D ZACHODNI PRZEGLA 2008, nr 2

SKI Jacek Poznan JACEK POZNAN ski Wrocaw

ZBIOROWA I IDEOLOGIA NARODOWA PAMIE C POLSKIEJ EMIGRACJI W WIELKIEJ BRYTANII NA AMACH DZIENNIKA POLSKIEGO c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii
cie pamie ci zbiorowej, zwanej takz cia spoeczna , s Poje e pamie wiadomos cia czy tez historia pojawio sie w socjologii za sprawa francushistoryczna z ywa cego sie ze szkoy Durkheima, Mauricea Halbwachsa. kiego uczonego, wywodza W wydanej w 1925 r. pracy zatytuowanej Spoeczne ramy pamie ci analizuje on cych przeszos c spoeczny charakter wyobraz en jednostek dotycza ci wychodza z zaoz enia, iz s wiadomos c indywidualna zostaje obdarzona sensem przez uczestc od nictwo w mys li zbiorowej 1. M. Halbwachs odro z nia przy tym pamie zbiorowa ci historycznej, stwierdzaja c iz ci zbiorowych tyle, pamie historia jest jedna, a pamie c da na minione ile grup spoecznych i wreszcie pamie historyczna nie spogla wydarzenia przez pryzmat teraz niejszos ci 2. ci zbiorowej, nazywanej Na gruncie polskiej socjologii postulat badan pamie historyczna , przedstawia na pocza tku lat 60. XX w. Nina jednak s wiadomos cia Assorodobraj, kto ra stwierdzia, iz fakt tworzenia przez ro z ne grupy spoeczne, gi kulturowe doktryn o samych sobie jest przez nauke (...) klasy, narody, kre sto by dota d naukowo wyodre bniany jako specyficzna us wiadamiany, choc niecze sie na forma z ycia spoecznego 3. Owe doktryny w duz ej mierze opieraja ich woko przekonaniu o wspo lnej przeszos ci czonko w danej grupy, integruja ci zbiorowej pewnej wspo lnej wizji przeszos ci. Badania empiryczne zjawiska pamie sie przemianami obrazu przeszos prowadzi Andrzej Szpocin ski 4, kto ry zaja ci Polski obecnego w suchowiskach historycznych dla ucznio w szko podstawowych. c , okres tym razem jako pamie c , badaa ro Pamie zbiorowa lana spoeczna wniez
M. Kro l, Wste p do wydania polskiego, w: M. Halbwachs, Spoeczne ramy pamie ci, Warszawa 1969, s. XVI. 2 Jw., s. XIX. 3 ywa historia. S wiadomos N. Assorodobraj, Z c historyczna: symptomy i propozycje badawcze, Studia Socjologiczne, nr 2 (9), 1963, s. 5. 4 A. Szpocin ski, Przemiany obrazu przeszos ci Polski. Analiza suchowisk historycznych dla szko podstawowych 1951-1984, Warszawa 1989.
1

92

Jacek Poznan ski

c sie na przemianach s Barbara Szacka, koncentruja wiadomos ci historycznej inc kluczowe dla swych badan cia stwierdzia: przez teligencji polskiej. Definiuja poje pamie c spoeczna przeszos ci rozumiem wszystkie podzielane przez czonko w w jej przeszos danej zbiorowos ci wyobraz enia o tym, co dziao sie ci a takz e tniania tej przeszos wszelkie formy upamie ci 5. cia pamie ci zbiorowej moz Wyjas niwszy znaczenie poje emy przejs c do okres lenia jej zwiazku z ideologia narodowa. W ujeciu socjologicznym ideologie sa skadnikiem s wiadomos ci spoecznej; zdaniem Piotra Sztompki: wyro z nia je nie penia wobec pewnych zbiorowos to tyle szczego lna tres c , co funkcja, jaka ci. Sa uzasadnienia, legitymizacji, takie zbiory czy systemy idei, kto re dostarczaja grupowa wsparcia jakims partykularnym interesom grupowym, lub utwierdzaja toz samos c . Zawieraja tez na ogo pewne negatywne przekonania na temat innych jako zagroz grup, kto re postrzegane sa enie dla takich intereso w czy toz samos ci 6. definicje z pewnos moz jest naro Taka cia emy odnies c do zbiorowos ci, jaka d, co ma ro wniez uzasadnienie w teorii socjologicznej Floriana Znanieckiego, wedug cych przeszos kto rego: w kaz dym narodzie opro cz historyko w badaja c odnaj dziemy przodowniko w intelektualnych mys lacych o przyszos ci goszacych ideay ce byc maja urzeczywistnione przez ich spoeczen stwo. Nazywamy ich ideologami 7. Przekonanie o pewnych wspo lnych wartos ciach, podzielanych przez wszystkich cych w nim wie zi. Zdaniem przedstawicieli narodu, okres la charakter istnieja Stanisawa Ossowskiego kaz dy, kto uczestniczy w zbiorowos ci narodowej jest w mys zany jednakowo, chyba, z z nia l narodowej ideologii zwia e wchodza rozbiez z w gre nos ci ideologiczne; ale wtedy kaz dy aktywny patriota da y, aby swoja ojczyzny narzucic koncepcje caemu narodowi, albowiem ta jego ojczyzna jest pojmowana przez niego jako ojczyzna powszechna, chociaz by nie zgadzaa sie ojczyzna innych patrioto z powszechna w 8. zek ideologii narodowej z pamie cia zbiorowa dostrzega Bezpos redni zwia c, iz wychowawcza , albowiem ro wniez Jan Turowski, stwierdzaja peni ona funkcje ce kulture symboliczna , czy tez instytucje kulturalne, tworza instytucje edukacyjne sie na okres w danym spoeczen stwie opieraja lonej ideologii narodowej, nauczaja okres historii danego narodu, propaguja lony system wartos ci i norm zachowan , zko dem narodu, pan bohatero obowia w wzgle stwa. Przedstawiaja w narodowych, nas przedmioty i symbole czci, a wie c kto rych winno sie ladowac , okres laja czonko ksztatuja w narodu w s wietle okres lonej ideologii narodowej 9.

5 B. Szacka, A. Sawisz, Czas przeszy i pamie c spoeczna. Przemiany s wiadomos ci historycznej inteligencji polskiej 1965-1988, Warszawa 1990, s. 8. 6 P. Sztompka, Socjologia. Analiza spoeczen stwa, Krako w 2002, s. 296. 7 F. Znaniecki, Wspo czesne narody, Warszawa 1990, s. 61. 8 S. Ossowski, O ojczyz nie i narodzie, Warszawa 1984, s. 27. 9 J. Turowski, Socjologia. Wielkie struktury spoeczne, Lublin 1994, s. 155-156.

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

93

ci Podczas przeprowadzonych badan poszukiwaem elemento w polskiej pamie zbiorowej i ideologii narodowej w wytworach specyficznej zbiorowos ci: s rodowis ka polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii. Jego powstanie byo konsekwencja siedziba wybuchu II wojny s wiatowej, w wyniku kto rej w 1940 r. Londyn sta sie du RP na uchodz cych na mocy Konstytucji KwietPrezydenta i Rza stwie, istnieja cych az niowej i dziaaja do grudnia 1990 r. Do Wielkiej Brytanii dotaro takz e, na cych poczatku wojny i po jej zakon czeniu, wielu polskich z onierzy, walcza w Polskich Siach Zbrojnych oraz armiach pan stw sprzymierzonych. y uznanie dla rza du RP Tymczasem w lipcu 1945 r. mocarstwa zachodnie cofne symbolu oporu przeciwko w Londynie. Od tej pory peni on go wnie funkcje dzynarodowym i krzywdza cym niesprawiedliwym, niezgodnym z prawem mie Polske ustaleniom. Po 1945 r. Polacy w wiekszos ci nie mogli bezpiecznie powro cic cej sie w strefie wpywo z Wielkiej Brytanii do ojczyzny, znajduja w ZSRR, nie du Jednos chcieli tez uznac Tymczasowego Rza ci Narodowej i jego kontynuacji za wadze pan , a PRL za niepodlegle pan c na legalna stwowa stwo. Pozostali wie emigracji, kto ra zyskaa miano niepodlegos ciowej. ponad 200 tys. z W 1946 r. przeprowadzono demobilizacje onierzy Polskich Si cay ich do powrotu do Polski, ale Zbrojnych na Zachodzie. Wadze brytyjskie zache c Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszodzew by niewielki. Powoano wie czenia, kto ry mia pozwolic z onierzom przejs cie do cywilnego z ycia w obcym im kraju. Do Wielkiej Brytanii docierali ro wniez przetrzymywani w niemieckich obozach jen cy z kampanii wrzes niowej i powstania warszawskiego oraz, na skale , osoby uciekaja ce z Polski po wejs mniejsza ciu na jej terytorium wojsk sowieckich 10. Do kon ca lat 40. XX w. trway dalsze migracje naszych rodako w, cych godnych warunko s na poszukuja w z ycia na obczyz nie. Cze c zdecydowaa sie w USA lub Kanadzie. W latach 50. rozpocza wyjazd do Australii, inni osiedlili sie okres stabilizacji. Polacy w Wielkiej Brytanii coraz lepiej znali je zyk angielski, sie w realiach z s orientowali sie ycia w tym kraju, coraz cze ciej potrafili znalez c ce ich kwalifikacjom. zatrudnienie odpowiadaja w Wielkiej Polacy, kto rzy po zakon czeniu II wojny s wiatowej osiedlili sie zbiorowos tkowym okresie, jeszcze Brytanii stanowili specyficzna c . W pocza podczas wojny, do Londynu dotarli przedstawiciele najwyz szych wadz, ewakuowadnicy instytucji rza dowych i ich rodziny, garstka ni z Francji z onierze, a takz e urze naukowco w oraz ludzi pio ra 11. Skupisko to miao inteligencki charakter. Sytuacja po 1945 r., wraz ze wspomniana juz Polskich Si zmienia sie demobilizacja Polako Zbrojnych. Pod koniec lat 40. liczbe w w Wielkiej Brytanii szacowano na 150 tys., z czego okoo 30 tys. zamieszkiwao Londyn. ce Zdaniem R. Habielskiego w zbiorowos ci tej dominoway osoby legitymuja wyksztaceniem podstawowym, robotnicy i mieszkan kszos sie cy wsi 12. Wie c
10 11 12

R. Habi elski, Polski Londyn, Wrocaw 2000, s. 45-46. Jw., s. 15. Jw., s. 47.

94

Jacek Poznan ski

c me z stanowili byli z onierze, a wie czyz ni. Pochodzili oni go wnie z Kreso w Wschodnich wedug niekto rych szacunko w nawet 70% Polako w, kto rzy po roku ba dz 1945 zamieszkali w Wielkiej Brytanii, urodzio sie mieszkao przed wojna s w wojewo dztwach wschodnich 13. Znaczna cze c tych ziem zostaa wcielona bezpos rednio do ZSRR, nie dziwi zatem fakt pozostania na emigracji wielu oso b, d wro kto re po prostu nie miay doka cic . z pojawienia sie licznej zbiorowos Brytyjczycy zdawali sobie sprawe ci polskich dowych. Jak emigranto w w ich kraju, co znalazo odzwierciedlenie w danych urze c sie na rocznik statystyczny Annual Abstracts of pisa Dziennik Polski, powouja Statistics 1960, Polako w byo zarejestrowanych w rejestrach wadz W. Brytanii z w r. 1959 99.693 osoby od 16 roku z ycia, w tym 72.544 me czyzn i 27.149 kobiet. Polacy stanowia najliczniejsza grupe cudzoziemco w w W. Brytanii 14. O liczebnos ci i specyfice polskiej emigracji pisaa ro wniez brytyjska prasa codzienna. Dziennik Polski cytowa artyku The Sunday Times z 30 paz dziernika 1966 r.: ze soba W sumie jest tu ponad 150 000 brytyjskich Polako w, kto rzy sa co s zani. Wielu z nich z c z zadziwiaja cis le powia yje, jada i pracuje nie maja adnej w ogo le stycznos ci z nie-Polakami 15. Bardziej wspo czesne dane statystyczne, ce ze spiso liczbe oso pochodza w powszechnych podaja b urodzonych w Polsce cych na terenie Wielkiej Brytanii: w 1991 r. byo ich 73 951, natomiast zamieszkuja kszym ich skupiskiem jest Londyn, gdzie odnotowano w 2001 60 680. Najwie 21 807 oso b polskiego pochodzenia w 1991 r. i 22 221 w 2001 r. 16 Wejs cie Polski zane z tym faktem uatwienia w podro do Unii Europejskiej i zwia z owaniu spowodoway zmiany liczebne i strukturalne i podejmowaniu pracy za granica w zbiorowos ci Polako w na Wyspach Brytyjskich. rodowisko polskiej emigracji niepodlegos S ciowej w Wielkiej Brytanii wycych sie do zwie kszania tworzyo wiele ro z nego rodzaju instytucji, przyczyniaja integracji wasnej zbiorowos ci i zachowywania, a nawet rozwijania kultury polskiej. dzy innymi polskie media. Ws Byy to mie ro d nich najwaz niejsze miejsce zajmowa Dziennik Polski, wydawany w Londynie od 12 lipca 1940 r. tkowo gazeta penia funkcje oficjalnego organu prasowego rza du polPocza czenia Dziennika Polskiego skiego na uchodz stwie. W 1944 r. doszo do poa onierza. Od tej pory gazete wydawano jako Dziennik Polski z Dziennikiem Z cy sie z obu i Dziennik Zonierza, a w redakcji pracowali dziennikarze wywodza ciem uznania dla rza du RP na emigracji, pism. W 1945 r., na kro tko przed cofnie to waz dla przyszos rza d przekaza pewne s podje na ci gazety decyzje rodki na jej praw do jej dalszego wydawania, bowiem bya funkcjonowanie, jednak zrzek sie
13 14

Jw., s. 47. Rekordowa liczba naturalizacji w 1959 r., Dziennik Polski 17 I 1961 r., s. 1, brak podpisu

autora).
15 Sunday Times o Polakach, Bibliotece Polskiej i Dzienniku, Dziennik Polski 01 XI 1966 r., s. 3, brak podpisu autora). 16 (http:news.bbc.co.uk1sharedsplhiuk05bornabroadcountrieshtmlpoland.stm)

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

95

niezalez c gosu deficytowa. Dziennik sta sie ny i mo g zacza penic role emigracji, ale jednoczes nie, w dalszej perspektywie, musia walczyc o znalezienie nowych z ro de finansowania. stanowili duz , ale dos Po zakon czeniu wojny Polacy za granica a c rozproszona kszym skupiskiem i najwaz zbiorowos c . Najwie niejszym os rodkiem emigracyjnym ksza cze s pozostawa Londyn i was nie w tym mies cie rozprowadzano wie c nakadu onierza. Wynosi on w momencie zakon Dziennika Polskiego i Dziennika Z czenia wojny 22 tys. egzemplarzy, a pod koniec 1946 r., wbrew przewidywaniom pesymisto w, doszed do 29 tys. Egzemplarze pisma docieray ro wniez do skupisk wychodz co w poza Londynem, i to nie tylko na terenie Wielkiej Brytanii. jego Dzis Dziennik jest pismem niszowym, ale nadal istnieje. Przyczyna cy w gazepopularnos ci by zawsze wysoki poziom publikowanych teksto w. Pisuja cie autorzy, na przykad: Adam Ciokosz, Jo zef Garlin ski, Marian Hemar, Stefania Kossowska, Marian Kukiel, Zygmunt Nowakowski, Stanisaw Stron ski, Ludwik enczykowski i inni Rubel, Wojciech Wasiutyn ski, Wacaw A. Byszewski, Tadeusz Z zaliczani byli do elity intelektualnej polskiego Londynu. Ponadto niezalez nos c pisma powodowaa, z e nie byo utoz samiane z z adnym konkretnym stronnictwem ponad podziaami, politycznym i uznawano je za prawdziwy gos emigracji, gazete ca sprawie polskiej. suz a do integracji s Dziennik Polski przyczynia sie rodowiska emigranto w. Wez dug Katarzyny Bzowskiej: pismo tworzyo wie w miejscach nowego osiedlenia role odgrywa Polako w i byo bodz cem do organizowania ro z nych imprez 17. Taka do dzis c patronat medialny nad polonijnymi uroczystos zreszta , obejmuja ciami patriotycznymi, wydarzeniami kulturalnymi i naukowymi. Wraz z upywem lat topniay jednak szeregi przedstawicieli polskiej emigracji s Brytanie , osiedlaja c sie na niepodlegos ciowej. Cze c z nich opuszczaa Wielka przykad w Australii czy Stanach Zjednoczonych, inni odchodzili z tego s wiata. Kolejne pokolenia, wyksztacone w angielskich szkoach, ulegay procesowi wie c liczba potencjalnych czytelniko asymilacji. Zmniejszaa sie w Dziennika tez Polskiego, a po ponad 60 latach inne sa realia, w jakich funkcjonuje. Polacy cy dzis sie od przedstawicieli starej napywaja do Londynu bardzo ro z nia dem z emigracji pod wzgle yciowych dos wiadczen , potrzeb i aspiracji. Dziennik c utrzymac na wymagaja cym rynku medialnym nie moz chca sie e lekcewaz yc tej strone c z duchem czasu gazeta utworzya wasna coraz liczniejszej zbiorowos ci. Ida , dziaaja ca pod adresem www.dziennikpolski.co.uk. internetowa ciem wyszukiwania elemento ci zbiorowej Przed rozpocze w polskiej pamie i ideologii narodowej w artykuach zamieszczanych na amach Dziennika Polpuja ce hipotezy: skiego postawiem naste cych na emigracji w Wielkiej 1. Czonkowie zbiorowos ci Polako w, przebywaja pewna wspo pamie c , kto mie dzy Brytanii, posiadaja lna zbiorowa rej elementami sa innymi wydarzenia historyczne, postacie, zwyczaje i instytucje oraz ich ocena.
17

K. Bzowska (red.), Dopo ki jest Dziennik jestem, Londyn 2000, s. 21.

96

Jacek Poznan ski

c z podstaw ideologii narodowej prezentowanej 2. Pamie zbiorowa jest jedna w Dzienniku Polskim czasopis mie emigracji. 3. Ws ro d elemento w ideologii narodowej w artykuach Dziennika Polskiego moz emy wyro z nic : ce wasnego narodu, a) opinie i oceny dotycza ce celo b) postulaty dotycza w i przyszos ci wasnego narodu, ce innych narodo c) opinie i oceny dotycza w. analizy tres em zaoz W badaniach zastosowaem metode ci. Przyja enie, iz zbadam zawartos c 200 numero w gazety, tj. okoo 3-4 z kaz dego rocznika wydanego c od powstania Dziennika Polskiego do momentu w latach 1940-2005, a wie cia badan rozpocze . Poza doborem ilos ciowym konieczny by takz e dobo r jakos on na wykorzystaniu wypowiedzi ciowy analizowanych artykuo w. Opiera sie cych do gatunko cych z zaoz dy wartos nalez a w dziennikarskich przekazuja enia sa ce, a nie stricte informacyjne, to znaczy przede wszystkim apele, artykuy ciuja pne i redakcyjne, felietony, komentarze, manifesty, odezwy. Ponadto, ze wste du na przesanki techniczne (ograniczone ramy czasowe badan wzgle i samodzielne ich prowadzenie, bez wykorzystania technik komputerowych) oraz metodologiczne ksze prawdopodobien cych dla badacza) (wie stwo zawierania informacji interesuja w dniach postanowiem analizowac go wnie te numery gazety, kto re ukazay sie da cych rocznicami waz be nych wydarzen historycznych, takich jak 3 maja, 1 sierpnia, 15 sierpnia, 1 wrzes nia, 17 wrzes nia i 11 listopada. Po przeprowadzeniu doa czyc pilotaz u zdecydowaem sie do powyz szych ro wniez dzien 24 grudnia ce podsumowaniom przeszos i pierwsze dni nowego roku zwyczajowo sprzyjaja ci i spekulacjom na temat przyszos ci. Taki wybo r mia oczywis cie charakter jednak konieczny dla odtworzenia poszukiwanych elemenarbitralny, wydawa sie ci zbiorowej i ideologii narodowej. to w polskiej pamie puja c do badan puja ce rodzaje poszukiwanych tres Przyste wyro z niem naste ci: c zbiorowa: A. Pamie wydarzenia historyczne, postacie, polskie tradycje i zwyczaje, instytucje stworzone przez Polako w. c B. Pamie zbiorowa jako podstawa ideologii narodowej: ce narodu polskiego i jedno twierdzenia o charakterze ideologicznym dotycza ce sie do posiadanego przez jego przedstawicieli obrazu czes nie odwouja przeszos ci. C. Ideologia narodowa: ce narodu polskiego, Polski, Polako wypowiedzi dotycza w, polskos ci i ich nacechowanie emocjonalne,

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

97

ce narodu polskiego, Polski i Polako postulaty dotycza w, ce innych narodo wypowiedzi dotycza w, pan stw, grup etnicznych i ich nacechowanie emocjonalne. y, zgodnie z zamierzeniami, 200 artykuo Badania obje w prasowych zamieszwszy od tekstu z jego pierwszego numeru czonych w Dzienniku Polskim, pocza wydanego 12 lipca 1940 r., az po tekst z wydanego 1 wrzes nia 2005 r. 173 numeru c, by wszystkie roczniki byy reprezentowane w tym 66 rocznika gazety. Chca samym stopniu, powinienem by wykorzystac okoo 3 artykuy z kaz dego. Mimo osia gna c brako w w zbiorach generalnie udao sie ten cel analizowaem nie mniej cej niz pnego rocznika. niz 2 i nie wie 4 artykuy z kaz dego doste c elemenWyniki analizy wszystkich artykuo w zestawiem w tabelach, grupuja powtarzay. W przypadku cze s ty, kto re sie ci z nich okres laem takz e nacechowanie c z prostej skali, w kto emocjonalne, korzystaja rej: ; oznacza nacechowanie pozytywne, 9 oznacza nacechowanie negatywne, ;9 oznacza nacechowanie niejednoznaczne, cych nacechowanie. 0 oznacza brak okres len posiadaja puja ce co najmniej trzykrotnie w analizowanych Tabela nr 1 zawiera wyste nacechowania artykuach nazwy wydarzen i okreso w historycznych, wraz z ocena cych. okres len im towarzysza du na sposo Ze wzgle b doboru materiau do analizy nie moz emy wnioskowac na stotliwos powania pewnych nazw wydarzen podstawie cze ci wyste o ich znaczeniu ci zbiorowej polskich emigranto dla pamie w w Wielkiej Brytanii. Ogo lnie moz emy cze s cych sie stwierdzic , iz zestawione w tabeli wydarzenia stanowia c tres ci skadaja c interesuja cej nas spoecznos c dokadniej: o takich na pamie zbiorowa ci. Mo wia wydarzeniach wspominali w swoich wypowiedziach na amach Dziennika Polskiego przedstawiciele polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii. Tylko tyle moz na c pokusie nadinterpretacji. Tabela zawiera przede wszystkim powiedziec , nie ulegaja nazwy wydarzen , w kto re Polacy byli bezpos rednio zaangaz owani, dotyczyy Polski kszos ci i miay miejsce w XX wieku. W wie ci przypadko w funkcjonuje w pamie zane z nim uczucia. zbiorowej nie tylko nazwa danego wydarzenia, ale ro wniez zwia c nacechowanie emocjonalne okres cych ich nazwom, Analizuja len towarzysza prawidowos moz emy dostrzec pewna c . Jednoznacznie pozytywnie oceniane sa wydarzenia zwiazane z odzyskaniem przez Polske wolnos ci, niepodlegos ci lub pro bami jej odzyskania, takie jak 11 listopada 1918 r., bitwa warszawska 15 sierpnia 1920 r., czy tez fale strajko w w Polsce w latach 1956 i 1970. Na negatywna zasuz wolnos ocene yy natomiast wydarzenia kojarzone z utrata ci i niepodlegos ci, na przykad rozbiory Polski, II wojna s wiatowa czy konferencja w Jacie. Moz na ro wniez zaobserwowac kategorie wydarzen , kto re wydaja sie budzic kontrowersje, ja za poraz , doceniaja c jednak jak na przykad kampania wrzes niowa uznaje sie ke
d Zachodni 2008, nr 2 7 Przegla

98

Jacek Poznan ski

TABELA 1

Obecnos c nazw wydarzen historycznych w analizowanych artykuach Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Nazwa wydarzeniaokresu historycznego Odzyskanie niepodlegos ci 11 XI 1918 r. II wojna s wiatowa bitwa warszawska 1920 r. Cud nad Wisa Kampania wrzes niowa 1939 r. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja Powstanie Warszawskie Wybuch II wojny s wiatowej Konferencja w Jacie Rozbiory Polski Agresja sowiecka 17 IX 1939 r. Konfederacja Targowicka dzywojenne Dwudziestolecie mie Zbrodnia katyn ska Bitwa pod Monte Cassino Odsiecz wieden ska Wydarzenia roku 1956 w Polsce Bitwa o Anglie Pakt Ribbentrop-Mootow Wydarzenia roku 1970 w Polsce Liczba pien wysta 33 27 19 18 18 12 12 10 10 9 6 5 5 5 5 5 3 3 3 Nacechowanie ; 14 0 13 1 12 4 0 0 0 0 0 4 0 3 2 3 1 0 2 9 0 11 0 7 1 0 5 7 3 6 0 0 2 0 0 0 0 2 0 ;9 0 1 0 5 0 4 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 19 15 6 5 5 4 7 3 7 2 6 0 3 2 2 2 2 1 1

cych. Nie do kon walecznos c polskich z onierzy w niej uczestnicza ca jednoznaczna jest ro wniez ocena Powstania Warszawskiego bohaterskiego zrywu wolnogna za soba liczne ofiary i zakon militarna s ciowego, kto ry jednak pocia czy sie . Ponadto wysta piy nazwy wydarzen poraz ka historycznych pozbawione opisu, zku z czym ustalenie, czy budza pozytywne, czy tez w zwia negatywne skojarzenia, nie byo moz liwe. tanej przez przedstawicieli zbiorowos Ocena przeszos ci pamie ci Polako w w Wielkiej Brytanii nie dziwi w konteks cie charakteru ich emigracji, nazywanej . Jez przeciez niepodlegos ciowa eli pozostali na uchodz stwie z przymusu i uwaz ali taki stan rzeczy za negatywny, oceniali negatywnie ro wniez wydarzenia uznane za ce w pamie ci jego przyczyny. Pozytywne skojarzenia budziy natomiast te istnieja zane byy z odzyskiwaniem niepodlegos zbiorowej wydarzenia, kto re zwia ci o wolnos i walka c . Kolejnym typem poszukiwanych tres ci byy nazwy postaci i ich ocena. w analizowanych przeze mnie W tabeli 2 zestawiam te, kto re pojawiy sie c te, kto piy mniej niz artykuach, pomijaja re wysta trzy razy. zanie W przypadku postaci wspominanych w analizowanych artykuach wia stotliwos powania z rola , jaka odgrywaja w pamie ci zbiorowej wydaje sie cze ci wyste bardziej prawomocne, niz w przypadku wydarzen historycznych.

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

TABELA 2

99

Obecnos c nazw postaci historycznych w analizowanych artykuach Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Postac historyczna Jo zef Pisudski Hitler Stalin sa Lech Wae Wincenty Witos genera Sikorski Jan Pawe II prymas Wyszyn ski Roman Dmowski Ignacy Daszyn ski Bierut genera Anders genera Sosnkowski Mickiewicz Churchill Wojciech Jaruzelski Gomuka Ignacy Paderewski Kazimierz Sabbat kro l Stanisaw August Mussolini Rokossowski Roosvelt Wilson Liczba pien wysta 25 19 15 8 8 7 7 7 7 6 5 5 5 5 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 Nacechowanie ; 2 0 0 1 0 1 2 2 1 0 0 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 9 0 2 3 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 2 0 0 ;9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 23 17 12 7 8 6 5 5 6 6 3 3 4 4 4 3 3 3 3 3 2 1 3 3

kszos cych sie w tabeli oso cy w XX w., ale Wie c pojawiaja b to Polacy, z yja puja ro wyste wniez postacie obcokrajowco w, kto re poprzez swoje dziaania miay zek z historia Polski. zwia poway w analizowanych Zaskakuje fakt, iz nazwy postaci zwykle nie wyste cymi okres artykuach wraz z wartos ciuja leniami. Wiele zostao po prostu przytoczonych w konteks cie pewnych wydarzen historycznych. Byc moz e niekto re z nich, jak na przykad Hitler czy Stalin, nawet bez opisu wywoyway okres lone du na role , jaka odegray. skojarzenia i wzbudzay okres lone uczucia, ze wzgle puja cych okres W przypadku nielicznych wyste len , te nacechowane pozytywnie przewaz dz przypisywane sa nie osobom, kto re zabiegay o niepodlegos c Polski ba cego w PRL systemu, podczas gdy oceny negatywne dziaay w opozycji do panuja imionom i nazwiskom oso do utraty czy tez towarzysza b, kto re przyczyniay sie puja pojedyncze wyja tki od tej reguy, na ograniczenia niepodlegos ci kraju. Wyste przykad Adam Mickiewicz, oceniany pozytywnie jako wielki pisarz.
7*

100

Jacek Poznan ski

TABELA 3

Polskie tradycje (i zwyczaje) w analizowanych artykuach Lp. Tradycje i zwyczaje Nazwa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 towanie 3 Maja jako s ta narodowego rocznicy uchwalenia s wie wie konstytucji i religijnego Matki Boskiej Kro lowej Polski towanie Boz zane z tym zwyczaje s wie ego Narodzenia i zwia towanie 11 listopada rocznicy odzyskania niepodlegos s wie ci pien Liczba wysta : 19 13 10 4 2 1 1 1 1

wie onierza i religijnego s towanie 15 sierpnia dnia S ta Z ta s wie wie cia Wniebowzie
kult Matki Boskiej skadanie hodu sztandarom bojowym przechowywanym w Muzeum Sikorskiego towanie rocznicy Powstania Warszawskiego s wie tradycja katolicka* ci ofiar Katynia zapalanie zniczy ku pamie * pia jako okres Wysta lenie ogo lne, bez dodatkowych wyjas nien .

ci zbiorowej sa zapamie tane przez przedstawicieli Kolejnym skadnikiem pamie emigracji polskie tradycje i zwyczaje. Zestawiem je w tabeli 3. wpyna dobo Na zawartos c tabeli z pewnos cia r badanego materiau, dlatego nie wiat Wielkanocnych i cze ste wspomnienia dziwi na przykad brak w zestawieniu S towaniu 3 maja. Godny uwagi jest natomiast fakt, iz os wie wymienione powyz ej charakter chrzes tradycje i zwyczaje maja cijan ski, czy raczej katolicki, i narodowy, tych dwo a nawet, w przypadku 3 maja i 15 sierpnia, dochodzi do przenikania sie ch puja natomiast elementy zwia zane z religiami innymi niz aspekto w. Nie wyste zane bezpos chrzes cijan stwo, ani tez s wieckie nie zwia rednio z wydarzeniami wiadczy to o pewnej jednorodnos z historii Polski. S ci tradycji i zwyczajo w, cych w pamie ci zbiorowej polskich emigranto funkcjonuja w w Wielkiej Brytanii. gnie cie jednoznacznych wniosko Wycia w na temat narodowo-katolickiego charakbnych, szczego teru polskiej kultury wymagaoby jednak odre owych badan . ci zbiorowej sa ro Elementami pamie wniez nazwy instytucji. W tabeli 4 wymie co najmniej dwukrotnie. niam te, kto re pojawiy sie fakt, z puja wya cznie nazwy instytucji Zwraca uwage e w powyz szej tabeli wyste politycznych i militarnych, brak natomiast nazw instytucji os wiatowych, kultural dla analizowanej nych czy gospodarczych. Byc moz e te ostatnie wydaway sie zbiorowos ci mniej waz ne.

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

TABELA 4

101

Nazwy polskich instytucji w analizowanych artykuach Lp. 1 2 3 4 5 6 7 Instytucja Sejm Czteroletni Armia Krajowa Solidarnos c Konstytucja z roku 1935 Legiony Rada Narodowa d i Rada Narodowa wadze RP na uchodz stwie prezydent, rza pien Liczba wysta 7 6 5 2 2 2 2

s jedynie pewien Wszystkie przedstawione w tej cze ci pracy tabele stanowia jest pamie c wycinek bardziej zoz onej rzeczywistos ci, jaka zbiorowa Polako w emigranto w w Wielkiej Brytanii. Jako takie nadaja sie z pewnos cia na materia do poro wnania z wynikami innych badan na temat tego zjawiska, na przykad cymi Polako dotycza w zamieszkaych w Polsce. W niniejszym opracowaniu od one jednak jeszcze inna role , zakada ono bowiem, z c grywaja e pamie zbiorowa stanowi jeden z filaro w ideologii narodowej. W analizowanych artykuach udao sie ce te hipoteze podkres ce pewna cia gos odnalez c 24 wypowiedzi potwierdzaja laja c dzy przeszos a teraz , wpyw pamie ci o tym, co minione, na pomie cia niejszos cia du na ich obszernos aktualne postawy i dziaania. Ze wzgle c przytaczam jedynie kilka przykado w 18:
z do tamtych Dzisiaj, kiedy nasz kraj jest znowu wcia jeszcze w niewoli, powinnis my wro cic mys la i pewnos dni przeomowych. Z nich powinnis my czerpac wiare c , z e nie ma tak przemoz nych si wroga, (o odzyskaniu niepodlegos kto re mogyby trwale zapanowac nad Polska ci w 1918 roku); clecia wielka odpowiedzialnos Na nasze pokolenie spada na progu nowego Tysia c : czerpac o niepodlegos cletni dorobek z chwalebnej przeszos ci siy i natchnienie na dalszy trud i walke c , tysia kszyc gnie c spus przekazac narodu powie o wasny wkad naszej pracy, wysiko w i osia a pomnoz ona cizne pnym pokoleniom; naste wydarzenia przeomowe, kto o dalszych jego losach. Sa tez W z yciu i historii narodu sa re decyduja w pamie ci pokolen jako drogowskazy dla kolejnych pokolen . One to wydarzenia, kto re pozostaja ducha narodu. Jest to szczego okres laja lnie waz ne wo wczas, kiedy naro d z yje w rozproszeniu, kiedy wielu jego syno w i co rek emigruje; stwa, ale takz sk, by z dos Nalez y jednak przypominac nie tylko dni zwycie e kle wiadczen przeszos ci gna c umiec wycia wnioski na przyszos c (o wrzes niu 1939 roku); . Prawdy takie sa czasami Prawdy zakorzenione od wieko w w sercach i mo zgach ludu nie przemijaja c us pione lub odsuwane w cien przez przemoc i zo, ale tylko po to, by znowu zabysna i zatriumfowac . dzie. Tak byo zawsze i tak zawsze be
18

onierza wybrane numery z okresu od 12 VII 1940 r. do 31 XII Dziennik Polski i Dziennik Z

2005 r.

102

Jacek Poznan ski

Wiele z powyz szych wypowiedzi zawiera wyraz one wprost przekonanie, iz c role w integracji czonko pamie przeszos ci odgrywa istotna w narodu i powinna podczas oceniania i podejmowania dziaan byc brana pod uwage w teraz niejszos ci i przyszos ci. Moz na nawet stwierdzic , z e z adna inna zbiorowos c nie pro buje w tym stopniu co naro d poszukiwac dla siebie uprawomocnienia poprzez odwoanie do przeszos ci. dzy innymi umacnia toz Ideologia narodowa realizuje wiele funkcji: mie samos c do pewnych wartos czonko w narodu. Czyni to poprzez odwoywanie sie ci, uznawanych za waz ne dla wszystkich czonko w danej zbiorowos ci oraz podkres dzy swoimi a obcymi, cze sto ocenianymi poprzez pryzmat lanie ro z nic pomie ce sie co najmniej wiedzy potocznej i stereotypo w. W tabeli 5 zestawiem pojawiaja dwukrotnie w analizowanych przeze mnie artykuach cechy i wartos ci przypisywane narodowi polskiemu.
TABELA 5

Cechy przypisywane przedstawicielom wasnego narodu Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Cecha umiowanie wolnos ci niezomnos c przynalez nos c do Zachodu, Europy, cywilizacji zachodniej i chrzes cijan skiej wiara honor z da enie do niepodlegos ci zek z Kos silny zwia cioem katolickim idealizm patriotyzm twardos c walecznos c pien Liczba wysta 19 15 13 6 5 4 4 3 3 3 3

pio 175 nazw cech przypisywanych Ogo em w analizowanych artykuach wysta wszystkim przedstawicielom narodu polskiego. Spos ro d nich 146 stanowiy nazwy cech uwaz anych powszechnie za pozytywne, 23 negatywne, natomiast 6 byo nacechowanych niejednoznacznie. relatywnie mao wypowiedzi dotycza W analizowanych artykuach znalazo sie cych narodo w innych niz polski. Przedstawiam je w tabeli 6 19:
19

Jw.

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

TABELA 6

103

Cechy przypisywane przedstawicielom innych narodo w i ich pan stwom Naro dKraj Afgan czycy Wypowiedz d RP na Uchodz Rza stwie solidaryzuje sie z bohaterskim narodem afgan skim w jego walce o zrzucenie jarzma i tyranii sowieckiej. wielki naro d amerykan ski zbiorowej karnos Czasy (...) wymagaja ci i dyscypliny. Tymi cechami charakteru z d zawsze Wlk. Brytania zwycie aa dota dz wie c jak Anglicy na upaZdoba my sie determinacje w dziaarty spoko j i zimna niu conikt tu, ws ro d najwyz szej nawet gora s ci polemiki, nie podejrzewa drugiego, z e jest zym Anglikiem, nie zarzuca mu lek tcho komys lnie, z e faszuje, z e gnie sie rzliwie, ba zdradza. To tez nigdy w chwili potrzeby narodowej nie ma ws ro d Angtrzliko w przeklen stwa rozdarcia wewne nego. honorem zapacia za przywileje troche Lubilis my zwykle pos miac sie z Czecho w, z e Pepiki, z e z aden z onierz Ale tu nagle was nie Ci pogardzani przez spoeczKozietulskich Czesi wykazali sie przez cay nego oporu, o jakim nam sie okres powojenny nie s nio. d nad kaz Odka dym drzewem we Francji z kra y samolot aliancki Francja staa sie na 100% proaliancka i nie chce syszec o Vichy. Rozkad polityczny Francji jest jednym wiata i Polski. s z go wnych nieszcze c S obezwadnienie rozsadnika grozy, niedzy jakim sa Niemcy woli i ne Trzy lata wojny wykazay ro wniez nikc sie istotnym czemnos c najez dz cy, staja pienia. czynnikiem aktu jego pote Niemcy przez pierwsze lata napawali sie haszyszem powodzen i kroczyli niezwyz cie eni na podbo j s wiata. I oto nagle wrzaskliwe ucichy fanfary, skon czyy sie mowy, a naro d niemiecki wsucha sie cych bomb. jeno w s wist spadaja Cecha Nacechowanie

bohaterstwo wielkos c zbiorowa karnos c , dyscyplina spoko j, determinacja

; ;

Amerykanie Anglicy

Anglicy

Anglicy

rozwaga, wzajemny szacunek, jednos c narodowa brak honoru brak talento w z onierskich

; 9 9

Czechosowacja Czesi Czesi

sia spoecznego oporu

Francja

brak staos ci rozkad polityczny groza, niewola, dza ne

9 9 9

Francja Niemcy Niemcy

nikczemnos c

Niemcy

duma, pycha

104

Jacek Poznan ski cd. tab. 6

Niemcy

organicznie jak Niemcy jako naro d sa cia rozumem gdyby niezdolne do ogarnie i uczuciem krzywd, choc by najpotwor innym, ani tez niejszych, kto re zadaja za krzywdy te nemezis kaz pokuty jaka e im pacic . wspo lnik w zbrodni wywoania wojny usiuje nawet ukras c samo sowo niepodlegos c , tak jak usiowaa systematycia demokracji czy cznie ukras c poje ostatnio pokoju W carskiej (...) czy czerwonej Rosji z adna idea nigdy nie bya bardziej nienawist, aniz na eli idea wolnos c . toz ma problemy ze swoja samos cia nieubagany wro g prawdziwej demokracji wspo lnik w agresji i go wny podz egacz do ostatniej wojny W 1940 r. (...) chwiejna Rumunia przypia do Hitlera. sta

brak wraz liwos ci i poczucia odpowiedzialnos ci agresywnos c

9 9

Niemcy Rosja

hipokryzja nienawis c do wolnos ci problemy z toz samos cia wrogos c wobec demokracji agresywnos c , podz eganie do wojny chwiejnos c

Rosja

9 9 9

Rosja zek Zwia Sowiecki zek Zwia Sowiecki Rumunia Szwajacaria Turcja

9 9 ;

takz szanuje sie e notorycznie pokojowa Szwajcarie neutralnos c podobna , kluPolska i Turcja odgrywaja role w Europie: Polska stoi na czowa straz y wielkiego szlaku, kto ry prowadzi z zachodu Europy na wscho d w hiTurcja jest krajem, kto ry zapisa sie danemu sowu. storii s wiata wiernos cia I tym samym w historji s wiata zapisaa sie Polska kten naro d wybrany, kto ry w swoim pie nym kraju potrafi skoncentrowac taki koma czowieka przepych stworzonego re kna pie

waz na rola w Europie

Turcja

wiernos c danemu sowu bycie narodem wybranym, kno, pie bogactwo artystyczne

Wosi, Wochy

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

105

liczbe wypowiedzi oceniaOgo lnie badane artykuy zawieray relatywnie maa cych w jakikolwiek sposo ja b narody inne niz polski. Prawdopodobnie ich autorzy byli zorientowani raczej na problemy wasnej zbiorowos ci. Ponadto w tabeli czone sa wypowiedzi dotycza ce narodo poa w i pan stw. Niemniej jednak moz emy siadom Polski: Niemcom i Rosji, czy stwierdzic , z e cechy negatywne przyznano sa zkowi Sowieckiemu; w przypadku pierwszego z nich go du tez Zwia wnie ze wzgle na role w II wojnie s wiatowej, w przypadku drugiego: z powodu utoz samianej z nim orientacji ideologicznej. Niejednoznaczna jest ocena Czechosowacji, co wynika cych stereotypo z funkcjonuja w. Pozostae z wymienionych narodo w i pan stw sa oceniane pozytywnie. Ideologia narodowa zawiera, obok innych tres ci, takz e wypowiedzi na temat z posannictwa narodowego, a wiec celo w, do kto rych cay naro d powinien da yc . sto ich autorami sa przywo Cze dcy polityczni. Okres liem je w skro cie mianem postulato w. Oto kilka przykado w tego typu wypowiedzi:
krew przelali (...). Nie Jestes my spadkobiercami, ale i duz nikami tych wszystkich, co za Polske moz emy rezygnowac z praw Polski i granic, za kto re z ycie oddali, nie moz emy nic zaprzepas cic z dorobku pierwszego c wierc wiecza. i nauke polska musi byc cym da z szczego lna dbaos c o os wiate naszym niesabna eniem wiecie, powinnis My was nie wolni Polacy w wolnym S my mo wic o tym, o czym Krajowi mo wic nie wolno. dac Musimy z a , by Polacy w kraju byli wolnymi we wasnej Ojczyz nie, we wasnym domu, wolnymi du i wreszcie wolnymi w wielkiej rodzinie w wierze, w przekonaniach, w wyznawaniu swego s wiatopogla narodo w 20.

du na obszernos cych sie na Ze wzgle c i ro z norodnos c postulato w, pojawiaja cza c te, kto amach analizowanych artykuo w, poddaem je kategoryzacji, a re dy. Dzie ki temu udao sie zyskac wyraz ay podobne pogla bardziej przejrzysty obraz z celo w i da en , wyznaczanych narodowi polskiemu, a w niekto rych przypadkach cym na emigracji, przez autoro tylko jego przedstawicielom przebywaja w pubcych na amach Dziennika Polskiego. Warto w tym miejscu zaznaczyc likuja , z e du polskiego na uchodz c cze s byli pos ro d nich przedstawiciele rza stwie, a wie c pan , choc poza wypowiedzi moz na rozpatrywac jako propagande stwowa powstaa , w specyficznej, emigracyjnej sytuacji. Kategorie wyste puja ce wie cej niz Polska jeden raz przedstawia tabela 7. Powyz szy rozkad postulowanych celo w wynika, moim zdaniem, z charakteru samej emigracji niepodlegos ciowej, kto ra miaa stricte polityczne podoz e. W konpienie teks cie przedstawionych wczes niej rezultato w analizy tres ci nie dziwi wysta z na pierwszym miejscu da enia do wolnos ci i niepodlegos ci Polski. Na drugim sie natomiast elementy zwia zane z przynalez do narodu miejscu pojawiaja nos cia s czuli sie emigranci. Moz wspo lnoty ideologiczno-kulturowej, kto rej cze cia na
20

Jw.

106

Jacek Poznan ski

TABELA 7

Postulaty dotyczace narodu polskiego w podziale na kategorie Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 Cel niepodlegos c i wolnos c Polski ci, toz zachowanie polskos ci, pamie samos ci narodowej, polskiej zyka, wiary kultury, je jednos c granica pomoc rodakom w kraju i za wschodnia obrona granic i pozycji Polski w Europie cznos a c z narodem w kraju manifestowanie polskos ci z przedwojennych granic Polski niezgoda na rezygnacje pien Liczba wysta 27 12 7 4 4 3 2 2

podejrzewac , z e przynalez nos c ta funkcjonowaa w ich s wiadomos ci niezalez nie od miejsca zamieszkania i posiadanego obywatelstwa, a nawet, w przypadku modcie tej kwestii wymagaszych pokolen , miejsca urodzenia, aczkolwiek rozstrzygnie bnych badan oby odre . elemento Wyniki przeprowadzonej analizy tres ci pozwoliy na rekonstrukcje w ci zbiorowej i ideologii narodowej funkcjonuja cych w zbiorowos pamie ci polskich cych na amach emigranto w w Wielkiej Brytanii, a przynajmniej tych publikuja oni zwia zek z polska Dziennika Polskiego. W swych wypowiedziach deklaruja i pamie cia zbiorowa , a jednoczes sie zakadac zek kultura nie zdaja , z e taki sam zwia puje w przypadku ich czytelniko cym sie w artykuach nazwom wyste w. Pojawiaja wydarzen historycznych, oso b czy tez zwyczajo w, symboli i instytucji generalnie wyjas z zaoz nie towarzysza nienia, kto re by je definioway. Autorzy wychodza enia, czytelnikom znane, z oni wiedza niezbe dna z e wszystkie te elementy sa e dysponuja do zrozumienia komunikowanych tres ci. Wiedza ta wynika z faktu przynalez nos ci do narodu polskiego, a dokadniej z socjalizacji w duchu polskiej toz samos ci narodowej, kto ra mo wimy tu o socjalizacji pierwotnej w przypadku pierwszego pokolenia emigranto w miaa miejsce jeszcze na terenie ojczystego kraju. emigracyjna instytuDziennik Polski moz emy rozpatrywac jako specyficzna . Przez lata swego istnienia zapewnia i nadal zapewnia czytelnikom w wie kcje cym w Wielkiej Brytanii stay kontakt z ojczystym szos ci Polakom zamieszkuja zykiem i kultura . Jednoczes je nie prezentuje na swoich amach elementy polskiej one charakter sa do cych i postulato ideologii narodowej. Maja w wartos ciuja w. Jez eli za wspominanym juz Florianem Znanieckim stwierdzimy, z e ideologia narodowa jest dzieem jednostek przodowniko w intelektualnych, to Dziennik Polski kto ideologiczne moz emy uznac za medium, za pomoca rego te jednostki przekazuja

c Pamie zbiorowa i ideologia narodowa polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii

107

cych do polskiego narodu. Chca w ten sposo tres ci zbiorowos ci odbiorco w nalez a b sie przy tym odwoaniami wywrzec wpyw na ich postawy i zachowania. Posuguja ci zbiorowej. do elemento w pamie ro Oczywis cie istnieja z ne koncepcje spoecznego oddziaywania medio w. Bez przeprowadzenia odpowiednich badan nie moz emy stwierdzic , jaki by rzeczywisty wpyw ideologii narodowej prezentowanej na amach Dziennika Polskiego na zbiorowos c emigranto w. Zawarte w niniejszym artykule wyniki analizy tres ci jednak hipotezy o istnieniu wspo potwierdzaja lnej dla Polako w w Wielkiej Brytanii ci zbiorowej, w kto elementy zwia zane z odzyskaniem ba dz pamie rej dominuja niepodlegos . Na tej pamie ci opiera sie ideologia narodowa, utrata ci przez Polske ca niezomna walke o wolnos przedstawiaja c i niepodlegos c jako podstawowy cel, do kto rego powinni daz yc Polacy. cych sie na pamie c Przeprowadzona rekonstrukcja tres ci, skadaja zbiorowa narodowa przedstawicieli polskiej emigracji niepodlegos i ideologie ciowej w Wielcy materia do badan kiej Brytanii, moz e stanowic interesuja poro wnawczych, cych obecnos dotycza ci tego typu tres ci w wypowiedziach przedstawicieli innych polskich zbiorowos ci emigracyjnych i krajowych.

ABSTRACT Collective memory is an array of images about a common past shared by the members of a given community or group. It is one of the elements of their identity that facilitates their integration. As such, it can be the basis of ideologies which function within a group. The present article is an attempt to reconstruct the elements of collective memory and national ideology of the representatives of Polish independence emigration in Great Britain. This is done in the form of an analysis of the contents of articles which appeared in the Dziennik Polski published in London.

reklama

NASZE WYDAWNICTWA
INST YT UT ZACHODNI ul. Mostowa 27 61-854 Pozna tel. 061 852 28 54 fax 061 852 49 05 e-mail: wydawnictwo@iz.poznan. pl

Maria Wagin ska-Marzec

CIZNA BAYREUTH POWIKANA SPUS

TEATRU WAGNERA SPORY WOKO
Seria Studia Niemcoznawcze nr 83 Streszczenie w je zyku niemieckim ISBN 978-83-87688-77-6 Poznan 2007, 360 ss. ; 24 ss. z fotografiami cena 30 z Badacze w wie kszym stopniu pos wie cali dota d uwage w swoich publikacjach dzieom Ryszarda Wagnera. Temat festiwali wagnerowskich podje ty przez Marie Wagin ska -Marzec w znakomity sposo b wypenia luke istnieja ca w tej dziedzinie w literaturze polskiej. Go wny nacisk autorka pooz ya na wspo czesne funkcjonowanie festiwali wagnerowskich i ich miejsce w pejzaz u kulturalnym Niemiec. W tle pojawiaja sie mechanizmy administracyjno-ekonomiczne festiwali, a takz e problemy inscenizatorskie zwia zane z pro bami poszukiwania nowego wyrazu artystycznego. Prace otwiera rys historyczny, kto ry w skondensowany sposo b prezentuje zala z ki przyszych konflikto w i nieporozumien ro wniez ws ro d potomko w Wagnera, w znacznym stopniu wpywaja cych na ksztat biez a cy festiwali. Opracowanie nie jest jedynie zwyczajnym przedstawieniem fakto w czy opisem historycznym. Odwouja c sie do bogatej i krytycznie potraktowanej literatury stanowi znacza cy przyczynek do badania recepcji muzyki R. Wagnera i interesuja ca pro be wyjas nienia uwikan sztuki i polityki. (Z recenzji Janusza Kempin skiego)