D ZACHODNI PRZEGLA 2007, nr 2

SKA-GE BOCKA Anna Zielin bocka ANNA ZIELIN ska-Ge Gdan sk

LNOTA EUROPEJSKA PO 50 LATACH PRO BA OCENY WSPO

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny W marcu 1957 r. w Rzymie przywo dcy szes ciu krajo w europejskich podpisali ce do z Wspo Gospodarcza oraz wspo traktaty powouja ycia Europejska lnote lnote energii atomowej EURATOM. Nowe wspo lnoty poszerzay zakres integracji Schumana z 9 maja 1950 r. i ustanowiona na europejskiej zainicjowany Deklaracja Wspo We gla i Stali. W 2000 r. Europa hucznie jej podstawie Europejska lnota c ta rocznice ogoszenia Deklaracji Schumana, a w tym roku obchodzia pie dziesia podstawe mija 50 lat od podpisania Traktato w Rzymskich. Traktaty te stanowia cej szeroko rozumiana funkcjonowania obecnej Wspo lnoty Europejskiej obejmuja gospodarcza i spoeczna pan przez integracje stw czonkowskich (regulowana cy Wspo Europejska be da cy sukcesorem traktatu EWG). Traktat ustanawiaja lnote c t lat to dobra okazja, aby przyjrzec dokonaniom Europy w tym Pie dziesia sie zakresie. W niniejszym artykule na te dokonania spojrzymy przez pryzmat filozofii integracji zaproponowanej przez Jeana Monneta, opartej na zasadzie stopniowego przechodzenia do kolejnych etapo w wspo pracy w wyniku jej praktycznych gnie c osia . Filozofia ta okres lana w literaturze jako metoda Monneta zakada federalizacje Europy oparta na dochodzeniu do rozwia zan stopniowa federalnych zi mie dzy krajami i szukanie odpowiadaja cych im przez tworzenie realnych wie systemo w politycznych 1. Wedug J. Monneta, pragmatyka nakazuje szukanie moz liwos ci wspo pracy najpierw w sferze gospodarczej, a dopiero po z niej w sferach pozostaych, w tym w sferze politycznej czy obronnej. Koncepcja ta znalaza cej tworzenie wspo potwierdzenie w Deklaracji Schumana, proponuja lnoty europejsczenia intereso kiej na podstawie poa w pan stw czonkowskich, ich obywateli Europy i spoeczen stw, zwaszcza w sferze ekonomicznej oraz jednoczenia sie wykonujemy naste pny krok, jes zgodnie z zasada li poprzedni przynio s pozytywne ce efekty, czyli realizacji wspo pracy przez kolejne ograniczone, ale decyduja osia gna c punkty (limited but decisive points), co do kto rych udaje sie porozumienie budowa wspo pan stw czonkowskich 2. Pierwszym krokiem staa sie lnoty w zakresie
bocka, Integracja europejska. Od jednolitego K. Gawlikowska-Hueckel, A. Zielin ska-Ge rynku do unii gospodarczej i walutowej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004. 2 J. Pinder, European Community. The Building of a Union, Oxford University Press 1991.
1

bocka Anna Zielin ska-Ge

gla i stali, przez wyjs we ciowe poddanie francuskiej i niemieckiej produkcji pod d wysokiej wadzy europejskiej i ostateczne podpisanie Traktatu wspo lny zarza cego do z cia metody Paryskiego powouja ycia EWWiS. W rezultacie przyje J. Monneta wspo praca europejska rozpoczea sie od integracji sektorowej i ewoluo (spill-over) proceso waa poprzez stopniowe rozlewanie sie w integracyjnych na kolejne sfery gospodarcze i pozagospodarcze. J. Monneta wyznaczaja ca praktyczny przebieg integracji a czy sie Z metoda teoretyczna koncepcja funkcjonalizmu stworzona w wersji klasycznej przez D. Mitrany oraz w wersji zmodyfikowanej jako neofunkcjonalizm przez E. Haasa i L. Lindberga w okresie od po z nych lat 50. do wczesnych lat 70. integracji posuguja c sie poje ciem logiki Funkcjonalizm wyjas nia dynamike spill-over, czyli rozszerzania zadan integracyjnych na kolejne sfery i obszary. na wymogu uczenia sie etosu wspo Logika spill-over opiera sie pracy i szukania proceduralnego consensusu dla realizacji zro z nicowanych intereso w. Zakada tez , erozje pan stopniowa stwa narodowego i ruch w kierunku ewolucyjnego federalizdzie analityczne, pozwalaja ce na mu. Dla badaczy integracji stanowi dobre narze dynamiki integracyjnej w jej ro ocene z nych aspektach. W niniejszym artykule metode do analizy go wykorzystamy te wnych projekto w gospodarczych upywaja c ciolecia. cego pie dziesie
LOGIKA SPILL-OVER W PRZEBIEGU INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

, dyfuzja, czy Proces spill-over jest definiowany w literaturze jako rozlewanie sie dziaan tych w pewnej sferze lub na pewnym tez rozprzestrzenianie sie podje obszarze na kolejne nowe sfery i obszary. Literatura funkcjonalizmu mo wi o spill-over funkcjonalnym i politycznym, dopuszcza tez zahamowanie tego c to jako spill-back, czyli cofanie sie . W literaturze ekonomicznej procesu, okres laja cie spill-over jest wia zane go trznymi zwaszcza poje wnie z efektami zewne trznych korzys cych w wyniku dyfuzji czy rozprzew formie zewne ci powstaja efekto tych przez okres strzeniania sie w dziaan podje lone podmioty (firmy, sektory, cych bezpos regiony, kraje) na rzecz innych podmioto w nie uczestnicza rednio w powstawaniu korzys ci. Szczego lne znaczenie wspo czesna literatura przypisuje procesowi dyfuzji technologii (technological spill-over), czyli upowszechniania sie dzy przedsie biorstwami, czy caymi krajami, w zwia zku z tworzeniem wiedzy mie spoeczen stw wiedzy w warunkach globalizacji. Oba podejs cia do logiki spill-over moz na wykorzystac w ocenie przebiegu tac integracji. Warto tez pamie , z e tak opisana dynamika integracyjna obejmuje dwa biania i poszerzania integracji, a wie c ge bszej realizacji ro wnolege procesy: poge tych dziaan juz rozpocze , podejmowania nowych wyzwan oraz rozszerzania geograficznego czonkostwa. pytanie o czynniki, kto cy wpyw na te dynamike . Rodzi sie re miay decyduja c Moz na je uja w siedem grup:

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

J. Monneta, przy1. Sukcesy kolejnych etapo w integracji, zgodnie z metoda cio do wie kszych wysiko kadowo stworzenie unii celnej w 1968 r. zache w na rzecz wspo lnego rynku, podobnie pozytywny bilans programu jednolitego rynku walutowa , z kolei kolejne rozszerzenia skadu przyspieszy prace nad unia czonkowskiego decydoway o ewolucji polityki regionalnej i polityki spo jnos ci. zany z rosna ca wspo pan 2. Funkcjonalny spill-over zwia zalez nos cia stw i pojawia nowych funkcji, kto byc niem sie re musza wykonywane na ro z nych szczeblach dzania, co sprzyja poge bianiu integracji, rozszerzaniu europejskiego zarza zan zakresu integracji pozytywnej oraz tworzeniu nowych rozwia instytucjonalnych w skali narodowej i wspo lnotowej. Jako przykad moz na podac nowe zane ze wspo polityka celna , wspo polityka rolna , polityka funkcje zwia lna lna , zarza dzaniem funduszami strukturalnymi, z prowadzeniem normalizacyjna z wspo lnej polityki pienie nej, z dziaaniami na rzecz wspo lnej przestrzeni badawczej, wspo lnej przestrzeni bezpieczen stwa, ochrony granic, swobody w ramach ukadu z Schengen itd. przemieszczania sie dzaja cy sie proces tworzenia 3. Polityczny spill-over definiowany jako samonape nowych instytucji i nowych sfer integracji przez europejskie elity polityczne sto inz i administracyjne 3, nazywane cze ynierami integracji. Jako pozytywny ce badan przykad moz na podac ro z ne programy europejskie dotycza i rozwoju, trznego, czy tez funkcjonowania rynku wewne inicjatywy politycznej wspo pracy ce ro z krajami trzecimi owocuja z nymi programami regionalnymi, jak np. siedztwa, wymiar partnerstwo euro-s ro dziemnomorskie, europejska polityka sa po nocny UE, wspo praca transatlantycka itd. Negatywnym przykadem moga ce do nadmiernej byc z kolei dziaania biurokracji europejskiej prowadza regulacji niekto rych sfer (normy, standardy), czy tez nadmiernej harmonizacji poge biania sie proceso przepiso w prawnych. W miare w integracji obserwuje sie cej roli obywateli w Europie takz e zjawisko spill-over obywatelskie, czyli rosna w okres laniu kierunku zmian, m.in. przez system referendalny, bezpos rednie wybory do Parlamentu Europejskiego, obywatelstwo UE itd. zany z rozszerzaniem wspo 4. Geograficzny spill-over zwia lnoty na kolejne kraje, nowe obszary Europy, a takz gdy zadania integracyjne obejmuja e z prowadzeniem polityki spo jnos ci o charakterze spoecznym, ekonomicznym czy terytoria sie nowe priorytety i nowe zasady dziaania. lnym, w ramach kto rej pojawiaja cy sie do podejmowania nowych zadan 5. Technologiczny spill-over odnosza p technologiczny i rosna ca konkurencje na integracyjnych w reakcji na poste rynkach s wiatowych. zane z kryzysami instytucjonalnymi 6. Zako cenia proceso w integracyjnych zwia (kryzys luksemburski), trudnos ciami znalezienia consensusu (niekto re postanowienia programu jednolitego rynku, jak np. dyrektywa usugowa, zamo wienia
A. Moravscik, Preferences and Power in the European Community: A Liberal Intergovernmentalist Approach, Journal of Common Market Studies vol. 31, 1993.
3

bocka Anna Zielin ska-Ge

trznymi, publiczne, a takz e traktat konstytucyjny), czy tez zagroz eniami zewne okres lane w literaturze funkcjonalizmu jako spill-back. Koncepcja spill-back na to, z nie musi byc zwraca uwage e proces funkcjonalnego rozlewania sie automatyczny i liniowy, a wiec moz e ulegac zako ceniom lub wrecz odwro ceniu. ce lub koryguja ce procesy spill-over, ws 7. Czynniki specyficzne wzmacniaja ro d kto rych moz na wymienic takie jak: reakcja na zjawisko europejskiej eurosklerozy w postaci programu rynku trznego, wewne mie dzynarodowego systemu walutowego w postaci reakcja na zaamanie sie etapowej budowy unii walutowej, i luke w dziedzinie konkurencyjnos reakcja na globalizacje ci wobec Stano w Zjednoczonych, Japonii, Korei w postaci Strategii Lizbon skiej, rodkowej ustrojowa i ekonomiczna Europy S reakcja na transformacje i Wschodniej w postaci ukado w europejskich, porozumien o partnerstwie siedztwa, nowego podejs i wspo pracy, nowej polityki sa cia do polityki regionalnej i funduszy strukturalnych. cie czynniko cych dynamike integracyjna poTakie szerokie uje w determinuja zwala na wykorzystanie ro z nych nurto w teoretycznych do opisu zjawisk realnych. czenie dorobku teorii politologicznych z teoriami Szczego lnie uz yteczne jest poa ekonomicznymi, co w niniejszym artykule zostao wykorzystane do kro tkiego du trzech duz trznego, przegla ych inicjatyw gospodarczych: programu rynku wewne Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Strategii Lizbon skiej.
TRZNEGO PROGRAM JEDNOLITEGO RYNKU WEWNE

Ksie ge na temat zakon W 1985 r. Komisja Europejska opublikowaa Biaa czenia trznego, w kto budowy jednolitego rynku wewne rej zakres lia bardzo szczego owy cych barier w swobodzie przepywu do program likwidacji istnieja br, oso b, usug cia dziaan cych jego funki kapitau na wspo lnym rynku oraz podje wspieraja moz cjonowanie. Bya to inicjatywa instytucji europejskiej, kto ra na zakwalifikowac takz jako akt politycznego spill-over. Program ten pojawi sie e jako kolejny krok ciu barier taryfowych w ramach w realizacji integracji rynkowej, po usunie cej od 1968 r. unii celnej. Stanowi wie c ogniwo w logice spill-over funkcjonuja ce metode J. Monneta. Naturalnym etapem po praktycznych osia godzwierciedlaja ciach likwidacji ograniczen trznym i ustanowieniu wspo nie w handlu wewne lnej trznej byo usunie cie istnieja cych barier pozataryfowych oraz narodotaryfy zewne du podstawe programu rynku wewne trznego wego protekcjonizmu. Z tego wzgle stanowia identyfikacja barier fizycznych, technicznych i fiskalnych, ocena ich skutko w dla funkcjonowania wspo lnoty oraz propozycja uregulowan prawnych cych ich eliminacje . i instytucjonalnych umoz liwiaja gi znalazy formalny zapis w Jednolitym Akcie EuropejsPropozycje Biaej Ksie kim z 1986 r. (wszed w z ycie 1 lipca 1987 r. jako pierwsza modyfikacja Traktatu

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

jego wejs Rzymskiego), gdzie zdefiniowano jednolity rynek, okres lono date cia ce w z ycie oraz rozszerzono polityki europejskie na nowe sfery wzmacniaja funkcjonowanie rynku (polityka naukowo-badawcza i technologiczna, polityka biorczos ce jego nieefektywnos przedsie ci) oraz przeciwdziaaja ciom (polityka spoeczna, ochrony konsumenta, ochrony s rodowiska, polityka spo jnos ci). Jednolity Akt zapowiedzia takz e przejs cie do kolejnego etapu unii gospodarczej i walutowej. W opublikowanym w 1988 r. raporcie Cecchiniego i Emersona wypracowana zostaa metoda liczenia koszto w i korzys ci jednolitego rynku oparta na formule cost of non-Europe, czyli liczenia efekto w poprzez koszty braku jego penej realizacji. dopiero ex post, Metodologia Emersona, jakkolwiek niedoskonaa, co okazao sie pozwolia na oszacowanie strat ponoszonych przez uczestniko w wspo lnego rynku cie dziaan cych budowie i podje na szczeblu wspo lnotowym i krajowym suz a penego jednolitego rynku. trznego by takz na zjawisko zdefiniowane Program rynku wewne e odpowiedzia Europy w relacji do jej przez politologo w jako euroskleroza, starzenie sie go wnych konkurento w s wiatowych w wyniku zahamowania proceso w integracyj narodowego protekcjonizmu. Euroskleroza oznaczaa nadnych i umacniania sie intereso uz ywanie funkcji pan stwa narodowego przez realizacje w narodowych nie cz temu interesowi do kon ca zgodnych z interesem wspo lnotowym lub wre cych. Szerokie stosowanie na zasadach bilateralnych dobrowolnych ograniszkodza ca czen eksportu tzw. VER-o w, strategiczna polityka handlowa i przemysowa suz a ochronie narodowych championo w 4 oraz rozbuchana pomoc publiczna dla biorstw i sektoro wasnych przedsie w gospodarczych to go wne przykady narodowej protekcji z lat 70. i pierwszej poowy lat 80. Bardzo popularne byo zi przemysu charakw pan stwach czonkowskich traktowanie niekto rych gae cych sie strukturami oligopolistycznymi jako strategicznych, wymagaja teryzuja konkurencja przez stosowanie narze dzi polityki cych ochrony przed zagraniczna zi by przemys samochodowy, wspierany handlowej. Przykadem takiej gae trznymi, zwaszcza producentami japon i chroniony przed partnerami zewne skimi VER-o i korean skimi za pomoca w oraz przez zagwarantowanie szczego lnych czenia blokowe dotycza ce porozumien preferencji w polityce konkurencji (np. wya cznej lub selektywnej dystrybucji). o wya Krugman 5 i Rynarzewski 6 celem tych dziaan cie Jak podkres laja byo przesunie trznych na wasnych oligopolisto rent ekonomicznych z partnero w zewne w. Renty ce w warunkach oligopolu, o kto ekonomiczne to dodatkowe zyski powstaja re toczy walka mie dzy oligopolistami z ro dowa zmienia sie z nych krajo w. Interwencja rza

T. Rynarzewski, Strategiczna polityka handlu mie dzynarodowego, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005. 5 P. R. Krugman (ed.), Strategic Trade Policy and the New International Economics, The MIT Press, Cambridge, Mass. London 1998. 6 T. Rynarzewski, Strategiczna polityka handlu...

bocka Anna Zielin ska-Ge

reguy gry na rynku s wiatowym i suz y promowaniu intereso w narodowych c przeciwko mechanizmowi konkurencji na rynku wspo championo w, dziaa wie lnotowym. Okres eurosklerozy to ro wniez wysoka intensywnos c pomocy pan stwowej zi jak przemys o charakterze sektorowym. Pomoc pan stwowa dla takich gae gla, przemys okre towy bya udzielana w ramach polityki stalowy, go rnictwo we przemysowej opartej na zasadzie targetingu, czyli typowania przez wadze zi podlegaja cych subsydiowaniu. Ten rodzaj interwencji jest uwaz publiczne gae any za niezwykle szkodliwy dla konkurencji miedzynarodowej, gdyz gwarantuje pozycje wasnemu przemysowi kosztem producento uprzywilejowana w z innych c narusza mechanizm jednolitego rynku. pan stw, a wie programu rynku wewne trznego we wczesnych fazach naoz Na realizacje yy sie i Portugalie (1986) jeszcze dwa czynniki: kolejne rozszerzenie wspo lnoty o Hiszpanie oraz podpisanie Ukadu z Schengen w wersji bazowej z 1985 r. jako porozumienie Belgii, Niemiec, Francji, Luksemburga i Holandii w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspo lnych granicach oraz w formie konwencji wykonawczej z 1990 r. cej realizacji umowy z 1985 r. Ukad z Schengen be da cy inicjatywa polityczna dotycza ca zjawisko tzw. elastycznej (politycznym spill-over) grupy pan stw odzwierciedlaja role integracji czy s cis lejszej wspo pracy (enhanced co-operation) odegra kluczowa w tworzeniu penej swobody przepywu oso b na obszarze jednolitego rynku. Z tego du zosta wa czony do acquis communautaire, czyli porza dku prawnego UE wzgle w 1997 r. na podstawie protokou do Traktatu Amsterdamskiego. wprowadzenia w z trznego zgodnie Jako date ycie programu rynku wewne 1 stycznia 1993 r., a sam rynek z Jednolitym Aktem Europejskim przyjmuje sie trzny jest jednym z podstawowych traktatowych instrumento cych wewne w suz a cego realizacji zadan integracyjnych okres lonych w art. 2 i 3 Traktatu ustanawiaja Europejska . Program ten jest stale poge biany i wzbogacany. Ws Wspo lnote ro d najwaz niejszych inicjatyw programowych efektywnie wdroz onych w ostatniej dekadzie moz na wymienic : Plan dziaania na rzecz jednolitego rynku 1997-1999; strategie na rzecz rynku wewne trznego 2000-2004; Plan dziaania na rzecz Nowa rynku wewne trznego na lata 2003-2006. usug finansowych 2000-2005; Strategie cie w 2006 r. Dyrektywy usugowej liberalizuja Do sukceso w nalez y zaliczyc przyje trznego. cej proces s wiadczenia usug na obszarze rynku wewne trznego nie jest jednak procesem liniowym, natrafia na Realizacja rynku wewne pewne trudnos ci i ograniczenia, mimo ogromnych sukceso w rodzi tez niepowodzedu jej przebieg jest od kilku lat monitorowany przy pomocy nia. Z tego wzgle trznego (Internal Market Index) oraz tabeli wyniko indeksu rynku wewne w (Internal trznego monitoruje s Market Scoreboard). Indeks rynku wewne redniookresowe zane z dziaaniami wadz publicznych. Dotyczy to takich wyniki bezpos rednio zwia 7 zmiennych jak :
7

Patrz: http:europa.eu.

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

cych barier w swobodnym przepywie do wskaz niki eliminacji istnieja br, trzwspo oso b, usug i kapitau, takie jak: intensywnos c wewna lnotowego handlu i inwestycji, skala wyboru konsumenta, konkurencja, konwergencja cenowa, zi sieciowych: telekomunikacji, elektrycznos reforma gae ci, gazownictwa, usug pocztowych, otwarcie krajowych rynko w zamo wien publicznych dla konkurento w zagranicznych, stopien integracji sektora usugowego: transgraniczne s wiadczenie usug, konkurencja, inwestycje, skala wyboru konsumenta, p w integracji europejskiego rynku usug finansowych mierzony takimi poste czynnikami jak: konwergencja cenowa, konkurencja w zakresie usug bankowych, ubezpieczeniowych, brokerskich, cych i pra efekty integracji rynko w pracy: liczba obywateli UE mieszkaja cych w innym kraju czonkowskim, uznawanie profesjonalnych kwalifikacji cuja i dyplomo w. W tabelach wyniko w opublikowanych w ostatnich latach monitorowany cego rynku wewne trznego. jest go wnie proces implementacji prawa dotycza du na relatywnie zaawansowana realizacje strategii jednolitego rynku Ze wzgle na poziomie wspo lnotowym, problem implementacji dotyczy przede wszystkim transpozycji dyrektyw unijnych do krajowego prawa. Tabela wyniko w z 2006 r. pokazuje dosyc wysoki deficyt transpozycji w wielu krajach, zwaszcza w nowych krajach czonkowskich, a takz e wysoki wspo czynnik naruszania prawa wspo lnotowego przez niekto re kraje. Z raportu wynika, z e ws ro d 10 nowych czonko w cej poste powan trznego dotyczyo Polski, najwie o naruszenie prawa rynku wewne powan liczba otwartych poste wobec naszego kraju nie ulega ro wniez zmniejszeniu trznego w ostatnich latach, co budzi niepoko j Dyrekcji Generalnej Rynku Wewne i Usug 8. du dziaan trznego wynika, z ksze Z przegla na rzecz rynku wewne e najwie puja w odniesieniu do stworzenia europejskiego rynku energii, trudnos ci wyste liberalizacji usug pocztowych, otwarcia europejskiego rynku zamo wien publicznych oraz dyscypliny krajowej w zakresie transpozycji oraz przestrzegania prawa europejskiego.
UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA

walute i wspo Od 1 stycznia 1999 r. Unia Europejska ma wspo lna lny Europejski cy cy polityke Bank Centralny stoja na straz y stabilnos ci cen i realizuja wspo lna z . Wspo pienie na lna waluta to kluczowy element Unii Gospodarczej i Walutowej, wielkiego projektu wspo pracy makroekonomicznej pan stw czonkowskich, projektki wywodza sie z wczesnych lat 70., kiedy to Europa zareagowaa tu, kto rego pocza
8

Patrz. Internal Market Scoreboard, July 2006, No. 15, http:europea.eucom.

10

bocka Anna Zielin ska-Ge

dzynarodowego systemu walutowego z Bretton Woods pro na kryzys mie bami stworzenia wasnego regionalnego systemu. Reakcja na kryzys systemu dolarowo-zotego z Bretton Woods nie wyjas nia jednak caej genezy tego projektu. c Analizuja historie tworzenia obecnej Unii, moz na powiedziec , z e jest ona cych sie proceso efektem dwo ch wzajemnie nakadaja w: pierwszy to wspomniana biania integracji reakcja na kryzys walutowy, drugi to skutek stopniowego poge programu jednolitego rynku. Zaamanie sie w 1971 r. mie dzyprzez realizacje na temat optymalnych narodowego systemu walutowego wywoao dyskusje obszaro w walutowych, koncepcji wprowadzonej przez Roberta Mundella li sie zastanawiac w 1961 r. 9 Ekonomis ci i politycy europejscy zacze nad tym, czy o wczesna EWG speniaa kryteria Mundella jako obszar zdolny do stabilizacji kurso w walutowych i wprowadzenia w perspektywie wspo lnej waluty. Juz wtedy ro ujawniy sie z ne stanowiska w tym zakresie, ekonomis ci z nurto w zbliz onych do polityk ekonomicznych, a wie c keynesowskich optowali raczej za integracja ca budowa unii gospodarczej, z kolei monetarys wyprzedzaja ci nie widzieli przeszko d w budowie unii walutowej bez integracji polityk czysto ekonomicznych 10. Przestawione ro z ne projekty integracji walutowej (plany Barrea z 1969 i 1970 r., plan Wernera z 1970 r.) nie zyskay jednak akceptacji, natomiast duz a zmiennos c kurso w walutowych z lat 70. po ich upynnieniu w wyniku odejs cia od systemu z Bretton Woods doprowadzia do budowy Europejskiego Systemu Walutowego waluta rozliczeniowa ECU, Europejskim Funduszem Wspo (ESW) ze wspo lna pracy Walutowej oraz europejskim mechanizmem kursowym ERM. Wprawdzie ESW, kto ry wszed w z ycie w 1979 r. nie nosi jeszcze cech unii walutowej, ale inicjatywe monetarna . stworzy podwaliny pod przysza walutowa by raport Komitetu Delorsa, Przeomem w pracach nad unia cego Komisji Europejskiej przedstawiony w 1989 r., kto przewodnicza rego przec sanie moz na uja w kilka punkto w: dzie obejmowaa pena tworzona Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) be walutowa i niepena unie gospodarcza , unie dzie procesem stopniowym opartym na wyraz b budowa unii be nie wyodre nionych etapach, unia walutowa zostanie oparta na wspo lnej walucie, pienia do unii walutowej be dzie spenienie makroekono warunkiem przysta micznych kryterio w konwergencji, budowa unii wymaga s cisej wspo pracy narodowych banko w centralnych cej utworzenie wspo umoz liwiaja lnego banku centralnego, budowa Europejskiego Banku Centralnego wymaga etapu przygotowawczego w postaci Europejskiego Instytutu Walutowego.

9 10

R. Mundell, A Theory of Optimal Currency Areas, American Economic Review vol. 51, 1961. P. De Grauwe, Unia walutowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

11

ty w Traktacie z Maastricht podpisanym Program UGW zosta formalnie przyje a sie 1 lipca 1990 r. jeszcze przed w grudniu 1991 r., ale jego realizacja rozpocze prawna jako pierwszy etap stopniowego procesu integracji monetarnej. formalizacja Zadania pierwszego etapu wyraz nie wskazyway na efekt logiki spill-over, gdyz podkres lono w nich koniecznos c zapewnienia penej swobody przepywu kapitau, c zakon a wie czenia budowy jednolitego rynku w tym zakresie. Na tym etapie juz pojawiy sie analizy koszto w i korzys ci unii walutowej nie tylko w skali zania przynosza cego skutki w skali mikro, makroekonomicznej, ale tez jako rozwia w tym go wnie dla przedsiebiorstw. W drugim etapie powoano do z ycia Europejski Instytut Walutowy, prekursora Europejskiego Banku Centralnego. Stworzenie nowej wspo lnotowej instytucji byo wyraz nym ruchem w kierunku federalizmu, z ponadnarodowej czyli przekazania zadan w dziedzinie polityki pienie nej w gestie instytucji. Jako warunek efektywnego dziaania tej instytucji wpisano jej niezalez c J. Monneta, nos c od wadz politycznych krajowych i wspo lnotowych. Przywouja gne a ograniczony, ale decyduja cy punkt podje cia s UE osia cisej wspo pracy na c uzyskania politycznej zgody na kolejny krok poziomie wspo lnotowym, a wie cy poza swobodny handel oraz przepyw oso zintegrowania, wykraczaja b i czynniko w produkcji. Zaoz enia unii walutowej zadecydoway o charakterze niepenej unii gospodardu na to, z gwarancja czej. Ze wzgle e go wnym celem unii walutowej staa sie cej z niej stabilnos z stabilnos ci cen i wynikaja ci waluty, to celom pienie nym dkowano cele ekonomiczne realizowane przy pomocy dwo podporza ch go wnych instrumento w: koordynacji polityk gospodarczych oraz procedury unikania nadmiernego deficytu budz etowego i dugu publicznego. Brak politycznej zgody, a takz e brak wyraz nej potrzeby ekonomicznej, wykluczy moz liwos c federalizacji c prowadzenia wspo polityk gospodarczych, a wie lnej polityki fiskalnej ograniczaja narodowa w tym zakresie. cej autonomie ta konstrukcja Unii Gospodarczej i Walutowej oparta na funkcjonowaniu Przyje eurosystemu, czyli wspo lnej waluty, europejskiego systemu banko w centralnych, wymogo w unikania nadmiernego deficytu, spenienia kryterio w konwergencji, atrakcyjnym, ale bardzo a takz e na koordynacji polityk gospodarczych staa sie du juz trudnym w realizacji projektem wspo pracy. Z tego wzgle od samego tku przewidziano moz pocza liwos c zro z nicowanego podejs cia poszczego lnych czonych do Traktatu z Maastricht Wielka pan stw. Na mocy protokoo w doa od udziau w UGW. Z kolei praktyczna Brytania i Dania otrzymay derogacje procesem stopniowym trwaja cym wiele lat. Dla realizacja Unii okazaa sie puja cych wejs kolejnych krajo w przyste cie do UGW wymagao spenienia trudnych wymogo w konwergencji oraz zapewnienia zgodnos ci narodowego prawa z prawem s unijnym w zakresie pozycji narodowego banku centralnego jako integralnej cze ci z derogacji dla kolejnych pan eurosystemu. W rezultacie wraz z rezygnacja stw UE, ta zostaa koncepcja wielu szybkos ca nieuchronnos pieprzyje ci zakadaja c przysta okres zanie to spenia nia do eurosystemu, ale ze swoboda lenia terminu. Rozwia

12

bocka Anna Zielin ska-Ge

cej krajom czonkowskim wymogi elastycznej lub zro z nicowanej integracji daja ksza swobode podejmowania decyzji niz wie w przypadku innych programo w. Model wielu szybkos ci zdecydowa o tym, z e w momencie przejs cia do 11 krajo trzeciego etapu UGW 1 stycznia 1999 r. w eurosystemie znalazo sie w, dwa lata po z niej 1 stycznia 2001 r. do unii przystapia Grecja, a od 1 stycznia 2007 Sowenia. Gotowa do czonkostwa jest Litwa, kto ra prawdopodobnie wejdzie do tku 2008 r. eurosystemu na pocza , gdyz Elastycznos c integracji walutowej jest z jednej strony zaleta pozwala na gnie osia cie przez poszczego lne kraje penej dojrzaos ci do sprostania wymogom z UGW, z drugiej jednak strony nie tworzy penej dyscypliny pienie nej i fiskalnej c sprzyjac bianiu integracji potrzebnej dla uczestnictwa w Unii. Moz e wie poge bsza wspo na i wzrostowi jej efektywnos ci, ale moz e tez hamowac ge prace zasadzie spill-back. SKA STRATEGIA LIZBON cy wyraz Strategia Lizbon ska to trzeci wielki projekt europejski stanowia biania integracji na bazie jej praktycznych osia gnie c ta procesu poge . Przyje zostaa na spotkaniu Rady Europejskiej w Lizbonie w marcu 2000 r. jako cy trzy filary: kompleksowy program obejmuja filar ekonomiczny przygotowania podstaw stworzenia z Europy najbardziej konkurencyjnej, opartej na wiedzy gospodarki s wiata, europejskiego modelu socjal filar spoeczny ukierunkowany na modernizacje nego przez nacisk na inwestowanie w ludzki kapita i przeciwdziaanie wykluczeniu spoecznemu, a takz e zorientowany na tworzenie nowych lepszych miejsc pracy w wyniku aktywnej polityki zatrudnienia zdolnej do budowy gospodarki wiedzy, filar s rodowiskowy dodany na spotkaniu Rady Europejskiej w Gteborgu cy koniecznos w czerwcu 2001 r. podkres laja c zapewnienia zro wnowaz onego rozwoju opartego na poszanowaniu s rodowiska naturalnego oraz lepszym wykorzystaniu surowco w naturalnych, w tym odnawialnych z ro de energii. Na podstawie tych filaro w cel strategiczny zosta okres lony jako stworzenie do 2010 roku z Unii Europejskiej najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, opartej na kszej liczby wiedzy gospodarki s wiata, zdolnej do trwaego rozwoju, tworzenia wie cej sie wie ksza spo spoeczna . Dla dobrych miejsc pracy i charakteryzuja jnos cia realizacji celu strategicznego zostay okres lone liczne cele szczego owe, niekto re w postaci wskaz niko w, inne w formie zadan programowych. Do najwaz niejszych celo w okres lonych wskaz nikami zaliczono: gnie cie w krajach czonkowskich tempa wzrostu PKB s osia rednio 3% rocznie, stworzenie 20 mln nowych miejsc pracy, wzrost stopy zatrudnienia ogo em do 70% w 2010 r., wzrost stopy zatrudnienia kobiet do 60% w 2010 r.,

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

13

wzrost stopy zatrudnienia oso b starszych (55-64 lata) do 50% w 2010 r., przeduz enie wieku emerytalnego o 5 lat do 2010 r. to takie sfery jak: Zadaniami programowymi obje reformy ekonomiczne w krajach czonkowskich ukierunkowane na redukcje podatko w, stabilnos c cen, stabilnos c finanso w publicznych, elastycznos c rynko w pracy, wzmocnienie konkurencji, oparta na wiedzy realizowana przez takie dziaania jak spoe gospodarke czenie 100% szko czen stwo informacyjne, poda do Internetu, plan e-Europe, kszenie wydatko zwie w na badania naukowe i rozwo j do 3% PKB, w tym 23 cych z sektora przedsie biorstw, ustanowienie patentu europejswydatko w pochodza kiego, stworzenie europejskiej przestrzeni badawczej, biorczos przedsie c , liberalizacja rynko w, nowy model spoeczny, zro wnowaz ony rozwo j i ochrona s rodowiska. Przedstawione cele miay byc realizowane na podstawie szczego lnej metody cej wielos cie na obejmuja c narodowych i wspo lnotowych programo w oraz przyje cej okres szczeblu wspo lnotowym metody otwartej koordynacji zakadaja lanie wytycznych dla caej Unii i dla krajo w czonkowskich, tworzenie ilos ciowych i jakos ciowych wskaz niko w jako punkto w odniesienia do najlepszej praktyki, przenoszenie wytycznych wspo lnotowych na polityki krajowe i regionalne, okreso i przegla d dziaan kszos we monitorowanie, ewaluacje . Metoda ta oznaczaa, z e wie c dzie realizowana na szczeblu krajowym przy uwzgle dnieniu kierunko dziaan be w okres lonych w ogo lnych wytycznych dla polityki gospodarczej (broad economic policy guidelines), luksemburskiej strategii zatrudnienia, procesu z Cardiff dotycza cego funkcjonowania rynko w oraz programu stabilizacji makroekonomicznej powszechnie nazywanego procesem z Kolonii. trzne i zewne trzTak okres lona strategia miaa na celu przede wszystkim wewne c dodanie do osia gnie c ne wzmocnienie wspo lnoty, a wie jednolitego rynku cej sie w konkurencyjnos i wspo lnej waluty, ekonomicznej siy wyraz aja ci, innoc z jednej wacyjnos ci i nowoczesnos ci cywilizacyjnej caego ugrupowania. Bya wie funkcjonalnego poge biania integracji, z drugiej strony reakcja strony kontynuacja na wyzwania konkurencji globalnej i zmian technologicznych. Z kolei zaproponowana metoda otwartej koordynacji stanowia przejaw politycznego spill-over cego okres dzenia na pro buja lic nowy wieloszczeblowy tryb europejskiego rza podstawie licznych wskaz niko w, wytycznych i sposobo w podziau zadan . du realizacji celo tego W 2005 r. w wyniku przegla w strategii w poowie przyje okresu (raport opracowa Wim Kok byy premier Holandii) kraje czonkowskie Europejska podje y decyzje o modyfikacji strategii i przejs razem z Komisja ciu do tzw. odnowionej strategii lizbon skiej, w kto rej zrezygnowano z licznych wskaz niko w ilos ciowych, uproszczono system koordynacji dziaan w ramach otwartej

14

bocka Anna Zielin ska-Ge

na dwo metody i oparto strategie ch priorytetowych celach: zapewnienie wzrostu o na zmiane programu? gospodarczego i zatrudnienia. Co wpyne gnie ciu ilos Po pierwsze trudnos ci w osia ciowych celo w rozwojowych. W 2005 r. tempo wzrostu PKB w UE-25 wynioso okoo 1,5%, a w UE-15 tylko 1,4%; wolne byo tempo wzrostu zatrudnienia (okoo 0,6%-0,7% rocznie), co niskiej stopy zatrudnienia na poziomie okoo 63%, spowodowao utrzymanie sie Europa nie poradzia sobie takz e z wysokim bezrobociem oraz problemami ludnos starzenia sie ci. , z Po drugie, mae sukcesy w dziedzinie badan i rozwoju. Okazao sie e UE inwestuje w B;R znacznie mniej niz jej konkurenci. W 2005 r. ogo lne wydatki na badania i rozwo j wyniosy w UE 1,96% PKB, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych 2,59%, w Japonii 3,12%, a w Korei 2,91%. Wyliczono, z e luka w tym dzy UE a USA wynosi okoo 120 mld euro rocznie, z czego 80% zakresie mie cechuje wynika z ro z nicy w wydatkach badawczych sektora biznesowego. Europe brak efektywnej transformacji badan naukowych w innowacje, a takz e niewystarca liczba naukowco ca 5,3 osoby na 1000 pracowniko czaja w i badaczy, wynosza w, w poro wnaniu do 9 oso b na 1000 pracowniko w w USA i odpowiednio 9,7 oso b na to, z ga mniej w Japonii. Komisja zwro cia tez uwage e Europa przycia zagranicznych naukowco w niz jej konkurenci przez tworzenie dla nich ograniczen pu wizowych i pobytowych. Oznaczao to, z e proces technologicznego poste cy. i dyfuzji by w Europie zbyt wolny i niewystarczaja zbyt szczego Po trzecie strategia z 2000 r. okazaa sie owa i przeregulowana, gdyz obejmowaa 28 go wnych zadan , 120 zadan szczego owych oraz 117 ro z nych wskaz niko w. Jak wynika z oceny Komisji, jej realizacja wymagaa przygotowywania przez kraje czonkowskie 300 rocznych raporto w, trudnych do monitorowania , z cia skomi ewaluacji. Okazao sie e polityczny spill-over w formie przyje cej komplikacji plikowanej metody wdraz ania zadan strategicznych przynio s wie du Komisja opowiedziaa sie za uproszczeniem procedur, niz korzys ci. Z tego wzgle ciem ich w jednym wspo zmniejszeniem liczby zadan i uje lnotowym planie dla Lizbony i zintegrowanych z nim planach narodowych. a funkcjonowac Po czwarte od 1 maja 2004 r. UE zacze w poszerzonym skadzie cia Rumunii i Bugarii od 25 pan stw, potwierdzony zosta takz e termin przyje a wie c wobec wyzwan czenia nowych sabszych 1 stycznia 2007 r. Unia stane wa krajo w czonkowskich do realizacji ambitnych zadan z Lizbony. Rozszerzenie cy wpyw na rezygnacje ze szczego miao decyduja owych wskaz niko w ilos ciowych gnie cia w przyje tym terminie 2010 r. W rezultacie w odniemoz liwych do osia nowionej strategii utrzymane zostay tylko go wne wskaz niki, takie jak: 3% udzia gnie cie docelowego poziomu wydatko w na badania i rozwo j w PKB, czy tez osia ce stworzenia nie 20, stopy zatrudnienia 70% w duz szej perspektywie, wymagaja a co najmniej 24 mln nowych miejsc pracy. c z licznych zadan Odnowiona Strategia Lizbon ska, nie rezygnuja strategii pierwotnej, przybiera jednak bardziej realistyczny ksztat, dostosowany do warun-

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

15

c jako cel priorytetowy ko w funkcjonowania w poszerzonej Unii-27. Przyjmuja wzrost gospodarczy i zatrudnienie (growth and jobs), strategia formuuje 10 zadan cych realizacji tego celu. Dla kaz go wnych suz a dego z tych zadan rekomenduje dziaania na poziomie wspo lnotowym i na szczeblu krajowym. Zadania te sa 11 puja ce : naste bienie jednolitego rynku, przede wszystkim przez usunie rozszerzenie i poge cie barier w swobodzie s wiadczenia usug i realizacji zamo wien publicznych oraz transpozycje prawa europejskiego do ustawodawstwa krajowego. Realizacji szybka dzie na pewno przyje cie nowej dyrektywy usugowej; tego zadania sprzyjac be trz i na zewna trz zapewnienie otwartych i konkurencyjnych rynko w wewna cej wolny i uczciwy UE. Wymaga to wzmocnienia polityki konkurencji chronia pu do rynko handel, silniejszej kontroli pomocy pan stwowej oraz poprawy doste w s wiatowych dla europejskich produkto w i firm. Dla poprawy pozycji komparatywnej europejskich produkto w waz ny jest wzrost produkcyjnos ci i obniz ka koszto w produkcji, w tym pozapacowych koszto w pracy; poprawa systemo w regulacyjnych na szczeblu UE i krajowym. W tym celu cy uproszczeniu przepiso realizowany jest program lepsza regulacja suz a w i zapewnieniu ich przejrzystos ci. Szczego lne znaczenie ma lepsza regulacja przepiso w gospodarczych kluczowych dla funkcjonowania biznesu; rozwo j i poprawa infrastruktury transportowej, energetycznej, komunikacyjnej. W ramach tego zadania uruchomiony zosta program nawigacji satelitarnej Galileo, wzmacniany jest program jednolitego europejskiego nieba, realizowane sa projekty transeuropejskich sieci transportowych TEN-T oraz redukcji emisji gazo w kszenia udziau odnawialnych z cieplarnianych i zwie ro de w produkcji energii w Europie (od 12 do 20% docelowo); wzrost inwestycji w badania i rozwo j zaro wno ze z ro de publicznych, jak konkurencji i prywatnych. Dla zapewnienia zgodnos ci tych inwestycji z polityka a w listopadzie 2006 r. nowe ramy pomocy pan Komisja przyje stwowej dla badan , to wytyczne okres ce warunki, w jakich kraje czonkowsrozwoju i innowacji. Sa laja udzielac kie moga pomocy na B;R oraz projekty innowacyjne bez naruszania traktatowych zasad ochrony konkurencji. Chodzi tutaj o pomoc dla sektora ca wyraz prywatnego, wymagaja nie zdefiniowanego niedostatku rynkowego (market cych straty spowodowane zako failure) oraz okres lonych korzys ci przekraczaja ceniami konkurencji 12; wspieranie innowacji, w tym informacyjnych i komunikacyjnych (ICTs). traktowane jako go Technologie te sa wne z ro do wzrostu produkcyjnos ci i w efekcie go wny motor wzrostu gospodarczego i kreacji nowych miejsc pracy. Z analiz Komisji wynika, z e w UE wzrost produkcyjnos ci jest w 40% efektem ICTs, podczas 20% gdy w USA az w 60%, podobnie w Unii wydatki na te technologie stanowia
11 12

Patrz: http:ec.europa.eugrowthandjobs. Patrz: KOM (2005) 121 kon cowy, Bruksela 6.04.2005.

16

bocka Anna Zielin ska-Ge

caos ci wydatko w na B;R, a w Stanach 30%. Szczego lne miejsce w strategii biorstw, w tym maych i s zajmuje wspieranie innowacyjnos ci przedsie rednich. Dla realizacji tego celu strategii Komisja opracowaa w 2005 r. Program Ramowy na rzecz Konkurencyjnos ci i Innowacji na lata 2007-2013 (CIP) traktowany jako dspo jna podstawa prawna dla wspo lnotowych dziaan , kto rych wspo lnym nadrze kszenie konkurencyjnos c przy tym nym celem jest zwie ci i innowacji, uzupeniaja dziaania na rzecz badan naukowych propagowane przez wspo lnotowy program ramowy na rzecz badan , rozwoju technologicznego i demonstracji (...) Program CIP dzie zatem skada sie z konkretnych podprogramo be w: programu na rzecz biorczos cej ICT oraz przedsie ci i innowacji, programu wsparcia polityki dotycza programu na rzecz Inteligentnej Energii dla Europy; dzia polityki prze wzmacnianie europejskiej bazy przemysowej przez narze cym przyjazne dla biznesu mysowej, go wnie o charakterze horyzontalnym tworza s rodowisko, w tym przez europejskie platformy technologiczne m.in. dla takich zi jak przemys farmaceutyczny, tekstylny, telefonii komo gae rkowej nowej generacji, rozwo j regionalnych innowacyjnych centro w i klastro w przemysowych. takich Wedug Komisji szczego lne problemy w zakresie konkurencyjnos ci dotycza zi jak przemys tekstylny, kto z konkurencja tanich producento gae ry boryka sie w juz azjatyckich, przemys kosmiczny, gdzie sa doskonae efekty wspo pracy transeuropejskiej (Galileo), czy tez przemys samochodowy, kto ry musi stawic , z czoa konkurencji s wiatowej. Tak sformuowane problemy wskazuja e Komisja c gae zie, akceptuje niekto re dziaania sektorowe w polityce przemysowej typuja puja specyficzne problemy w zakresie kwalifikacji, poste pu w kto rych wyste dzynarodowej, czy wymogo technicznego, konkurencji mie w regulacyjnych. Jest to sytuacja okres lana w literaturze jako metoda targetingu, czyli wyboru przez wadze zi poddanych specyficznym regulacjom. Metoda ta publiczne specyficznych gae jest zdecydowanie krytykowana przez liberalny nurt ekonomii przemysowej; cej lepszych miejsc pracy. Dla realizacji tego celu szczego wie lne znaczenie ca ich wie ksza elastycznos ma reforma rynko w pracy zapewniaja c , obniz enie z obcia en podatkowych pracowniko w, tworzenie przyjaznego s rodowiska dla rozwoju maych i s rednich firm, modernizacja systemo w ubezpieczen spoecznych. dziem realizacji tego celu powinna byc Go wnym narze Europejska Strategia Zatrudnienia lepsza adaptacyjnos c pracowniko w i pracodawco w oraz elastycznos c rynko w pracy. Wytyczne dla realizacji tego celu okres la Europejska Strategia Zatrudnienia; edukacji i kwalifikacji. wzrost inwestycji w ludzki kapita przez poprawe Zadanie to jest realizowane w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia przy wykorzystaniu funduszy strukturalnych, zwaszcza europejskiego funduszu spoecz systemo programo nego. Nacisk jest pooz ony na poprawe w edukacji, realizacje w ksztacenia zawodowego, ustawicznego, dostosowanie kwalifikacji do wymogo w z wykluczeniem zawodowym. spoeczen stwa opartego na wiedzy, czy tez walke

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

17

c sie terminologia teorii integracji moz Strategie LizPosuguja na odnowiona (strategie na rzecz wzrostu i zatrudnienia) traktowac bon ska jako wynik polityczzanego jednak z nowymi funkcjami, jakie na instytucje nego spill-over powia wspo lnotowe i krajowe nakada dynamika integracyjna oraz globalizacja i kondzynarodowa. Strategia jest realizowana go kurencja mie wnie przez wadze krajowe centralne i regionalne, przy zachowaniu otwartej koordynacji i zasady pomocniczo s ci. Szczego lne znaczenie dla koordynacji polityk krajowych i wspo lnotowych maja Zintegrowane wytyczne na rzecz wzrostu i miejsc pracy na lata 2005-2008, ce europejskie wytyczne dotycza ce polityk gospodarczych pan obejmuja stw czonkowskich opracowane obecnie na okres trzyletni 2005-2008, oraz wytyczne dla ce ten sam okres 13. Zintegrowane wytyczne definiopolityk zatrudnienia obejmuja jako nowy start do Strategii Lizbon wane sa skiej zorientowany szczego lnie na wzrost gospodarczy i zatrudnienie w Europie, kto rego realizacja wymaga mobilizacji wszystkich s rodko w na szczeblu narodowym, regionalnym, lokalnym i wspo lnotowym, a takz e wykorzystania funduszy strukturalnych i funduszy rozwoju obszaro w wiejskich oraz partnero w spoecznych i instytucji spoeczen stwa obywatelsgnie cia efekto kiego dla osia w synergii i maksymalnej efektywnos ci. Analiza zadan sformuowanych w tej strategii wzrostu i zatrudnienia wskazuje, z e zostay one oparte w duz ej mierze na dorobku nowej teorii wzrostu, w kto rej role poste pu technologicznego, innowacji, kapitau ludzkiego, lipodkres la sie beralizacji rynko w i handlu, czy tez elastycznych rynko w pracy dla stymulowania dynamiki rozwojowej (Romer, Lucas, Barro). Jest to pozytywny aspekt podejs cia ten model wprowspo lnotowego, otwarte pozostaje jednak pytanie, czy uda sie cych nie do kon wadzic w 27 krajach reprezentuja ca podobne opcje polityki gospodarczej. Zintegrowane wytyczne na rzecz strategii wzrostu gospodarczego i zatrudnienia tez maja kluczowe znaczenie dla reformy europejskiej polityki spo jnos ci. Oznacza czenie zadan to wa Strategii Lizbon skiej do polityki regionalnej, polityki rozwoju du, z obszaro w wiejskich oraz wspo lnotowej polityki spo jnos ci. Z tego wzgle e w polityce spo jnos ci na lata 2007-2013 szczego lny nacisk zosta pooz ony na promowanie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia we wszystkich regionach dzy i miastach Unii. Wymaga to zmniejszenia dysproporcji rozwojowych mie gna c krajami, regionami, miastami tak, aby osia lepsze wskaz niki konwergencji tych celem Konwergencja, zapewnic PKB na mieszkan ca w obszarach obje wysokie tempo wzrostu gospodarczego i wzrostu zatrudnienia we wszystkich regionach, tych celem Konkurencyjnos w tym obje c regionalna i zatrudnienie, a takz e wykorzy transgraniczna i mie dzyregionalna w ramach celu Europejska stac wspo prace wspo praca terytorialna dla realizacji Strategii Lizbon skiej. Kluczowe znaczenie dla strategii ma realizacja celu Konwergencja, na kto ry 81,5% caego budz s przeznacza sie etu polityki spo jnos ci. Znaczna cze c regiono w
13

Patrz: COM(2005) 141 final Brussels, 12.04.2005.

d Zachodni 2007, nr 2 2 Przegla

18

bocka Anna Zielin ska-Ge

tych tym celem charakteryzuje sie wysokim tempem wzrostu gospodarczego obje (przykad to Estonia, otwa, Litwa, Polska, Rumunia), wiele regiono w ma jednak c z bezrobociem czy tez stopa istotne problemy z rynkiem pracy, a wie niska zatrudnienia (szczego lnie w Polsce i Rumunii). Z szacunko w Komisji wynika, z e gnie cia docelowych 70% stopy zatrudnienia w caej Unii potrzeba stworzedla osia nia co najmniej 24 mln nowych miejsc pracy, co oznaczaoby wzrost az o 12% zrealizowac w stosunku do obecnego poziomu 14. To, czy ten cel uda sie zalez y w duz ej mierze od pan stw czonkowskich, ich zdolnos ci do efektywnego wykorzysczenia realizacji programo tania s rodko w unijnych oraz poa w unijnych z polityka zgodna kierunkowo ze zintegrowanymi wytycznymi wspo gospodarcza lnoty i szczego owymi zadaniami Strategii Lizbon skiej. Strategia Lizbon ska to wielki europejski projekt przygotowany przez inz yniero w integracji z instytucji wspo lnotowych i pan stw czonkowskich, projekt du wyniko realizowany z ro z nym efektem w poszczego lnych krajach. Z przegla w strategii w poszczego lnych krajach wynika, z e akceptowany jest generalny kierunek duz zmian, natomiast ich dynamika i sposo b realizacji wykazuja e zro z nicowanie. c pokusic o stwierdzenie, z Moz na wie sie e mamy do czynienia z powolnym trendem wzrostowym wprowadzania strategii w z ycie, ale z licznymi trudnos ciami, zahamowaniami i wymuszonymi modyfikacjami (spill-back), spowodowanymi go wnie kraje przez fakt, z e projekt jest wspo lnotowy, natomiast jego zadania realizuja dzie dobrym testem na to, jak czonkowskie. Sukces czy poraz ka strategii be dobro wspo relacje mie dzy poszczego lne kraje Unii traktuja lne i jak widza interesem narodowym a interesem wspo lnotowym w zakresie spraw gospodarczych. COWE WNIOSKI KON 50 lat historii Wspo lnoty Europejskiej stanowi potwierdzenie metody J. Moncej powolny i stopniowy rozwo neta, zakadaja j proceso w integracyjnych w kierunku silniejszej wspo pracy opartej na przechodzeniu do kolejnych etapo w w miare gnie c w tym logika praktycznych osia etapo w juz zrealizowanych. Mies ci sie spill-over opisana przez funkcjonalisto w, ale takz e rola czynniko w specyficznych cych lub hamuja cych proces integracji. Trzy wielkie programy europrzyspieszaja pejskie: program jednolitego rynku, Unia Gospodarcza i Walutowa oraz Strategia stanowic Lizbon ska moga przykad wykorzystania tej metody. Otwartym natomiast pozostaje przyszos c integracji w sferach pozaekonomiczbiania nych, a takz e wydolnos c obecnej struktury instytucjonalnej do dalszego poge cej 27 pan wspo pracy, zwaszcza w warunkach Unii licza stw czonkowskich przedmiot debaty nad i perspektyw dalszego rozszerzania. Te dylematy stanowia instytucjonalna poprawiaja ca skutecznos traktatem konstytucyjnym i reforma c
Strategia na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia a reforma europejskiej polityki spo jnos ci, Komisja Europejska, Luksemburg, czerwiec 2006.
14

Wspo lnota Europejska po 50 latach pro ba oceny

19

podejmowania decyzji. Warto przy tym podkres lic , z e zakres obecnej wspo pracy te ambitne zamierzenia na przyszos ekonomicznej, w tym podje c , takie jak Strategia wie kszego Lizbon ska, czy rozszerzenie strefy euro na kolejne kraje wymagaja zaangaz owania zaro wno instytucji wspo lnotowych, jak tez krajowych i regionalksza wola wspo nych w proces integracyjny. Potrzebna jest wie pracy w realizacji dzy dobra wspo lnego, a takz e bardziej precyzyjny podzia zadan i kompetencji mie cznie przypisaro z ne szczeble wadzy, z wyraz nym okres leniem kompetencji wya w traktacie nych Wspo lnocie. Propozycje tego typu podziau zadan pojawiy sie konstytucyjnym, warte wiec sa rozpatrzenia w trakcie debaty na dalszym losem tego traktatu.

ABSTRACT Assessing the achievements of the European Community over the last 50 years, the article analyzes three great economic projects that shaped the vision of Europe as a unified economic area which is a key link of world economy. The discussed projects include: the program of a unified internal market, the Economic and Currency Union, and the Lisbon Strategy. The projects are assessed from the point of view of a philosophy of integration proposed by Jean Monnet, and based on the principle of a gradual transition to subsequent stages of cooperation in effect of practical achievements and related concepts of functionalism and neo-functionalism. The Monnet method assumes Europes gradual federalization by attaining federal solutions due to creation of real bonds between states and by developing corresponding political systems. In turn, functionalism theories describe the dynamism of European integration in terms of the concept of spill-over logic, i.e. within the framework of expanding the tasks of integration onto subsequent spheres and areas, following the acquisition of the ethos of cooperation and reaching a procedural consensus for the realization of diversified interests. Fifty years of European Unions history have proven those concepts correct and represent a slow and gradual development of integration processes towards a tighter cooperation based on attaining subsequent stages from a unified market to currency union, and further on to a strategy of making the Union the worlds most competitive economy. However, the process is not a linear one, it encounters barriers and limitations, and for this reason requires commitment both on the part of EUs institutions as well as the governments of member states so that the great project of a common Europe might not be dissipated.

2*