68

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

wszy od 1998 r., Subfurt uruchomi ro Pocza wniez pewien dugotrway proces. ojczyzna . Studenci mojego seminarium slubfurckiego na Subfurt jest dzisiaj moja w poowie Polakami Uniwersytecie Europejskim Viadrina, zwaszcza ci, kto rzy sa w Subfurcie swoista oferte dla przestrzeni, w poowie Niemcami, odnajduja sie jak w domu. Tak naprawde . w kto rej czuja
MICHAEL KURZWELLY Pomysodawca idei Subfurtu Tumaczenie: Maria Wagin ska-Marzec

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

PRACY POLSKO-NIEMIECKIEJ REALIZACJA WSPO W MIE DZYNARODOWYM DOMU MODZIEZ Y MIKUSZEWO SPOTKAN

W Mikuszewie wsi odlegej od Poznania o ok.60 km, zamieszkiwanej przez dzynarodowy Dom nieco ponad 300 mieszkan co w od 1997 r. funkcjonuje Mie Spotkan Modziez y. W zaadoptowanym XIX-wiecznym paacu realizowana jest dzykulturowego. Wspo idea porozumienia mie praca polsko-niemiecka urzeczywistniana jest w os rodku nie tylko poprzez przebywanie w nim modziez y z obu krajo w funkprzy okazji wspo lnych projekto w. Polacy i Niemcy razem stworzyli idee ciu lat cjonowania Domu, doprowadzili do jego powstania i od ponad dziesie sie na rzecz przeamywania stereotypo angaz uja w i budowania nowego wymiaru wspo pracy modych ludzi w zjednoczonej Europie.

PRACY POLSKO-NIEMIECKIEJ I DZIAANIA ZANIE WSPO NAWIA MODZIEZ Y NA RZECZ UTWORZENIA DOMU SPOTKAN w mie dzynarodowym Idea miejsc, w kto rych modziez mogaby spotykac sie gronie, aby we wspo lnych dziaaniach amac stare wyobraz enia kulturowe i uprze i integrowac dzenia historyczne, poznawac sie , realizowana jest w Polsce w wielu prace przypadkach na wzo r placo wek niemieckich. Te zas rozpoczynay swa w okresie budowania nowego wymiaru stosunko w polityczno-spoecznych w powo z modziez na rzecz jennej Europie i szczego lnie intensywnie wdraz ay prace a porozumienia niemiecko-francuskiego. Na podstawie tych dos wiadczen tworzono projekty wspo pracy polsko-niemieckiej i struktury dugofalowego dziaania, realizowanego przez kwalifikowanych pedagogo w, czemu sprzyjac ma koncepcja domo w spotkan .

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

69

dzynarodowego Domu Spotkan Historia Mie Modziez y (MDSM) Mikuszewo ga roku 1990, w kto spotkanie modziez sie rym odbyo sie y z Polski i Niemiec niemieckich zwia zko przygotowane przez organizacje w zawodowych Deutscher Modych NSZZ Solidarnos Gewerkschaftsbund we wspo pracy z Sekcja c Region zkowej) Wielkopolska w Haus der Gewerkschaftsjugend (Dom Modziez y Zwia w Oberursel koo Frankfurtu nad Menem 1. W ramach rewizyty uczestnicy niemieccy zostali zaproszeni latem 1991 r. do Polski. Program projektu obejmowa podro z do Warszawy i Poznania (spotkania z przedstawicielami organizacji studyjna zko studenckich, politycznych, ekologicznych, czonkami zwia w zawodowych) oraz zane z z modych ludzi w obu wspo lne dyskusje na tematy zwia yciem i praca s wybrano paacyk w Biaokoszy koo Poznania. krajach. Na cze c seminaryjna zao sie mie dzy uczestnikami Atmosfera tego miejsca i porozumienie, jakie nawia stworzenia w Biaokoszy domu spotkan projektu, zainicjoway idee , gdzie, na wzo r placo wek niemieckich, mogaby przyjez dz ac modziez z ro z nych krajo w i wspo wzie ciach. Za ulokowaniem siedziby os dziaac w podobnych przedsie rodka w okolicy Poznania przemawiaa dodatkowo bliskos c granicy niemieckiej i dobre czenia komunikacyjne z Berlinem, stosunkowo dobrze rozwinie ta struktura poa poznan skich organizacji modziez owych i studenckich oraz zaangaz owanie ich polsko-niemiecka . Zamiar realizacji pomysu przedyczonko w we wspo prace skutowano gruntownie rok po z niej podczas wspo lnego seminarium w Nicei. Wiosna zane zostao z inicjatywy Sekcji Modych NSZZ Solidarnos 1993 r. zawia c Region Wielkopolska oraz Niezalez nego Zrzeszenia Studento w Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Stowarzyszenie Biaokosz z zamiarem zaadaptowania w Poznaniu przy ulicy Zamkowej, dworu. Siedziba Stowarzyszenia mies cia sie pnie przy ul. Gwarnej. Po stronie niemieckiej zaoz a naste one zostao stowarzyszenie Frderverein Deutsch-Polnische Jugendbegegnungssttte e.V. (Stowarzyszenie ce Polsko-Niemiecki Dom Spotkan o starania Wspieraja Modziez y), kto re podje cego o pozyskania s rodko w finansowych na kupno paacu nalez a wo wczas do Agencji Wasnos ci Rolnej Skarbu Pan stwa. Jednakz e Stowarzyszenia nie wygray to wie c poszukiwania innego przetargu przeprowadzonego w czerwcu 1995 r. Podje cego warunki utworzenia w nim mie dzyobiektu w okolicy Poznania speniaja to realizacje narodowego miejsca spotkan modziez y. Ro wnoczes nie rozpocze pierwszych wspo lnych projekto w polsko-niemieckich. W 1996 r. Stowarzyszenia zainteresowa XIX-wieczny, zachowany w stosunkowo dobrym stanie, malowniczo pooz ony paac w Mikuszewie. loso Sama historia tego obiektu stanowi ciekawy przykad przeplatania sie w polsko-niemieckich. Wies pooz ona jest na dawnym terytorium zaboru pruskiego, jednak jego granica przebiegaa nieopodal, w Pyzdrach. Pierwsze wzmianki da cej dzisiaj domem spotkan gaja 1400 r. Bya ona o nieruchomos ci, be , sie
1 z materiao Informacje o historii powstania MDSM Mikuszewo pochodza w z ro dowych cymi w opisywanych instytucji (sprawozdania i protokoy) oraz wywiado w z osobami uczestnicza wydarzeniach.

70

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

bo dziedzictwem polskich rodo w (m.in. Wyskoto w, Zare w, Wieniawo w, Zabockich i Jabonowskich), a w XVI w., jak i caa wies , Mikuszewskich. W kon cu XVII w. tek zosta sprzedany cudzoziemcom. W latach 90. XIX w. naby go graf maja tku XX w. kolejno Sachsen-Meiningen, a po Komisji Kolonizacyjnej na pocza H. Rissmann i M. Huld. Za zasugi waleczne podczas I wojny s wiatowej paac a go Rzesza otrzyma podporucznik Zdzisaw Baranowski. W 1943 r. przeje dzono niemiecka szkoe . W latach 60. paac wraz Niemiecka i w obiekcie urza czono do Pan z parkiem wa stwowego Funduszu Ziemi 2. W momencie ustalen dzynarodowego os o utworzeniu mie rodka spotkan czonkowie Stowarzyszen pro wadzili rozmowy z przedstawicielami gminy Miosaw, kto rej budynek sta sie wasnos . prawna cia 1996 r., gdy Stowarzyszenie Biaokosz zainteresowao sie paacem, Jesienia szkoa podstawowa, a jedna z sal speniaa role na jego parterze mies cia sie trze przeznaczono na mieszkania wiejskiej kaplicy. Pomieszczenia na pierwszym pie komunalne dla szes ciu rodzin. Obiekt by w zym stanie technicznym, a jego du na zabytkowy charakter, wymagaa nakado renowacja, ze wzgle w przekraczaja cej jednostki samorza dowej. cych moz liwos ci finansowe nadzoruja zan Zaadaptowanie budowli na dom spotkan wymagao rozwia nie tylko prawnych, ale tez zaakceptowania tego stanu rzeczy przez spoecznos c Mikuszewa. pcze dla lokatoro W pierwszej kolejnos ci trzeba byo zorganizowac lokale zaste w Paacu 3, a takz e przekonac mieszkan co w (i czonko w Rady Gminy), z e szkoa ta z przyczyn niz w tym miejscu i tak musiaaby zostac zamknie u demograficznego i dojazdy dzieci do szko w pobliskich miejscowos ciach sa nieuniknione. Pomys przeniesienia kaplicy do s wietlicy wiejskiej budzi obawy mikuszewian, iz straci pny charakter. Kwestie te rozwia za ksia dz ona poprzez to swo j ogo lnodoste c, iz Mirosaw Sawicki z parafii Czeszewo, kto rej podlega Mikuszewo, deklaruja dzie s wietlica zachowa s wiecki charakter i w celach religijnych wykorzystywana be jedynie raz w tygodniu podczas celebracji naboz en stw. , zapewniono dotychczasowym lokatorom Ostatecznie, w porozumieniu z gmina Paacu mieszkania o wyz szym standardzie w pobliskiej Bagatelce. Jeden z nich w kilku pomieszczeniach obiektu paacowego i obja stanowisko pozosta z rodzina dozorcy i gospodarza tworzonego domu spotkan . W czerwcu 1996 r. po raz ostatni w budynku zaje cia lekcyjne, a w czasie wakacji przyjechay do odbyy sie Mikuszewa pierwsze grupy modziez y z Polski, Niemiec, Biaorusi, Francji, dkowania Hiszpanii. Czekay na nie o z ka polowe w jednej sali i zadanie porza obiektu. Praca w tym przypadku nie bya jednak celem samym w sobie, lecz s rodkiem do integracji i poznania.
Za: Jarosaw Walerczak, Dom integracji w Mikuszewie, artyku dla Gosu Wielkopolskiego, badania nad maszynopis z 3.06.2002 r. Obecnie w ramach jednego z projekto w MDSM prowadzone sa obiektu, kto o niej nowych informacji. historia re dostarczaja 3 litera ze wzgle du na przyje cie tej nazwy jako wasnej obiektu, co Sowo paac pisane jest wielka funkcjonuje ws ro d spoecznos ci lokalnej i pracowniko w os rodka.
2

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

71

TWORZENIE KONCEPCJI I STRUKTURY DOMU SPOTKAN

CE POWSTANIE MDSM MIKUSZEWO INSTYTUCJE WSPIERAJA

tkowos Wyja c projektu MDSM Mikuszewo polega na realizacji modelu, w kto dziaan to spotkania rym wspo praca polsko-niemiecka stanowi podstawe . Sa modziez owe, ale takz e wspo lne inicjatywy teamu polsko-niemieckiego i dwo ch stowarzyszen , opracowywanie koncepcji pedagogicznej i plano w rozwoju, wreszcie rodki na dziaania pochodza od donatoro dzanie projektem. S zarza w z obu pan stw. jest zastosowana koncepcja s doInnowacja cisej wspo pracy organizacji pozarza du terytorialnego oraz wa czenie wych z Polski i z Niemiec z wadzami samorza dzynarodowego projektu. wiejskiej spoecznos ci lokalnej do dziaan mie 13 stycznia 1997 r. podpisana zostaa umowa o zaoz eniu Spo ki z o.o. MDSM dzaja cymi obiektem zostay Mikuszewo. Ro wnoprawnymi wspo lnikami zarza Stowarzyszenie Inicjatyw Niezalez nych (SIN) Mikuszewo (zmieniono nazwe Stowarzyszenia Biaokosz), Gmina Miosaw (po 30,14% udziao w) oraz Frderverein Deutsch-Polnische Jugendbegegnungssttte Mikuszewo e.V. (z pakiezanie prawne w postaci spo tem 39,72% udziao w). Rozwia ki gwarantuje udzia z z reprezentowaniem niemieckich czonko podmiotu niemieckiego, co wia e sie w oraz instytucji zaangaz owanych w tworzenie os rodka, jak tez pozyskiwaniem niemieckich funduszy, oraz Gminy Miosaw, kto ra chce czynnie uczestniczyc dzynarodowy Dom Spotkan dzany jest w jego funkcjonowaniu. Mie Modziez y zarza c przez Spo MDSM Mikuszewo, kto tworza trzy ro wie ke ra wnoprawne w dziaaniach podmioty. Wniosek o czonkostwo w radzie nadzorczej spo ki, kto ry zosta ty, zoz przyje ya tez Rada Soecka Wsi Mikuszewo. Gmina Miosaw zainteresowana jest przeznaczeniem obiektu, jak tez wspo z sama instytucja w realizacji celo praca w spoeczno-kulturalnych. Obok udziau w posiedzeniach zgromadzenia wspo lniko w i rady nadzorczej przedstawiciele Rady imprezy Gminy i pracownicy Urzedu wspo lnie z pedagogami Domu przygotowuja realizacje niekto dla lokalnej spoecznos ci i wspieraja rych projekto w modziez odem ukada sie bardzo dobrze, na czym zyskuja obie wych. Wspo praca z samorza du Gminy i Domu, udziau strony (np. w postaci wykorzystania infrastruktury Urze przedstawicieli instytucji w realizowanych programach, odbywania w MDSM pczej suz zaste by wojskowej przez modych poborowych z regionu). tkowe Podobna kooperacja dotyczy wadz i mieszkan co w wsi Mikuszewo. Pocza w inicjatywe postrzeganie nowego wykorzystania Paacu, wobec zaangaz owania sie czono z wieloma stereotypami i be dnymi wyobraz Niemco w, a eniami na temat zaa sie jego przyszos ci. Burzliwa i trudna historia wsi, kto ra w duz ej mierze wia z z tragicznymi losami polsko-niemieckimi, a kto rej s wiadkowie wcia jeszcze w pobliskich gospodarstwach, po cze s mieszkaja ci tumaczy podobne reakcje. ki faktycznej pracy Domu (ro Jednak z czasem, dzie wniez na rzecz okolicznych mieszkan co w, a szczego lnie dzieci), dystans zosta przeamany i lokalna spoeczdzynarodowe grupy z Paacu, wpisuja ce sie obecnie nos c zaakceptowaa mie

72

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

ce z w krajobraz Mikuszewa i wspo tworza ycie wsi. W namacalny sposo b widac to gospoda , w kto sie w uczestna przykadzie wspo pracy z mikuszewska rej stouja z inicjatyw Domu byo Biuro Informacji nicy w trakcie projekto w MDSM. Jedna Polski do Unii Europejskiej prowadzone byo na Europejskiej, kto re przed akcesja modziez zasadzie wolontariatu przez okoliczna . W ramach dziaania instytucji tez udao sie wygenerowac kilka miejsc pracy dla mieszkan co w pobliskich tereno w tych wysokim bezrobociem. dotknie trach ok. 40 miejscami Obecnie MDSM Mikuszewo dysponuje na dwo ch pie dzonych pokojach z azienkami. Podczas spotkan noclegowymi w nowoczes nie urza pne sa cztery dobrze wyposaz doste one sale seminaryjne oraz zaplecze kuchenne. Do projektu nalez y takz e trzyhektarowy park, boisko sportowe i staw. W Paacu sie ponadto biura i sale rekreacyjne. Jest to efekt kilkuletnich prac znajduja cia obiektu w 1996 r. i zainwestowania wielu funduszy, gdyz w chwili przeje li wo wymaga on generalnego remontu. Czonkowie obu stowarzyszen podje wczas szerokie starania o pozyskanie dotacji. W efekcie ze s rodko w Wojewo dzkiego rodowiska wspo gFunduszu Ochrony S finansowana bya wymiana ogrzewania we lowego na olejowe. Fundacja Wspo pracy Polsko-Niemieckiej przekazaa na obiektu ponad czterysta tysie cy zotych, a Fundacja Jugendmarke e.V. rewitalizacje 300 tys. DM 4. W zamian wymagaa gwarancji o celowos ci dziaan , czyli minimum tnastoletniego funkcjonowania budynku w formie suz cej spotkaniom modziepie a d Fundacji Heinricha Blla podja ponadto strategiczna dla pierwszych lat z y 5. Zarza o instytucjonalnym wsparciu os pracy Domu decyzje rodka, czego efektem byo pokrycie koszto w dziaania biura oraz etato w pracowniczych. Zakon czenie tego okresu spowodowao koniecznos c wypracowania niezalez nos ci finansowej Domu, co przy niedochodowej dziaalnos ci i funkcjonowaniu przy korzystaniu z dotacji z go celowych na poszczego lne projekty stanowi jedna wnych barier dla podobnych dowych. Proces ten zakon przeje ciem s organizacji pozarza czy sie wiadczen pra cowniczych Stowarzyszenia przez Spo ke MDSM Mikuszewo i zabezpieczaniem ich ze s rodko w projektowych. Koncepcja profilu pedagogicznego Domu opracowywana jest przez czonko w kaz obu stowarzyszen . Program spotkan , tradycyjnie organizowanych jesienia dego roku, obejmuje sprawozdania z dotychczasowej pracy, propozycje kolejnych wzie c cych sprawach organizacji. Jest to takz przedsie i dyskusje o biez a e okazja do szerokiego kre gu oso zanych z Domem i zaangaz spotkania sie b zwia owanych prywatnie lub zawodowo w jego dziaanie. Mimo iz od zaoz enia MDSM mija ty rok, wcia z prekursorzy jego idei. Co roku dziesia na zjazdy przyjez dz aja sie tez cych angaz w realizacje programu pojawiaja nowe twarze oso b chca owac sie os rodka.
4 Protokoll der Vereinssitzung des Frdervereines Deutsch-Polnischen Jugendbegegnungssttte Mikuszewo e.V. 11-13.02.2000. 5 Po rozliczeniu pierwszej dotacji Fundacja Jugendmarke e.V. przyznaa w roku 2005 na dokon czenie remontu Paacu dodatkowe 120 tys. euro.

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

73

Ws ro d statutowych celo w Stowarzyszenia Inicjatyw Niezalez nych Mikusze sie m.in.: popularyzowanie idei spoeczen wo znajduja stwa multikulturowego; dzy modziez polska i innych krajo uatwianie kontakto w mie a w; przeamywanie dzynarodowych modziez uprzedzen i stereotypo w w kontaktach mie y; upowszechdzynianie wiedzy o historii kulturze pan stw europejskich; promowanie mie narodowej kultury; przeciwdziaanie przejawom nietolerancji, szowinizmu oraz dyskryminacji rasowej, religijnej, narodowej; przygotowywanie ro z nych form dzynarodowej wymiany modziez mie y; promocja i organizacja wolontariatu; wspiedowych; ranie pracy na rzecz modziez y, organizacji modziez owych i pozarza szerzenie s wiadomos ci ekologicznej; upowszechnianie i ochrona praw kobiet oraz z dziaalnos c na rzecz ro wnych praw kobiet i me czyzn; wspo praca z innymi wnym organizacjami w sprawach zagroz en spoecznych i cywilizacyjnych 6. Go dzysposobem realizacji celo w Stowarzyszenia jest organizacja projekto w Mie narodowego Domu Spotkan Modziez y w Mikuszewie, chociaz uczestniczy ono zanych z nim. takz e w programach niezwia Niemieckie Stowarzyszenie Mikuszewo (Frderverein Deutsch-Polnische Jugendbegegnungssttte Mikuszewo e.V. FDPJ Mikuszewo e.V.) powoane zostao przez osoby, kto re chciay aktywnie wspierac demokratyczne przemiany w Polsce, m.in. poprzez tworzenie domu spotkan modziez y, w kto rym mogaby byc s zarealizowana idea wolnej i demokratycznej Europy. Czonkowie najcze ciej zwia z niemieckimi placo ni sa wkami ksztaceniowymi i organizacjami pracy z modzie, np. przy zwia zkach zawodowych. Pierwsza siedziba niemieckiego Stowarzyszez a zkowej) w Oberursel nia by Haus der Gewerkschaftsjugend (Dom Modziez y Zwia odbywa sie takz koo Frankfurtu nad Menem, gdzie corocznie wiosna e zjazd obu cy stowarzyszen . Po zamknieciu tej placo wki przez organ prowadza w 2005 r. niemieckiego Stowarzyszenia przeniesiono do Halle, ska d pochodzi jego siedzibe wielu czonko w pracowniko w organizacji Qualifizierungsfrderwerk Chemie (QFC) GmbH. ce do stowarzyszen skadki czonkowskie i podejmuja Osoby nalez a paca ce Dom w Mikuszewie. Jest to pozyskiwanie ro z norodne dziaania wspieraja partnero w i uczestniko w projekto w, opracowywanie wniosko w o dotacje i pozyskiwanie funduszy, propagowanie dziaalnos ci MDSM, organizowanie potrzetu (np. w formie darowizn), jak tez bnego placo wce sprze wspieranie teamu w realizacji spotkan modziez owych czy przygotowywanie i prowadzenie wasnych ciu Domu w Oberursel duz s projekto w. Po zamknie a cze c jego wyposaz enia ki staraniom czonko dzie w niemieckiego Stowarzyszenia trafia do Mikuszewa. cy sie w prace gremio zani Ponadto czonkowie niemieccy angaz uja w spo ki zobowia do obecnos sa ci w Polsce podczas ich obrad, podobnie jak polscy przedstawiciele spotkanie. Stowarzyszenia i Gminy Miosaw w Niemczech, gdy tam odbywa sie
6

Statut Stowarzyszenia Inicjatyw Niezalez nych Mikuszewo, stan z lutego 2006 roku.

74

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

sie razem raz lub dwa razy w roku, a kaz Oba stowarzyszenia spotykaja de z nich dodatkowo we wasnym gronie. Wedug opracowanej przez stowarzyszenie polskie i niemieckie koncepcji niewielki polsko-niemiecki w 1997 r. w mikuszewskim MDSM prace rozpocza trudnoteam, kto ry realizowa zaoz enia pedagogiczne os rodka. Gdy pojawiay sie c prace s ci w zatrudnieniu obywatela Niemiec, kto ry chciaby podja kontraktowa to decyzje , iz da tylko polscy pedagogowie. w Mikuszewie, podje pracownikami be oni z niemieckimi opiekunami grup Przy kaz dym z programo w wspo pracuja i pracownikami organizacji partnerskich. Do zadan koordynatoro w projekto w nalez y m.in. przygotowywanie i prowadzenie programo w, opieka nad modziez a czanie spoecznos wzie cia Domu, utrzypodczas spotkan , wa ci lokalnej w przedsie cymi i czonkami obu stowarzymywanie kontakto w z organizacjami wspo pracuja dziaan szen , pozyskiwanie nowych partnero w i s rodko w na realizacje MDSM, opracowywanie i inicjowanie nowych kierunko w rozwoju projektu. Koordynatorzy wyniki swojej pracy podczas spotkan relacjonuja Stowarzyszen oraz w ramach sprawozdan dla donatoro w. wspo ca z pedagogami jest koordynator projektu wolontariatu Osoba pracuja cego w ramach unijnego programu Modziez europejskiego, funkcjonuja . Sto koordynuja ca , warzyszenie Inicjatyw Niezalez nych Mikuszewo jest organizacja dzynarodowy Dom Spotkan przyjmuja ca a Mie Modziez y Mikuszewo instytucja jej modych ludzi z Niemiec, kto rzy na zasadach wolontariatu wspomagaja wiedze i umieje tnos prace, nabywaja ci, kto re chcieliby wykorzystac w przyszos ci, ucza sie samodzielnos ci i radzenia sobie w nowym s rodowisku kulturowym. rodki programu zabezpieczaja m.in. koszty pobytu i ubezpieczenia modziez S y, je zyka polskiego. Podczas kilkumiesie cznego pobytu w Domu a takz e nauke c w projekcie Edukacja mie dzykulturowa i ekologiczna modych uczestnicza ludzi wolontariusze, podobnie jak polscy i niemieccy praktykanci, poznaja m.in. zasady dziaania os rodka, wspieraja team w przygotowaniu seminario w swoje autorskie pomysy. Jesienia 2007 r. przei opiece nad grupami, realizuja byway w Mikuszewie dwie wolontariuszki w ramach wolontariatu pedagogicznego i ekologicznego 7. cych wa czac Podobnie funkcjonuje tzw. Hausteam, czyli grupa oso b chca sie w prace nad projektami. Najczes ciej sa to studenci i nauczyciele. Moga oni wspo dziaac z pracownikami lub urzeczywistniac wasne idee porozumienia i organizacyjna oraz ro kulturowego. MDSM oferuje pomoc merytoryczna z ne formy kwalifikacji multiplikatoro w.
7 ciu modych Niemco Stowarzyszenie koordynuje ro wnoczes nie wolontariat pie w w Polsce i trzech cymi w Polsce, z kto Polako w w Niemczech. Obok MDSM Mikuszewo instytucjami przyjmuja rymi Warsztaty Terapii Zaje ciowej w Czeszewie (2 wolontariuszy) wspo pracuje Stowarzyszenie, sa i Przedszkole Koszaek Opaek w Miosawiu (1 wolontariusz). Po zawieszeniu prac przez dotychczasowego partnera Naturschutz Berlin Stowarzyszenie Inicjatyw Niezalez nych poszukuje nowych niemieckich organizacji do wspo pracy.

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

75

Miosaw, modzi poborowi Od kilku lat, w ramach porozumienia z Gmina w Paacu zaste pcza suz wojskowa . Obok pedagogo z regionu odbywaja be w, na osoby odpowiedzialne za utrzymanie czystos stae zatrudnione sa ci w Paacu, prace konserwatorskie i ogrodnicze.

DZYNARODOWEGO DOMU KONCEPCJA PRACY PEDAGOGICZNEJ MIE MODZIEZ Y MIKUSZEWO. REALIZOWANE PROJEKTY I PRZEDSIE WZIE CIA SPOTKAN

dzykulOs rodek w Mikuszewie utworzony zosta na rzecz porozumienia mie wzie cia suz przeamyturowego i edukacji obywatelskiej. Realizowane przedsie a waniu uprzedzen i budowaniu nowego wymiaru wspo pracy modych ludzi nie tylko dzy Polska i Niemcami, ale tez mie w szerokim konteks cie europejskim. Przy sie do tworzenia pokolenia otwartego, opartego na kompetencjach spoeczczyniaja cego przemoc w stosunnych, tolerancji i respektowaniu praw czowieka, odrzucaja dzynarodowych i mie dzyludzkich. MDSM dziaa na rzecz s kach mie wiadomej integracji europejskiej, upowszechniania wartos ci demokracji i wspo lnoty wielokulturowej. Celem projekto w jest przeciwdziaanie przejawom nietolerancji, szowinizmu, dyskryminacji rasowej, religijnej, narodowej i pciowej, upowszechnianie wiedzy o historii i kulturze pan stw europejskich oraz s wiadomos ci ekologicznej. na pracy z modymi ludz Koncepcja pedagogiczna Domu opiera sie mi go wnie spotkan dzynarodowych o zro poprzez realizacje mie z nicowanej tematyce i formach cym oboraz wspieranie kultury modziez owej, inicjatyw i organizacji. Znacza szkolenia dla multiplikatoro szarem dziaan os rodka sa w, czyli przyszej kadry tez zykowe. Paac sta projekto w wymiany. Podnoszeniu kwalifikacji suz a kursy je ponadto waz sie nym centrum kulturalno-edukacyjnym dla lokalnej spoecznos ci powstaa w wyniku braku s i uzupenia luke rodko w na rozwo j edukacji pozaszkolnej. W swej dziaalnos ci wspo pracuje w tym zakresie ze szkoami, przedszkolami, dowymi. Os punktem domami kultury, innymi organizacjami pozarza rodek sta sie zywanie kontakto informacji, uatwia nawia w i budowanie sieci podmioto w wzajemcych sie i wspieraja cych w lokalnej i mie dzynarodowej pracy na nie uzupeniaja rzecz modziez y. Aktywne wspo dziaanie pracowniko w Domu z uznanymi instytucjami wymia ny oraz dos wiadczenia z szerokim spektrum organizacji partnerskich owocuja gym rozszerzaniem jej tematyki i podnoszeniem nowatorskimi metodami pracy, cia poziomu merytorycznego spotkan . MDSM Mikuszewo posiada statut jednostki centralnej Polsko-Niemieckiej Wspo pracy Modziez y. Ws ro d partnero w os rodka ce w ro znalez c moz na dziaaja z nych obszarach stowarzyszenia i fundacje, inne dowe oraz domy spotkan zki zawodowe, organy samoorganizacje pozarza , zwia du terytorialnego, szkoy na wszystkich szczeblach nauczania i placo rza wki edukacji pozaszkolnej, modziez o wki partii politycznych, inicjatywy modziez owe, domy kultury, a takz e osoby prywatne. Najszersza wspo praca realizowana jest

76

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

z podmiotami niemieckimi, ale ro wniez z innych pan stw europejskich, w tym z Europy Wschodniej. W praktyce koncepcja Domu realizowana jest w formie spotkan modziez owych o zro z nicowanej tematyce, dopasowanej do zainteresowan odbiorco w (polityka, historia, spoeczen stwo obywatelskie, kultura, sztuka, seminaria kobiece, ekologiczne, letnie worcampy), ale ro wniez jako praktyki zawodowe, wolontariat, fora ksza cze s wymiany czy wspomniane szkolenia i kursy multiplikatoro w. Najwie c projekty wasne MDSM, ale odbywaja sie w nim ro stanowia wniez seminaria przygotowywane i prowadzone przez pedagogo w innych organizacji we wspo pracy z pracownikami Domu. wzie c Rozwo j os rodka oddaje poziom merytoryczny jego przedsie i zadowolenie samych odbiorco w, ale ro wniez ilos c organizowanych projekto w i ich uczestniko w. Juz w pierwszych latach funkcjonowania Domu 1996-2000 zostao przeprowadzonych ok. 70 projekto w wasnych i ok. 20 innych organizacji we wspo pracy o w nim udzia ok. 1700 uczestniko z MDSM. Wzie w oraz dodatkowo ok. 200 oso b w projektach przeprowadzanych w innych miejscach 8. zana jest w duz Liczba uczestniko w i projekto w zwia ej mierze z moz liwos ciami pnym zakoordynacji i sprawowania opieki pedagogicznej, ale ro wniez z doste tro Paacu znajduje sie w remonpleczem technicznym i noclegowym (pierwsze pie cie). W tego typu pracy nie zawsze tez wskazana jest duz a grupa uczestniko w, gdyz waz niejsza od ilos ci jest forma i stopien ich zintegrowania podczas spotkania. c duz projekty, przy Pewne metody prowadzenia zaje potrzebuja ej przestrzeni, sa kto rych ro wnoczesne realizowanie programo w innych grup w Domu nie sprzyja d nalez c koncepcji pracy. Sta y przyja , z e dalszy rozwo j MDSM nie musi odzwier w statystykach. ciedlac sie w Mikuszewie. Cze s Nie wszystkie projekty realizowane sa c z nich odbywa w os sie rodkach organizacji partnerskich na zasadach tzw. rewizyt. Uczestnikom poprzez to moz cia sie na miejscu z inna polskim oferuje sie liwos c zetknie i sposobem z kultura ycia. Istotny jest przy tym efekt zamiany ro l z gos ci, sie gospodarzami podczas jakimi jest modziez zagraniczna w Polsce, staja spotkania w ich kraju. ro Metody realizacji seminario w sa z ne. Kaz dy z pedagogo w, we wspo pracy cymi z organizacji partnerskiej, przygotowuje wasne sposoby integracji z prowadza dzy uczestnikami oraz merytorycznego przeprowai budowania porozumienia mie np. animacja je zykowa 9 dzenia programu. Obok tradycyjnych punkto w, jakimi sa
Sprawozdanie kon cowe MDSM Mikuszewo za lata 1997-2000. zykowej jest wspieranie i poprawianie komunikacji pomie dzy uczestZadaniem animacji je zyk obcy. Animacja je zykowa pozwala na wa czenie nauki je zyka bez nikami oraz uwraz liwianie ich na je rodki i metody bazuja na grach, kto zykowego. S uczestnikom nauke proponowania kursu je re uatwiaja zyka i otwarcie sie na siebie i innych. Metody pozwalaja na przekroczenie barier je zykowych je zainteresowanie je zykiem obcym. Gry animacyjne sa zawsze dopasowane do grupy i wzbudzaja grupa. Za: Bojanowska Joanna, Praktische bungen zur Sprachanimai sytuacji, w kto rej znajduje sie tion im deutsch-polnischen Austausch, Bonn 2004, str. 7.
9 8

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

77

cia otwieraja ce spotkanie, pozwalaja ce poznac uczestnikom, do kaz czy zaje sie dego jego autorskie koncepcje planowania i realizacji. Decyduje projektu powstaja m.in. tematyka spotkania, wiek i specyfika grupy, warunki techniczne miejsca na pedagogice gier i zabaw, elementach komunikacji pobytu. Programy bazuja dzykulturowej 10, nabywaniu kompetencji socjalnych, interakcji, i edukacji mie indywidualnym zaangaz owaniu, bezpos rednim dos wiadczaniu, aktywizowaniu uczestniko w, pracy w tandemie i podgrupach 11. Preferowana jest forma wa frontalne metody nauczania. Stosowane sa zasady edukacji rsztatowa, ogranicza sie cis le okres lonych sposobo w przekazywania wiedzy nieformalnej 12, gdzie nie ma s
10 dzykulturowa to interakcja mie dzy wspo Komunikacja mie lnotami spoecznymi, kto re odro z sie je zykiem i kultura , za: Ladmiral Jean-Rene, Lipiansky Edmond Marc, Interkulturelle niaja Kommunikation. Zur Dynamik mehrsprachiger Gruppen., FrankfurtM 2000, str. 79; Edukacja dzykulturowa oznacza uczenie sie o tym, jak postrzegamy innych ludzi, kto sie od nas. mie rzy ro z nia zi, jakie moga mie dzy soba stworzyc Dotyczy wie spoecznos ci, aby promowac solidarnos c i ro wne szanse dla wszystkich. Za: http:www.youth.org.plindex.phpida555; por. Engelhard Karl, Interkulturelles Lernen. Aspekten und Thesen, w: Interkulturelle Kommunikation ud Interkulturelles Training. Problemanalysen und Problemlsungen. Materialien zum internationalen Kulturaustausch Nr 33, wyd. Institut fr Auslandsbeziehungen, Stuttgard 1994, str. 27-29; Interkulturelles Lernen berlegungen zur Ausbildung von Verantwortlichen fr deutsch-franzsische Begegnungen. Arbeitstexte Nr 7, Deutsch-Franzsisches Jugendwerk, Paris 1987, str. 7. 11 zykowy. Zob. m.in. Pasieka Magorzata, Krajewski Grzegorz, Klingborn Susanne, Tandem je Teoria i praktyka na przykadzie polsko-niemieckim., Wrocaw 2003; Rojewska Jolanta, Grupa bawi i pracuje. Zbio sie r grupowych gier i c wiczen psychologicznych., Wrocaw 2000; Uczenie sie dzykulturowe. Pakiet szkoleniowy., wyd. Programu Modziez mie , listopad 2000; Bittl Karl-Heinz, 3;3 ist neunmal klug. Dokumentation einer deutsch-polnisch-tschechischen Fortbildung zur Trainer in interkulturellem Lernen und Zusammenarbeit., Nrnberg 2001; Diener Helmar, Gruppendynamische bungen und Spiele. Ein Praxishandbuch fr Aus- und Weiterbildung sowie Supervision., Paderborn 1997; Grosch Harald, Leenen Wolf Reiner, Bausteine zur Grundlegung interkulturellen Lernens, w: Interkulturelles Lernen. Arbeitshilfen fr die politische Bildung, Bonn 1998; Lietz Heidrun, Arbeitshilfe zur Grundausbildung ehrenamtlicher Mitarbeiter in der auerschulischen Jugendarbeit, Kiel 1990; Rademacher Helmhold, Spielend interkulturell lernen? Wirkungsanalyse von Spielen zum interkulturellen Lernen bei internationalen Jugendbegegnungen., Berlin 1991; Alle anders, alle gleich. Education pack. Ideen, Quellen, Methoden und Aktivitten fr die informelle interkulturelle pdagogische Arbeit mit Jugendlichen und Erwachsenen., wyd. Europisches Jugendzentrum, Staburg 1998; Alles multi-kulti oder wie? Interkulturelles Lernen und Spiel., Braunschweiger Hefte zum Jugend-, Sozialund Gesundheitswesen. 12 nieformalna moz . Metodologia polega na Edukacje na okres lic mianem nauki poprzez praktyke dzy uczniami i konkretnymi sytuacjami, kto . Zwykle nie ma interakcji pomie rych dos wiadczaja cych wiedzy ex-cathedra, a uczniowie i facylitatorzy razem nauczycieli ani wykadowco w dostarczaja sobie nawzajem wiedzy i umieje tnos dostarczaja ci w relacji poziomej. (...) Moz liwa jest maksymalizacja cych z edukacji nieformalnej poprzez wykorzystanie ro korzys ci pyna z nych metod, takich jak edukacja sie w centrum wasnego ro wies nicza, praca nad projektem, projekty mobilne i inne. Uczniowie znajduja ich w tym procesie. Za: procesu edukacyjnego, a pracownicy modziez owi wspieraja http:www.youth-knowledge.netINTEGRATIONTYPublicationstkitstkit8polish5education.p jaki zachodzi w trakcie df; por. Edukacja nieformalna towarzyszy i uzupenia proces uczenia sie edukacji formalnej. (...) Uczestnictwo jest zawsze dobrowolne. (...) Nauczyciele, edukatorzy nie uregulowaniom prawnym i sa cze sto wolontariuszami. Za: http:www.edu.edu.plinpodlegaja foinfoshowdetails.php

78

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

tnos nowatorskie pomysy, i umieje ci. W projektach wymiany wykorzystuje sie z grupy, dostosowuje tres do zaistniaej sytuacji. poda a za dynamika c i forme Zakadane cele dwu- i wielonarodowych spotkan modziez y bezpos rednie do poznanie, wymiana pogla w, integracja, odrzucenie stereotypowego postrzegania i uprzedzen , budowanie tolerancji i zaufania, nabywanie szerokich kompetencji dzykulturowych osia gane sa za pomoca ro spoecznych i mie z nych s rodko w. cego jednoczes Jednak swoboda w doborze instrumento w jest dla prowadza nie zaniem do posiadania warsztatu szerokich kompetencji, jak tez zobowia elastycznego i efektywnego reagowania 13. grupe projekto polsko-niemiecNajliczniejsza w MDSM Mikuszewo stanowia kie spotkania modziez y. Kro tki opis wybranych programo w i ich cykli pozwala na w tematyce pracy, charakterze organizacji partnerskich oraz zorientowanie sie z ro dach finansowania. elementy pedagogiki gier i zabaw, W kaz dym projekcie wykorzystywane sa kto za pomoca rych skutecznie budowac moz na porozumienie kulturowe. Dotyczy to w szczego lnos ci projekto w z najmodszymi uczestnikami. Od 1999 r. or naprzemiennie w Mikuszewie i w niemieckich os ganizowane sa rodkach spotkan wakacyjne worckampy dla dzieci i modziez y we wspo pracy z organizacja czony jest letni Diakonisches Werk z Recklinghausen. Podczas projekto w poa zyka. Niekto wypoczynek z poznaniem ro wies niko w innej narodowos ci i ich je re , obok rekreacji i turystyki, na wspo obozy polegaja lnej pracy dla spoecznos ci i organizacji, kto ra gos ci grupy (gospodarstwa wiejskie, os rodki nadles nictwa, ta domy harcerskie). W programach uczestniczy m.in. modziez niemiecka obje pedagoga socjalnego ze wzgle du na trudne warunki rodzinne, a projekty opieka dla nich okazje wspo ciach z ro stanowia uczestniczenia w zaje wies nikami z Polski i z Niemiec. Program spotkan nie odbiega wiele od programo w typowych dnia aspekt dwunarodowy. Poprzez zabawe i reobozo w letnich, jednak uwzgle dzieci poznaja sie i integruja , a element ro kreacje z nic kulturowych zaczyna ku, wzbogacaja c wspo nabierac pozytywnego oddz wie lny wypoczynek. Ro z ne t rodzinnych, narodowych, religijnych, ro tradycje s wia z ne przyzwyczajenia ku na tych projektach rozbudzaniu ciekawos linarne czy nazwy potraw suz a ci . i pozytywnego zainteresowania odmiennos cia w ten sposo Worcampy przygotowywane sa b, by koszty udziau dla dzieci byy przez Polsko-Niemiecminimalne i nie ograniczay wyjazdu. Projekty wspierane sa Wspo Modziez ka prace y (PNWM), Diakonisches Werk i MDSM Mikuszewo. Podobny w formie jest corocznie organizowany na terenie MDSM polskoniemiecko-biaoruski letni obo z pod namiotami. Wspo lne gry, zabawy, warsztaty cia interkulturowe i integracyjne sprzytematyczne, zwiedzanie Wielkopolski, zaje
13 Zob. Katrin Peerenboom, Interkulturelles Lernen in deutsch-polnischen Jugendbegegnungen Anforderungen an die Ausbildung von Mitarbeitern der europapolitischen Jugendbildung, Freiburg 2001, praca dyplomowa napisana pod kierunkiem prof. Helmuta Schwalbe na Katolische Fachhochschule we Freiburgu.

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

79

poznaniu modziez s jaja y i dzieci z ro z nych cze ci Europy. Projekt realizuje , jako partner dodatkowo cel wspierania niezalez nej opozycji biaoruskiej, kto ra projektu, reprezentuje s rodowisko demokratyczne, krytycznie nastawione do rza ki spotkaniom w Mikuszewie grupy z tego kraju do w prezydenta ukaszenki. Dzie uczestniczyc moga w inicjatywach opartych na wolnos ci sowa i swobody wypowie procedure przydzi, niezalez nych politycznie i ideowo. Gdy pomys lnie przejda sie tu penoprawnymi uczestnikami Europy znania wizy na wjazd do Polski, staja wolnej, otwartej i demokratycznej. Dla wielu modych Biaorusino w jest to jedyna granica i poznania Polako okazja pobytu za zachodnia w i Niemco w. grupe uczestniko Modziez akademicka stanowi duz a w projekto w MDSM. W tym zakresie Dom wspo pracuje z wieloma uczelniami i organizacjami, najintensywniej z regionu Wielkopolski. Akademia W 2000 r. zorganizowane zostao we wspo pracy z katowicka spotkanie dla organizacji i czonko do Ekonomiczna w samorza w studenckich dos uczelni polskich i niemieckich, kto re zaowocowao wymiana wiadczen i nawia zaniem kontakto w dla szerszej wspo pracy. Rok po z niej dyskutowano o prawach czowieka, a o ich amaniu w Biaorusi relacjonowali studenci z tego kraju. Od roku 2001 tradycyjnie w maju organizowane jest spotkanie studento w z Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu akademicka z Uniwersytetu w Poczdamie na temat stosunko z modziez a w polsko-niemieckich w obliczu integracji europejskiej. Studenci poznan skiej uczelni udzia w projekcie w ramach swoich zaje c dodatkowo regularnie biora z zakresu dowych. dzynarofinansowania organizacji pozarza Zagadnieniem wspo pracy mie sie intensywnie modziez dowej w obszarze politycznym i gospodarczym zajmuja o ce idee spoeczen wki polityczne i organizacje wspieraja stwa obywatelskiego. Przykadowo w MDSM Mikuszewo swoje spotkania integracyjne odbyway koa Modych Demokrato w i Junge Union, a w debatach na temat skutko w globalizacji uczestniczyli m.in. czonkowie Junge Linke i Federacji Modych Unii Pracy, z kto ra zorganizowano takz e warsztaty medialne dla modych lidero w politycznych. We studenckie projekty wspo pracy z Naturschutzbund z Kilonii przygotowywane sa o tematyce ekologicznej, a adepci Theodor Heuss Kollege, organizacji wspieranej im R. Boscha, realizuja m.in. w Mikuszewie swoje autorskie przez Fundacje programy. realizowana bya Wspo praca z partnerskim regionem Wielkopolski Hesja w Mikuszewie duz o wczes niej, niz ta oficjalnie zawarta na szczeblu samodowym. Haus der Gewerkschaftsjugend pierwszy partnerski dom spotkan rza was os rodka w Mikuszewie, znajdowa sie nie w Hesji. Od lat MDSM razem z heska nadrze dna dla organizacji modziez instytucja owych Jugendring prowadzio tez wspo lne projekty oraz fora wymiany dos wiadczen multiplikatoro w. Od kilku lat wspo rozwija sie praca z heskim domem spotkan Haus am Maiberg w Heppenheim, co w 2003 i 2004 r. owocowao projektami m.in. w formie warsztato w radiowych, po kto rych w eterze studenckiego radia w Meinz i poznan skiej Afery suchac moz na

80

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

zycznych audycji przygotowanych przez uczestniko byo dwuje w. Jedno ze spotkan zrealizowane zostao w ramach Europejskiej Wiosny Polsko-Niemieckiej Wspo cej wejs pracy Modziez y propaguja cie Polski do Unii Europejskiej. Polscy i nie z tym zagadnieniem badaja c opinie mieszkan mieccy studenci zmierzyli sie co w obu krajo w. Natomiast w 2005 r. we wspo pracy MDSM Mikuszewo i Haus am Maiberg zrealizowane zostay warsztaty teatralne w Zakopanem. Ich finaem byo plenerowe przedstawienie na temat stereotypo w polsko-niemieckich w karykaturalciu, kto nym uje re zgromadzio szerokie rzesze podhalan skich turysto w. Praca Domu z partnerami heskimi wspierana jest m.in. ze s rodko w Kancelarii du Marszakowskiego z budz Heskiej oraz Wielkopolskiego Urze etu przeznaczone regionalna . go na wspo prace miejsce Cyklicznie w Domu Spotkan Modziez y w Mikuszewie maja wzie cia o charakterze zawodowym promuja ce mie dzynarodowe nabywanie przedsie kwalifikacji. W formie wymiany grup i indywidualnych praktyk modziez z Polski zane z nauczanym zawodem. Cze sto i z Niemiec razem wykonuje zadania zwia na wspo ki temu MDSM projekty polegaja lnej pracy przy odnawianiu paacu. Dzie tnos nabiera nowego wizerunku, a modziez wykorzystuje umieje ci nabyte w szkole oraz poro wnuje sposoby i metody pracy w obu krajach. Istotny jest efekt trway s pedagogiczny takiego projektu uczestnicy pozostawiaja lad swojej gaja zamierzony cel. W ten sposo dziaalnos ci w os rodku i wspo lnie osia b pracoway juz w Mikuszewie polsko-niemieckie grupy murarzy, malarzy, elektryko w, konserwatoro w zabytko w, stolarzy. sie do umie dzynaradawiania ksztacenia zawodoweProjekty takie przyczyniaja , a co za tym idzie wspieraja mobilnos go i nabywania kwalifikacji za granica c modych ludzi. Pozwalaja im w warunkach projektu i elastycznos c zawodowa obaw przed nieznanym i nabrac pokonac bariere przekonania o wasnych moz liwos na nowe dos stereotypy ciach realizacji zawodowej, otwieraja wiadczenia, amia i negatywne wyobraz enia narodowe. Obok samej pracy, podczas spotkan uczestnicy takz ki kto siebie nawzajem jak tez realizuja e program, dzie remu poznaja kraj, jego i je zyk, system edukacji i warunki rynku zatrudnienia, co sprzyja po kulture z niej po nim. szemu poruszaniu sie Uzupenianie kwalifikacji zawodowych kompetencjami intekulturowymi wspierane jest w polityce edukacyjnej Unii Europejskiej. Jednym z jej elemento w jest cy dos opracowany jednolity dokument potwierdzaja wiadczenie zawodowe nabyte poza granicami kraju w formie paszportu europejskiego (Europass), kto ry takz pieniu do struktur Unii otrzymuja e praktykanci MDSM Mikuszewo. Po wsta forma wsparcia ze strony jest on propagowany i uznawany takz e w Polsce. Inna doste pne europejskie programy edukacyjne, z kto Wspo lnoty sa rych finansowac wzie cia. W Mikuszewie realizowane byy projekty m.in. moz na podobne przedsie w ramach programu Sokrates i Leonardo da Vinci. Praktyki zawodowe wspiera takz e Polsko-Niemiecka Wspo praca Modziez y. Staymi partnerami tej wymiany sa centra ksztacenia praktycznego, szkoy zawodowe, zakady pracy. MDSM realizuje

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

81

zkami wiele projekto w w tym obszarze ro wniez z polskimi i niemieckimi zwia udzia w szkoleniach zawodowymi, a takz e ich modziez o wkami. Uczestnicy biora dla multiplikatoro w, wymianie dos wiadczen o prawach pracowniczych w Polsce conych budowaniu sieci kontakto i w Niemczech, seminariach pos wie w i dziaaniu zki angaz sie takz w wymiarze europejskim. Zwia uja e we wspieranie idei porozudzykulturowego i mie dzynarodowa wymiane modziez mienia mie y. na programie wykorzystuja cym sztuke jako Wiele projekto w Domu opiera sie do nich warsztaty muzyczne, teatralne, element integracji i poznania. Nalez a plenery taneczne. Klimat krajobrazu Mikuszewa i okolic sprawia, z e owocne sa malarskie. Taka forma pracy pozwala na wyraz enie emocji i wraz liwos ci bez koniecznos ci stosowania komunikacji werbalnej, co przy grupach dwu- i wielonarodowych jest istotne. Wspo lne tworzenie lub suchanie muzyki nie tylko zbliz a, danego narodu, podobnie jak taniec, kto ale tez pozwala poznac kulture ry ponadto kontaktu fizycznego. przeamuje bariere Podczas zorganizowanych w paz dzierniku 2003 r. warsztato w tan co w regionalnych uczestnicy z okolic Recklinghausen i zespou Regle z Zakopanego po i kulture ludowa obu krajo znawali przy tej okazji sztuke w. Taniec nowoczesny oraz warsztaty graficzno-malarskie byy s rodkiem do integracji modziez y z mniejszos ci niemieckiej w Polsce podczas spotkania w lutym 2003 r. Rok wczes niej podobna grupa docelowa uczestniczya w lalkarskich warsztatach teatralnych. Projekty te we wspo pracy z MDSM Mikuszewo zrealizowa Konsulat Generalny RFN, przy wykorzystaniu s rodko w m.in. Fundacji im. R. Boscha. Od 2005 r. odbywa sie bniarskich dla modziez w Domu cykl warsztato w be y z Polski i z Niemiec, opartych na koncepcji opracowanej przez poznan skiego kompozytora Zbigniewa owz ya. dac Natomiast efekty letnich plenero w malarskich ogla moz na na wielu organizowanych wystawach w Polsce i w Niemczech, jak tez w samym Paacu. W pracy os rodka w Mikuszewie silnie obecna jest tematyka ekologiczna i propagowanie s wiadomego korzystania ze s rodowiska naturalnego. W tej dziedzinie wspo praca realizowana bya z wieloma regionalnymi i ogo lnopolskimi organizacjami, jak np. z Towarzystwem Ochrony Przyrody Salamandra, Polskim Klubem Ekologicznym. Modzi czonkowie Sekcji Rowerzysto w Miejskich oznako nie tylko wali woko MDSM trasy wycieczek rowerowych, z kto rych korzystaja uczestnicy projekto w, lecz takz e okoliczni mieszkan cy. Istotna w pracach instytucji jest idea wolontariatu ekologicznego. W okresie tworzenia Domu koncepcja pracy modziez y na rzecz s rodowiska naturalnego propagowana bya przez MDSM we wspo pracy ze Stiftung Naturschutz z Berlina i poznan skim oddziaem Towarzystwa Ochrony Przyrody Salamandra. Wsparcia finansowego udzieliy fundacje Heinricha Blla, Roberta Boscha, a takz e Stiftung fr Jugend und Kinder oraz Bundesministerium fr Familie, Senioren, Frauen und Jugend (Ministerstwo ds. Rodziny, Senioro w, Kobiet i Modziez y) 14. W ramach
Protokoll der Vereinssitzung des Frdervereines Deutsch-Polnischen Jugendbegegnungssttte Mikuszewo e.V. 11-13.02.2000.
d Zachodni 2007, nr 4 6 Przegla
14

82

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

Wolontariackiego Roku Ekologicznego (das Freiwillige kologische Jahr) orien przyrody m.in. w formie praktycznych zaje c towano uczestniko w na ochrone w terenie i seminario w tematycznych. Dodatkowym celem projektu byo zbudowanie sieci kontakto w polsko-niemieckiego ruchu na rzecz s rodowiska i rozwo j europejskich standardo w w tej dziedzinie 15. Obecnie wolontariusze w ramach sie w Mikuszewie m.in. piele gnowaniem tereno programu Modziez zajmuja w uprawa ogro zielonych woko Paacu, ekologiczna dka warzywnego, wspo pracuja z les nictwem w zakresie ochrony ptako w, przeszli kurs kuchni wegetarian skiej, propaguja ws system ekologicznej kto ra ro d uczestniko w projekto w, przygotowuja segregacji odpado w w os rodku. dzynarodowymi, promuja Najnowsze metody pracy z grupami, nie tylko mie dnianie aspektu gender jako zintegrowanego elementu realizacji programu. uwzgle Ro wniez ta tematyka obecna jest w projektach MDSM. Zagadnienia ro wnego traktowania pci, sytuacji kobiet w ro z nych obszarach z ycia, ich spoecznej pozycji takz czy samos wiadomos ci bywaja e tematem osobnych seminario w. W latach zrealizowane byy w Mikuszewie i w Pocz2003-2006 pod tytuem Ocalic Ofelie t, m.in. z zamknie tego os damie projekty dla dziewcza rodka wychowawczego w Szczecinie, podczas kto rych fakt dwunarodowos ci grupy by jednym z elemento w pracy polskich i niemieckich pedagogo w. Podczas projektu w marcu 2006 r. m.in. wizerunkiem studenci z Poznania, Berlina oraz Frankfurtu zajmowali sie kobiety w mediach polskich i niemieckich oraz ro z nicami kulturowymi waruncymi pozycje kobiety w z kuja yciu politycznym. Kwestia praw kobiet propagowana bya w MDSM takz e przy okazji wste 2003 r. powania Polski do struktur Unii Europejskiej. Zorganizowany wiosna festyn wspary nie tylko organizacje kobiece, lecz takz e o wczesne biuro Rzecznika z ds. Ro wnego Statusu Kobiet i Me czyzn poprzez wspo finansowanie imprezy. wzie cia, skierowanego go W ramach przedsie wnie do lokalnego s rodowiska ce wiejskiego, rozpowszechniane byy m.in. materiay promuja prawa kobiet przebadac oraz zdrowie. W specjalnie sprowadzonym mammobusie mogy sie mieszkanki Mikuszewa. szkolenia multiplikato Waz nym aspektem pracy MDSM w Mikuszewie sa s ro w. Przygotowanie kadry wymiany modziez y w duz ej cze ci warunkuje bowiem cych w przyszos jakos c i efektywnos c spotkan . Cykliczne szkolenia dla oso b chca ci realizowac projekty modziez owe os rodek organizuje m.in. we wspo pracy z nie organizacja Hoch Drei e.V. z Poczdamu. Zasada kursu jest, iz miecka jedna jego s w Polsce, natomiast druga w Niemczech. Oparty na wielu cze c odbywa sie c wiczeniach i symulacjach program obejmuje teoretyczne i praktyczne aspekty w konteks pracy z modziez a cie wielokulturowym, m.in. zasady planowania cego, moz programu, rozumienie roli prowadza liwos ci pozyskiwania s rodko w
Halbjahresbericht Januar-Juni 2000, Das Projekt Internationale Jugendbegegnung- und Bildungssttte in Mikuszewo, str. 13.
15

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

83

finansowych, prawne uregulowania wymiany polsko-niemieckiej. Po szkoleniu moz uczestnicy maja liwos c wspo prowadzenia lub samodzielnego przygotowania i realizacji projektu. We wspo pracy z PNWM opracowany zosta program innego projektu szkole. Skierowany jest on do nauczycieli i ma niowego MDSM Wymiany na szo stke dzy Polska i Niemcami, sta d pomo c im w organizacji wymiany szkolnej mie dniane sa cechy charakterystyczne dla tego typu w trzydniowym kursie uwzgle spotkan modziez owych. Wspo Modziez Ro wniez w porozumieniu z Polsko-Niemiecka praca y w latach w Mikuszewie cykl warsztato 2002-2003 odby sie w dla nauczycieli i multicony pedagogice polsko-niemieckiej wymiany modziez plikatoro w pos wie y, gdzie szkoleniowa bya wymiana dos podstawa wiadczen i aktywny udzia w proponowanych metodach pracy. W ich efekcie powsta opracowany przez uczestniko w zbio r praktycznych gier i zabaw do zastosowania podczas projekto w szkolnych i pozaszkolnych. szczego Poniz sze opisy prezentuja owo wybrane programy MDSM ich i sposoby pracy z modziez : tematyke a Kim jestem? Polsko-niemieckie drzewa genealogiczne. Projekt zrealizowany w maju 2002 r. przeznaczony by dla modziez y z posto przez ludnos granicza polsko-niemieckiego, zamieszkiwanego cze c przesiedlona w czasie lub po II wojnie s wiatowej. Uczniowie szko podstawowych, gimnazjalnych i s rednich zbierali przed przyjazdem do Mikuszewa informacje o pochodzeniu c sie sie gna c biej w historie rodziny. swoich rodzico w i dziadko w, staraja jak najge W Domu wykonywali drzewa genealogiczne i prezentowali je pozostaym uczestnikom. Poprzez zoz one losy swych przodko w i niejednokrotnie wielokulturowe pochodzenie modziez odkrywaa, jak niejednoznaczny moz e byc obecny w naszej s wiadomos ci podzia narodowy. Bya to okazja do odkrycia korzeni rodzinnych i przes ledzenia w konteks cie historycznym trudnych loso w dawnych i obecnych mieszkan co w pogranicza polsko-niemieckiego. Przykadem zawios ci historyczcych sa siedztwu obu narodo nych towarzysza w byo tez zwiedzanie Poznania cia, dzie ki kto i odkrywanie jego przeszos ci. Programowi towarzyszyy zaje rym i zintegrowac uczestnicy spotkania mogli poznac sie (m.in. wspo lne przygotowywanie potraw kuchni ro z nych regiono w). Partnerem niemieckim projektu byo Stowarzyszenie Mirabell e.V. z Anklam, projekt finansowany by ze s rodko w PNWM i Arbeit und Leben e.V. Program dla modziez y ze szko s rednich zawodowych z Polski i z Niemiec. Przyszos c perspektywy samorealizacji, z ycie zawodowe, model rodziny, wyste tematy podejmowane z modymi uczestnikami projekznawane wartos ci, to cze poznac to w. Pozwalaja realia z ycia po drugiej stronie granicy, jak tez charakter siado zmagaja . sa w, ich rzeczywistos c i sposo b mys lenia, problemy z jakimi sie Podczas projektu Mobilnos c na rynku pracy, zrealizowanego w Mikuszewie we wrzes niu 2002 r. uczniowie Centrum Ksztacenia Zawodowego z Sonderhausen
6*

84

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

i Zespou Szko Zawodowych we Wrzes ni dyskutowali o swoich moz liwos ciach zatrudnienia. Polska strona bya szczego lnie ciekawa warunko w, jakie wkro tce jej udziaem na europejskim rynku pracy, a modzi Niemcy ze miay stac sie wraz wschodnich krajo w federacji dzielili sie eniami ze swoich dos wiadczen czenia do Wspo , iz wa lnoty. Okazao sie mimo ro z nic kulturowych modziez ca na utrzymanie w obu krajach ma podobne marzenia i wartos ci. Praca pozwalaja ca, daja ca szanse samorozwoju, preferowana rodziny, spokojna i satysfakcjonuja du na narodowos bya bez wzgle c , zawo d czy wiek. cy po Temat relacji spoecznych te same grupy kontynuoway kilka miesie z niej podczas rewizyty w Domu Spotkan w Magdeburgu Ottersleben. Tym razem gnowane dyskutowanym obszarem byo z ycie prywatne, tradycja, kultura, piele to zagadnienia charakterystyczne w swej obyczaje. Uczestnicy odkryli, iz sa odmiennos ci nie tyle w konteks cie narodowym, co bardziej rodzinnym, regionalnym, religijnym. Pozwolio to na odnalezienie wspo lnych elemento w tradycji skiej. Praktykowane obrze dy okazay sie tez np. katolickiej czy go rnos la w wielu przypadkach rodzinnym przekazem pokoleniowym, niezalez nym od miejsca zamieszkania. Wspo lna dla wszystkich bya opinia, iz chcieliby w przyszos ci kontynuowac model z ycia, jaki wynies li z domu rodzinnego. Polscy uczestnicy mogli osobis cie poznac rodziny modziez y niemieckiej, poniewaz odwiedzili ich prywatne domy. W paz dzierniku 2004 r. program dla ucznio w szko s rednich zawodowych kontynuowany by w pt. Media. Podczas dwo ch spotkan w Mikuszewie i w Otter zagadnieniami Media sleben uczniowie z Wrzes ni i Bitterfeld zajmowali sie czwarta wadza? oraz Rozszerzenie Unii Europejskiej w mediach polskich cone byy funkcjonowaniu medio i niemieckich. Pierwsze warsztaty pos wie w i ich publiczna , zagadnieniom zwia zanym z public relations, wpywowi na opinie analizie przekazu dziennikarskiego, autoprezentacji medialnej. Na przykadzie stereotypo w polsko-niemieckich pokazany zosta mechanizm manipulacji opinia i jej wykorzystywania w z publiczna yciu spoecznym. Tematem drugiego semina rium bya analiza i poro wnanie tres ci przekazywanej przez gazety, radio i telewizje w Polsce i w Niemczech o procesie integracji europejskiej i stosunkach pol sko-niemieckich. Podobnej ocenie poddane zostay portale internetowe. Istotna s uczestniko cze c projektu stanowio skonfrontowanie wyniko w z opinia w i ich Polako odczuciami na temat wzajemnego postrzegania sie w i Niemco w. za pos Finansowanie programu odbyo sie rednictwem PNWM oraz partnerskiej organizacji niemieckiej QFC. Corocznie w maju organizowane jest seminarium dla studento w Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza oraz wspo Uniwersytetu w Poczdamie zainteresowanych tematyka pracy polsko-niemie sie od ckiej na tle integracji europejskiej. Przed rokiem 2003 (spotkania odbywaja do roku 2001) wymiana pogla w modych Polako w i Niemco w dotyczya go wnie akcesji Polski do Unii Europejskiej oraz roli Niemiec w tym procesie. Obecnie tematy zwia zane z przyszos integracji na kontynencie w dyskusjach dominuja cia

Realizacja wspo pracy polsko-niemieckiej

85

czy przygotowaniem Polski do korzystania z funduszy unijnych. Do staych stereotypy, stosunki polityczne i gospodarcze, pogranicze polskotemato w nalez a -niemieckie. Cyklicznos c warsztato w pozwala na poro wnanie fakto w z wczecymi dyskusjami uczestniko s niejszymi prognozami i przeprowadzonymi gora w. takz Poznania i regionu, organizowane Podczas seminarium grupy poznaja e historie spotkania z przedstawicielami Instytutu Zachodniego, lokalnych urze do sa w cych w Wielkopolsce. Tradycyjnie rozgrywany i niemieckich zakado w dziaaja druz Mikuszewa. Sprzyja jest mecz piki noz nej studento w z modziez owa yna lokalna oraz budowaniu wie zi mie dzy uczestnikami to kontaktom ze spoecznos cia s w ramach ponad podziaami narodowymi. W 2004 r. cze c projektu odbya sie programu Polsko-Niemieckiej Wspo pracy Modziez y Wiosna Europejska, kto ry pienie Polski do Unii Europejskiej ws promowa wsta ro d modych Polako w i Niemco w. Frderverein Deutsch-Polnische Niemieckimi partnerami w projekcie sa Jugendbegegnungssttte Mikuszewo i Uniwersytet w Poczdamie. Wsparcia PNWM i INPiD UAM. spotkaniu udzielaja c dziaalnos MDSM nie nalez c Opisuja c programowa y pomina oferty os rodka dla mieszkan co w Mikuszewa i okolic. Placo wka, obok swojej roli w integracji na dzykulturowym i mie dzynarodowym, spenia w regionie zadania poziomie mie lokalnego domu kultury. Poza tym, dzieci i modziez z pobliskich miejscowos ci w programowych projektach MDSM, dodatkowo w Paacu odbywaja uczestnicza zaje cia przeznaczone tylko dla nich, jak np. kursy je zyka niemieckiego sie prowadzone przez wolontariuszy czy imprezy mikoajkowe dla najmodszych. cych czas wolny dla dzieci Wobec braku w okolicy instytucji regularnie organizuja i modziez y oraz trudnej sytuacji materialnej wielu rodzin tego typu praca MDSM, w szczego lnos ci w okresie wakacji i ferii zimowych, ma duz e znaczenie. Od kilku cza w te przedsie wzie cia lokalna spoecznos lat Paac wa c . Co roku gra w Mikusze wiatecznej Pomocy, przygotowywana przez pracowniko w wie Wielka Orkiestra S stay sie festyny na poz MDSM we wspo pracy z mieszkan cami. Tradycja egnanie lata i obchody doz ynkowe organizowane przed Paacem lub w mikuszewskiej gospodzie. We wspo lnych programach uczestniczy Rada Soecka, mikuszewska dy Ochotnicza Straz Poz arna, Koo Gospodyn Wiejskich, a takz e instytucje i urze podmiotem zapraszanym do wspo z Miosawia i z Wrzes ni. MDSM sta sie pracy wzie ciach i na stae goszcza cym w z w wielu lokalnych przedsie yciu kulturalnym przyznawania literackiej Nai spoecznym gminy. Wspiera ro wniez organizacje grody Fundacji im. Kos cielskich, jaka ma miejsce m.in. w pobliskim Miosawiu. CZENIE ZAKON dzynarodowego Domu Spotkan Powstanie i dziaalnos c Mie Modziez y w Mikuszewie pokazuje, iz wspo praca polsko-niemiecka posiada bardzo realne ksztaty. nie dzielic Ro z nice kulturowe moga i oddalac , lecz sprzyjac wzajemnemu

86

Magdalena Mazik-Gorzelan czyk

ci poznania, a takz w realizacji wspo zainteresowaniu i che e uzupenianiu sie lnych zamierzen . Jak waz na jest edukacyjna i integracyjna rola MDSM na poziomie dzynarodowym, wskazuja wyniki przeprowadzonych projekto mie w i relacje ich ki udziaowi w wielonarodowym spotkaniu mouczestniko w. Wielu z nich, dzie d, ale tez we wspieraniu idei dziez y, ksztatuje swo j s wiatopogla odnajduje pasje dzykulturowego i realizuje sie w charakterze multiplikatora. porozumienia mie wzie cia, jakim jest MDSM Mikuszewo powoduje Rozmiar i charakter przedsie ksza trudnos , jednak, iz jego urzeczywistnianie napotyka na wiele barier. Najwie cia zmaga sie instytucja, jest zapewnienie cia gos z jaka ci jej finansowania. Charakter dowej, nie gwarantuje staych z pracy, jako organizacji pozarza ro de dotowania, jak dowych placo to ma miejsce w przypadku pan stwowych i samorza wek edukacyj charakter uznaniowy i przyznawane sa w formie nych. Pozyskiwane s rodki maja konkretnych programo granto w celowych na realizacje w. Ich wysokos c skrojona s ce wnioskowanego projektu (zakwaterowanie jest najcze ciej na potrzeby biez a dnia i wyz ywienie uczestniko w, koszty programu, tumaczenia) i nie uwzgle koszto w staych funkcjonowania Domu. Wobec faktu, iz paac jest chronionym ksza koszty jego remontu i utrzymania, uz zabytkiem, co zwie ytkowanie obiektu bez pozyskiwane przez czonko dodatkowych funduszy nie jest moz liwe. Takowe sa w z jednak z ograniczeniem ich stowarzyszen i pracowniko w MDSM, co wia e sie zaangaz owania w przeprowadzanie samych spotkan modziez y. Stae finansowanie instytucjonalne, jakie zapewnia w fazie tworzenia projektu Fundacja Heinricha kszenie zatrudnienia w instytucji, co uatwioby Blla, pozwolioby m.in. na zwie jednak trudne do i rozwineo realizacje programu MDSM. Tego typu granty sa do dyspozycji raczej kro pozyskania. Donatorzy oddaja tkoterminowe projekty z kszos tematyczne z celowo i zwie le okres lonym budz etem, w wie ci przypadko w cym dodatkowo udziau s wymagaja rodko w wasnych wnioskodawcy. ca w zarza dzaniu ro Struktura projektu zapewniaja wny udzia polskich i niemiecca kich podmioto w, jak tez opieraja sie na dziaalnos ci polskiego i niemieckiego stowarzyszenia w praktyce oznacza pokonywanie barier: odlegos ci, mentalnej zykowej. Potrzeba cia gych impulso cych motywacje do aktywi je w podtrzymuja caja cych nowych nego uczestnictwa ws ro d czonko w obu stowarzyszen oraz zache czenia sie w prace Domu w moz do wa liwy dla nich sposo b. Wspieranie projektu odbywa sie najczes ciej na zasadzie wolontariatu, podobnie jak penienie funkcji w jego gremiach. Zapewnia to udzia oso b zaangaz owanych w swoje zadania, gos z drugiej strony jednak nie gwarantuje cia ci pracy i staej motywacji. dzynarodowego Domu Spotkan Niemniej efekty i zakres pracy Mie Modziez y na przyje cie zaoz dzie sie on rozwija w Mikuszewie pozwalaja enia, iz be oferte programowa . Ukon tra i wzbogaca swoja czenie remontu pierwszego pie kszenie liczby miejsc noclegowych i przeprowadzanych obiektu pozwoli na zwie spotkan . Dotychczas zrealizowane projekty i bogate dos wiadczenie realizatoro w potencjalnych sponsoro przekonuja w do przekazania kolejnych s rodko w, jak tez sa ich was gwarancja ciwego wykorzystania, co stanowi istotny czynnik oceny

Towarzystwo Polsko-Niemieckie w Poznaniu

87

projektu. Od kilku lat os rodek moz e tez w peni korzystac ze z ro de Komisji dzynarodowa prace z modziez . Europejskiej na mie a ksze uznanie ws Dom Spotkan w Mikuszewie zyskuje tez coraz wie ro d centralna Polsko-Niemieckiej podmioto w wymiany modziez y. Jest m.in. jednostka Wspo pracy Modziez y i jej partnerem w wielu programach. Mao znana kiedys nie tylko w s nazwa Mikuszewo jest juz swojego rodzaju marka rodowisku dzynarodowej. Jako Dom Spotkan organizacji modziez owych czy wspo pracy mie Modziez y i Stowarzyszenie jest aktywnym uczestnikiem wspierania zasad demokracji i budowania otwartego spoeczen stwa europejskiego na wszystkich jego poziomach i paszczyznach. Projekt w swej koncepcji i praktyce, mimo przeciwnos ci i utrudnien formalnych, ma charakter dwunarodowy, co udowadnia moz liwos c konsekwentnego wspo gania wymiernych efekto dziaania oraz osia w porozumienia polsko-niemieckiego.

CZYK MAGDALENA MAZIK-GORZELAN

Koordynator projekto w MDSM Mikuszewo w latach 2000-2005

ukasz Owczarek Towarzystwo Polsko-Niemieckie w Poznaniu

TOWARZYSTWO POLSKO-NIEMIECKIE W POZNANIU dzy mieszkan Po zakon czeniu II wojny s wiatowej kontakty pomie cami Polski tak, na kilka dziesie cioleci, skutkiem i Niemiec byy sporadyczne. Stao sie zaszos ci czasu wojny. Jednak w Polsce pozostaa pewna liczba Niemco w, kto rzy na Odrze i Nysie uz mieli swoich krewnych za granica yckiej, podobnie jak cy krewnych w starym kraju. Wzajemne w Niemczech pozostali Polacy, maja niezauwaz anie sie, pomimo wspo lnej granicy, miao miejsce tak w stosunkach dzypan dzyludzkich. Bylis mie stwowych, jak i mie my zwro ceni na Wscho d. Budowana odgo rnie, przy pomocy ro z nych towarzystw przyjaz ni, wspo lnota sowian sdzy innymi zasta pic zki i kontakty ka i komunistyczna miaa mie wczes niejsze zwia polsko-niemieckie. tek lat 90. XX w. to czas kiedy powstawao wiele organizacji pozaPocza dowych, w tym ro rza wniez organizacje ukierunkowane na sprawy polsko-niemiectkach lat oficjalnej nieobecnos kie. Byo na to zapotrzebowanie po dziesia ci Niemco w w s wiadomos ci spoecznej Polako w. Jednak spos ro d powstaych wtedy nieprzerwanie, stowarzyszen chyba tylko Towarzystwa Polsko-Niemieckie dziaaja c sie od Towarzystwa Polsko-Niemieckiego w Warszawie z oddziaami rozwijaja dem Go w ro z nych miejscowos ciach w kraju i Zarza wnym, do samodzielnych dzie Towarzystw Towarzystw Polsko-Niemieckich, zrzeszonych w Krajowym Zarza w Bielsku-Biaej. Podobnie rozwijao sie stowarzyPolsko-Niemieckich z siedziba granica szenie, utworzone w Poznaniu: od poszukiwania partnero w za zachodnia