You are on page 1of 30

D ZACHODNI PRZEGLA 2007, nr 2

PAWE CHURSKI Pawe Churski Poznan

Z NICOWANIE WYKORZYSTANIA REGIONALNE ZRO FUNDUSZY STRUKTURALNYCH UNII EUROPEJSKIEJ W POLSCE


Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

czonkostwa w Unii Europejskiej otworzyo doste p do Uzyskanie przez Polske s rodko w wspo lnotowych Funduszy Strukturalnych. Wielkos c oferowanego wsparcia (w okresie 2004-2006 12 809,7 mln euro; w okresie 2007-2013 ok. 59 650,00 mln euro) znacznie przekracza dotychczasowe transfery, jakie odbyway sie w ramach Funduszy Przedakcesyjnych (PHARE II, ISPA, SAPARD), czy tez wczes niejszych edycji programo w pomocowych (m.in. PHARE). Tym samym p do s istotnym czynnikiem rozwoju doste rodko w Funduszy Strukturalnych staje sie cego od poziomu rozwoju gospodarczego gospodarczego Polski, znacznie odbiegaja starej Unii (UE-15). Niski poziom rozwoju powoduje, z e wszystkie polskie obje te wsparciem w ramach Celu 1 unijnej polityki regionalnej (poziom regiony sa PKB na 1 mieszkan ca poniz ej 75% s redniej unijnej). Nalez y oczekiwac , z e Polska, ksze zaro dem liczby ludnos jako najwie wno pod wzgle ci, jak i powierzchni nowe duz pan stwo czonkowskie Unii Europejskiej, na obszarze kto rego obserwuje sie e regionalne zro z nicowanie poziomu rozwoju gospodarczego, z najsabszymi ekonomicznie regionami Wspo lnoty (od 29,9% unijnej s redniej PKB na 1 mieszkan ca wojewo dztwo lubelskie i 31,2% wojewo dztwo podlaskie do 47,3% wojewo dztwo skie i 64,0% wojewo s la dztwo mazowieckie) pozostanie przez najbliz szy czas puja c w tej roli Hiszpanie 1. go wnym beneficjentem polityki strukturalnej, zaste Otwarte pozostaje pytanie, czy wsparcie z Funduszy Strukturalnych zostanie was ciwie wykorzystane i przyniesie wymierne efekty dla procesu rozwoju gospodarczego. Celem artykuu jest przedstawienie rezultato w wykorzystania Funduszy Strukturalnych w Polsce w pierwszym okresie. Analiza dotyczy realizacji dziaan zaplanowanych w dokumencie strategicznym Narodowym Planie Rozwoju nowego modelu polskiej polityki regionalnej 2004-2006, kto ry by podstawa zku z wejs wdraz anego w zwia ciem Polski do Unii Europejskiej na wzo r stopien Grecji, Irlandii i Portugalii. Uzyskane wyniki przedstawiaja wykorzystania
J. Borkowski, Przepywy finansowe mie dzy Unia Europejska i Polska w pierwszym okresie czonkostwa, Studia Europejskie nr 32005, s. 183-191.
1

138

Pawe Churski

dnieniem struktury wynikaja cej z Programo Funduszy Strukturalnych z uwzgle w cych w skad Narodowego Planu Rozwoju oraz struktury Operacyjnych, wchodza du terytorialnego, beneficjento w, w ramach kto rej wyro z niono: jednostki samorza dowe przedsiebiorco w, organizacje pozarza oraz placo wki edukacyjne. W kaz dym uwage koncentruje sie na analizie zro przypadku go wna z nicowania regionalnego procesu absorpcji, co pozwala okres lic wpyw Funduszy Strukturalnych na zmiany poziomu regionalnych niero wnos ci rozwoju w Polsce.

PODSTAWY ORGANIZACYJNE I FINANSOWE PROCESU ABSORPCJI FUNDUSZY STRUKTURALNYCH UNII EUROPEJSKIEJ W POLSCE W LATACH 2004-2006

kWejs cie Polski do Unii Europejskiej otworzyo moz liwos ci znacznego zwie szenia, w stosunku do okresu przedakcesyjnego, unijnego wspo finansowania wzie c przedsie prorozwojowych. Wymagao to jednak wdroz enia, nowych jak na zuja cych polskie warunki, procedur i zasad obowia w zakresie planowania i realizacji Funduszy Strukturalnych, w tym zasady programowania (ryc. 1) 2. Polska jako nowe pan stwo czonkowskie opracowaa wspomniany dokument Narodowy Plan ty przez rza d 15 stycznia 2003 r. 3 Dokument ten zosta Rozwoju 2004-2006 przyje przygotowany zgodnie z zapisami Council Regulation 12601999 4 i stanowi przygotowania przez Polske , przy uwzgle dnieniu celo analize w unijnej polityki trzkrajowymi regionalnej 2000-2006 (Cele 1, 2, 3), dziaan zgodnych z wewna ich realizacji i wskazaniem priorytetami polityki regionalnej, wraz ze strategia z ro de finansowania. Celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju byo biorczos rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsie ci, cej zdolnej do dugofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniaja wzrost zatrud spo nienia oraz poprawe jnos ci spoecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unia na poziomie regionalnym i krajowym. Zakadano, z Europejska e realizacja celu
P. Churski, Polish Regional Policy in the Process of European Integration Problem Areas and Support Areas, University of Mexico, W: P. Churski i inni, Especificidades Socio Espaciales en el Ordenamiento Territorial, Universidad Autonoma del Estado de Mexico, Facultad de Geografia, Mexico 2004; J. Szl achta, 2005. Polska s ciez ka rozwoju regionalnego w poszerzonej Unii Europejskiej, w: T. Parteka, J. Szlachta, W. Szydarowski (red.) Region Batycki w nowej Europie, Biuletyn z. 217, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, s. 7-42; P. Churski, T. St ryjakiewicz, New experiences of Polish regional policy in the first years of membership in the European Union, Quaestiones Geographicae no 25. Series B. Human Geography and Spatial Management, Poznan 2006, s. 17-28; T. Stryjakiewicz, P. Churski, Spatial Dimension of the Socio-Economic Transformation and Regional Policy in Poland (w druku). 3 Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006, Komitet Rady Ministro w, Warszawa, styczen 2003. 4 Council Regulation (EC) no 12601999 of 21 June 1999 laying down General Provisions of the Structural Funds, Official Journal of the European Communities L 161. 26.06.1999. Brussels Luxembourg.
2

Ryci na 1 Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

Narodowy Plan Rozwoju jako element programowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spo jnos ci

139

ro Z do: Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006. Komitet Rady Ministro w. Warszawa, styczen 2003, s. 90. Opracowanie wasne.

140

Pawe Churski Rycina 2

rodki przeznaczone na realizacje S Podstaw Wsparcia Wspo lnoty w Polsce w latach 2004-2006

ro do: Opracowanie wasne na podstawie Podstaw Wsparcia Wspo lnoty..., 2003. Z

be dzie poprzez osia ganie celo stkowych, kto strategicznego odbywac sie w cza re puja co 5: zdefiniowano naste gnie cia i utrzymania w duz stworzenie warunko w do osia szym okresie wysokiego poziomu PKB, kszenie poziomu zatrudnienia i wyksztacenia, zwie czenie Polski do europejskich sieci infrastruktury transportowej i infor wa macyjnej, kszenia w strukturze gospodarki udziau sektoro intensyfikacja procesu zwie w o wysokiej wartos ci dodanej, rozwo j technologii spoeczen stwa informacyjnego, wspomaganie uczestnictwa w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regiono w i grup spoecznych w Polsce. Narodowy Plan Rozwoju zosta przekazany Komisji Europejskiej do Brukseli tych negocjacji, 31 lipca celem zatwierdzenia. Na jego podstawie, w rezultacie podje Podstaw Wsparcia Wspo 2003 r. uzgodniono strukture lnoty (Community Support
5

Narodowy Plan...

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

141

Framework) 6. Dokument ten okres la priorytety dziaan i konkretyzowa udzia dnych do ich s rodko w Funduszy Strukturalnych i s rodko w krajowych niezbe realizacji. Ostateczna jego wersja zostaa przekazana stronie polskiej w grudniu 2003 roku 7. zuja ca w Unii Europejskiej zasada komplementarnos Zgodnie z obowia ci realizacja dziaan przewidzianych w Podstawach Wsparcia Wspo lnoty w Polsce przy zaangaz w latach 2004-2006 odbywaa sie owaniu s rodko w krajowych i uzupecych je s niaja rodko w Funduszy Strukturalnych. Struktura budz etu przedstawiaa sie 8 9 co nastepuja (patrz rycina 2) : s rodki publiczne z zasobo w Funduszy Strukturalnych: z zasobo w krajowych, tj. budz etu pan stwa, do budz eto w samorza w terytorialnych i innych s rodki prywatne 11.411,9 mln euro (83,0%) 8.275,8 mln euro (72,5%)

3.136,1 mln euro 2.361,2 mln euro

(27,5%) (17,0%)

czna kwota wynosza ca 13 733,1 mln euro bya uzupeniona s a rodkami Funduszu Spo jnos ci (4 178,6 mln euro) oraz s rodkami Inicjatyw Wspo lnotowych: INTERREG (IW INTEREG) (221,4 mln euro) i EQUAL (IW EQUAL) (1339 mln euro). Tym samym wielkos c budz etu Podstaw Wsparcia Wspo lnoty w Polsce na lata dniaja ca wszystkie z 2004-2006 uwzgle ro da finansowania wynosia przeszo 18,2 mld euro. Wdraz anie Narodowego Planu RozwojuPodstaw Wsparcia Wspo lnoty realizowane byo przy pomocy szes ciu Programo w Operacyjnych i ich dokumento w 10 wykonawczych zwanych Uzupenieniami : Sektorowy Program Operacyjny Rozwo j Zasobo w Ludzkich (SPO-RZL), biorstw Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjnos ci Przedsie (SPO WKP),
Council Regulation... Rada Ministro w zatwierdzia Podstawy Wsparcia Wspo lnoty na posiedzeniu w dniu 23 grudnia 2003 r. 8 Podstawy Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006. Promowanie rozwoju gospodarczego i warunko w sprzyjajacych wzrostowi zatrudnienia, Bruksela-Warszawa, grudzien 2003. 9 to w pracy kurs 1 euro : 3,84 z. Przy wszystkich przeliczeniach walutowych przyje 10 d prowadzi negocjacje z Komisja Europejska w sprawie Od paz dziernika 2003 r. polski rza okres lenia szczego owego zakresu dziaan i struktury budz etu Programo w Operacyjnych oraz Jednolitych Dokumento w Programowych dla Inicjatyw Wspo lnotowych. Na przeomie lutego i marca 2004 r. Komisja Europejska zatwierdzia Programy Operacyjne, co otworzyo moz liwos c przygotowania przez polska ostatecznych wersji Uzupenien cych dziaania strone Programo w Operacyjnych, konkretyzuja podejmowane zgodnie z celami i budz etem Programo w Operacyjnych. Uzupenienia zgodnie z obowia cymi procedurami nie podlegay zatwierdzeniu przez Komisje Europejska i jedynie informacyjnie zuja Europejska Podstaw Wsparcia zostay przesane do Brukseli. Formalne zatwierdzenie przez Komisje pio w maju 2004 r. po akcesji Polski Wspo lnoty wraz ze wszystkimi dokumentami wykonawczymi nasta do Unii Europejskiej.
7 6

142

Pawe Churski

Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora ywnos Z ciowego oraz Rozwo j Obszaro w Wiejskich (SPO ROL), Sektorowy Program Operacyjny Transport (SPO TRANSPORT), Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR), Finansowy Instrument Orientacji Ryboo wstwa (SPO RYBY). liste uzupenia dodatkowy Program Operacyjny Pomoc Techniczna Powyz sza ce jak najbardziej efektywne (PO PT), kto rego zadaniem byo wsparcie zapewniaja pnej dla Polski w ramach oraz zgodne z prawem UE wykorzystanie pomocy doste Funduszy Strukturalnych. Programy Operacyjne, zgodnie z Council Regulation zanych z wieloletnimi dziaaniami, 12601999, zawieray wykazy prioryteto w zwia kto re miay byc wdroz one przy uz yciu jednego lub kilku Funduszy Strukturalnych, jednej lub kilku Inicjatyw Wspo lnotowych ilub s rodko w Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Realizacja kaz dego z Programo w Operacyjnych koordynowana ce funkcje Instytucji Zarza dzaja cych, przy bya przez wybrane ministerstwa penia procesu wdraz czym nadzo r i kontrola nad caos cia ania Podstaw Wsparcia Wspo lnoty spoczywaa na Ministerstwie Rozwoju Regionalnego (patrz tabela 1). Za
TABELA 1

Struktura zarzadzania procesem wdraz ania Podstaw Wsparcia Wspo lnoty w Polsce w latach 2004-2005

LNOTY PODSTAWY WSPARCIA WSPO koordynacja caos ci procesu wdraz ania Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
biorstw Wzrost Konkurencyjnos ci Przedsie Rozwo j Zasobo w Ludzkich Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Ryboo wstwo i Przetwo rstwo Ryb Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora ywnos Z ciowego oraz Rozwo j Obszaro w Wiejskich Transport Pomoc Techniczna Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przy dami 16 wojewo wspo pracy z samorza dztw Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

ro Z do: Opracowanie wasne na podstawie Serwisu Internetowego http.www.funduszestrukturalne.gov.pl dzanie finansowe odpowiaday wspo dzaja ce i Ministerstzarza lnie Instytucje Zarza ce funkcje Instytucji Patniczej. wo Finanso w, penia pnionych w ramach Ogo lna wartos c s rodko w Funduszy Strukturalnych udoste Podstaw Wsparcia Wspo lnoty w Polsce w latach 2004-2006 wynosia blisko 8,3 mld kszy udzia w tej kwocie (60,0%) stanowiy s euro. Najwie rodki Europejskiego

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej Rycina 3

143

Struktura s rodko w publicznych w ramach Podstaw Wsparcia Wspo lnoty w Polsce w latach 2004-2006 w ukadzie Programo w Operacyjnych

ro do: Opracowanie wasne na podstawie Podstaw Wsparcia Wspo lnoty..., 2003. Z

Funduszu Rozwoju Regionalnego. Kolejne miejsca zajmoway odpowiednio Europejski Fundusz Spoeczny (23,1%), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (14,4%) oraz Finansowy Instrument Wsparcia Ryboo wstwa (2,5%). Struktura rozdysponowania unijnych Funduszy Strukturalnych w ukadzie poszczego lnych Programo w Operacyjnych jednoznacznie wskazuje, z e go wnym celem interwencji Unii Europejskiej jest wzmocnienie potencjau rozwojowego regiono w i przeciwdziaanie marginalizacji niekto rych obszaro w (35,9%), rozwo j zasobo w ludzkich i zatrudnienia (17,8%) oraz wspieranie konkurencyjnos ci sektora przemysu i usug (15,1%) (ryc. 3). Byo to w peni zgodne z priorytetami zaro wno polityki strukturalnej Unii Europejskiej 2000-2006, jak ro wniez unijnej polityki spo jnos ci cych do jak najszybszego osia gnie cia spo 2007-2013, zmierzaja jnos ci ekonomicznej, spoecznej i przestrzennej na obszarze nowej poszerzonej Wspo lnoty 11.

11 Third Cohesion Report. Convergence, Competitiveness and Co-operation. European Commission, Luxembourg 2004; Third Progress Report on Cohesion: Towards a New Partnership for Growth, Jobs and Cohesion, Communication from the Commission, Commission of the European Communities, COM (2005) 192, Brussels 17 V 2005.

144

Pawe Churski STAN I STRUKTURA WYKORZYSTANIA FUNDUSZY STRUKTURALNYCH

Analiza stanu i struktury wykorzystania Funduszy Strukturalnych w Polsce, ca ocene realizacji siedmiu Programo obejmuja w Operacyjnych oraz Inicjatyw Wspo lnotowych EQUAL oraz INTERREG IIIA, przeprowadzona zostaa na poddzaja cej stawie publikowanych i niepublikowanych materiao w Instytucji Zarza jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Podstawami Wsparcia Wspo lnoty, jaka dniono dane zawarte w Raporcie pt. Pierwszy okres wykorzysW badaniu uwzgle cznych i kwartalnych tania Funduszy Strukturalnych w Polsce 12 oraz miesie dzaja ce. Okres analizy informacjach przygotowywanych przez Instytucje Zarza du na obejmuje pierwsze dwa lata czonkostwa Polski w tej organizacji i ze wzgle pne informacje sprawozdawcze zamyka sie w ramach od 1 maja 2004 r., tj. od doste momentu wejs cia Polski do Unii Europejskiej do 30 listopada 2006 r. Analizowany proces wdraz ania Funduszy Strukturalnych moz na sprowadzic do trzech etapo w: 1. wnioskowanie o uzyskanie dofinansowania z Funduszy Strukturalnych przez beneficjento w, ro wnoznaczne ze zoz eniem kompletnego wniosku kierowanego do konkretnego priorytetu i dziaania Programu Operacyjnego; ce 2. podpisanie umo w lub decyzji o dofinansowanie realizacji projektu, oznaczaja cie do realizacji i wspo jego przyje finansowania, ro wnoznaczne z otrzymaniem cej zwrot cze s przez beneficjenta promesy gwarantuja ci poniesionych nakado w zakon dokumentaz chwila czenia i rozliczenia projektu zgodnie z zatwierdzona wniosku; cja ca przekazanie na konto benefic3. refundacja poniesionych wydatko w, oznaczaja cych wkad s jenta s rodko w stanowia rodko w Funduszy Strukturalnych w realizacje zakon czonego i rozliczonego projektu. du na fakt, z sto procesem Ze wzgle e procedura realizacji jest bardzo cze wielomiesiecznym, a refundacja najczes ciej nastepuje po zakon czeniu projektu, na drugim etapie powyz przeprowadzona analiza koncentruje sie szego schematu. W okresie od maja 2004 r. do kon ca listopada 2006 r. wartos c wniosko w 17 250 mln euro, o dofinansowanie z Funduszy Strukturalnych przekroczya kwote co stanowio 200,9% alokacji tych s rodko w na cay okres programowania 2004-2006. Zoz one wnioski poddane zostay procedurze weryfikacji i oceny, cej na celu odrzucenie projekto cych be dy formalne oraz wybo maja w zawieraja r z wyonionej w ten sposo b puli projekto w najlepszych. W rezultacie tej procedury cia decyzji o dofinansowaniu i podpisaniu umowy do drugiego etapu, tj. podje ce s czna kwote ponad zaklasyfikowano wnioski angaz uja rodki wspo lnotowe na a 7 570 mln euro, tj. 87,6% alokacji s rodko w na cay okres programowania
dzaja Pierwszy okres wykorzystania Funduszy Strukturalnych w Polsce. Raport Instytucji Zarza cej Podstawami Wsparcia Wspo lnoty. Rodzaje projekto w, typy beneficjento w, rozkad przestrzenny dzaja ca Podstawami Wsparcia udzielonej pomocy Unii Europejskiej, Warszawa, Instytucja Zarza Wspo lnoty. Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej. Ministerstwo Gospodarki i Pracy, wrzesien 2005.
12

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

145

2004-2006. Wymiernym efektem wsparcia, a jednoczes nie dowodem potwiercym realizacje projektu jest przepyw s dzy kontami programowydzaja rodko w mie cy refundacje cze s mi a beneficjentem stanowia ci poniesionych nakado w. Do kon ca listopada 2006 r. z kont programowych na rzecz polskich beneficjento w wydat blisko 2350 mln euro, tj. 27,4% s kowano kwote rodko w Funduszy Strukturalnych 13 zaprogramowanych dla Polski na okres 2004-2006 14. Nalez y podkres lic , z e w badanym okresie w kaz dym z analizowanych etapo w wzrostowa wdraz ania Funduszy Strukturalnych w Polsce obserwowano tendencje ksza (co prawda na najniz dnych) i to najwie szym poziomie wartos ci bezwzgle dzy kontami w najwaz niejszym wymiarze, czyli przepywo w finansowych mie lnie widoczny w 2006 r., programowymi a beneficjentami 15. Wzrost ten by szczego podje tych po zmianie rza du dziaan co moz na interpretowac jako konsekwencje naprawczych koordynowanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Na d premiera Kazimierza Marcinkiewicza w sposo jesieni 2005 r. rza b bardzo krytyczny oceni dotychczasowy proces absorbcji s rodko w Funduszy Strukturalc koniecznos nych i Funduszu Spo jnos ci w Polsce. Widza c poprawy tego stanu a Program naprawczy zwie kszaja cy 6 grudnia 2005 r. Rada Ministro w przyje Funduszy Strukturalnych w ramach NPR 2004-2006, kto absorpcje ry zosta opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przy wspo pracy z Minignie cie dwo sterstwem Finanso w. Wdroz one zmiany byy nastawione na osia ch celo w: kro tkookresowego, tj. szybkiego zwiekszenia poziomu patnos ci z kont programowych oraz dugookresowego, tj. poprawy absorbcji w 2006 r. i zapewnienia jej wykorzystania do kon ca okresu programowania, czyli 2008 r. Zakres dzania i wdraz dokonanych zmian dotyczy przede wszystkim procesu zarza ania Programo w Operacyjnych i zmierza do uatwien i wsparcia instytucjonalcych zwaszcza duz no-organizacyjnego beneficjento w realizuja e i zaawansowane wzie cia, generuja ce duz c wprowadzonych zmian przedsie e wydatki 16. Skutecznos
Wedug danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego ze stycznia 2007 r. grudzien 2006 r. rekordowym poziomem patnos cu wielkos charakteryzowa sie ci. W tym miesia c patnos ci z kont gne a poziom blisko 370 mln euro i bya to najwyz czna patnos programowych osia sza miesie c tku wdraz czna wartos odnotowana od pocza ania Funduszy Strukturalnych w Polsce. a c patnos ci do kon ca grudnia 2006 r. wyniosa ponad 2750 mln euro, co stanowio 32,2% s rodko w przyznanych Polsce Europejska na lata 2004-2006. przez Unie 14 Informacja o stanie realizacji programo w operacyjnych wspo finansowanych z Funduszo w Strukturalnych Unii Europejskiej za okres od 1 do 30 listopada 2006. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006, Warszawa 2006. Rekordowe patnos ci z Funduszy Strukturalnych w grudniu 2006 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, styczen 2007, Warszawa. 15 J. Borkowski, op. cit.; Dwa lata Polski w Unii Europejskiej. Materia informacyjny konferencji prasowej Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 28 kwietnia 2006 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006. 16 Raport kon cowy z realizacji zadan przewidzianych w programie naprawczym zwie kszajacym absorbcje Funduszy Strukturalnych w ramach NPR 2004-2006 (za okres od grudnia 2005 r. do listopada 2006 r.), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, grudzien 2006, Warszawa. Raport roczny z realizacji przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego dziaan suz acych poprawie absorbcji Funduszy Strukturald Zachodni 2007, nr 2 10 Przegla
13

146

Pawe Churski

wskaz potwierdzaja niki wykorzystania Funduszy Strukturalnych w Polsce w okresie grudzien 2005 r. listopad 2006 r. Wartos c patnos ci dokonanych na konta beneficjento w w tym czasie wzrosa blisko czterokrotnie, natomiast wartos c wniosko w zaakceptowanych do realizacji zwiekszya sie o blisko 50,0% (ryc. 4). Zaawansowanie realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty, w tym zaangaz owania s rodko w Funduszy Strukturalnych jest jednak silnie zro z nicowane zaro wno w ukadzie poszczego lnych programo w, jak i w ukadzie regionalnym. dem wartos W ukadzie programo w na pierwszym miejscu pod wzgle ci uzys ce kanych juz refundacji z Funduszy Strukturalnych plasuja sie programy wspieraja i rozwo ce restrukturyzacje j rolnictwa oraz ryboo wstwa, jak ro wniez wspieraja ce konkurencyjnos przemiany na rynku pracy oraz poprawiaja c polskich regiono w, c pod uwage fakty, z w tym ich wyposaz enie infrastrukturalne (ryc. 5). Biora e polska najwie kszym udziaem zatrudnionych w rolnictwie gospodarka charakteryzuje sie ws ro d wszystkich krajo w czonkowskich Wspo lnoty, a restrukturyzacja tego sektora du; polski rynek pracy gospodarki jest jednym z najpilniejszych zadan polskiego rza cego sie bezrobocia strukturalnego i bezrobocia ukrytego w wyniku utrzymuja najwyz wartos stopy bezrobocia w Unii w rolnictwie charakteryzuje sie sza cia do najsabiej rozwinie tych regiono Europejskiej; polskie wojewo dztwa nalez a w zaro wno ws ro d starych, jak i nowych pan stw czonkowskich Unii Europejskiej strukture nalez z priorytetami rozwoju polskiej powyz sza y uznac za zgodna , z gospodarki. Dodatkowo nalez y zwro cic uwage e relatywnie lepszym wykorzys sie programy ukierunkowane na realizacje mniejtaniem s rodko w charakteryzuja dem wartos szych pod wzgle ci projekto w, kto rych proces wdraz ania zosta zdecent go ralizowany i odbywa sie wnie na poziomie regionalnym (np. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Sektorowy Program Operacyjny w przypadku Rozwo j Zasobo w Ludzkich). Duz o gorzej sytuacja ksztatuje sie programo w opartych na duz ych projektach, koordynowanych centralnie przez ministerstwa, czego dowodem jest Sektorowy Program Operacyjny Transport. o duz kszej sprawnos Obserwowane prawidowos ci s wiadcza o wie ci instytucjonaldo nej administracji regionalnej, w tym przede wszystkim samorza w wojewo dzkich one ro w stosunku do administracji centralnej. Moga wniez stanowic dowo d na powanie barier finansowych w przypadku przygotowywania duz wyste ych projek one z montaz dniaja cego zasade wspo to w. Wynikaja u finansowego, uwzgle finan udzia wasny beneficjenta powinien wynosic sowania zgodnie, z kto ra , co najmniej 25,0% ogo lnych koszto w projektu. dem liczby zawartych umo W ukadzie regionalnym 17, pod wzgle w na pierw wojewo Warszawy szym miejscu uplasoway sie dztwa mazowieckie z aglomeracja
nych i Funduszu Spo jnos ci (za okres od 1 listopada 2005 r. do 31 paz dziernika 2006 r.), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, grudzien 2006, Warszawa. 17 stanu na dzien cznie podpisanych Dane dotycza 31 grudnia 2005 r., wedug kto rego liczba a umo w wynosia ponad 40 000, a wartos c dofinansowania wspo lnotowego udzielonego w ich ramach przekraczaa 5900 mln euro.

10*

Ryci na 4

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

Wykorzystanie s rodko w wspo lnotowych w procesie realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty w Polsce w latach 2004-2006

ro Z do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

147

148

Ryci na 5

Struktura wykorzystania s rodko w wspo lnotowych w ukadzie Programo w Operacyjnych i Inicjatyw Wspo lnotowych Polska PWW 2004-2006 (stan w dniu 31 marca 2006 r.)

Pawe Churski

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

149

Poznania (4263). Najmniej (5533 zawarte umo wy) i wielkopolskie z aglomeracja umo w zawarto natomiast w wojewo dztwach Polski poudniowo-zachodniej: lubuskim skim (1856) (ryc. 6). Analiza zro (943), opolskim (1233) oraz dolnos la z nicowania pnie zidentyfikowane regionalnego wartos ci zawartych umo w potwierdza wste tendencje (ryc. 7). Regiony, w kto rych wartos c zawartych umo w przekroczya 400 ksze wojewo kszych polskich mln euro, to najwie dztwa ze stolicami w najwie tkiem odzi): mazowieckie z Warszawa , s skie z Katowicami, aglomeracjach (z wyja la skie z Wrocawiem oraz pomorskie z Tro wielkopolskie z Poznaniem, dolnos la jmiastem Gdan sk-Gdynia-Sopot. Najniz sza wartos c podpisanych umo w (poniz ej 200 mln puje natomiast w wojewo euro) wyste dztwie opolskim i lubuskim, kto re charakteryzu sie ro liczba zawartych umo ja wniez najmniejsza w oraz w wojewo dztwach tokrzyskim i podkarpackim, tj. w regionach o najniz s wie szym poziomie rozwoju spoeczno-gospodarczego (PKB na mieszkan ca poniz ej 35,0% s redniej unijnej). dniaja c wskaz Uwzgle nik wartos ci podpisanych umo w na 1 mieszkan ca prym wioda skie oraz mazowieckie. cztery regiony: zachodniopomorskie, pomorskie, dolnos la W przypadku tych wojewo dztw wartos c analizowanego wskaz nika przekracza dla Polski ksztatuja c sie na poziomie od 101,5% do 127,4 % s wartos c s rednia redniej ca krajowej (ryc. 8). Najmniejsza wartos c wsparcia na 1 mieszkan ca, wynikaja puje w wojewo z podpisanych umo w, wyste dztwie o dzkim, maopolskim i podkarpackim (poniz ej 66,0% wartos ci s redniej dla Polski). Uzyskany rozkad przestrzenny wskazuje na mniejszy poziom zaangaz owania s rodko w wspo lnotowych w sabszych ekonomicznie, rolniczych wojewo dztwach Polski wschodniej i poudniowej oraz cym sie koncentracja negatywnych spoecznie regionie o dzkim charakteryzuja gu przemysu wo konsekwencji procesu restrukturyzacji starego okre kienniczego. kszy poziom interwencji finansowanej ze s Najwie rodko w Funduszy Strukturalnych puje w wojewo wyste dztwach o relatywnie dobrej kondycji ekonomicznej ze stolicami c zaoz w duz ych aglomeracjach miejskich. Przyjmuja enie, z e s rodki Funduszy Strukturalnych w pierwszej kolejnos ci powinny trafiac do najsabszych i najbardziej opo z nionych obszaro w, stan ten trudno uznac za pozytywny. Na podkres lenie cego pierwsza lokate pod zasuguje pozycja wojewo dztwa pomorskiego zajmuja dem wartos wzgle ci podpisanych umo w na mieszkan ca w Polsce (214,4 euro, co stanowi 127,4% s redniej dla Polski). Duz a aktywnos c beneficjento w z tego obszaru potwierdzeniem dobrej w pozyskiwaniu s rodko w unijnych jest z pewnos cia d wojewo organizacji procesu absorpcji przez samorza dztwa pomorskiego. Stanowi przesanke dla perspektyw rozwojowych tego obszaru cechuja cego ona ro wniez dobra wysokim poziomem bezrobocia strukturalnego be da cego konsekwencja likwidacji sie przemysu 18. po 1990 r. pan stwowych gospodarstw rolnych oraz restrukturyzacja
A. Stasiak, R. Horoden ski (red.) 2005. Przestrzenne aspekty rozwoju wsi polskiej z uwzgle dnieniem obszaro w depresji spoeczno-gospodarczej, Studia z. 65, 2005; Commission Regulation (EC) No 4382001 of 2 March 2001 laying down detailed rules for the implementation of Council Regulation (EC) No 12601999 as regards the management and control systems for assistance granted under the Structural Funds, Official Journal of the European Communities. L 063. 03.03.2001, Brussels Luxembourg.
18

150

Ryci na 6

Struktura regionalna udzielonego wsparcia ze s rodko w wspo lnotowych w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006

Pawe Churski

ro Z do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

Ryci na 7 Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

Struktura regionalna udzielonego wsparcia ze s rodko w wspo lnotowych w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006

151

ro Z do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

152

Ryci na 8

Struktura regionalna udzielonego wsparcia ze s rodko w wspo lnotowych w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006

Pawe Churski

ro Z do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej BENEFICJENCI FUNDUSZY STRUKTURALNYCH

153

Skutecznos c interwencji finansowej Unii Europejskiej, obok wielkos ci an gaz owanych s rodko w, warunkowana jest struktura beneficjento w oraz projekto w przez nich realizowanych. Raport Pierwszy okres wykorzystania Funduszy Strukdzaja cej Podstawami Wsparcia Wspo turalnych w Polsce Instytucji Zarza lnoty puja cym ukadzie (informacje dotycza okresu od sytuuje beneficjento w w naste 1 maja 2004 do 31 lipca 2005 r.): du terytorialnego, jednostki samorza biorcy, przedsie dowe, organizacje pozarza instytucje edukacyjne i naukowo-badawcze: szkoy wyz sze, instytucje szkoleniowe, instytuty badawcze. du terytorialnego w procesie pozyskiwania s Aktywnos c jednostek samorza rodko w wspo lnotowych jest podstawowym miernikiem skutecznie realizowanej poli, z tyki regionalnej. Dos wiadczenia innych pan stw czonkowskich dowodza e efekdzaniu tywnos c regiono w w kreowaniu czynniko w rozwoju regionalnego i zarza Funduszami Strukturalnymi w zasadniczy sposo b zalez na jest od zaangaz owania i moz liwos ci korzystania ze s rodko w wspo lnotowych przez spoecznos ci lokalne. du terytorialnego zawary 2323 umowy W badanym okresie jednostki samorza cznej wartos o a ci 1 989,0 mln euro. W kwocie tej 1 414,2 mln euro, czyli 71,1% s d terytorialny stanowia rodki Funduszy Strukturalnych. Oznacza to, z e samorza w Polsce jest go wnym beneficjentem wsparcia wspo lnotowego. Trafio do niego w badanym 43,0% s rodko w Funduszy Strukturalnych pozyskanych przez Polske du terytookresie. Srednia wartos c projektu realizowanego przez jednostki samorza s rialnego wynosi 860 tys. euro, w tym 611 tys. euro stanowia rodki wspo lnotowe. trznej, zaro dem liczby umo W strukturze wewne wno pod wzgle w, jak i ich wartos ci poziom lokalny (gminy i powiaty) dominuje nad poziomem regionalnym (wojewo ksza w przypadku liczby umo dztwa) (ryc. 9-10). Przewaga ta jest jednak wie w, co wnioski o s potwierdza fakt, z e wojewo dztwa realizuja redniej wartos ci znacznie wyz szej niz powiaty i gminy (ryc. 11). Rozkad regionalny liczby i wartos ci ksza aktywnos samorza dy w wojezawartych umo w wskazuje, z e najwie c wykazuja wo dztwach silnych ekonomicznie ze stolicami w duz ych aglomeracjach: mazowiec, wielkopolskie z Poznaniem, pomorskie z Tro kie z Warszawa jmiastem. Najniz sza du terytorialnego wyste puje w wojewo aktywnos c samorza dztwach s ciany wschodniej oraz wskazywanych juz wczes niej opolskim i lubuskim. W przypadku tych byc zej organizacji dwo ch ostatnich wyraz ne ro z nice in minus moga konsekwencja dy tych wojewo procesu wdraz ania Funduszy Strukturalnych przez zarza dztw. niskiej aktywnos du w sabo rozwinie tych regionach Utrzymywanie sie ci samorza tych bezrobociem rolniczych przykadowo podlaskim, lubuskim oraz dotknie gach przemysowych przykadowo o strukturalnym starych okre dzkim, nalez y zasuguje natomiast pozycja uznac za zjawisko bardzo negatywne. Na uwage

154

Pawe Churski Rycina 9

Liczba umo w zawartych przez jednostki samorzadu terytorialnego w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006 (stan w dniu 31 lipca 2005 r.)

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z


Rycina 10

rodki Funduszy Strukturalnych zaangaz S owane przez jednostki samorzadu terytorialnego w realizacje Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006 (stan w dniu 31 lipca 2005 r.)

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej Rycina 11

155

rodki Funduszy Strukturalnych zaangaz S owane przez jednostki samorzadu terytorialnego w realizacje Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006 (stan w dniu 31 lipca 2005 r.)

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z wojewo dztwa warmin sko-mazurskiego, kto re pomimo swojego rolniczego charakda cego rezultatem m.in. likwidacji pan teru z duz ym poziomem bezrobocia, be stwo druga pozycja w kraju pod wzgle dem wych gospodarstw rolnych, charakteryzuje sie wartos zaangaz liczby zawartych umo w i relatywnie wysoka cia owanych s rodko w du terytorialnego wspo lnotowych (ryc. 12). Realizowane przez jednostki samorza projekty moz na podzielic na cztery zasadnicze grupy, zgodne z kategoriami interwencji Funduszy Strukturalnych: 1) sektor produkcyjny, 2) rozwo j zasobo w ludzkich, 3) infrastruktura podstawowa, 4) pomoc techniczna. wie kszos du Zdecydowana c projekto w realizowanych przez jednostki samorza inwestycje w infrastrukture podstawowa (86,0% cakowitej terytorialnego stanowia dy terytorialne). Druga , co do wartos ci projekto w realizowanych przez samorza

156

Rycina 12

Umowy zawarte w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006 przez jednostki samorzadu terytorialnego

Pawe Churski

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

157

interwencji sa projekty z zakresu rozwoju zasobo wielkos ci kategoria w ludzkich projekty, kto (11,6%). Na trzecim miejscu uplasoway sie rych celem jest wsparcie sektora produkcyjnego (2,4%) 19. Uzyskana struktura potwierdza bardzo duz e braki w zakresie wyposaz enia infrastrukturalnego, jakie wystepuja w Polsce zaro wno na dowe w pierwszej kolejnopoziomie lokalnym, jak i regionalnym. Wadze samorza sie pozyskac kosztownych inwestycji s ci staraja s rodki wspo lnotowe na realizacje cych te braki. Sa to w kolejnos uzupeniaja ci inwestycje z zakresu: infrastruktury drogowej, infrastruktury s rodowiskowej (go wnie instalacje wodno-kanalizacyjne), infrastruktury spoecznej (szkoy i obiekty sportowe) i ochrony zdrowia. W konsek znaczna przewage projekto wencji cay czas w Polsce obserwuje sie w twardych kkimi. Relatywnie mae zainteresowanie w tej grupie beneficnad projektami mie kkimi skierowanymi przede wszystkim na rozwo jento w projektami mie j zasobo w kszych problemo ludzkich wynika z ich duz o niz szej wartos ci i wie w na etapie ich na powszechne, chociaz realizacji. Warto w tym miejscu zwro cic uwage trudne do wytumaczenia w warunkach wysokiego bezrobocia, zjawisko braku zainteresowania finansowanymi z Funduszy Strukturalnych nowymi formami ksztacenia. Wynika to przede wszystkim z niskiej skutecznos ci realizowanych szkolen mierzo absolwento cych prace , co moz nej liczba w podejmuja e s wiadczyc o niewas ciwym rozpoznaniu rynku pracy przez projektodawco w. grupa beneficjento Waz na w s rodko w Funduszy Strukturalnych w Polsce sa biorstwa. Maja one moz kszenie inwesprzedsie liwos c uzyskania wsparcia na zwie , poprawe produktywnos kszenie eksportu i kooperacji tycji, modernizacje ci, zwie dzynarodowej, zwie kszenie stanu zatrudnienia, czy tez gnie cie standardo mie osia w c ze wsparcia Unii Europejskiej unijnych w zakresie ochrony s rodowiska. Korzystaja biorstwa moga poprawiac konkurencyjnos przedsie swoja c i innowacyjnos c . W babiorstwa zawary 1341 umo cznej wartos danym okresie przedsie w o a ci 1 039,0 mln s euro. W kwocie tej 210,5 mln euro, czyli 20,3% stanowia rodki Funduszy Strukturalnych. Niski poziom wsparcia s rodko w unijnych wynika z zasad interwencych sie w sektorze przedsie biorstw. Pozyskana kwota cji strukturalnych odbywaja stanowi 6,4% ogo lnej sumy Funduszy Strukturalnych pozyskanej przez Polske rednia wartos biorstwa w badanym okresie. S c projektu realizowanego przez przedsie jest nieznacznie niz sza w stosunku do projekto w realizowanych przez jednostki du terytorialnego i wynosi 774 tys. euro, w tym 157 tys. euro stanowia samorza s rodki wspo lnotowe. Projektodawcami w omawianej grupie beneficjento w sa biorstwa (81,2% ogo przede wszystkim mae i s rednie przedsie lnej liczby projekto mikroprzedsie biorstwa (11,7%) oraz duz dawco w). Dalsze miejsca zajmuja e biorstwa (7,1%). W ukadzie regionalnym najwie ksza wartos przedsie c uzyskanego biorstwa wsparcia z Funduszy Strukturalnych wyste puje w dwo przez przedsie ch gami przemysowymi: s skim i o wojewo dztwach z duz ymi tradycyjnymi okre la dzbiorco dem kim. Duz a aktywnos c przedsie w z tego obszaru zaro wno pod wzgle
19

Pierwszy okres...

158

Pawe Churski

liczby, jak i wartos ci zawartych umo w sprzyja procesowi restrukturyzacji gospodarki regionalnej. Niski poziom aktywnos ci na obszarze wojewo dztw Polski mniejszej liczby wschodniej i poudniowej z jednej strony stanowi konsekwencje zarejestrowanych podmioto w gospodarczych w tych regionach, z drugiej strony jest biorczos dowodem na niz szy poziom przedsie ci i innowacyjnos ci gospodarczej tego stanu moz przeszkode dla (ryc. 13). Utrzymanie sie e stanowic powaz na kszenia tempa rozwoju spoeczno-ekonomicznego tych opo zwie z nionych gospodarbiorstw zaakceptowanych do wsparcia czo obszaro w. Struktura projekto w przedsie wedug kategorii interwencji wskazuje, z e poowa s rodko w Funduszy Strukturalnych kierowana jest w tym przypadku na wspo finansowanie inwestycji w infra materialna budynki i wyposaz dem wielkos strukture enie. Druga pod wzgle ci transza s rodko w unijnych kierowana jest na wsparcie projekto w z zakresu polepszania przetwarzania i marketingu produkto w rolnych (30% ogo lnego wsparcia). ro biorstw w zakresie technoZnaczne s rodki wspieraja wniez inwestycje przedsie cych czystos dnos logii przyjaznych s rodowisku, zapewniaja c i energooszcze c stwierdzic biorstw (8,7%) 20. Uzyskane wyniki pozwalaja , z e w przypadku przedsie jako drugiej z analizowanych grup beneficjento w Funduszy Strukturalnych, podobdu terytorialnego dominuja twarde nie jak w przypadku jednostek samorza projekty infrastrukturalne. Potwierdza to opinie o znacznych brakach infrastruk ro biorstw. Takie turalnych polskiej gospodarki, kto re dotycza wniez przedsie ukierunkowanie interwencji Funduszy Strukturalnych stwarza warunki do ksztatowania warunko w dla rozwoju konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki specej wymogi jednolitego rynku europejskiego. niaja analizowana grupa beneficjento Trzecia w Funduszy Strukturalnych w Polsce sa dowe. Zgodnie z polskim prawodawstwem sektor pozarza dowy organizacje pozarza : fundacje, stowarzyszenia, zwia zki zawodowe, samorza d gospodarczy, tworza zki wyznaniowe, organizacje spoeczne i inne podmioty, kto kos cioy i zwia rych dowy w Polsce nalez dziaalnos c nie jest nastawiona na zysk. Sektor pozarza y do kszos cych w jego skad dziaa nie duz modych. Wie c podmioto w wchodza ej niz c charakterystyczna tego sektora jest saba kondycja finansowa, niskie pie lat. Cecha tkowych. W tej sytuacji funkbudz ety i brak rezerw finansowych oraz maja cjonowanie tego sektora, kto re jest szczego lnie waz ne z perspektywy partnerstwa cego jedno z podstawowych uwarunkowan prywatno-publicznego, stanowia wspo czesnego procesu rozwoju regionalnego, moz e byc wspierane ze s rodko w Funduszy przeszkoda w aktywnos Strukturalnych. Nalez y jednak podkres lic , z e waz na ci dowego w pozyskiwaniu wsparcia wspo sektora pozarza lnotowego jest koniecznos c s posiadania wasnych s rodko w na finansowanie projektu, kto re dopiero w cze ci moz na odzyskac na zasadzie refundacji. W okresie od 1 maja 2004 r. do 31 lipca to 281 2005 r. umowami o dofinansowanie ze s rodko w wspo lnotowych obje dowe. a czna wartos projekto w zoz onych przez organizacje pozarza c tych projek20

Jw.

Rycina 13 Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

Umowy zawarte w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006 przez przedsie biorstwa

159

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z

160

Pawe Churski

s to w wynosi 260,4 mln euro. W kwocie tej 204,7 mln euro, tj. 78,6% stanowia rodki dowe sa trzecim pod wzgle dem wielkos wspo lnotowe. Organizacje pozarza ci pozyskanych s rodko w (6,2% ogo lnej puli pozyskanych s rodko w) beneficjentem du na fakt, z Funduszy Strukturalnych w Polsce. Ze wzgle e projekty organizacji dowych w ponad 50,0% realizowane sa w formie duz pozarza ych umo w na poziomie krajowym, s rednia wartos c projektu w tej grupie beneficjento w jest wyz sza du terytorialnego i przedsie biorstw w stosunku do wartos ci dla jednostek samorza i wynosi 926,7 tys euro. Podobnie s rednia wielkos c dofinansowania wspo lnotowego utrzymuje sie na relatywnie najwyz szym poziomie i wynosi 728,5 mln euro. Najbardziej aktywnym w pozyskiwaniu s rodko w Funduszy Strukturalnych typem dowych sa fundacje (32,4% ogo organizacji pozarza u projekto w realizowanych dowe), stowarzyszenia (29,5%) oraz organizacje pracoprzez organizacje pozarza d gospodarczy (16,0%) 21. Mniejsza aktywnos kos dawco w i samorza c wykazuja cioy zki wyznaniowe (5,0%) oraz zwia zki zawodowe (1,4%). W rozkadzie i zwia sie trzy wojewo regionalnym wyro z niaja dztwa: mazowieckie, wielkopolskie i lubel uwage zasuguje wojewo skie. Na szczego lna dztwo lubelskie, w kto rym realizowaksza w Polsce liczba projekto dowych wpierana na jest najwie w organizacji pozarza przez s rodki wspo lnotowe. Najmniejsza aktywnos c tej grupy beneficjento w wypuje w wojewo tokrzyskim, kujawsko-pomorskim oraz podlaskim, ste dztwach: s wie dowe nie w kto rych wartos c projekto w pozyskanych przez organizacje pozarza przekracza 1,0% s rodko w pozyskanych przez te organizacje w skali kraju. Nalez y zek jednak podkres lic , z e uzyskany rozkad przestrzenny wykazuje silny zwia dowych zarejestrowanych w kaz z rozkadem liczby organizacji pozarza dym z woje i wartos realizowanych wo dztw. W rezultacie o ich aktywnos ci mierzonej liczba cia kszym stopniu ich liczba, a nie szczego projekto w decyduje w najwie lna przedsie tnos biorczos c i umieje c wykorzystania s rodko w wspo lnotowych (ryc. 14). W ukadowych praktycznie dzie kategorii interwencji w przypadku organizacji pozarza ce na caos c s rodko w zostaa przeznaczona na projekty szkoleniowe i doradcze maja celu rozwo j zasobo w ludzkich (85,0% ogo lnej liczby projekto w), wsparcie konbiorstw (6,0%) oraz wzmocnienie potencjau rozwojowego kurencyjnos ci przedsie regiono w (6,0%). analizowana grupa beneficjento podmioty dziaaja ce w obszarze Ostatnia w sa te tworza : szkoy wyz edukacji i nauki. Grupe sze, instytucje szkoleniowe okres lone w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 22 oraz jednostki ce badania naukowe lub prace rozwojowe, placo organizacyjne prowadza wki ce zgodnie z Ustawa o jednostkach Polskiej Akademii Nauk i jednostki dziaaja badawczo-rozwojowych 23. Analizowana grupa projektodawco w do dnia 31 lipca
Jw. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dziennik Ustaw 2004, nr 99, poz. 1001, Warszawa. 23 Ustawa z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych. Tekst jednolity, Dziennik Ustaw 2001, nr 33, poz. 388, Warszawa.
22 21

Rycina 14 Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

d Zachodni 2007, nr 2 11 Przegla

Umowy zawarte w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006 przez organizacje pozarzadowe

161

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z

162

Pawe Churski

czna kwote 296,8 mln euro (w tym 197,7 mln euro, 2005 r. zawara 426 umo w na a s te tj. 66,6% stanowia rodki Funduszy Strukturalnych). Powyz sze wartos ci plasuja podmioto grupe w na czwartej pozycji ws ro d beneficjento w s rodko w wspo lno rednia wartos c projektu realizowanego przez te towych (6,0% ogo lnej kwoty). S na poziomie 696,9 tys. euro i jest najniz podmioty projektu ksztatuje sie sza rednia wielkos c dofinansowania wspo lnotowego w badanej grupie beneficjento w. S c rozkad umo na jeden projekt wynosi 464,2 tys. euro. Analizuja w wedug kategorii ksza aktywnos instytucje szkoleniowe i szkoy wnioskodawco w najwie c wykazuja wyz sze (po ok. 40,0% ogo lnej liczby umo w w tej grupie beneficjento w). Jednakz e c pod uwage wartos sie biora c umo w zdecydowanie na pierwszym miejscu plasuja aktywnos zaro szkoy wyz sze (70,5% ogo lnej wartos ci). Mniejsza cia wno pod dem liczby, jak i wartos sie jednostki naukowzgle ci projekto w charakteryzuja kszym stopniu korzystaja z innych poza Funduszami wo-badawcze, kto re w wie Strukturalnymi programo w wspo lnotowych, a zwaszcza z 6 Programu Ramowego Unii Europejskiej Badan i Rozwoju Technologicznego. W rozkadzie regionalnym puja wojewo ponownie w charakterze lidera wyste dztwa mazowieckie i wielkopolsski, co ze wzgle du na koncentracje na jego obszarze kie, a takz e region s la cych z restrukturyzacji starego okre gu przemysowego nalez problemo w wynikaja y prawidowos uznac za bardzo pozytywne. Jako korzystna c uznac nalez y ro wniez liczbe zgoszonych projekto wysoka w z regiono w s ciany wschodniej, przede to wszystkim warmin sko-mazurskiego, lubelskiego i podlaskiego. Co prawda sa sytuacji projekty o relatywnie niz szych wartos ciach, co jednak wraz z poprawa ca jest natomiast finansowej beneficjento w z czasem moz e ulec zmianie. Niepokoja niska aktywnos c badanej grupy beneficjento w na obszarze wojewo dztw kujawstokrzyskiego. Sa to co prawda ko-pomorskiego, opolskiego, lubuskiego i s wie wojewo dztwa o mniejszym potencjalne naukowo-badawczym, na obszarze kto rych cych w sferze edukacji i nauki jest, chociaz jednak aktywnos c podmioto w dziaaja by du na wysoki poziom bezrobocia, bardzo potrzebna (ryc. 15). Kategorie ze wzgle zro interwencji w analizowanej grupie projekto w sa z nicowane w zalez nos ci od przede wszystkim kosztowne rodzaju beneficjento w. Szkoy wyz sze realizuja ce warunki realizacji procesu dydaktycznego. projekty infrastrukturalne poprawiaja one ro ki Sa wniez wnioskodawcami w grupie projekto w szkoleniowych, kto re dzie kszaja doste p do patnych studio dofinansowaniu Funduszy Strukturalnych zwie w, cych studio w podyplomowych oraz form edukacji pozaszkolnej dla oso b pracuja swoje zainteresowanie na i bezrobotnych. Instytucje szkoleniowe koncentruja projektach szkoleniowych o relatywnie niskim budz ecie. Jednostki nauko projekty dotycza ce go wo-badacze zgaszaja wnie budowy lub modernizacji zadzy plecza laboratoryjnego i badawczego, kto re ma sprzyjac lepszej wspo pracy mie badawczo-rozwojowa a gospodarka 24. sfera
24

Pierwszy okres...

11*

Rycina 15 Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

Umowy zawarte w ramach realizacji Podstaw Wsparcia Wspo lnoty 2004-2006 przez podmioty edukacyjne i naukowe

163

ro do: Opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z

164

Pawe Churski

c przeprowadzona analize struktury beneficjento Podsumowuja w Funduszy Strukturalnych w Polsce nalez y podkres lic , z e przedstawione prawidowos ci sa stabilne i jak wynika z najnowszych danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego sie zaro (maj 2006 r.) utrzymuja wno w zakresie struktury beneficjento w, jak kszymi i kategorii interwencji oraz zro z nicowania regionalnego. Nadal najwie jednostki samorza du terybeneficjentami Funduszy Strukturalnych w Polsce sa 25 torialnego oraz przedsiebiorstwa .

PODSUMOWANIE

do naste puja cych wniosko Wyniki przeprowadzonej analizy prowadza w: p w wykorzystaniu Funduszy Strukturalnych w Polsce, szczego 1) Poste lnie ki wyraz dzie nemu przyspieszeniu w okresie drugiego po rocza 2006 r., nalez y ocenic pozytywnie. Polska z pozyskanym wsparciem potwierdzonym zawarciem umo w na poziomie 5900 mln euro, tj. 68,3% cakowitej alokacji na okres tny poziom nowych pan 2004-2006, utrzymywaa przecie stw czonkowskich Unii c Litwe (47,9%), Sowacje (46,5%) i Czechy (45,8%). Co Europejskiej, wyprzedzaja na przedostatprawda poziom zrealizowanych patnos ci (11,7%) plasowa Polske nim miejscu przed Czechami (4,6%), ale z drugiej strony ogo lna wartos c zoz onych cych sie o dofinansowanie z s wniosko w ubiegaja rodko w unijnych plasowaa Polske (181,6%) na trzecim miejscu ws ro d nowych krajo w czonkowskich za Sowacja (240,0%) i Czechami (204,0%) 26. c wartos Europejska starym 2) Poro wnuja c patnos ci przekazanych przez Komisje zywapan stwom czonkowskich na koniec 2001, czyli ro wniez po dwo ch latach obowia nia aktualnej perspektywy finansowej 2000-2006 nalez y stwierdzic , z e byy one na duz o gnie te przez Polske i inne nowe kraje czonkowskie niz szym poziomie niz osia ksze, na poziomie 7,0-8,0% alokacji 2000-2006 w podobnym okresie. Najwie poway w pan da cych najwie kszymi beneficjentami Funduszy Strukturawyste stwach be lnych: Irlandii, Niemczech, Portugalii i Hiszpanii. W przypadku trzech krajo w: Woch, Holandii i Wielkiej Brytanii w analizowanym okresie nie dokonano z adnych patnos ci cych refundacje poniesionych wydatko okresowych, stanowia w 27.
Dwa lata Polski... Szesnaste Sprawozdanie Roczne na Temat Realizacji Funduszy Strukturalnych 2004. Sprawozdanie Komisji. Komisja Wspo lnot Europejskich. COM (2005) 533 kon cowy, Bruksela. 28 X 2005; Stan wdraz ania Funduszy Strukturalnych w nowych pan stwach czonkowskich. Materia informacyjny konferencji prasowej Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 28 kwietnia 2006 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006. 27 Analiza poziomu wydatko w poniesionych w ramach Funduszy Strukturalnych w Polsce oraz starych i nowych pan stwach czonkowskich Unii Europejskiej w okresie programowania 200-2006. dzaja cej Podstawami Wsparcia Wspo Opracowanie Instytucji Zarza lnoty, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2005.
26 25

Regionalne zro z nicowanie wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

165

3) Realizowane kierunki interwencji zaro wno na poziomie krajowym, jak ce sie na restruki w ukadzie poszczego lnych grup beneficjento w koncentruja turyzacji i modernizacji rolnictwa, poprawie wyposaz enia infrastrukturalnego, kszaniu konkurencyjnos zwie ci gospodarki oraz podnoszeniu jakos ci kapitau ludz zbiez kiego sa ne z priorytetami unijnej i polskiej polityki gospodarczej 28. 4) Rozkad regionalny zaro wno w ukadzie wsparcia caos ciowego, jak i pocych o koncentszczego lnych grup beneficjento w nie wykazuje tendencji s wiadcza tych. Najwie ksza liczba, jak rowaniu interwencji w regionach sabiej rozwinie puje i wartos c projekto w wspo finansowanych przez Fundusze Strukturalne wyste w wojewo dztwach najsilniejszych gospodarczo ze stolicami w duz ych aglomerac, wielkopolskie z Poznaniem. Niestety jach miejskich: mazowieckie z Warszawa w regionach o wysokim bezrobociu strukturalnym (np. warmin sko-mazurskie), cych proces restrukturyzacji tradycyjnego przemysu (np. o przechodza dzkie), czy cych sie koncentracja rozdrobnionego rolnictwa indywidualnego tez charakteryzuja tokrzyskie) obserwowana aktywnos (np. podlaskie, s wie c nalez y ocenic jako niewyca i dostarczaja ca dowodo starczaja w na niewas ciwe wykorzystywanie szansy, jaka jest interwencja s rodko w Funduszy Strukturalnych. Pomimo wskazanych problemo w i koniecznych do przeprowadzenia korekt w zakresie programowania i realizacji Funduszy Strukturalnych w Polsce moz na one istotny wpyw na podstawowe kategorie makrostwierdzic , z e posiadaja sytuacji na rynku pracy. ekonomiczne wzrost gospodarki narodowej oraz zmiane 29 , z e Dane Ministerstwa Rozwoju Regionalnego za lata 2004 i 2005 potwierdzaja poziom PKB w Polsce w wyniku oddziaywania wsparcia unijnego wzro s odki Funduszom powiednio o 0,01% i 0,86%. Oznacza to, z e w 2005 r., tylko dzie Strukturalnym PKB Polski by wyz szy o przeszo 2200 mln euro. Wpyw interwencji strukturalnej Wspo lnoty na rynek pracy przynio s efekt w postaci wzrostu liczby c miejsc pracy o ponad tysia w 2004 r. i ponad 79 tys. w 2005 r. Doprowadzio to do ca sie tendencja spadku stopy bezrobocia odpowiednio o 0,01% i 0,5%. Utrzymuja do wzrostu zaangaz owania s rodko w wspo lnotowych w realizacje projekto w w Polsce pozwala zakadac wykonanie prognoz na 2006 r. Zgodnie z nimi wpyw Funduszy Strukturalnych na ksztatowanie sytuacji makroekonomicznej Polski dzie wzrasta. be

The Impact and Added Value of Cohesion Policy. European Commission. Directorate General for Regional Policy. The Evaluation Unit. July 2005. http:europa.eu.intinforegio. 29 Dwa lata Polski...

28

166

Pawe Churski ABSTRACT

The aim of this article is to present the results of the first period of absorbing Structural Funds in Poland. The analysis refers to the realisation of planned initiatives specified in the strategic document, namely the National Development Plan 2004-2006, which is a basis of the new model of Polish regional policy. The obtained results show the level of absorption of Structural Funds including the structure that results from Operational Programmes which are part of the National Development Plan and the structure of beneficiaries among which the ones singled out are: units of local governments, businessmen, non-governmental organizations and educational institutions. In each case the analysis includes regional differences of the absorption process which allows to define the impact of Structural Funds on changes of differences in regional economic development in Poland.

You might also like