10 lutego 1995 roku w Pucku: prezydent Lech Wasa 2. kard. Jzef Glemp 3. dowdca MW RP wiceadmira Romuald Waga 4. miasto Puck 5. dla wszystkich obywateli Narodu Polskiego - do przechowania przez Centralne Muzeum Morskie II edycja - 9 lutego 1996 roku na pokadzie "Daru Pomorza" w Gdyni: 6. miasto Gdynia - na rce prezydent Franciszki Cegielskiej 7. Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej 8. Urzd Morski Gdynia 9. Morski Port Handlowy Gdynia 10. Morski Instytut Rybacki 11. Witold Bublewski 12. kpt. .w. Daniel Duda
- 28 -

13. Stanisaw Kobyliski 14. Elbieta Marszaek 15. kontradmira w st. spocz. Henryk Pietraszkiewicz 16. Wojciech wicicki 17. Wysza Szkoa Morska w Gdyni III edycja - 10 lutego 1997 roku w Gdasku: 18. miasto Gdask 19. Marynarka Wojenna RP 20. Morski Oddzia Stray Granicznej 21. Zarzd Portu Gdask 22. Zwizek Harcerstwa Polskiego 23. Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterw Westerplatte IV edycja - 9 lutego 1998 roku w Gdasku: 24. kpt. .w. Aleksander Walczak 25. kmdr Czesaw Dyrcz 26. miasto Bydgoszcz 27. miasto Szczecin 28. miasto Toru 29. miasto Warszawa 30. miasto Wadysawowo 31. Polska egluga Morska w Szczecinie 32. Zarzd Portu Szczecin w winoujciu 33. Urzd Morski w Szczecinie 34. Wysza szkoa Morska w Szczecinie 35. Okrgowa Dyrekcja Gosporadki Wodnej w Warszawie V edycja - 10 lutego 1999 roku w Warszawie, na Zamku Krlewskim: Numer specjalny piercienia I-44 - Jan Pawe II 36. Pomorski Okrg Wojskowy 37. Centrum Szkolenia MW RP 38. Muzeum Wojska Polskiego 39. redakcja miesicznika "Morze" 40. miasto Pozna 41. miasto Katowice 42. Gdaska Stocznia Remontowa im. J. Pisudskiego. VI edycja - 10 lutego 2000 roku w Pucku: 43. Maciej Payski - Marszaek Sejmu RP 44. adm. Ryszard ukasik - Dowdca Marynarki Wojennej RP 45. Zbigniew Kowalewski - Honorowy Czonek Ligi Morskiej i Rzecznej 46. Jerzy Zaleski - Profesor UG 47. Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie 48. Stocznia Szczeciska - PORT HOLDING S.A.
- 29 -

49. Stocznia GDYNIA S.A. 50. Przedsibiorstwo Poszukiwa i Eksploatacji Z Ropy i Gazu "Petrobaltic 51. Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej w Gdyni 52. Stowarzyszenie Mionikw Tradycji "Mazurka Dbrowskiego" VII edycja - 10 lutego 2001 roku w Pucku: 53. Antoni Tokarczuk - Minister rodowiska 54. Polskie Towarzystwo Nautologiczne 55. Biuro Hydrograficzne MW RP 56. Miasto Nieszawa 57. Miasto Koobrzeg VIII edycja - 10 lutego 2002 roku w Pucku: 58. 9. Flotylla Obrony Wybrzea Hel 59. Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej Wrocaw 60. Prezyden RP Aleksander Kwaniewski 61. Gmina Czernichw, powiat bielski 62. Stefan Wasiljew - Prezes Okrgu LMiR w odzi 63. Tadeusz Wolbek - Prezes KT LMiR "Kotwica" w Olsztynie IX edycja - 10 lutego 2003 roku w Pucku: 64. Bronisaw Komorowski - Prezes LMiR 65. Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni 66. Regionalny Zarzd Gosporadki Wodnej w Gdasku 67. Regionalny Zarzd Gosporadki Wodenj w Szczecinie 68. Pan Ryszard Grabkowski - czonek LMiR w Koobrzegu X edycja - 10 lutego 2004 roku w Pucku: 69. Miasto d 70. Flotylla Obrony Wybrzea winoujcie 71. Stanisaw Lisak - Wiceprezes LMiR 72. Bogdan Pazur - Prezes Lubelskiego Okrgu LMiR XI edycja - 10 lutego 2005 roku w Pucku: 73. Stanisaw Ludwig - dziaacz LMiR 74. Henryk Mka - dziaacz LMiR d 75. 3 Flotylla Okrtw 76. Miasto Tczew 77. Miasto Wejherowo XII edycja - 10 lutego 2006 roku w Pucku: 78. dr Tadeusz Gocowski - arcybiskup 79. Zwizek Miast i Gmin Morskich 80. Bractwo Okrtw Podwodnych 81. Miasto Jastarnia
- 30 -

82. Statek Muzeum "Dar Pomorza" 83. Okrt Muzeum "Byskawica" 84. Muzeum Ora Polskiego w Koobrzegu XIII edycja - 10 lutego 2007 roku w Pucku: 85. Admira floty Roman Krzyelewski, Dowdca Marynarki Wojennej RP 86. Antoni Szarmach, Prezes Oddziau Ligi Morskiej i Rzecznej w Koobrzegu 87. Edward Szpoczek, Prezes Okrgu Ligi Morskiej i Rzecznej w Bielku Biaej 88. Zwizek Miast Nadwilaskich z siedzib w Toruniu XIV edycja 10 lutego 2008 roku Puck 89. Mieczysaw Struk Wice Marszaek Wojewdztwa Pomorskiego 90. Kontradmira Andrzej Rosiski Szef Szkole MW RP 91. Morska Suba Poszukiwani i Ratownictwa 92. Stowarzyszenie Dorzecza Wisu WISA 93. 12.Szczeciska Dywizja Zmechanizowana WP 94. Ulanw miasto flisackich tradycji XV edycja 10 lutego 2009 - Puck 95 Lech Kaczyski Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 96 Jan Kozowski Marszaek Wojewdztwa Pomorskiego 97 Pawe Adamowicz Prezydent Miasta Gdaska 98 Maciej Wglewski Wiceadmira Szef Szkolenia Marynarki Wojennej RP 99 Tomasz Sowiski Prezes Zwizku Miast Nadwilaskich 100 Komenda Gwna Stray Granicznej 101 Jerzy Kwaczyski Honorowy Czonek Ligi Morskiej i Rzecznej 102 Roman Zagrski - Honorowy Czonek Ligi Morskiej i Rzecznej 103 Edward Olewiski Prezes Bractwa Okrtw Podwodnych

- 31 -

- 32 -

VIII. NOWA STRONA INTERNETOWA


Drodzy Czonkowie Bractwa Okrtw Podwodnych

Z przyjemnoci informuj, e ponownie ruszya nasza strona internetowa. Nowa strona Bractwa dostpna jest pod niej zamieszczonym adresem:

www. podwodniacy.yoyo.pl
Wszelkie ewentualne propozycje dotyczce naszej strony bd mile widziane. Zapraszamy do odwiedzin.

Webmaster: Adam Krzykowski mowgli@2com.pl

662-154-135

- 33 -

Kmdr w st. spocz. mgr in. Stanisaw Wielebski

IX. Z YCIA PODWODNIAKW


Kpt. mar. in. Jzef Minkiewicz. Przypadajca 30 kwietnia 2007 roku siedemdziesita pita rocznica utworzenia w Marynarce Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej Dywizjonu Okrtw Podwodnych, uzmysawia mi, jak mamy o naszych okrtach nik wiedz. A co za dotyczy si kadry, ktra na nich suya, to jest jeszcze gorzej, nie mwic o marynarzach suby czynnej. Bdc ju od 17 lat na emeryturze i dziaajc w Bractwie Okrtw Podwodnych, zaczem odtwarza przeszo naszych okrtw, zwracajc szczegln uwag na technik okrtw i ludzi, ktrzy brali przy ich tworzeniu udzia. Swoj sub rozpoczem w 1953 roku na ORP Sp, gdzie od razu zetknem si z jego wspania technik i rozwizaniami konstrukcyjnymi, zapewniajcymi pewn i bezawaryjn eksploatacj okrtu przez ponad 30 lat. To, e Sp i jego starszy bliniak Orze byy budowane w Holandii, wiedzieli wszyscy, ale e na okrcie byy urzdzenia i wyposaenie techniczne wykonane przez polski przemys, wiedzieli tylko ci, ktrzy na nich suyli. Natomiast, e przy ich projektowaniu i nastpnie budowie brali udzia polscy oficerowie i inynierowie, wiedzieli tylko nieliczni. Wyglda na to, jakbymy si tego wstydzili. Ja poznaem to znacznie pniej, pocztkowo z dostpnej literatury, a nastpnie ju z osobistych kontaktw z dr in. Kazimierzem Leskim, prowadzcym projektowanie tych okrtw w Holandii, w co, gdyby sam o tym nie napisa w swojej ksice, nikt by nie uwierzy. W czasie budowy Ora by jednym z trzech jego budowniczych, prowadzc dzia maszynowy okrtu i wszystko, co jest z tym zwizane. Zajmujc si niedawno sprawami ewentualnej moliwoci odnalezienia zaginionego na Morzu Pnocnym w czerwcu 1940 roku naszego legendarnego Ora, dla ustalenia przyczyn jego tragedii i napisania ostatniej o nim karty, co dla historykw jest odrbnym i wanym zagadnieniem zetknem si z zamieszkaym w Holandii panem Jackiem Minkiewiczem, synem kpt. mar in. Jzefa Minkiewicza, oficera mechanika ORP Sp w czasie wojny w 1939 roku, a wczeniej czonka komisji nadzoru projektowania i budowy naszych bliniakw w Holandii. Stao si to dla mnie przyczynkiem, liczc w kolejnoci pierwszych mechanikw na ORP Sp, jako pitemu gospodarzowi tej samej kabiny, by przypomnie sylwetk pioniera, kpt. mar in. Jzefa Minkiewicza. Z kronikarskiego punktu widzenia pragn przypomnie, e po powrocie Spa w 1945 roku z internowania w Szwecji, kolejnymi jego pierwszymi mechanikami byli: por. mar. Franciszek

- 34 -

Rejman, por. mar. Adolf Jonaszek, por. mar. Ryszard Szymaski, od ktrego te obowizki przejem w 1956 roku. Jzef Minkiewicz urodzi si w Wilnie10 czerwca 1904 roku, jako syn Michaa i AnnyMarianny ze Skorzewskich. Po zdaniu egzaminu maturalnego, postanawia ukoczy wysze studia techniczne na Politechnice Warszawskiej, korzystajc ze stypendium Kierownictwa Marynarki Wojennej (KMW), co umoliwio mu spokojne i bezproblemowe studiowanie w latach 1924-1931 i w konsekwencji zostanie oficerem Marynarki Wojennej RP. KMW zapewniao mu rwnie w okresie studiw praktyki warsztatowe, zarwno w kraju, jak i te za granic. Pierwsz odbywa od 15 lipca do 10 wrzenia w 1927 r. w Zakadach Budowy Maszyn Huty Zgoda na Grnym lsku, a nastpne we Francji w zwizku z budow naszych okrtw podwodnych: w sierpniu i wrzeniu 1928 r. w CHANTIERS NAVALS FRANCAIS w Blainville przy budowie gwnych silnikw, a w lipcu i sierpniu 1929 r. w zakadach Turbines et de Tourelles w Saint -Nazaire Studiuje na Wydziale Mechanicznym i co jest ciekawe, w Wykazie Studiw (obecnie nazywa to si indeks) figuruj rwnie przedmioty: Maszyny i Urzdzenia Okrtowe, Teoria Okrtw i Architektura Okrtowa, ktre wykada kmdr por. in. Wadysaw Morgulec z KMW, jednoczenie docent na Politechnice Warszawskiej. Kmdr por. in. W. Morgulec by wietnym okrtowcem, pochodzi z Rosyjskiej Marynarki Wojennej i na pocztku XX wieku pracowa z twrc nowoczesnej teorii okrtu, prof. Aleksandrem N. Kryowem. Jzef Minkiewicz jako prac dyplomow, wykonywa projekt okrtowego silnika spalinowego, ktr obroni dobrym przed prof. Karolem Taylorem. Zgodnie z Ustaw Sejmow o Szkoach Akademickich z dn. 13 lipca 1920 roku, Rada Wydziau Mechanicznego na posiedzeniu w dniu 20 kwietnia 1931 roku, na wniosek Komisji Egzaminacyjnej, przyznaa p. MINKIEWICZOWI Jzefowi stopie INYNIERA-MECHANIKA.1 Pisz o tym, poniewa ja jako prac dyplomow na koniec nauki w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w 1953 roku, wykonywaem projekt okrtowego silnika spalinowego i broniem przed komisj, ktrej przewodniczy ten sam prof. Karol Taylor, tym razem z Politechniki Gdaskiej. Sam Wykaz Studiw Politechniki Warszawskiej z tamtych czasw jest bardzo ciekawy i zawiera oprcz ocen z poszczeglnych przedmiotw, bya wysza, co zabezpieczao rwnie potrzeby bytowe. opaty kadego semestru. Cao opat studiw Jzefa Minkiewicza wynosia 912 z i 50 gr. Prawdopodobnie oglna wielko stypendium z wynikiem

Politechnika Warszawska Dziekan Wydziau Mechanicznego. Nr 59/31. W-wa D. 21 kwietnia 1931 r.

- 35 -

Zaraz po ukoczeniu studiw w okresie od lipca do padziernika 1931 r., bierze udzia przy montau gwnych silnikw napdowych na ORP Wilk w stoczni CHANTIERS ET ATELIERS Augustyn NORMAND w Le Havre, jako pracownik cywilny KMW. Studia ukoczone wraz z penym rozeznaniem zasad suby na okrtach podwodnych i teraz by speni zobowizania stypendialne, trzeba byo uzyska szlify oficerskie, co w tamtych czasach bez wzgldu na posiadane wyksztacenie, byo warunkiem koniecznym. Od 27 stycznia 1932 roku Jzef Minkiewicz jako mar. z cenzusem w subie czynnej, rozpoczyna w Szkole Podchorych Marynarki Wojennej sub, na stanowisku ucze, jak napisano w jego Legitymacji Osobistej. Okres szkolenia trwa do 9 czerwca 1934, w czasie, ktrego odby rwnie praktyki morskie na ORP Genera Haller i ORP bik, awansujc kolejno do stopnia bosmanmat podchory. W tym dniu uzyskuje awans na stopie, ppor. mar. rez. in. w subie czynnej, z wyznaczeniem na stanowisko of. mech. ORP:Wilk, stajc si podwodniakiem. Jak z tego wida, uzyskanie stopnia oficerskiego w tamtych latach nie byo atwe? W 1935 r. koczy specjalistyczny kurs podwodnego pywania, awansujc rok pniej do stopnia por. mar. in. W tamtych latach tytu inyniera zaznaczano w dokumentach przy stopniu oficerskim. W poowie 1936 roku, jako wyrniajcy si oficer mechanik, wyznaczony zosta przez KMW, w skad Komisji Nadzorczej Bodowy Okrtw Podwodnych Ora i Spa w Holandii. Znalaz si w cakiem nowym rodowisku oficerw podwodniakw, inynierw okrtowcw, specjalistw budowy okrtw, zarwno Holendrw jak i te Polakw. Szczeglnie serdecznie zaprzyjani si z modszym od siebie o osiem lat in. Kazimierzem Leskim, ktry ju wczeniej tu pracowa i zna dobrze panujce w Holandii uwarunkowania. A tak po latach wspomina o tym w swojej ksice Kazimierz Leski.2 Po przybyciu Polskiej Komisji Nadzorczej zaprzyjaniem si rwnie z jej czonkami, a w szczeglnoci z por. Jzefem Minkiewiczem. Z Minkiem robilimy te czste wypady do Belgii (Antwerpia, Bruksela, Brugia, Ostenda itd.), pj do teatru, dobrze poje, jako e kuchnia holenderska, cho niewtpliwie wartociowa, jednak nie bardzo przypada nam do smaku. Wyjtek stanowiy restauracje jawajskie z potrawami, ktrych podstaw stanowi ry, przyprawiany we wasnym zakresie wyborem z kilkudziesiciu pmiseczkw, na ktrych znajdoway si rne miska, rybki, jarzynki, sosiki, owoce, wszelkich smakw, barw i odcieni, agodne i tak pikantne, e papryka wydawaa si przy nich najbardziej delikatn Z Minkiem, czasem rwnie z jego urocz on, wypraw takich robilimy sporo. Zylimy si. Kupilimy sobie identyczne maszyny do pisania (moja pierwsza wiksza osobista wasno).
2

YCIE NIEWACIWIE UROZMAICONE WSPOMNIENIA OFICERA WYWIADU I KONTRWYWIADU AK. Wyd. WOLUMEN, Warszawa 1994 r. str.34-35.

- 36 -

Gdy Minkiewiczowie w 1939 r. oczekiwali dziecka, oczywicie syna, miaem zosta jego chrzestnym ojcem. Przeszkodzi temu mj wyjazd do Polski i wybuch II wojny wiatowej Pisz o tym, poniewa por. mar. in. Jzef Minkiewicz nadzorowa budow siowni, najpierw Ora, a pniej ju jako pierwszy mechanik Spa, za in. Kazimierz Leski, jako jeden z trzech zastpcw kierownika produkcji (bedrijfsleider) pana Niemeira prowadzi jako pracownik stoczni De Schelde Vlissingen, wszystkie prace zwizane z budow siowni okrtu.. Wsplna praca zrodzia przyja, ktra przetrwaa wojenn zawieruch. Miao to rwnie korzystny wpyw na wyjtkowo dobry stan techniczny okrtu i jego niezawodno, co miaem okazj podziwia znacznie pniej, jako pierwszy mechanik Spa. Wojenne losy Kazimierza Leskiego, to prawdziwa epopeja, a powojenne to tragedia czowieka opisana w jego ksice. Pomimo tego nie zapomnia o swoich przyjacioach. Niech mi czytelnicy wybacz, e wybiegajc do przodu nim przedstawi dalsze dzieje por. mar. in. Jzefa Mickiewicza, przytocz pewne fragmenty z ksiki Kazimierza Leskiego. Bdc par lat temu na Rally FICC (Midzynarodowej Organizacji Campingu i Carawaningu w Luksemburgu, ( byo to w pocztku lat 80-tych, kpt. mar. in. Jzef Minkiewicz ju nie y, zmar 9 lipca 1973 r. we Vlissingen i tam zosta pochowany - SW.) , pojechalimy, (z on Mari - SW) cignc przyczep mieszkaln take do Vlissingen odwiedzi mieszkajc tam jeszcze pani Jzef Minkiewicz, z ktr ju do dugo korespondowaem3 By moe, dziki temu w ksice Kazimierza Leskiego przytoczone s wspomnienia pani Jzefy Minkiewicz z jej eskapady przedostania si w sierpniu 1940 r. z Wilna do Szwecji. Rozmawialimy na ten temat 22 marca 2007 r. w Warszawie w mieszkaniu wnuka naszego bohatera Ryszarda Minkiewicza: Jacek Minkiewicz, Maria Leska i piszcy te sowa. A powd by jedyny przypomnie budow naszych okrtw w Holandii i ludzi, ktrzy brali w tym udzia. Wydaje si to nieprawdopodobne, ale si zdarzyo. Jeszcze we Vlissingen ony czonkw komisji nadzorczej budowy Ora i Spa, panie: Minkiewiczowa, Niemirska i Piasecka, urodziy synw. Dobrze dajca sobie rad w obcym kraju Minkiewiczowa opiekowaa si bardzo mod i nieznajc jzykw obcych, a wic czujc si w Holandii fatalnie, on por. Andrzeja Piaseckiego. Pani Minkiewiczowa wrcia do kraju w lecie 1939 roku statkiem Narocz. Po bardzo rnych perypetiach spowodowanych wybuchem wojny, nalotami, godem, wyldowaa u rodziny ma w Wilnie. Tam dowiedziaa si o losach obu odzi podwodnych oraz swego ma internowanego w Szwecji razem z Spem. Nawizaa z nim korespondencj i oczywicie chciaa si do niego dosta, cho wygldao to beznadziejnie. Pisze pani Jzefa Minkiewiczowa.4 Wiedzielimy ju o zatoniciu <<Ora>> i bya to dla nas, a dla mnie zwaszcza, straszna wiadomo. Nie posiadaam
3 4

Tame str. 37 Wedug relacji Jzefy Minkiewicz, bdcej w posiadaniu Kazimierza Leskiego.

- 37 -

si wic z radoci, gdy pewnego ranka, pic jeszcze, zobaczyam przede mn oficera marynarki wojennej, w ktrym poznaam Andrzeja Piaseckiego. Powiedziaam mu, jak si ciesz, e wiadomo o zaginiciu <<Ora>> nie jest prawdziwa, a on mi na to odpowiedzia: <<Orze>> zaton i ja nie yj. Nie przeszkadza mi to jednak przyj do pani, pani opiekowaa si Krysi i teraz ja chc pani pomc. eby pojecha do Minka, musi pani dzi, absolutnie dzi i to zaraz wyruszy, W tym momencie rodzina zaniepokojona tym, e jeszcze nie przyszam na niadanie, wesza do pokoju i wyposzya gocia. Bylimy wszyscy tak pod wraeniem tego, co zaszo, e wyruszyam do Kowna. W poselstwie Szwedzkim byam na par minut przed 7 wieczorem. Konsul wanie zamyka konsulat i wychodzi. Szed do konsulatu niemieckiego po wizy tranzytowe dla ludzi, ktrych wracajce do Szwecji poselstwo zabierao ze sob. Warunkiem otrzymania wizy by przedwojenny paszport zagraniczny. <<Kto pani w takiej dziurze powiedzia, e wyjedamy?>> - zapyta Konsul. Odpowiedziaam: <<Duch>>. W par dni potem byam ju w Sztokholmie Mam te jako kuriozum stempel w moim paszporcie: <<Pass-Kontrolle 25 Aug. 1940 Sassnitz Ausreise Szwedzi wysadzili mnie w naszym poselstwie, gdzie przywita mnie jeden z urzdnikw sowami: <<mam nadziej, e pani przywioza ze sob zoto albo kosztownoci, bo na pomoc z naszej strony nie moe pani liczy w adnym wypadku>> W poselstwie pracowa brat admiraa Unruga, ktry jednak zaopiekowa si nimi i zawiz do miejsca, w ktrym mieli zamieszka Prby zdawczo-odbiorcze ORP Sp Por. mar. in. Jzef Minkiewicz podczas prb zdawczo-odbiorczych Ora peni obowizki pierwszego mechanika okrtu, ktre po ich zakoczeniu przekaza por. mar. Florianowi Roszakowi, powracajc na Spa, na ktrym ju pozosta do koca jego budowy. Por. mar. F. Roszak zgin na Morzu Pnocnym wraz z Orem w czerwcu1940 roku. Przejcie J. Minkiewicza na Spa byo w tamtej sytuacji niezbdne z powodu procznego opnienia jego budowy. Zoyo si na to m.in. opnienie dostaw gwnych motorw elektrycznych i osprztu elektrycznego, a take wyrane uaktywnienie si na terenie stoczni niemieckiego wywiadu, zmierzajcego do zahamowania budowy okrtu. Zgodnie z planem, oficjalne prby okrtu miay rozpocz si 29 maja 1938 r., a faktycznie rozpoczy si 19 stycznia 1939 r., w kilka dni, po odejciu Ora do kraju. Dlatego ju wczeniej, od lipca 1938 roku zaczto kompletowa zaog okrtu, z jej dowdc, kmdr ppor. Wadysawem Salamonem na czele. W tym okresie du role odegra por. mar. in. Jzef Minkiewicz, bdc zaprzyjanionym z

- 38 -

Holendrami, co umiejtnie wykorzystywa w organizowaniu najwaniejszych prac, zapewniajcych odbycie niezbdnych prb zdawczo-odbiorczych. Okrt na kolejn prb wyszed na morze 2 kwietnia 1939 r., jak zwykle pod bander holendersk i z pracownikami stoczniowymi, by ju z niej uciec do Gdyni. Byo to wczeniej uzgodnione i akceptowane przez KMW. A dalej, co ju byo wczeniej uzgodnione z Holendrami, zaistniay konflikt zaatwiono polubownie i bez arbitrau: strona Polska zwrcia koszty podry Holendrw i dokonaa nalenej wpaty za okrt, za stocznia w niedugim czasie od 29 kwietnia w cigu 6 tygodni, odesaa do Polski brakujce czci wyposaenia okrtowego. W ten sposb Sp mg zakoczy pozostae prace wyposaeniowe w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej w Gdyni-Oksywiu. Z dniem 29 czerwca 1939 roku ORP Sp rozpocz kampani morsk i jak si zdawao, jako ju penowartociowy i technicznie sprawny okrt podwodny, do czego te zdecydowanie przyczyni si swoj prac por. mar. in. Jzef Minkiewicz, pozostajc dalej w skadzie zaogi jako pierwszy mechanik okrtu.

Pocztek wojny 1939 r. Internowanie okrtu w Szwecji. Moim zaoonym celem jest przypomnienie sylwetki kpt. mar. in. Jzefa Minkiewicza, w zwizku, z czym nie bd opisywa samego Spa, przytacza jego danych technicznych, gdy dzi atwo mona to znale w istniejcej literaturze. ORP Sp mia bardzo krtk kampani wojenn. W drugim dniu wojny, dowdca Spa kmdr ppor. Wadysaw Salamon, bdc ju w swoim sektorze, wykona w godzinach poudniowych atak jedn torped z wyrzutni rufowej na niemiecki kontrtorpedowiec. Atakowany okrt torped zauway, zdoa jej unikn i rozpocz kontratak bombami gbinowymi. Tropienie Spa tego dnia trwao dugo, ktrego skutkiem byy ju powane uszkodzenia na okrcie. W dniu 3 wrzenia nastpiy kolejne ataki okrtw niemieckich, co jeszcze bardziej zwikszyo nieszczelnoci w czci rufowej okrtu, zatapianie rufy, uniemoliwiajce zanurzanie i manewrowanie w pooeniu podwodnym. Wdzierajce si iloci wody byy tak due, e okrtowy system odwaniania, nie by wstanie ich wypompowywa. Znajc dobrze ten okrt i jego systemy, staraem si w czu w pooenie mechanika. Na okrcie podwodnym w zanurzeniu dodatkowe nawet 100 KG. jest ju odczuwalne, a co dopiero, kiedy to byo w tonach i do tego na rufie, w duej odlegoci od rodka cikoci okrtu. Sdz, e uratowanie okrtu w takiej sytuacji byo moliwe dziki jego odejciu bardziej na pnoc od sektora i umiejtnemu operowaniu wszystkimi systemami wodnymi okrtu odwadniania, - 39 -

trymowym, kompensacyjnym torped i osuszania. Okrt mia bardzo nowoczesne i wzgldnie ciche pompy z wielostopniowymi wirnikami, mogcymi pracowa w rnych ukadach szeregowobocznikowych, w zalenoci od gbokoci zanurzenia. szczliwe wyjcie okrtu z tej opresji. W takiej sytuacji ORP Sp nie mogc wej do portu na Helu, wszed 17 wrzenia na szwedzkie wody terytorialne, gdzie w bazie marynarki wojennej Szwecji w Stavnas, niedaleko Sztokholmu, zosta internowany. Zaraz po internowaniu naprawiono klap wewntrzn prawego tumika, przystpiono do usuwania niesprawnoci technicznych okrtu i po wydokowaniu, oczyszczono i pomalowano cz podwodn kaduba. Od padziernika 1940 roku por. mar. in. Jzefowi Minkiewiczowi powierzono obowizki oficera technicznego obozu internowanych w Szwecji okrtw. Kadego roku, a do zakoczenia wojny odbyway si pod jego nadzorem dokowania wszystkich trzech internowanych okrtw i ich remonty stoczniowe w Arsenale Marynarki Wojennej w Sztokholmie i stoczni w Ekensbergu. Sp dokowany by piciokrotnie, Ry i bik czterokrotnie. Przez cay okres internowania okrtw w Szwecji, miano nadziej na wczenie si ich do walki, czy to poprzez ucieczk, czy te w ramach porozumienia KMW z aliantami, w zalenoci od sytuacji wojennej i bezpieczestwa samej Szwecji, do czego jednak nie doszo. I dlatego okrty przez cay okres internowania byy utrzymywane w sprawnoci technicznej, co byo gwnym obowizkiem kpt. mar. in. Jzefa Minkiewicza. Oprcz nadzoru technicznego nad okrtami, J. Minkiewicz wykada na kursach dla maturzystw i pracowa zarobkowo na roli, zapewniajc onie i synowi utrzymanie, za jego ona Jzefa nawizaa kontakt z przebywajcymi w niewoli niemieckiej w Oflagu II C Woldenberg: kmdr ppor. in. Zygmuntem Nowickim, kpt. mar. Jzefem Sielanko i ppor. mar. Edmundem Markowskim, wspierajc ich przez cay czas paczkami. Trzeciego maja 1944 roku Jzef Minkiewicz zostaje awansowany do stopnia kapitana marynarki inyniera. Po zakoczeniu wojny, jako urodzony w Wilnie, przeywa wielkie rozczarowanie, e cz Polski, z ktrej pochodzi, Anglia na czele z Churchillem zgodzia si odda Stalinowi. Postanowi nie wraca z okrtami do kraju. Jemu za Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej w Malmo powierzy 10 maja 1945 roku zaatwianie formalnoci z rejestracj obywateli polskich, przybyych z niemieckich obozw koncentracyjnych i roztoczenie nad nimi opieki konsularnej. Por. mar. in. Jzef Minkiewicz, nadzorujc budow tego okrtu, zna bardzo dobrze jego systemy i jemu mona zawdzicza,

- 40 -

Okrty podwodne Sp, Ry, bik, Dar Pomorza i kuter pocigowy Batory, dziki sprawnoci technicznej, mogy pod bander Marynarki Wojennej RP, powrci o wasnych siach w dniu 28 padziernika 1945 roku do Gdyni. Do kraju, wraz z kmdr ppor. Wadysawem Salamonem powrcio: 40 podoficerw i 10 marynarzy. W Szwecji pozostao: 15 oficerw, 53 podoficerw i 54 marynarzy, z ktrych cz miaa tam ju swoje rodziny.5 Po pewnym czasie, na zaproszenie dyrektora Arie Smita, Minkiewiczowie udali si do Holandii, gdzie in. Jzef Minkewicz rozpocz prac we Vlissingen, tym razem jako obcokrajowiec w biurze konstrukcyjnym stoczni De Schelde, pracujc tam do koca swego ycia. Bdc na emigracji, oprcz pracy zawodowej bierze od samego pocztku czynny udzia w dziaalnoci Stowarzyszenia Polskich Kombatantw w Holandii, utrzymujc rwnie kontakt ze Stowarzyszeniem Marynarki Wojennej w Londynie. W tej pracy da si pozna jako bardzo koleeski i zawsze uczynny w niesieniu pomocy potrzebujcym kolegom, w czym zawsze wspieraa go ona. Wspomina mi o tym pniej Kazimierz Leski, ktry po wyjciu 22 stycznia 1955 roku z wizienia, by z nim w staym kontakcie korespondencyjnym. Pastwo Minkiewiczowie, co jest godne podkrelenia, wychowali troje rodzestwa w duchu polskim: crk Ann, synw Jacka i Jana, dbajc rwnie o dobr znajomo przez nich rodzinnego jzyka i polskich tradycji narodowych. Bibliografia: 1. Jan Kazimierz Sawicki. Kadry Morskie Rzeczypospolitej tom II . WSM 1996 r. 2. Czesaw Rudzki. Polskie Okrty Podwodne 1926 1969. MON 1985 r. 3. Rozmowa z synem, Jackiem Minkiewiczem w dniu 22 marca 2007 w Warszawie, oraz na podstawie dostarczonych przez niego dokumentw. Zaczniki kopie ze zbioru Jzefa Minkiewicza: 1. Zawiadczenie ukoczenia studiw na Politechnice Warszawskiej; 2. Legitymacja Osobista mar. z cenzusem w subie czynnej; 3. Legitymacja Osobista ppor. mar. rez. in. w subie czynnej; 4. Protok uszkodze na ORP Sp z 15 wrzenia 1939 r.; 5. Protok z przesuchania w dniu 2 czerwca 1940 r. por. mar. Minkiewicza Jzefa; 6. Memoria w sprawie organizacji kursw doksztacajcych w Marielund; 7. Zawiadczenie Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej Malmo 8. Pismo Stowarzyszenia Marynarki Wojennej Londyn; 9. Karty korespondencji z Oflagu II C Woldengerg; 10. Legitymacja Czonkowska Stowarzyszenia Polskich Kombatantw.

Czesaw Rudzki. Polskie Okrty Podwodne 1926-1969 Wyd. MON 1985 r. str. 175.

- 41 -

You might also like