Jacek Walczyski

LEGENDA I RZECZYWISTO O YCIU KARIERZE I MIERCI

ELVISA PRESLEYA

EPILOG

SYMBOL EPOKI
Trwajca ponad dwadziecia lat kariera artys tyczna Elvisa Presleya jest najlepsz odpowiedzi dla tych wszystkich, ktrzy w rock and rollu chcieli widzie jedynie przelotn mod, chwilowe szalestwo. Musieli przyzna, e Presley znacznie przers ramy muzyki modzieowej, stajc si jednym z najwybitniejszych jej przedstawicieli czyli tak zwanym all round entertainer wykonawc uniwersalnym. Sw muzyk ucielenia jak ju nieraz wspominaem stary amerykaski mit o pucybucie we wspczesnym wydaniu. O pucybucie, ktry wasn prac zdobywa miliony. Jego przykad pocign tysice naladowcw, przewanie biednych jak on chopakw marzcych o sawie i bogactwie jakie stay si udziaem eks -szofera z Memphis. Trzeba stwierdzi, e Presley nie by osamot niony w swym posannictwie. On stworzy t yp wykonawstwa, The Beatles now muzyk, natomiast zasug Boba Dylana byo stworzenie odrbnej formuy literackiej. Za jego to przyczyn rock and roll zerwa niemal definitywnie ostatnie wizy czce go z tradycyjn muzyk rozrywkow, stajc si samodzieln dziedzin wypowiedzi artystycznej. Bohaterem utworw Dylana jest zwyky przecitny Amerykanin a gwnym motywem potpienia bezmylnej pogoni za pienidzem i luksusem, pogarda wszechogarnia jcego konformizmu i pustki ycia. Nigdzie indziej, jak wanie tu poetycka metafora wywiera silniejsze wraenia ni plakatowe hasa. Typowym przykadem jest surrealistyczna ballada sabego czowieka Ballad of a Thin Man, ktrej bohater przecitny, zwyky Amerykanin, staje si uczestnikiem takiego splotu dziwnych faktw, e nie mieszcz si one w ramach jego ustabilizowanej egzystencji. Pierwsze nagrania Presleya wywary ogromne wraenie na tysicach modych Anglikw. Dotychczas w

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

muzyce rozrywkowej niepodzielnie krlowali Frank Sinat ra, Frankie Laine, Yves Montand czy Bing Crosby. Utwory Presleya, Little Tony'ego, Tommy Steela czy Little Richarda stay si ideaem tego, co modzi ludzie chcieli gra,. Muzyka chwycia, gwnie za spraw utworw Beatlesw, a chwyci musiaa gdy utwory te swoj spontanicznoci i swobod ekspresji przypominay pierwsze nagrania Presleya. Byo to tym atwiejsze, e gdy Presley po powrocie z wojska przesta piewa dynamiczny i spontaniczny rock, tradycyjna muzyka rozrywkowa wchona jego naladowcw. Paul Anka, Neil Sedaka czy Ricky Nelson niczym nie rnili si od innych rozrywkowych wykonawcw. Dopiero pojawienie si na muzycznym firmamencie zespou The Beatles stanowio zwrot do rde tej muzyki. Warto te wspomnie o har monizujcej gospelowo piosence I Want to Hold Your Hand Chciabym trzyma twoj rk opartej na wzorcach amerykaskiego tradycjonalizmu. Niezaprzeczaln zasug Presleya dla kultury wiatowej jest wzniecenie zarzewia buntu pokolenia, uatwienie zrozumienia tosamoci modych. We wszystkich nastpnych falach inwazji muzyki rockowej, kultura jednoci pokole kolejnych buntownikw w zakresie obyczajw, czy te kwestionowania istniejcych wartoci bya zawsze programowo czona wanie z muzyk. Elvis sta si pierwszym, ktry w muzyce rock and rollowej nada walor pokoleniowy a jednoczenie awansowa j do rangi samoistnej wartoci kulturotwrczej. Sta si symbolem w subkulturze amerykaskiej i wiatowej. Jego utwory stay si ideaem tego co chciano gra i piewa, W rytmice rock and rolla dopatrywano si znaku dekadencji, naszych czasw i znamion buntu bez powodu, doszukiwano si atawistycznych tsknot czowieka do ttna w onie matki. Szukano rde jej popularnoci i wszechogarniajcej akceptacji wrd modych w obycza ju, w prozaicznej potocznoci tekstw, od egzaltacji do prymitywizmu muzycznego, ktry dociera do kadego czowieka bez wzgldu na jego wraliwo. Elvis Presley pozostanie w naszej pamici jako symbol epoki, symbol buntu pokolenia. Buntownik, ktry sw muzyk, sposobem bycia przeciwstawi si temu, co na rynku muzycznym lat pidziesitych byo skostniae, nudne i przestarzae.
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

Mit Elvisa to czowiek bez skazy, prawy, uczciwy, agodny, delikatny, pracowity, bez naogw, nie urzdzajcy skandali, pozytywny w kadym amerykaskim calu. Tak przedstawiaj go niemale wszyscy biografowie od Harbinsona poczwszy a na Barry'm Grave sie skoczywszy. Tylko nieliczni prbowali odmitologizowa, odbrzowi jego posta i nada mu cechy czo wieka z krwi i koci, wycign z jego yciorysu te dwuznaczne momenty, ktre wiadcz e Elvis Presley to nie tylko pomnik lecz take czowiek, taki sam jak kady z nas. Pomijajc tandetn, kiczowat, obliczon wycznie na tani emocj, w wikszoci zmylon histori napisan przez Heblera i Westw, naley zwrci uwag na byo nie byo ciekaw publikacj jak jest ksika Alber ta Goldmana pt: ELVIS. Mimo e ju j raz charakteryzowaem, zrobi to w skrcie raz jeszcze. Ukazuje ona Elvisa w innym, najczciej nie najlepszym wietle, czasem wrcz wulgarnego, rozkapryszonego, rozpasanego erotomana. Przedstawia liczne fakty (!) i niedyskrecje z ycia artysty, tak dogbnie i szczegowo, e czasami odnosi si wraenie, e autor osobicie asystowa przy niektrych wydarzeniach lub te specjalnie wyszukiwa tylko te najgorsze, drastyczne a nawet wulgarne i aroganckie, ordynarne momenty z ycia Presleya, tak jakby koniecznie i za wszelk cen pragn przedstawi piosenkarza wycz nie jako rozpuszczonego, zdegenerowanego, zepsutego pienidzmi, saw i powodzeniem oraz narkotykami snoba i erotomana. Niektre z czasopism skrztnie podchwytyway i publikoway fragmenty z ksiki Goldmana, ubarwiajc je jeszcze wasn fantazj, jak na przykad nasza Kobieta i ycie, kt ra w styczniowym numerze z 1985 roku, zamieszczajc opis sypialni Presleya, umiecia w niej na suficie ekran do ogldania filmw pornograficznych. Jak Elvis traktowa filmy pornograficzne, wiemy dobrze chociaby wanie z ksiki Goldmana. Inne czasopisma, stosujce przedruk niejednokrotnie raco myliy fak ty nawet tak oczywiste jak daty urodzin i mierci piosenkarza. Niemniej jednak, bez wzgldu na to czy historie te s prawdziwe czy zmylone, wyssane z palca dla stworzenia atmosfery czy posmaku skandalu, chci zrobienia duych pienidzy na legendzie i nazwisku KRLA, to cytujc za Markiem Gaszyskim my ktrzy Elvisa kochamy, nie powinnimy od tych wiadomoci ucieka. Potwierdzaj one bowiem tez, e by czowiekiem jak kady z nas. I tak nie zmieni one naszego sentymentu i uwielbienia dla Elvisa. By tym, kim by. Bawi, wzrusza, budzi emoc je i refleksje. Psychologom i socjologom zabi sporego klina. Bez wzgldu na to jaki by
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

naprawd piewa wspaniale. Trafia do uszu i serc tych, ktrzy go kochali. Jego prywatny dramat, burzliwe ycie i tragiczny koniec uczowieczyy go. Stworzyy sylwetk czo wieka, o ktrym powiedziano, e by to wielki may czo wiek big little man. Rock and roli przesta by tradycyjn muzyk rozrywkow i dziki interpretacjom Presleya, Beatle sw, Dylana sta si samodzieln dziedzin wypowiedzi artystycznej Pierwsza fala rock and rolla przyczynia si do prawdziwej rewolucji nie tylko w wiecie muzyki rozrywkowej lecz w caym spoeczestwie. Rodzice, wychowawcy, Koci, prasa, policja i wszyscy liczcy ponad dwadziecia pi lat byli przeciwni tej nowej modzie w muzyce; wszyscy poniej dwudziestu piciu lat za! Modzi ludzie chcieli by inni inaczej si ubiera, inaczej zachowywa, sucha innej muzyki. Synonimami muzyki starszego pokolenia byli: Frank Sinatra, Bing Crosby, Dean Martin ich antonimami: Elvis Presley, Little Richard, Buddy Holly. Powszechnie, aczkolwiek bdnie uwaa si, e rock and roll to muzyka biaych, bo rzeczywicie w poowie lat pidziesitych i szedziesitych waciwie tylko biali piosenkarze Bill Haley, Elvis Presley, Eddie Cochrane, Buddy Holly lansowali i popularyzowali ten kierunek. Ale pocztki muzyki rock and rollowej sigaj muzyki murzyskiej bluesa i rhythm and bluesa. Rhythm and blues istnia ju w gettach murzyskich Nowego Jorku, Chicago, Filadelfii, Detroit i Los Angeles. Wykonywany by w maych klubach i lokalach tanecznych przez nikomu dzi ju nie znanych i zapomnianych piosenkarzy i instrumentalistw. Pierwszym wsplnym hymnem caego wczesnego modego pokolenia by utwr Rock Around the Clock. Pierwszym gwiazdorem rock and rolla by bez wtpienia Bill Haley. Muzykalny, zdolny, czuy na wahania mody, wprowadzi do swej muzyki elementy charakterystyczne dla czarnych wykonawcw, Na estradzie wykonywa podpatrzony taniec, efektowne skoki, rytmiczne ruchy, ktrymi ekscytowa widzw, stosowa charakterystyczny, peen murzyskiej ekspresji sposb gry na gitarze. Wystpowa z zespoem The Saddlemans, ktre mu wkrtce zmieni nazw na The Comets Komety symbol prdkoci. Podchwyci te zwroty z gwary modzieowej: see you later alligator, crazy, man crazy, go man go i wykorzystywa je w tytuach i tekstach swych piosenek.
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

Midzynarodow saw zdoby rol w filmie Rock around the clock. Do Wielkiej Brytanii przyby otoczony kordonem policji a potem odby podr specjalnym, potajemnie uruchomionym pocigiem. Ale kariera Billa Haleya skoczya si bardzo prdko rzeczywicie jak kometa. W okresie najwikszej sawy mia ju 30 lat, by onaty, mia pi cioro dzieci. Pozostay po nim, dzi ju przez nikogo nie piewane przeboje, zdjcia ukazujce pucoowatego starszego pana z fantazyjnie zakrconym loczkiem na ysiejcej gowie. Rozpali ogie rock and rolla, by pierwsz supergwiazd tej muzyki, lecz na fali popularnoci utrzyma si na przestrzeni zaledwie trzech, czterech lat. Jego miejsce na duej zaj Elvis Presley. To Presley sta si motorem napdowym rock and rolla, nagrywajc takie piosenki jak Hound Dog i Blue Suede Shoes. Do muzyki tej doda take pewne echa stylu country, syszalne w je go stylu wokalnym i w grze towa rzyszcego mu zespou instrumentalnego. Wpyw na to miao zapewne, poudniowe pochodzenie Elvisa. Ze Stanw Zjednoczonych d o Europy, wraz z muzyk rock and rollow powdrowaa moda. Pojawili si modociani eleganci, z ekstrawaganckimi fryzurami, z fal wosw na lub nad czoem, przylizani brylantyn, w dugich marynarkach, kolorowych koszulach z abotami, kolorowymi krawatami, muszkami lub aksamitkami, w przykrtkich kraciastych lub pasiastych spodniach i w byszczcych, szpiczastych butach na wysokim podbiciu. W Anglii nazywano ich Teddy boys, a u nas bardziej swojsko bikiniarze. Modzie ta spdzaa wikszo wolnego czasu w barach i klubach, wydawaa pienidze na pyty, motocykle, gitary i skrzane kurtki. Byo to pokolenie bardzo samodzielne, majce swoje problemy i swoj mod. Nasi bikiniarze, podobnie jak angielscy teddy boys, nosili mieszne fryzury, welwetowe marynarki i krtkie, wskie spodnie, tzw. rury, buty na soninie, aksamitne krawatki lub byszczce sznureczki z klamerkami.

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

Tak wanie ubiera si w tym czasie Elvis Presley kopiowali wic jego ubir, styl bycia i zachowania, a take naladowali jego piosenki i sposb poruszania si po estradzie. Tak wygldali i podobnie piewali Billy Fury, Jim Dale, Tommy Quickly, we Francji Johnny Hallyday i Frank Alamo, w Polsce Janusz Godlewski, Wojciech Gssowski, Wojciech Korda, Bogusaw Wyrobek i Michaj Burano. W Wielkiej Brytanii Presley te mia wielu naladowcw i konkurentw, jednake aden z nich nie by w stanie mu dorwna, ani talentem ani popular noci. Nie dokonali tej sztuki Tommy Steele, Marty Wilde, Adam Faith, Muddy Waters czy John Leyton. Pod wielkim wpywem Elvisa Presleya by Cliff Richard. W naszym kraju moda na rock and roll nie przyja si co prawda na duej, lecz miaa ogromny wpyw na rozwj muzyki modzieowej, ktr nazwano bigbeatow. W 1959 roku powsta pierwszy zesp uprawiajcy muzyk rock and rollow nazwany Rhythm and Blues cho z prawdziw muzyk rockow mia niewiele wsplnego. Jego pierwsze przeboje byy niez byt udane a czsto wrcz nieudane, moe dlatego e zesp zbyt nastawi si ma naladownictwo przebojw Presleya. W tym samym czasie na naszych estradach pojawili si piosenkarze i zespoy, ktrych miao moemy nazwa prekursorami polskiego rocka. Bogusaw Wyrobek, Carmen Moreno, zesp Zygmunta Wicharego oraz Marek Tarnowski, Janusz Godlewski, Wojciech Gssowski a pniej Wojciech Korda, Ada Rusowicz, Helena Majdaniec, Karin Stanek, Michaj Burano, najlepsza wrd grupy Halina Frckowiak oraz specjalizujcy si w naladownictwie Ricky'ego Nelsona Toni Keczer wykonujcy gwnie piosenki typu country and western. Rock and rollowe piosenki tych wykonawcw mona byo usysze jedynie z estrady, rzadziej z radia i jeszcze rzadziej z pyt. Wszystkich tych wykonawcw cechowao jedno: piewajc rock and rollowe kompozycje z repertuaru Elvisa Presleya, Paula Anki, Neila Sedaki czy Cliffa Richarda niemiosiernie kaleczyli jzyk angielski. Dopiero po dwudziestu latach, parodie piosenek Elvisa Presleya wykonywane przez Krzysztofa Krawczyka oraz Wojciecha Gssowskiego mona byo uzna za cakiem poprawne a niektre z nich nawet za bardzo udane. Krzysztof Krawczyk nagra pyt dugograjca pt: Dobry stary rock, na
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

ktrej znalazy si takie hity jak Pretty woman, Only you, Memphis Tennessee, Diana, Hound dog, Blue suede shoes oraz wietna interpretacja pio senki Return to sender. Na longplayu zatytuowanym Love me tender moemy posucha ciekawych interpre tacji Wojciecha Gssowskiego piosenek z repertuaru Presleya Love me tender, Fever, That's all right, Are you lonesome tonight czy Heartbreak Hotel. Tym razem utwory te charakteryzowa wysoki poziom artystyczny i wietny kunszt wokalny. Rock and roll to w kadym calu muzyka modzieowa, dodajmy muzyka modziey bardziej swobodnej i wolnej anieli jej rwienicy z drugiego, trzeciego czy nawet czwartego dziesiciolecia dwudziestego wieku. Nastolatki tamtych lat nie interesoway si muzyk, nie miay gwiazd i idolw ich zainteresowa nia i uczucia wypeniali gwiazdorzy ekranu Rudolf Valentino, Mae West, Marlena Dietrich, a w Polsce Franciszek Brodniewicz, Eugeniusz Bodo, Jadwiga Smosarska, Elbieta Barszczewska czy Aleksander abczyski. Natomiast w latach pidziesitych rock and roll wkroczy do szk. Granica wieku modych ludzi interesujcych si rock and rollern znacznie si obniya tendencja ta utrzymywaa si i nawet wyraniej zaznaczaa w latach szedziesitych i siedemdziesitych, by obecnie jeszcze bardziej si obniy. Rock and rollowe piosenki opowiaday o szkole, o problemach i kopotach rodzicw z dziemi i odwrotnie, o modnych wwczas tacach, modzieczej mioci, o obowizujcej w modzieowych rodowiskach modzie i muzyce. Teksty tych piosenek opisyway sprawy najbardziej istotne dla nastolatkw pierwsze randki, poca unki, nieporozumienia. wiatow popularno zaznaczon picioma milionami pyt zdoby Paul Anka piosenk Diana opowiadaniem o pierwszej, gorcej i nieodwzajemnionej mioci do szkolnej koleanki. Rock and roll przey i przeyje zapewne jeszcze niejedno pobone yczenie. Powodem tego nie s wcale jakie specjalne wartoci artystyczne tej muzyki jak chcieliby sdzi jej zwolennicy, ani te finansowe wsparcie sponsorw i przemysowcw rozrywki jak zdaj sie zauwaa jej przeciwnicy. Elvis odszed nie odesza jednak jego legenda. Przeciwnie, yje na nowo. Dzi gdy od pamitnych sierpniowych dni mino ju dziesi lat, nikt chyba nie ma ju wtpliwoci, e Presley ma zapewnione trwae i naruszalne miejsce w historii wiatowej muzyki rozrywkowej.
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

I dopki trwa bdzie pami po Elvisie Presle yu i innych wielkich przedstawicielach i kapanach rock and rolla, tak dugo rock and roli trwa bdzie. Zmianom mog podlega natomiast jego formy, poniewa warunki spoeczne w jakich si narodzi pozostay nie zmienione wrcz przeciwnie, wykazuj tendencj do ogarniania coraz wikszych poaci naszego globu.

Dobrnlimy do koca opowieci. Mina wanie dziesita rocznica mierci Elvisa Presleya. Ale ON nie odszed, jest wrd nas na pytach, tamach, filmach, ksikach, kasetach video, Jego gos, p iosenki towarzyszy nam bd a do koca, do wynionego, wymarzonego miejsca w Dolinie Spokoju, w Hotelu Zamanych Serc, na kocu Ulicy Samotnoci...
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Epilog SYMBOL EPOKI

Posuchajmy piosenek Elvisa. Zacznijmy od Heartbreak Hotel, potem Love Me Tender, Surrender, It's Now Or Never, And I Love You So..., a po My Way, Moody Blue, Way Down

Sosnowiec, 16 sierpnia 1987

Nastpny rozdzia: DODATKI I NIEKTRE FAKTY, PLOTKI I CIEKAWOSTKI Z YCIA I KARIERY ELVISA PRESLEYA

Dokument w f ormacie *.pdf moe by wykorzystany wycznie do uytku osobistego bez prawa do dalszego obrotu i obiegu komercyjnego lub handlowego i nie moe by poddawany modyfikacjom bez zgody autora edycji. Naley go traktowa tak, jak ksik wypoyczon do przeczytania.

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

Wszelkie prawa zastrzeone