D ZACHODNI PRZEGLA 2007, nr 4

SKA Anna Wolff-Powe ska ANNA WOLFF-POWE Poznan

STW POLACY NIEMCY: PARTNERSTWO SPOECZEN

Polacy Niemcy: partnerstwo spoeczen stw polityczno-ustrojowa w Polsce na przeomie lat osiemWraz ze zmiana tych i dziewie c tych XX w. nasta pi wybuch energii ludzkiej i aktywdziesia dziesia nos ci spoecznej, kto re zaistniec mogy tylko w warunkach wolnos ci mys li i dziaania. Demokratyczne pan stwo moz e speniac swe funkcje przede wszystkim ki s dzie wiadomos ci obywatelskiej jego mieszkan co w. Aktywnos c obywatelska jest forma indywidualnego i zbiorowego wysiku, kto do spraw ta ra odnosi sie czy w sobie zaangaz publicznych i wspo lnego dobra. a owanie, niezalez nos c , oraz odpowiedzialnos , w kto zaufanie i solidarnos c spoeczna c za wspo lnote rej ona przede wszystkim w organizacjach pozarza dowych, z yjemy 1. Przejawia sie lokalnych spoecznos ciach obywatelskich oraz w obszarach rucho w i nieformalnych , iz inicjatyw. Rozliczne badania wykazuja znaczny wpyw na spoeczne zaan obywateli ma wyksztacenie i miejsce zamieszkania. To wyz gaz owanie sie sze wyksztacenie i bardziej zurbanizowane, dobrze zlokalizowane miejsca oraz kapita w znacznej mierze o kreacji zbiorowej aktywnos kulturowy decyduja ci. jako najwyz Wyniesienie czowieka, jego godnos ci ponad wspo lnote szej wartos ci w demokracji ma swoje wielorakie konsekwencje. Po latach sterowania aktywnos spoeczna przez pan kaz da cia stwo, jednostka, grupy spoeczne i zawodowe odzyskay nieograniczone pole moz liwos ci dla realizacji idei, zamierzen i celo w. Zmieniac Polske oznaczao po przeomie 19891990 nie tylko przeksztacac jej ro z norodne struktury, lecz ro wniez zmieniac wizerunek pan stwa i narodu na trz. Integralnym elementem tych przeobraz aktywnos zewna en staa sie c na obszarze dzynarodowych. Pojedynczy animatorzy ruchu obywatelskiego stosunko w mie waz i spoecznego stali sie nymi aktorami zbliz enia i porozumienia z najwaz niejsiadem c szym sa Polski Niemcami. Oceniaja z perspektywy siedemnastu lat moz na stwierdzic , iz ta maa polityka zagraniczna przyniosa wymierne efekty. Bez go maych kroko w maych kre w ludzi dobrej woli wielka polityka normalizacji stosunko w polsko-niemieckich byaby tylko pustym, pozbawionym tres ci, sloganem.
P. Gl in ski, Obszary aktywnos ci i apatii obywatelskiej, w: Jedna Polska? Dawne i nowe zro znicowania spoeczne, pod red. A. Kodera, PAN, Komitet Socjologii, Krako w 2007, s. 269.
1

ska Anna Wolff-Powe

oddolnej aktywnos Wadze nowej Polski doceniy range ci na rzecz porozumiedzy Rzecza pospolita Polska a Republika Federalna Niemiec. nia i zbliz enia mie siedztwie i przyjaznej wspo W traktacie o dobrym sa pracy z 17 czerwca 1991 r. ce sie Strony be da ksztatowac postanowiono m.in.: Umawiaja swoje stosunki siedztwa i partnerskiej wspo w duchu dobrego sa pracy we wszystkich dziedzinach. wiadome odpowiedzialnos staran S ci europejskiej dooz a , aby urzeczywistnic praggnie cia trwaego porozumienia i pojednania. Umawiaja nienie obu Narodo w osia Strony przywia zuja duz dzy ce sie e znaczenie do partnerskiej wspo pracy mie regionami, miastami, gminami i innymi jednostkami terytorialnymi, w szczego lno nagrode za s ci na obszarach przygranicznych 2. Traktat ustanowi ro wniez wspo lna szczego lne zasugi dla rozwoju stosunko w polsko-niemieckich. Nowe warunki otwieray szerokie moz liwos ci kooperacji. Na mocy ustawy dzie terytorialnym z 28 marca 1990 r. gminy uzyskay samodzielnos o samorza c dzynarodowych, a wprowadzona z dniem 1 stycznia w zawieraniu partnerstw mie mie dzy ro 1999 r. reforma administracyjna uatwia wspo prace z nymi szczeblami waz terytorialnymi Polski i RFN. Stworzone ramy prawne miay odegrac role nego infrastruktury wspo dna bya jednak stymulatora, uatwic organizacje pracy. Niezbe siadem. Przed nade wszystko wola i s wiadomos c wspo dziaania z niemieckim sa cioleci. obu spoecznos ciami lez a ogromny ugo r, nie uprawiany od wielu dziesie hiPolska, w kto rej aktywnos c obywatelska przerwana zostaa przez okupacje i lata PRL, stane a przed niepowtarzalna szansa . Nasta najbardziej tlerowska bodz romantyczny okres spontanicznej dziaalnos ci. Inspiroway ja ce zaro wno , natury historycznej, jak i pragmatycznej. Pamiec zbrodni wojennych staa sie d, przeszkoda , lecz go motywacja aktywnos nie jak dota wna ci obywatelskiej. Przekonanie, iz historyczna trauma nie musi dzielic , lecz powinna prowokowac , zdominowao s do wspo lnej pracy nad przeszos cia wiadomos c zaangaz owanych na rzecz zbliz enia ludzi. do tradycji i filozofii Ore Polacy mogli odwoac sie dzia Pojednania. W warun bezradna wobec ogromu nienawis dzy obu kach, kiedy polityka okazaa sie ci mie gnie to po s narodami, sie rodki pozapolityczne. Inicjatywa porozumienia i pojednania wysza od strony polskiej; dialog zawsze inicjuje strona silniejsza, o ustabili w Lis zowanej toz samos ci. Polscy biskupi odwoali sie cie z 18 listopada 1965 r. do poczucia odpowiedzialnos ci czowieka i ewangelicznego przykazania mios ci c, iz bliz niego. Uznaja zbliz enie nie jest moz liwe bez pojednania ludzi, apelowali do li wprowadzic ludzkich sumien , gotowos ci do przebaczenia. Pragne na grunt dzynarodowych przesanie encykliki Pawa VI Ecclesiam suam stosunko w mie ce do budowania poprzez dialog wspo do wzywaja lnoty uczuc i pogla w.
2 Die Deutsch-polnischen Vertrge vom 14. 11. 1990 und 17. 6. 1991. Traktaty polsko-niemieckie z 14. 11. 1990 r. i 17. 6. 1991 r., wyd. Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Spraw trznych Republiki Federalnej Niemiec we wspo Rzeczypospolitej Polskiej Wewne pracy z Ambasada w Kolonii, Bonn 1991, art. 1, s. 23 i art. 12, pkt 1, s. 39.

Polacy Niemcy: partnerstwo spoeczen stw

kapelan Solidarnos Do obywatelskich sumien odwoywa sie ci, ks. Jo zef Tischner, gdy wzywa Polako w do wyjs cia z komo rek, w kto rych schronili sie w czasach mroku ludzie pozbawieni nadziei. Bez nadziei nie ma zas ludzkiej aktywnos ci. Skania on swych rodako w do refleksji nad pytaniem: jak ma dojrzewac wolnos c czowieka do otwartos ci, nadziei i odwagi? Jak wyjs c z przeku i odkryc strzeni le przestrzen moz liwych obcowan z drugim? 3. Przedstawiciele s wieckich elit katolickich w Polsce nadali juz w latach tych poje ciu sa siad konkretny sens i wymiar. Historia ostatnich lat szes c dziesia dowioda, iz odgo rne porozumienie pan stw moz liwe jest tylko na bazie oddolnego zbliz enia. Spotkanie ludzi byo przygotowywaniem do dialogu, kto ry wymaga poznania partnera, wzajemnego zaufania, zrozumienia i przekroczenia zi, Tygodnika Powszechnego, Klubo progu. Aktywnos c ludzi Znaku, Wie w Inteligencji Katolickich przyniosa wymierne efekty, kto re docenic moz na byo filozofia neopozytywistyczna w peni dopiero w wolnej Polsce. Sprawdzia sie cej ludzi przekroczy w sensie Stefana Kisielewskiego i Stanisawa Stommy. Im wie granice , im wie cej s psychicznym i duchowym polsko-niemiecka rodowisk pozna sie ksze be da szanse na zbliz dzy i zaprzyjaz ni, tym wie enie i porozumienie mie narodami. W tym sensie moz na twierdzic , iz pierwszy przeom polsko-niemiecki, rozumiany jako dostrzez enie potrzeby obalania granic i tworzenia pomosto w, mia charakter moralny. tki uspoecznienia stosunko dzy Polska a RFN przed Skromne zacza w mie baze dla zbliz dzy pan upadkiem komunizmu stworzyy korzystna enia mie stwami. Do wadzy w 1989 r. dosza elita, kto ra wprowadzaa w z ycie wartos ci i przemys bie Kos lenia powstae w obre cioo w i ich s wieckich sprzymierzen co w, z dala od skie okazay sie idee i koncepcje, kto ideologii. Zwycie re promoway priorytet tego, czyo Polako ki indywidualnym inicjatywom, nawia zanym co a w i Niemco w. Dzie kontaktom Polska nie rozpoczynaa nowego rozdziau polityki wobec Niemiec od skie wprawdzie, niemniej niezwykle zaangaz zera. W starej RFN powstao wa owane w nieporo lobby polskich intereso w. W tym sensie Rzeczpospolita znalaza sie wnywalnie lepszej sytuacji aniz eli pozostae pan stwa bloku komunistycznego. tych powstaa w RFN siec W latach siedemdziesia towarzystw niemiecko-polskich. Ich inicjatywy, akcje pomocy dla Polski w okresie stanu wojennego ziami i przyczyniy sie do poprawy wizerunku Niemiec owocoway trwaymi wie w s wiadomos ci Polako w. We wspo pracy z polsko-niemieckimi towarzystwami u podstaw. Byy pierwszymi pos prowadziy one prace rednikami w poszukiwaniu partnero w dla szko , miast i gmin. Motto Kongresu towarzystw w Berlinie rozmowe mie dzy Polakami i Niemcami nigdy nie jest za w 1992 r.: Na dobra po z no stanowio punkt wyjs cia dla wielu inicjatyw i spontanicznych dziaan . Na bazie kontakto w powstaych w okresie stanu wojennego i Solidarnos ci doszo do
J. Tischner, Ludzie z kryjo wek, w: tenz e, O czowieku. Wybo r pism filozoficznych, wybra i opracowa A. Bobko, Wrocaw, Warszawa, Krako w 2003, s. 202.
3

ska Anna Wolff-Powe

zbliz enia wielu s rodowisk naukowych i two rczych. Niekto re z nich, jak m.in. Niemiecko-Polskie Stowarzyszenie Wymiany Studenckiej (Gemeinschaft zur Frderung von Studienaufenthalten polnischer Studierender in Deutschland), ca kro powstae w 1984 r. jako prywatna inicjatywa umoz liwiaja tkie pobyty gos stypendialne polskiej modziez y w RFN, doceniono dopiero w caej rozcia ci w wolnej Polsce 4. dzynarodowej stanowi wartos Aktywnos c na rzecz wspo pracy mie c , kto rej zagraniczna prowadzi wprawdzie rza d znaczenia nie sposo b przecenic . Polityke siada zalez i jego agendy, jednak ksztat wizerunku sa y od wielu czynniko w, z kto rych indywidualna i s rodowiskowa aktywnos c odgrywa niepos lednie znaczesiadom Polski, starano nie. Go wny cel, jakim byo pojednanie ludzi i przybliz enie sa osia gna c c sie w niezwykle ro z norodny i ubogacony sposo b. Nie sposo b dzis ogarna c od gospodarki, caej oferty inicjatyw we wszystkich dziedzinach z ycia, poczynaja zmian kultury, wspo lnot wyznaniowych, nauki i os wiaty, sportu i turystyki. W miare trznych i zewne trznych zmienia sie bowiem motywacja uwarunkowan wewne c z perspektywy kilkunastu zaangaz owania, charakter i formy kooperacji. Oceniaja lat, moz na wskazac jedynie niekto re wyro z niki wspo pracy: kszos cych dialog z Niemcami wy Zdecydowana wie c s rodowisk inicjuja chodzia z zaoz enia, iz wspo lna historia wymaga wspo lnej refleksji nad przeszos , a wspo cia lna granica wytyczenia wspo lnych intereso w do realizacji. rodowiska zaangaz z niemieckim sa siadem doceniay S owane we wspo prace wa czenia Polski do wspo tku wie kszos range lnoty europejskiej. Totez od pocza c inicjatyw i aktywnos ci ukierunkowana bya na rzecz pogebiania s wiadomos ci do wspo europejskiej i partnerstwa w Europie. Obie strony odwoyway sie lnych wartos ci i korzeni europejskich, kultury judeochrzes cijan skiej, dziedzictwa antyku greckiego i rzymskiego oraz os wiecenia. polsko-niemiecka Ludzi i stowarzyszenia zaangaz owane we wspo prace czya siada, a wzajemna ciekawos c sa poszukiwanie nowych dro g poznania, budowanie kulturalnych, gospodarczych i duchowych pomosto w. Dla wszystkich bieniem wiedzy o sobie, przezwycie z wspo lna bya potrzeba pracy nad poge ania c atut bliskos bagaz u uprzedzen i negatywnych stereotypo w. Wykorzystuja ci geograficznej i kulturowej szukano wspo lnych mianowniko w. Oferta wspo pracy bya szeroka, czesto nietuzinkowa. Podstawa byy spotkania dyskusyjne, konferencje, wystawy, programy edukacyjne, wspo lne wydawnictwa, wymiana dos wiadczen ro z nych s rodowisk zawodowych. waz Aktywnos c na rzecz wspo pracy z Niemcami okazaa sie nym sprawtku lat dziewie c tych dzianem obywatelskos ci. Ws ro d ludzi, kto rzy od pocza dziesia li trud pierwszych kroko dzy podje w na drodze poszukiwania punkto w stycznych mie
4 B. Kerski, Spoeczny wymiar polityki mie dzynarodowej. Rola inicjatyw pozarzadowych w stosunkach polsko-nieemieckich przed 1990 rokiem, w: B. Kerski, W.-D- Eberwein (red.), Stosunki polsko-niemieckie 1949-2005. Wspo lnota wartos ci i intereso w? Olsztyn 2005, s. 111-160.

Polacy Niemcy: partnerstwo spoeczen stw

siadami, znalez go c w obliczu doniosych sa li sie wnie obywatele, kto rzy staja c na decyzje wadz, wzie li sprawy we problemo w z ycia publicznego, nie czekaja ce. Szukaja c ro dzy cie z wasne re wnowagi mie arem historii a wyczuciem realizmu i codziennego pragmatyzmu, kreowali autentyczne, pozbawione komplekso w partnerstwo. Ich pomysowos c w organizowaniu wspo pracy generowaa kolejne dowej mie dzy Polakami i Niemcami oraz inicjatywy. Rozmiary wspo pracy pozarza sa dzic jej efekty pozwalaja , iz spontaniczna i bezinteresowna, pozbawiona koniunk waz turalizmu aktywnos c spoeczna na tym polu okazaa sie nym wzorcem ona w dialogu, umieje tnos obywatelskiej kultury politycznej. Wyraz a sie ci szukania konsensu i postawie otwartos ci wobec odmiennos ci partnero w. rozwia zywac Z dala od polityki, blisko spraw ludzkich starano sie aktualne i zastane problemy zaro wno w wymiarze s rodowisk zawodowych, jak i na paszczyz nie lokalnych wspo lnot. Przykadem dziaan , kto re przyniosy efekty ce ponad przecie tnos ce od 1989 r. Polsko-Niemieckie wyrastaja c , jest istnieja Towarzystwo Zdrowia Psychicznego, wspo lna inicjatywa s rodowisk naukowych i medycznych z Polski i Niemiec. Wyrose z motywo w historycznych obejmuje dzis c zania dziaalnos c o szerokich ambicjach. U z ro de Towarzystwa tkwia che nawia do do dramatycznej historii, kiedy to narodowy socjalizm wykorzysta psychiatrie z choroba pacjenmasowych mordo w na nie tylko polskich, obcia onych psychiczna bokiej, wspo tach. Z ge lnej refleksji nad tym jednym z najbardziej brutalnych potrzeba naduz yc nauki i medycyny dla celo w hitlerowskiego pan stwa zrodzia sie wspo pracy i wymiany dos wiadczen polskich i niemieckich psychiatro w. Efekt cy: liczne dziaan Towarzystwa, ro wies nika demokratycznej Polski, jest imponuja partnerstwa szpitali, instytucji i s rodowisk psychiatrycznych, rodzin pacjento w, dla chorych nauka wspo pracy w zespoach, coroczne konferencje i sympozja, wspo lne wydawnictwa i czasopismo Dialog. Ludzkie zaangaz owanie, osobiste spotkania, z przezwycie anie resentymento w i poszukiwanie wspo lnoty we wspo pracy polskich i niemieckich psychiatro w lego, jak gosi statut, u podstaw dziaania skupionych woko Towarzystwa ludzi. Ich docelowym zamierzeniem jest taki rozwo j psychiat ludzka i szacunek dla godnos rii, kto ra jest zorientowana na osobe ci kaz dego czowieka. zanych przyjaz idee, powstaway domy W efekcie spotkan i nawia ni rodziy sie dzynarodowe programy wymiany idei i ludzi. Najbardziej spotkan modziez y, mie dziaania usytuowane niekoniecznie na spektakularne i skuteczne okazay sie go wnych szlakach cywilizacyjnych. Pogranicze sztuk, kultur, narodo w w Sej dzie ki pasji kilku ludzi centrum wymiany mys nach stao sie li dla Europy rodkowo-Wschodniej i zafascynowanych kultura miejsc granicznych ludzi z caeS a edukacje na rzecz pojmowania go s wiata. Olsztyn ska Borussia rozpocze wielokulturowos ci i polsko-niemieckiego dziedzictwa historycznego zanim tematy przedmiotem publicznej dyskusji. Oba os najlepiej poje ta ka ta staa sie rodki buduja poprzez uatwianie spotkan s wiadomos c europejska nie tylko polsko-niemieckich,

ska Anna Wolff-Powe

ganie partnero ale takz e poprzez przycia w z krajo w po wschodniej granicy Unii Europejskiej, zachodniej Europy, Izraela. dkowania starych cmentarzy, wspo Inicjatywy na rzecz porza lne warsztaty ce poznac cych w przeszos pozwalaja two rco w zamieszkuja ci obszary pogranicza, zanych z danym regionem, niezalez odpominanie miejsc i ludzi zwia nie od najlepszy dowo siedztwa narodowego pochodzenia, stanowia d na to, z e dobrego sa zaordynowac nie da sie . Do zmiany s wiadomos ci potrzebny jest stay wysiek, chwastem, mosty powoli pe kaja , w przeciwnym razie przerwane s ciez ki zarastaja w nicos a dzieo zapada sie c . Historia, jak stwierdza Karl Dedecius, nie istnieje po to, by dostarczac nam nerwowych dreszczo w. Polacy i Niemcy, pokaleczeni, cia , potrzebuja ro chorobliwie przytoczeni pamie wniez wspo lnych projekto w zorientowanych w przyszos c 5. Ten czowiek instytucja, kto ry przedstawi nasz kraj Niemcom od najlepszej, bo two rczej, literackiej strony, us wiadamia obu narodom, iz nadszed czas, aby miejscem spotkan Polako w i Niemco w byy nie tylko pola bitwy, obozy koncentracyjne i cmentarze. gnacji polskiego i europejskiego Zanim wadze RP powoay instytucje do piele dziedzictwa, rzesze bezimiennych muzealniko w, archiwisto w, historyko w sztuki, y na obszarze Ziem Zachodnich architekto w, nauczycieli, dziennikarzy podje i Po nocnych dziaania na rzecz us wiadomienia i zachowania wspo lnej polczaja lokalne spoesko-niemieckiej spus cizny kulturowej. Ich inicjatywie zawdzie cznos ci tych ziem przywro cenie historii poszczego lnym miejscowos ciom, regioki ich ma dremu, otwartemu patriotyzmowi wiele miast i miasteczek nom. Dzie pozyskao do wspo pracy niemieckie ziomkostwa. Ich niekto rzy przedstawiciele wro cili na dawne niemieckie tereny po to tylko, by wspo lnie z polskimi mieszkan nad wspo przeszos i tworzyc ci dla cami pochylic sie lna cia miejsca pamie rodowiska two potomnych. S rcze ziem zachodnich zrozumiay wczes nie, z e zamiast c sporo w o pochodzenie do br kultury moz na wspo lnie wspierac pamie o duchowej zany naukowa wspo i materialnej spus ciz nie regionu. Jak stwierdza, zwia praca , Andreas Lawaty: taki chociaz z Polska by Gorzo w Wielkopolski nic by nie straci na tym, gdyby sobie przypomnia, z e w tym mies cie z y teolog i filozof Fryderyk Christa Wolff 6. Daniel Schleiermacher, z e mieszka tu Gottfried Benn i urodzia sie dzy otwartymi spoeczen Duchowa i kulturalna wymiana do br mie stwami wyposaz a w wartos ci, kto re uodparniaja na czas kryzyso w politycznych, zapewniaja pewne standardy wzajemnych relacji. Obrona i zachowanie tego, jakos c i wytyczaja gnie to, wymaga jednak dziaan z co osia dugofalowych. Aby przezwycie yc asymet w wielu dziedzinach z dne jest wsparcie prywatnych inicjatyw przez rie ycia niezbe

K. Dedeci us, Renesans 2000, w: Od nienawis ci do przyjaz ni. O problemach polsko-niemieckiego sasiedztwa, pod red. F. Pflgera, W. Lipschera, Warszawa 1994, s. 361. 6 A. Lawaty, Szansa na porozumienie. Historia polsko-niemieckich stosunko w kulturalnych, w: Zbliz enia Annherungen. Niemcy i Polacy 1945-1995, Warszawa, Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland i Muzeum Niepodlegos ci, Warszawa, Dsseldorf 1996, s. 127-140.

Polacy Niemcy: partnerstwo spoeczen stw

gle jak na lekarstwo. Chociaz fundacje i mecenaty, kto rych w Polsce cia partnerstwa do pozyskania do wspo komunalne przyczyniy sie pracy ludzi ro z nych zawodo w, do niwelowania ro z nic gospodarczych, dysproporcji spoecznych, ograniczania uprzedzen , to istnieje nadal ogromne pole do zagospodarowania. Im dalej od polsko-niemieckiej granicy, tym mniejszy stopien zainteresowania zachodnim siadem. sa pienie Polski do Unii Europejskiej zmienio motywacje zaangaz Przysta owania. Jest ona coraz bardziej pragmatyczna, w mniejszym stopniu historyczno-moralna. cej wspo bienie wspo Coraz wie lnych projekto w zorientowanych jest na poge pracy na rzecz integracji, wyro wnywania standardo w z ycia w maych miejscowos ciach, je zyka polskiego budzenia s wiadomos ci ekologicznej, ro wniez jednak na promocje . Coraz cze s do polsko-niemieckich i polskiej kultury za granica ciej pozyskuje sie siado projekto w sa w spoza wschodniej granicy UE. sie cze sto z niemieckimi inicMae lokalne inicjatywy w Polsce spotykaja ce przy jatywami. Dom Wspo pracy Polsko-Niemieckiej w Gliwicach i funkcjonuja nim Centrum Europejskie ma za zadanie budowanie partnerstwa w Europie, dnos wspieranie spoeczen stwa obywatelskiego, rozwo j samorza ci. Dziaalnos c powoanego przezen Forum Szkolnych Klubo w Europejskich, kto re zrzesza okoo cych w wojewo skim i opolskim, potwierdza 200 klubo w dziaaja dztwach s la , z dopiero wo prawde e integracja dopeni sie wczas, gdy przestanie byc domena dzie realizowana na najniz wielkiej polityki i be szym szczeblu. s Intensyfikacja wspo pracy polsko-niemieckiej jako integralnej cze ci budowa nia partnerstwa w Europie jest staym zadaniem dla Polako w i Niemco w. Doceni ja w peni Komisarz ds. Rozszerzenia Unii Europejskiej, gdy 14 grudnia 1999 r. w lis cie gratulacyjnym dla two rco w Domu przypomina, iz dla stawienia czoa dzie sa siedztwo polsko-niemieckie w UE, niezbe dna nowemu wyzwaniu, jakim be jest potrzeba zespolenia naszych si, potrzeba siy serca, rozumu i zaangaz owania kaz dego obywatela.

ABSTRACT Activity in the area of international relations has become after 1989 one of the major elements of changing the Polish states image abroad. Animators of the civil movement in Polands local governments in counties and communes became important actors in establishing an understanding with Germans. They could refer to the Catholic traditions of the lay elites of the past decades and shared an interest in their neighbours accompanied by a need to create a common platform with them. Far away from politics, they sought to solve the current problems both in the dimension of professional milieus and in the domain of local communities. Examples of various types of initiatives towards mutual understanding between Poles and Germans can be found in the materials published in this volume, sent in at the request of the editor.

Redakcja Przegladu Zachodniego zwro cia sie do ro znych instytucji z propozycja zaprezentowania wszelkiego rodzaju dziaan na rzecz porozumienia mie dzy Polakami i Niemcami. Dzie kujemy wszystkim, kto rzy zechcieli pokazac , ze poza sfera oficjalnych kontakto w w ro znych dziedzinach zycia, istnieje dialog, wspo praca i trwae wie zi. Efektem jest bardzo ro znorodna, ciekawa i budujaca panorama. Nadesane materiay publikujemy poniz ej, w ukadzie alfabetycznym wedug nazwisk autoro w.

DEUTSCHES POLEN-INSTITUT W DIALOGU Z POLSKA

Dieter Bingen Deutsches Polen-Institut w dialogu z Polska

Nowa jakos c stosunko w polsko-niemieckich, bezpos rednie, juz nie utrudniane wzgledami politycznymi i biurokratycznymi spotkanie towarzystw, kultur, mentalcy brak przygotowania na tak bezpos nos ci i intereso w, ale tez daleko ida rednie siedztwo Polako co w ostatnich latach sa w i Niemco w, zwielokrotniy znacza cych zapotrzebowanie i popyt na moderowanie i aktywnos c organizacji pos rednicza oraz na os rodki wymiany. Swobodna wymiana ro z norodnych kultur potrzebuje jednak jakos ciowo i ilos ciowo rozbudowanych i ulepszonych instrumento w. suszna , z Jest rzecza e normalizacja i brak gwatownych perturbacji w codziennych spotkaniach Polako w i Niemco w od czasu przeomu systematycznie przybieray na sile. Jednoczes nie nalez y jednak stwierdzic , z e was nie na paszczyz nie politycznej w minionych latach w silniejszym stopniu day o sobie znac pewne irytacje, jak ro wniez silne ro z nice intereso w, kto re polsko-nie wspo intereso Krzysztof Skubiszewski miecka lnote w w Europie (jak to uja pro , i kto ze w lutym 1990 r. w Poznaniu) wystawiy na nowa be re niosa niebezpieczen dnie dobrze funksoba stwo negatywnego oddziaywania na wzgle ce stosunki spoeczne. cjonuja Zakorzeniony w przestrzeni politycznej Deutsches Polen-Institut DIP (Niec okres miecki Instytut Polski), maja lone znaczenie kulturalno-polityczne, ze swym zadaniem spoeczno-politycznym i profilem naukowo-politycznym przed przeo Polska mem i po przeomie, posiada centralne miejsce jako symbol roli, jaka zajmuje w niemieckiej polityce, kulturze i spoeczen stwie oraz w stosunkach