ROCZNIKI PASTWOWEGO ZAKADU HIGIENY

___________________________________________________________________________

2012, tom 63, Nr 2

___________________________________________________________________________ ARTYKUY PRZEGLDOWE The influence of components of diet on the symptoms of ADHD in children. K. Konikowska, B. Regulska-Ilow, D. Raska ............................................................... ...127 Czynniki ywieniowe w zapobieganiu chorobie Alzheimera. J. Wyka ................................................................................................................................. 135 Kofeina powszechny skadnik diety i jej wpyw na zdrowie. R. Wierzejska .........................................................................................................................141

ARTYKUY ORYGINALNE Polimorfizm TaqIB genu CETP a stenie lipidw u pacjentw z nadwag i otyoci. L.M. Pachocka, M. Wodarczyk, G. Nowicka, L. Kosiewicz-Latoszek, D. Wolaska, I. Stolarska .................................................................................................... 149 Struktura spoycia kwasw tuszczowych a profil lipidowy u osb z nadwag i otyoci. D. Wolaska, L. Kosiewicz-Latoszek. ................................................................................ 155 Wykorzystanie diety ubogoenergetycznej o zmodyfikowanym skadzie puli kwasw tuszczowych w terapii zespou metabolicznego. E. Pakowska, E. Bartnikowska, D. Owsiak ....................................................................... 163 Ocena stosowania uywek ze szczeglnym uwzgldnieniem spoycia kofeiny w wybranej grupie kobiet karmicych piersi. A. Pituch, J. Hamuka, A. Wawrzyniak, K. Zdanowski: ....................................................... 171 Ocena spoycia beta-karotenu, likopenu i luteiny w wybranej grupie osb dorosych. J. Hamuka, A. Wawrzyniak, A. Sulich .................... 179 Ocena wybranych produktw zboowych jako rda tiaminy i niacyny w diecie. J. Czaja, A. Lebiedziska, A. Dawidowska, K. Panasiuk, P. Szefer .................................... 187 Suplementy diety w ywieniu uczniw Szkoy Mistrzostwa Sportowego. T. Seidler, A. Sobczak .......................................................................................................... 193 Zawarto tuszczu i skad kwasw tuszczowych w wybranych produktach ywnoci wygodnej. M. Drzewicka, H. Grajeta, J. Kleczkowski ....................................................................... 199 Zawarto niektrych skadnikw odywczych i potencjalnie szkodliwych w ziemniakach jadalnych pochodzcych z sieci handlowej. B. Wjcik-Stopczyska, M. Grzeszczuk, B. Jakubowska ................................................

207

Stan wiedzy o ywnoci i ywieniu w grupie uczniw ostatnich klas szk ponadgimnazjalnych. M. Wojta, A. Koajtis-Doowy .......................................................................................... 213 Poziom wiedzy modziey gimnazjalnej i licealnej z zakresu czynnikw ryzyka i profilaktyki miadycy. E. Mdrela-Kuder ............................................................................................................... 219 Stan wiedzy na temat produktw misnych jako gwnego rda sodu w diecie wrd lubelskich studentw. A. Latoch ............................................................................................................................. 225 Wybrane aspekty stylu ycia pracownikw brany hotelarskiej. M. Gacek ........................................................................................................................... 233 INSTRUKCJA DLA AUTORW ...........................

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63,127-134

THE INFLUENCE OF COMPONENTS OF DIET ON THE SYMPTOMS OF ADHD IN CHILDREN

WPYW SKADNIKW DIETY NA OBJAWY ADHD U DZIECI

K. Konikowska, B. Regulska-Ilow, D. Raska

Zakad Dietetyki, Wrocawski Uniwersytet Medyczny, 51-616 Wrocaw, ul. Parkowa 34 e-mail: bozena.regulska-ilow@am.wroc.pl

STRESZCZENIE U wikszoci dzieci przyczyna wystpowania ADHD nie jest do koca znana, a jego etiologia jest wieloaspektowa. Konwencjonalne leczenie tego schorzenia oparte jest na poczeniu terapii behawioralnej, psychologicznej oraz farmakoterapii. Farmakoterapia wykazuje wysok skuteczno w leczeniu ADHD, jednak czsto wie si ona z wystpowaniem niepodanych efektw ubocznych, takich jak: brak apetytu, utrata masy ciaa, zahamowanie wzrostu, ble brzucha, ble gowy, problemy z zasypianiem, wzrost cinienia krwi. W ostatnich latach mona zauway wzrastajce zainteresowanie zastosowaniem dietoterapii w leczeniu ADHD, zwaszcza kiedy standardowa farmakoterapia nie przynosi poprawy stanu zdrowia. Zarwno dieta kobiety ciarnej, karmicej, jak i dziecka moe mie wpyw na rozwj i pogbienie objaww zespou hiperkinetycznego. Istnieje wiele dowodw, ktre wskazuj, e ADHD jest zwizany z czynnikami ywieniowymi. Przewleke niedobory niektrych skadnikw mineralnych, takich jak: cynk, elazo, magnez, jod mog mie znaczcy wpyw na rozwj i pogbienie objaww ADHD u dzieci. Szczegln rol w diecie kobiety w ciy, karmicej oraz dziecka odgrywaj take kwasy tuszczowe omega-3, a gwnie DHA, ktre s niezbdne do prawidowego rozwoju i czynnoci mzgu u dziecka. Ich przewleky niedobr moe przyczynia si do zwikszonego ryzyka wystpowania ADHD u dzieci. Autorzy kilku bada wykazali korzystny wpyw eliminacji produktw spoywczych zawierajcych syntetyczne dodatki do ywnoci, m.in.

barwniki i konserwanty na zachowanie u dzieci z ADHD. Pozytywne efekty przyniosa take eliminacja z diety produktw bdcych bogatym rdem salicylanw. Zaobserwowano ponadto, e spoycie produktw z niskim indeksem glikemicznym przyczynia si do zmniejszenia objaww choroby u niektrych osb nadaktywnych. Dostarczenie odpowiedniej poday skadnikw odywczych i mineralnych oraz ewentualne wyeliminowanie niektrych produktw spoywczych z diety jest szczeglnie istotne w okresie rozwoju i intensywnego wzrostu dziecka. Omwiono zagadnienia dotyczce roli diety w leczeniu dzieci, u ktrych rozpoznano ADHD oraz znaczenia niedoborw niektrych skadnikw mineralnych i dugoacuchowych wielonienasyconych kwasw tuszczowych w przebiegu ciy i rozwoju dziecka. Istnieje potrzeba dalszych bada w tym zakresie w celu oceny potencjalnej skutecznoci diety w leczeniu objaww ADHD.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 135-140

CZYNNIKI YWIENIOWE W ZAPOBIEGANIU CHOROBIE ALZHEIMERA

NUTRITIONAL FACTORS IN PREVENTION OF ALZHEIMERS DISEASE

J. Wyka

Zakad ywienia Czowieka, Katedra Technologii Rolnej i Przechowalnictwa, Centrum Nauk o ywnoci i ywieniu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocawiu, 51-630 Wrocaw, ul. Chemoskiego 37/4 e-mail: Joanna.Wyka@up.wroc.pl

STRESZCZENIE Sposb ywienia w kadym wieku istotnie wpywa na organizm czowieka, a ludzie starsi, wraz ze swoimi tradycjami ywieniowymi, a take przebytymi chorobami, wymagaj czsto specyficznej

interwencji dietetycznej. Prawidowy sposb ywienia jest wanym elementem stylu ycia, ktry moe sta si czynnikiem sprzyjajcym tzw. zdrowemu, pomylnemu starzeniu si (ang. successful aging) i oddala w czasie rozwj niezakanych, przewlekych chorb metabolicznych

diagnozowanych w najwikszej liczbie wrd ludzi starszych. Choroby neurozwyrodnieniowe zakwalifikowane zostay do chorb przewlekych o nadal kontrowersyjnej etiologii. Przypuszcza si jednak, e niektre czynniki ywieniowe, jak odpowiednie spoycie witamin z grupy B, witamin antyoksydacyjnych oraz wielonienasyconych kwasw tuszczowych moe odgrywa istotn rol w ich zapobieganiu i leczeniu. Dieta obfitujca w warzywa i owoce, penoziarniste pieczywo, mleko i produkty mleczne, zawierajca ryby, a take oleje rolinne oraz orzechy dostarcza wszystkich niezbdnych skadnikw pokarmowych. Odpowiednie poczenie tych produktw spoywczych w potrawy, szeroko opisywane w literaturze jako dieta rdziemnomorska, sprzyja dugiemu yciu w zdrowiu.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63,141-147

KOFEINA - POWSZECHNY SKADNIK DIETY I JEJ WPYW NA ZDROWIE

CAFFEINE COMMON INGREDIENT IN A DIET AND ITS INFLUENCE ON HUMAN HEALTH

R. Wierzejska
Zakad ywienia i Dietetyki z Klinik Chorb Metabolicznych i Gastroenterologii, Instytut ywnoci i ywienia, 02-903 Warszawa, ul. Powsiska 61/63 e-mail: R.Wierzejska@izz.waw.pl

STRESZCZENIE

Kofeina jest skadnikiem ywnoci regularnie spoywanym przez wikszo populacji. Jej gwnym rdem w diecie jest kawa, herbata i napoje typu cola. W ostatnim okresie nastpi znaczny rozwj rynku produktw z kofein, zwaszcza z grupy napojw energetyzujcych i suplementw

diety. Substancja ta od lat budzi wiele dyskusji, czy ma pozytywny, czy negatywny wpyw na zdrowie, a grup szczeglnych obaw s dzieci. Dziaanie kofeiny w organizmie polega przede wszystkim na pobudzeniu orodkowego ukadu nerwowego, dlatego jest ona uwaana za najczciej spoywan substancj psychoaktywn. Dziaanie fizjologiczne kofeiny i brak waciwoci odywczych powoduje due zainteresowanie jej wpywem na zdrowie, zwaszcza w odniesieniu do ryzyka chorb sercowo-naczyniowych. Wyniki bada naukowych nie daj jednoznacznej odpowiedzi, wskazujc na wiele czynnikw endogennych i rodowiskowych wpywajcych na metabolizm kofeiny i indywidualne reakcje organizmu. Niemniej w wietle aktualnego stanu wiedzy umiarkowane spoycie kofeiny (do 400 mg dziennie) przez zdrowe osoby dorose nie jest zwizane z ujemnymi skutkami zdrowotnymi. Naley jednak bra pod uwag take inne, wspistniejce zachowania zdrowotne stylu ycia. Nadmierne spoycie kofeiny moe wywoywa niekorzystne efekty, takie jak zbytni pobudliwo, bezsenno, bl gowy, problemy odkowe. Wedug Midzynarodowej Klasyfikacji Chorb i Zaburze Stanu Zdrowia WHO objawy wywoane spoyciem duych iloci kofeiny zakwalifikowane s do dziau zaburze umysowych i zaburze zachowania, powodowanych przez substancje stymulujce. W organizmie kobiet ciarnych metabolizm kofeiny jest znacznie wyduony, a kofeina i jej metabolity swobodnie przechodz przez oysko do podu. Z tego powodu kobietom w okresie ciy zaleca si ograniczenie spoycia kofeiny. Kontrola iloci kofeiny zalecana jest take w diecie dzieci i modziey, przede wszystkim z uwagi na jej oddziaywanie na orodkowy ukad nerwowy, znajdujcy si w okresie intensywnego wzrostu i dojrzewania, gospodark wapniow w organizmie i czas snu. rednie spoycie kofeiny w krajach europejskich ksztatuje si w granicach 280490 mg dziennie. Najwiksze jest w krajach skandynawskich, co wynika z duej konsumpcji kawy. Dane dotyczce spoycia kofeiny w Polsce s nieliczne. W latach 90-tych poprzedniego stulecia oszacowano, e statystyczny Polak spoywa 141 mg kofeiny dziennie. Obecnie w grupie kobiet z regionu warszawskiego stwierdzono rednie spoycie na poziomie 251 mg, a 15% badanych kobiet spoywao ponad 400 mg kofeiny w cigu dnia. Osoby palce tyto spoywaj wicej kofeiny ni niepalce, podobnie jak osoby cierpice na zaburzenia psychiczne. W odniesieniu do wielkoci spoycia kofeiny naley pamita, e jej zawarto w naparach kawy i herbaty w duym stopniu uzaleniona jest od metody parzenia, a zawarto kofeiny w napojach energetyzujcych moe by znacznie zrnicowana, co naley bra pod uwag w dziennej puli kofeiny w diecie.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 149-154

POLIMORFIZM TAQIB GENU CETP A STENIE LIPIDW U PACJENTW Z NADWAG I OTYOCI

CETP GENE TAQIB POLYMORPHISM AND PLASMA LIPIDS IN PATIENTS WITH OVERWEIGHT AND OBESITY L.M. Pachocka1,2, M. Wodarczyk1, G. Nowicka1, L. Kosiewicz-Latoszek1,2, D. Wolaska1, I. Stolarska1
1

Instytut ywnoci i ywienia w Warszawie,

Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa

Zakad Profilaktyki Chorb ywieniowozalenych z Poradni Chorb Metabolicznych, Instytut ywnoci i ywienia, 02-903 Warszawa, ul. Powsiska 61/62 e-mail: lpachocka@izz.waw.pl

STRESZCZENIE Wprowadzenie. Obecnie prowadzone badania wskazuj na wzrost zgonw u osb z niskim steniem cholesterolu w surowicy, ktre spowodowane jest zmniejszaniem frakcji lipoprotein o wysokiej gstoci (HDL-C) i lipoprotein o niskiej gstoci (LDL-C). Cel. Celem pracy bya ocena zwizku pomidzy polimorfizmem TaqIB genu CETP, a steniami wybranych parametrw gospodarki lipidowej u pacjentw z nadwag i otyoci. Materia i metoda. Badaniami objto 73 osoby w wieku 24-68 lat. Otyo androidaln stwierdzono u 90,4% kobiet, w tym u 66,7% ze steniem HDL-C powyej 50 mg/dL. Wyniki. Najwicej z otyoci brzuszn byo heterozygot B1B2 (38,1%). Otyo brzuszna wystpowaa u 48,4% mczyzn, w tym u 25,8% heterozygot B1B2 oraz u 67,7% z HDL>40mg/dl. Stwierdzono, wiksze nieistotne statystycznie stenie TG, TC, LDL-C, procentowej zawartoci masy tkanki tuszczowej (%FM) u pacjentw z genotypem B2B2 w porwnaniu do osb z genotypem B1B1 i B1B2. U kobiet wysze stenie TC, LDL-C oraz HDL-C stwierdzono w przypadku obecnoci genotypu B1B2, natomiast wiksze stenie wszystkich badanych frakcji lipidowych wykazali mczyni z genotypem B2B2, u ktrych stwierdzono take najwiksz zawarto %FM. Wnioski. Uzyskane wyniki wskazuj, e u otyych mczyzn polimorfizm TagIB moe by niezalenym czynnikiem wpywajcym na stenie HDL-cholesterolu.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 155-162

STRUKTURA SPOYCIA KWASW TUSZCZOWYCH A PROFIL LIPIDOWY U OSB Z NADWAG I OTYOCI

FATTY ACID INTAKE AND SERUM LIPIDS IN OVERWEIGHT AND OBESE ADULTS

D. Wolaska1, L. Kosiewicz-Latoszek1,2
1

Instytut ywnoci i ywienia, Warszawa, Medyczny

Instytut Medycyny Spoecznej, Warszawski Uniwersytet

Zakad Profilaktyki Chorb ywieniowozalenych z Poradni Chorb Metabolicznych, Instytut ywnoci i ywienia, 02-903 Warszawa, ul. Powsiska 61/63 e-mail: dwolanska@izz.waw.pl

STRESZCZENIE Wprowadzenie. Jedn z gwnych przyczyn wysokiej zachorowalnoci i umieralnoci spowodowanej chorobami ukadu krenia jest nieprawidowe ywienie, a w tym nie tylko cakowita zawarto tuszczu w diecie, ale rwnie rodzaj kwasw tuszczowych. Cel pracy. Okrelenie zalenoci midzy spoyciem tuszczu, w tym poszczeglnych kwasw tuszczowych a parametrami profilu lipidowego u osb z BMI > 25 kg/m2. Materia i metoda. Badania przeprowadzono w grupie 150 pacjentw w wieku 20-65 lat
2

ze

wskanikiem BMI>25 kg/m . Informacje na temat sposobu ywienia zebrano za pomoc kwestionariusza ankietowego oraz metod wywiadu 24-godzinnego. Na tej podstawie obliczono warto odywcz jednodniowych jadospisw uywajc programu komputerowego Dieta 4.0. Wyliczenia poddano analizie statystycznej przy pomocy programu Statistica. Wyniki. Warto energetyczna analizowanych caodziennych racji pokarmowych (CRP) wynosia rednio 2579,2 786,2 kcal, w tym zawarto tuszczu ogem rwna bya 103,3 45,7 g, co stanowio 34,6 8,5% energii CRP. Zauwaono, i wraz ze wzrostem BMI zwiksza si spoycie kwasw tuszczowych nasyconych (p<0,001). Nie wykazano korelacji midzy spoyciem SFA a CCH, natomiast zaobserwowano ujemn korelacj midzy spoyciem kwasu stearynowego (C18:0) a steniem HDL-C (p < 0,05). Wykazano ujemn korelacj midzy spoyciem MUFA, w tym kwasu

oleinowego C18:1, a steniem TC (p<0,05) i LDL-C. Odnotowano ujemn korelacj midzy PUFA a TC i LDL-C oraz midzy C20:4 a HDL-C i C18:2 a LDL-C. Wnioski. Wpyw na profil lipidowy ma nie tylko oglne spoycie tuszczu, ale rwnie struktura spoycia kwasw tuszczowych. Nieodpowiednie proporcje SFA, MUFA, PUFA oraz zawarto w diecie TFA negatywnie wpywa na stenie lipoprotein w osoczu.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 163-169

WYKORZYSTANIE DIETY UBOGOENERGETYCZNEJ O ZMODYFIKOWANYM SKADZIE PULI KWASW TUSZCZOWYCH W TERAPII ZESPOU METABOLICZNEGO
THE USE OF LOW-CALORIC DIET WITH MODIFIED FATTY ACIDS POOL IN THE THERAPY OF THE METABOLIC SYNDROME E. Pakowska 1, E. Bartnikowska 1, D. Owsiak 2

Wydzia Nauk o ywieniu Czowieka i Konsumpcji, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
2

Klinika Kardiologii i Chorb Wewntrznych, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Katedra Dietetyki, Wydzia Nauk o ywieniu Czowieka i Konsumpcji, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159C e-mail: ewelina.palkowska@poczta.onet.pl

STRESZCZENIE
Wstp. Otyo brzuszna jest gwn skadow zespou metabolicznego. Nadmierny rozrost trzewnej tkanki tuszczowej prowadzi do licznych metabolicznych i hormonalnych zaburze.

Wspwystpowanie nadcinienia, dyslipidemii i insulinoopornoci istotnie zwiksza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 i chorb ukadu krenia.

Cel bada. Celem niniejszego badania bya ocena wpywu ubogoenergetycznej diety (1200-1500 kcal/dob) o zmodyfikowanym skadzie puli kwasw tuszczowych w terapii zespou metabolicznego oraz oszacowanie cakowitego ryzyka zgonw z przyczyn sercowo-naczyniowych przed i po interwencji dietetycznej. Materia i metody. 23 otye osoby w wieku 2965 lat: 14 mczyzn (44,011,9 lat) i 9 kobiet (49,711,3 lat) z zespoem metabolicznym (wedug kryteriw NCEP ATP III) losowo podzielono na 2 grupy: badan (II) i kontroln (I), w ktrych proporcja PUFA n-3/n-6 wynosia odpowiednio 1:5 i 1:10. Warto energetyczna diet bya zbliona. Biaka, tuszcze i wglowodany dostarczay odpowiednio: 18%, 28% i 53% energii caodobowej racji pokarmowej, zawarto bonnika pokarmowego w diecie >29 g/dob, dobowa poda cholesterolu <200 mg. U badanych monitorowano: standardowe parametry antropometryczne, wybrane biochemiczne, skad ciaa oraz warto cinienia ttniczego. Wyniki. Po 12 tygodniach odnotowano istotne zmiany w wartociach kontrolowanych parametrw, jednak nie wykazano istotnych rnic midzy grupami. Znaczcej redukcji ulega masa ciaa pacjentw (8,21,6 kg; p<0,001), obwd talii (13,42,4 cm; p<0,001), wartoci skurczowego i rozkurczowego cinienia krwi o odpowiednio: 11,52,2 mmHg i 7,109 mmHg (p=0,0003 i p=0,0008). Odnotowano take istotn redukcj cakowitego ryzyka zgonw z przyczyn sercowo naczyniowych oszacowanego za pomoc skali Framingham i algorytmu SCORE. Wnioski. Niskoenergetyczna dieta o zredukowanej zawartoci nasyconych kwasw tuszczowych oraz zwikszonej zawartoci polienowych kwasw tuszczowych i bonnika pokarmowego stosowana przez 12 tygodni zmniejszya istotnie nasilenie zaburze metabolicznych u osb otyych z metabolicznym, przez co znaczco zmniejszya ryzyko chorb ukadu krenia. zespoem

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 171-178

OCENA STOSOWANIA UYWEK ZE SZCZEGLNYM UWZGLDNIENIEM SPOYCIA KOFEINY W WYBRANEJ GRUPIE KOBIET KARMICYCH PIERSI
ASSESSMENT OF STIMULANT USE PARTICULARY CAFFEINE INTAKE IN SELECTED GROUP OF THE BREASTFEEDING WOMEN

A. Pituch, J. Hamuka, A. Wawrzyniak, K. Zdanowski

Zakad Oceny ywienia, Katedra ywienia Czowieka, Wydzia Nauk o ywieniu Czowieka i Konsumpcji, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159c e-mail: jadwiga_hamulka@sggw.pl

STRESZCZENIE Wprowadzenie. Biorc pod uwag negatywny wpyw uywek, w tym alkoholu, nikotyny oraz nadmiernego spoycia kofeiny na organizm dziecka i matki, bardzo wanym elementem profilaktyki jest zaprzestanie lub ograniczenie ich stosowania, zwaszcza w okresie ciy i laktacji. Cel bada. Celem pracy bya ocena spoycia alkoholu, palenia papierosw, naraenia na dym tytoniowy oraz spoycia kofeiny w wybranej grupie kobiet karmicych piersi z wojewdztwa mazowieckiego. Materia i metoda. Badanie przeprowadzono w okresie od wrzenia 2010 do marca 2011 roku, wrd 102 kobiety w wieku od 19 do 38 lat. Informacje o spoyciu alkoholu, paleniu tytoniu oraz naraeniu na dym tytoniowy uzyskano metod wywiadu kwestionariuszowego. Do oceny spoycia kofeiny zastosowano metod 3-dniowego biecego notowania i metod czstotliwoci spoycia. rdem informacji o zawartoci kofeiny w spoywanych produktach byy dane literaturowe, a w przypadku napojw energetyzujcych dane producenta zamieszczone na etykietach. Wyniki. Spord wszystkich badanych kobiet (n=102), a 17% respondentek deklarowao spoycie alkoholu, 6% palenie papierosw, a 15% bierne naraenie na dym tytoniowy. rednie spoycie kofeiny, w grupie tzw. konsumentw kofeiny (n=94) wynosio 127,4 76,0 mg/os/dzie dla metody 3-dniowego biecego notowania i 163,4 100,6 mg/os/dzie dla metody czstotliwoci spoycia. Wspczynnik korelacji pomidzy zastosowanymi metodami wynosi r=0,71 (p<0,001). Gwnymi rdami kofeiny niezalenie od zastosowanej metody zbierania danych byy: herbata czarna, ktra dostarczaa okoo 60% kofeiny oraz kawa mielona (okoo 20%) i kawa instant (okoo 13%). Wnioski. Mimo powszechnej wiedzy nt. szkodliwoci palenia papierosw/naraenia na dym tytoniowy oraz spoycia alkoholu i produktw bogatych w kofein, cz respondentek nie zaprzestaa stosowania tych uywek w okresie laktacji, co wskazuje to na konieczno prowadzenia edukacji w tym zakresie.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 179-186

OCENA SPOYCIA -KAROTENU, LIKOPENU I LUTEINY W WYBRANEJ GRUPIE OSB DOROSYCH

THE ASSESSMENT OF -CAROTENE, LYCOPENE AND LUTEIN INTAKE BY SELECTED GROUP OF ADULTS

J. Hamuka, A. Wawrzyniak, A. Sulich

Zakad Oceny ywienia, Katedra ywienia Czowieka, Wydzia Nauk o ywieniu Czowieka i Konsumpcji, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159c e-mail: jadwiga_hamulka@sggw.pl

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Karotenoidy jako zwizki biologicznie czynne, wystpujce w produktach pochodzenia rolinnego, wpywaj korzystnie na zdrowie czowieka chronic go przed rozwojem wielu chorb. Ludzie i zwierzta nie posiadaj zdolnoci syntetyzowania tych zwizkw de novo, dlatego te musz by one dostarczane systematycznie wraz z poywieniem. Cel badania. Celem pracy bya ocena spoycia wybranych karotenoidw oraz wskazanie gwnych ich rde w caodziennej racji pokarmowej osb dorosych. Materia i Metoda. Badania przeprowadzono w sezonie jesienno-wiosennym, w latach 20102011, wrd 512 osb dorosych, w wieku 18-97 lat, ze rodowiska miejskiego z centralnej Polski. Do oceny spoycia karotenoidw z ywnoci zastosowano metod czstotliwoci spoycia wybranych produktw. Wyniki. rednie dzienne spoycie -karotenu, likopenu i luteiny wynosio odpowiednio 6,3; 7,0 i 2,7 mg na osob. Osoby o wyszym wyksztaceniu spoyway istotnie wicej wszystkich ocenianych karotenoidw w stosunku do osb o wyksztaceniu podstawowym. Stwierdzono rwnie istotnie statystycznie wysze, spoycie -karotenu przez kobiety oraz wysze

spoycie likopenu przez osoby ze stwierdzon nadwag lub otyoci. Gwnymi rdami

karotenu w diecie respondentw byy warzywa wiee (62%), w tym marchew (37%). Najwikszych iloci likopenu dostarczay przetwory pomidorowe (50%) oraz pomidory wiee (32%). W przypadku luteiny ponad 80% tego zwizku pochodzio z warzyw ogem, w tym ponad 55% z warzyw wieych. Wnioski. Gwnym rdem karotenoidw w diecie osb dorosych byy warzywa i ich przetwory, a czynnikiem najbardziej rnicujcym wielko ich spoycia okazao si wyksztacenie respondentw.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 187-192

OCENA WYBRANYCH PRODUKTW ZBOOWYCH JAKO RDA TIAMINY I NIACYNY W DIECIE

EVALUATION OF SELECTED CEREAL RODUCTS AS A SOURCE OF THIAMINE AND NIACIN IN DIET

J. Czaja, A. Lebiedziska, A. Dawidowska, K. Panasiuk, P. Szefer

Katedra i Zakad Bromatologii Gdaskiego Uniwersytetu Medycznego, 80-416 Gdask, ul. Hallera 107 e-mail: aleb@gumed.edu.pl

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Produkty zboowe nisko przetworzone, charakteryzujce si wysok zawartoci bonnika i witamin grupy B oraz niskim indeksem glikemicznym powinny by podstaw diety wspczesnego czowieka. Tiamina (witamina B1) i niacyna (witamina PP) reguluj przebieg procesw energetycznych, funkcjonowanie ukadu nerwowego oraz krwiononego, ponadto peni funkcj kofaktorw licznych enzymw w organizmie czowieka.

Cel. Celem bada byo zbadanie i ocena zawartoci tiaminy i niacyny w wybranych gatunkach makaronw i ryu. Materia i metoda. Materia do bada stanowio 11 rodzajw makaronw i 11 rodzajw ryu, ktre zakupiono w gdaskiej sieci placwek handlowych. Oznaczanie przeprowadzono z wykorzystaniem techniki wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) z detekcj UVVIS. W analizie wykorzystano poczon technik hydrolizy kwanej i enzymatycznej w celu optymalnej ekstrakcji badanych witamin z prbek badanych produktw spoywczych. Zawarto tiaminy oznaczono przy dugoci fali 254 nm, natomiast niacyny przy dugoci fali 258 nm. Wyniki. Wykazano, i najlepszym rdem tiaminy i niacyny jest ry dziki (odpowiednio 0,590,02 mg i 6,130,06 mg) podczas gdy najnisz zawarto badanych witamin stwierdzono we wzbogacanym makaronie widry (odpowiednio 0,060,01mg i

0,420,02mg). Wykazano, i rednia zawarto witaminy B1 i witaminy PP bya nieznacznie wysza w badanych gatunkach ryu w stosunku do redniej zawartoci w witamin w analizowanych makaronach. Wnioski. Zbadane produkty zboowe charakteryzoway si zrnicowan zawartoci tiaminy i niacyny. Wysz zawarto witamin stwierdzono w badanych gatunkach ryu w porwnaniu z makaronami. Wykazano, i najbogatszym rdem tiaminy oraz niacyny jest ry dziki.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 193-198

SUPLEMENTY DIETY W YWIENIU UCZNIW SZKOY MISTRZOSTWA SPORTOWEGO

DIET SUPPLEMENTS IN NUTRITION OF SPORT MASTERY SCHOOL STUDENTS

T. Seidler, A. Sobczak

Zakad Podstaw ywienia Czowieka, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, 71-459 Szczecin, ul. Papiea Pawa VI 3 e-mail: teresa.seidler@zut.edu.pl

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Od pewnego czasu obserwuje si wzrost zainteresowania suplementacj diety. Problem dotyczy zwaszcza sportowcw i osb aktywnych fizycznie. Wynika to czsto z przekonania, e zwyczajowa dieta nie zapewnia waciwej poday skadnikw pokarmowych. Z suplementacj diety wi si jednak pewne zagroenia, ktre nabieraj szczeglnego znaczenia w przypadku modych sportowcw, w tym uczniw szk mistrzostwa sportowego. Cel bada. Celem bada bya ocena stosowania suplementacji diety przez uczniw szkoy mistrzostwa sportowego w wojewdztwie zachodniopomorskim. Materia i metody. Badania przeprowadzono w grupie 76 uczniw w wieku 15-19 lat, trenujcych pik siatkow (dziewczta n=39) oraz pik non (chopcy n=37) w szkole mistrzostwa sportowego w Policach (woj. Zachodniopomorskie). W badaniach zastosowano metod wywiadu. Okrelono istotno rnic w obrbie analizowanego czynnika w zalenoci od uprawianej dyscypliny sportowej przy pomocy testu Chi2 pakietu Statistica 9. Wyniki. Stwierdzono, e uczniowie szkoy mistrzostwa sportowego stosowali suplementacj diety. Czciej wystpowaa ona w grupie chopcw (67,6%) ni dziewczt. Najbardziej popularnym suplementem w obu grupach by magnez (57- 64%). W dalszej kolejnoci byy preparaty witaminowomineralne i L-karnityna. Stwierdzono istotne rnice pomidzy dyscyplinami sportowymi co do przyczyn stosowania suplementacji diety oraz rde pozyskiwania informacji na temat suplementw. Wnioski. Suplementacja diety wrd badanych uczniw szkoy mistrzostwa sportowego w Policach bya popularna, mimo e nie dokonano rozpoznania czy jest ona konieczna. Suplementy diety czciej spoywali pikarze. Najchtniej jako suplement diety wybierano magnez. Zalecane byoby systematyczne szkolenie sportowcw z zakresu racjonalnego ywienia. Szkolenie powinno rwnie obj trenerw szkolcych modzie.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 199-205

ZAWARTO TUSZCZU I SKAD KWASW TUSZCZOWYCH W WYBRANYCH PRODUKTACH YWNOCI WYGODNEJ

THE FAT CONTENT AND FATTY ACIDS COMPOSITION IN SELECTED PRODUCTS OF THE CONVENIENCE FOOD

M. Drzewicka1, H. Grajeta1, J. Kleczkowski2

Katedra i Zakad Bromatologii i Dietetyki, Akademia Medyczna im. Piastw lskich we Wrocawiu 2 Studenckie Koo Naukowe przy Katedrze i Zakadzie Bromatologii i Dietetyki Akademii Medycznej im. Piastw lskich we Wrocawiu

Katedra i Zakad Bromatologii i Dietetyki, Wydzia Farmaceutyczny, Akademia Medyczna im. Piastw lskich we Wrocawiu, 50-140 Wrocaw, pl. Nankiera 1 email: maria@bromat.am.wroc.pl

STRESZCZENIE

Wprowadzenie: Coraz szybsze tempo ycia i brak czasu na tradycyjne przygotowanie posikw w domu doprowadziy w wielu krajach wiata do wzrostu spoycia ywnoci wygodnej. Pojciem tym okrela si produkty o wysokim stopniu przetworzenia, przeznaczone do spoycia bezporednio lub po krtkiej obrbce kulinarnej. Do ywnoci wygodnej nale dania obiadowe, saatki, patki, kremy, buliony, pizze, zapiekanki oraz potrawy mroone gotowe do spoycia po szybkiej obrbce termicznej. Cel bada: Celem pracy bya ocena zawartoci tuszczu i skadu kwasw tuszczowych w mroonych produktach ywnoci wygodnej.

Materia i metody: Materia do bada stanowio 30 mroonych produktw takich jak: wyroby z ryb i owocw morza, pizze, zapiekanki i dania misne. Zawarto tuszczu w badanych produktach oznaczono metod Folcha, a skad kwasw tuszczowych metod chromatografii gazowej. Wyniki. Zawarto tuszczu miecia si w zakresie od 1,2% do 26,9%. Udzia nasyconych kwasw tuszczowych (SFA) w sumie wszystkich kwasw ksztatowa si w granicach od 8,7% do 53,2%, jednonienasyconych (MUFA) od 24,0% do 68,7%, wielonienasyconych (PUFA) od 8,1% do 48,8%, a izomerw trans od 0,2% do 6,1%. Wnioski: Zawarto tuszczu i skad kwasw tuszczowych w badanych produktach byy bardzo zrnicowane w zalenoci od skadnikw i receptury wyrobw zastosowanych przez producentw. Wikszo badanych produktw z ryb i owocw morza charakteryzowaa si zawartoci tuszczu w zakresie od 11% do 14% z wysokim udziaem korzystnych pod wzgldem ywieniowym jednonienasyconych kwasw tuszczowych (MUFA) i

wielonienasyconych kwasw tuszczowych (PUFA). Skad kwasw tuszczowych w pizzy i zapiekankach ze wzgldu na duy udzia nasyconych kwasw tuszczowych (SFA) i izomerw o konfiguracji trans by mniej korzystny

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 207-212

ZAWARTO NIEKTRYCH SKADNIKW ODYWCZYCH I POTENCJALNIE SZKODLIWYCH W ZIEMNIAKACH JADALNYCH POCHODZCYCH Z SIECI HANDLOWEJ
THE CONTENT OF SOME NUTRIENTS AND POTENTIALLY HARMFUL COMPONENTS IN EDIBLE POTATOES PURCHASEDIN THE RETAIL NETWORK

B. Wjcik-Stopczyska, M. Grzeszczuk, B. Jakubowska

Wydzia Nauk o ywnoci i Rybactwa, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, 71-434 Szczecin, ul. Sowackiego 17 email: bawojcik@zut.edu.pl

STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Dla wikszoci Polakw ziemniaki stanowi nieodzowny skadnik codziennej diety. Gotowane w wodzie lub na parze, uwaane s za pokarm odpowiadajcy wymogom waciwego ywienia, jednak obok skadnikw odywczych mog zawiera zwizki niepodane. Cel bada. Celem bada bya ocena zawartoci suchej masy i niektrych skadnikw odywczych (skrobia, witamina C) oraz potencjalnie szkodliwych (azotany(V), cukry redukujce), w bulwach ziemniakw jadalnych, dostpnych jesieni i wiosn w sieci handlowej na terenie Szczecina. Materia i metody. Ocenie poddano 25 prbek ziemniakw rnych odmian. Badania przeprowadzono w okresach jesiennych (padziernik 2008 i 2009) i wiosennych (marzec 2009 i 2010). W ziemniakach oznaczono: zawarto suchej masy (metod suszenia do staej masy), skrobi (metod Eversa), witaminy C (metod Tillmansa), cukrw redukujcych (metod Luffa-Schoorla) oraz azotanw(V) metod z kwasem fenolodwusulfonowym. Wyniki. Stwierdzono, e midzy prbkami wystpoway istotne rnice w zawartoci badanych skadnikw. Koncentracja suchej masy i skrobi wahaa si w przedziale odpowiednio 14,50-21,23% oraz 9,25-15,05%. rednia zawarto tych skadnikw w ziemniakach badanych jesieni i wiosn bya do siebie zbliona. Koncentracja witaminy C bya dwukrotnie nisza w ziemniakach kupowanych na wiosn (8,47 i 7,77 mg100g-1), ni jesieni (15,61 i 14,80 mg100g-1). W wikszoci prbek ziemniakw zawarto cukrw redukujcych bya wysza od dopuszczalnego poziomu, tj. 0,5%. Nagromadzenie tych zwizkw (rednio 1,69 i 1,25%) wystpowao zwaszcza w ziemniakach dostpnych w handlu na wiosn. Zawarto azotanw(V) tylko w pojedynczych prbkach przekraczaa 200 mgNO3-/kg .m. Wnioski. Wikszo prbek ziemniakw charakteryzowaa si nisk zawartoci suchej masy (do 20%), bardzo nisk (<13%) lub nisk (13,0-14,5%) zawartoci skrobi oraz nisk koncentracj azotanw(V). Ziemniaki dostpne w handlu na wiosn stanowiy ubogie rdo witaminy C, zawieray natomiast duo cukrw redukujcych. Ze wzgldu na moliwo tworzenia si toksycznego akrylamidu, powinny by w ograniczonym stopniu poddawane smaeniu.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 213-217

STAN WIEDZY O YWNOCI I YWIENIU W GRUPIE UCZNIW OSTATNICH KLAS SZK PONADGIMNAZJALNYCH

LEVEL OF KNOWLEDGE ON FOOD AND NUTRITION AMONG GROUPS OF PUPILS OF THE LAST CLASS OF SECONDARY SCHOOLS

M. Wojta, A. Koajtis-Doowy

Katedra ywienia Czowieka, Wydzia Nauk o ywieniu Czowieka i Konsumpcji, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159C e-mail: malwina_wojtas@sggw.pl

STRESZCZENIE Wprowadzenie. Powszechnie popeniane przez Polakw bdy ywieniowe determinuj ich stan zdrowia, ktry jest gorszy ni innych Europejczykw i nie ulega wikszej poprawie. Niewaciwe zachowania ywieniowe modziey mog w znacznej czci wynika z maej wiedzy ywieniowej zwizanej z niedostatecznym poziomem edukacji ywieniowej w kolejnych etapach szkolnego nauczania, nie do powanym traktowaniem zaj z zakresu ywnoci i ywienia, zbyt niskimi kwalifikacjami nauczycieli oraz za sabym powizaniem teoretycznej wiedzy ywieniowej z praktycznym jej zastosowaniem. Cel. Celem pracy bya analiza szkolnych programw nauczania na rych jego poziomach oraz ocena stanu wiedzy o ywnoci i ywieniu uczniw ostatnich klas wybranych losowo szk ponadgimnazjalnych w Warszawie. Materia i metoda. Badania przeprowadzono w grupie 210 uczniw w listopadzie 2008 roku metod ankietow za pomoc specjalnie przygotowanego autorskiego kwestionariusza ankiety. Wyniki. Zakres tematyczny dotyczcy ywnoci i ywienia w programach nauczania poczwszy od przedszkola, poprzez szko podstawow do szk ponadgimnazjalnych jest szeroki. Nie tworzy jednak wsplnej i spjnej caoci prawdopodobnie z powodu zbyt duego rozproszenia treci w wielu

rozmaitych przedmiotach. W badaniu wiedzy ywieniowej aden z uczniw nie uzyska powyej 75% punktw ogem moliwych do zdobycia, a poowa osigna poniej 50% punktw. Uczniowie nie orientowali si, jakie jest zapotrzebowanie energetyczne dla modziey w ich wieku (odpowiedzi wahay si w granicach od 100kcal/dob do 10.000kcal/dob). Nie potrafili okreli kalorycznoci oliwy, w znakomitej wikszoci warto t zaniali (tylko 1/3 uczniw wiedziaa, e to najbardziej kaloryczny produkt), a z kolei a ponad poowa uczniw uznaa, e cukier naley do produktw o najwyszej wartoci energetycznej. Zawarto witamin i skadnikw mineralnych w produktach spoywczych jest uczniom zupenie nieznana. Wikszo badanej modziey nie potrafia poprawnie wskaza po dwa produkty stanowice rda: witaminy C (okoo 60%), witaminy A (prawie 75% ) oraz elaza (ponad 60%). Wiksz wiedz wykazali si uczniowie na temat rde biaka, przy czym, co ciekawe, atwiej byo im wskaza produkty, ktre nie s rdem penowartociowego biaka, ni te stanowice dobre jego rda. Uczniowie nie znali w stopniu wystarczajcym zalece dotyczcych czstotliwoci spoywania mleka, ryb, warzyw i olejw rolinnych Wnioski. Wyniki wskazuj, e cho podstawa programowa edukacji jest pod wzgldem merytorycznym odpowiednia, to jednak uczniowie reprezentowali niski poziom podstawowej wiedzy ywieniowej. Zdecydowana wikszo badanych (95%) nie uzyskaa nawet poowy moliwych do zdobycia punktw, zarazem te ani jedna osoba nie miaa bardzo dobrej wiedzy. Stwierdzono niedostateczn znajomo wartoci energetycznej produktw i zapotrzebowania energetycznego dla nastolatkw, rde skadnikw pokarmowych, a take podstawowych zalece ywieniowych.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 219-223

POZIOM WIEDZY MODZIEY GIMNAZJALNEJ I LICEALNEJ Z ZAKRESU CZYNNIKW RYZYKA I PROFILAKTYKI MIADYCY
JUNIOR SECONDARY AND SECONDARY SCHOOL STUDENTS KNOWLEDGE LEVEL ABOUT ATHEROSCLEROSIS RISK FACTORS AND PREVENTION

E. Mdrela-Kuder

Zakad Higieny i Wychowania Zdrowotnego, Akademia Wychowania Fizycznego, 31-571 Krakw, al. Jana Pawa 78 e-mail: ewa.medrela@awf.krakow.pl

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Choroby ukadu krenia stanowi okoo 50% zgonw w Polsce. S one najczciej wynikiem zmian miadycowych ttnic. Wiedza dotyczca profilaktyki i eliminacji czynnikw ryzyka jest niezwykle wana w zmniejszaniu zachorowalnoci na miadyc i inne choroby przewleke niezakane. Cel bada. Celem pracy bya ocena wiedzy uczniw gimnazjum i liceum na temat czynnikw ryzyka i profilaktyki miadycy. Materia i metoda. Badania przeprowadzono w maju 2010 roku metod sondau diagnostycznego z wykorzystaniem anonimowej ankiety. Badaniami objto 197 uczniw: w tym 97 gimnazjalistw i 100 licealistw z wojewdztwa maopolskiego. Uczniowie gimnazjum i liceum pochodzili z maych miast (86,6%) (51%) i wsi (13,4%) (49%) powiatu bocheskiego i tuchowskiego. Wyniki. Spord czynnikw, ktre sprzyjaj rozwojowi miadycy uczniowie gimnazjum najczciej wybierali nadwag i otyo, wysoki poziom cholesterolu, spoywanie da typu fast-food i palenie tytoniu. Wikszo 61% gimnazjalistw i licealistw 85% stwierdzio, i w ramach profilaktyki i leczenia miadycy powinno si ograniczy lub wyeliminowa z poywienia produkty bogate w cholesterol tj. tka jaj, mietan, maso, tuste miso. Ponad poowa uczniw gimnazjum oraz liceum 57% wiedziaa, e w zapobieganiu chorobom ukadu krenia powinno si zmniejszy spoycie nasyconych kwasw tuszczowych. Ponad 73% gimnazjalistw i 85% licealistw uwaaa, e w zapobieganiu i leczeniu miadycy korzystn rol odgrywa regularna aktywno fizyczna i utrzymywanie prawidowej masy ciaa. Wnioski Modzie nie posiada dostatecznej wiedzy o czynnikach predysponujcych do rozwoju miadycy. Licealici wykazywali wyszy poziom wiedzy na temat zasad profilaktyki oraz zagroe zwizanych z przewlekymi chorobami niezakanymi ni uczniowie gimnazjum.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 225-231

STAN WIEDZY NA TEMAT PRODUKTW MISNYCH JAKO GWNEGO RDA SODU W DIECIE WRD LUBELSKICH STUDENTW
LEVEL OF KNOWLEDGE OF THE MEAT PRODUCTS AS THE MAIN SOURCE OF SODIUM IN THE DIET AMONG THE STUDENTS OF LUBLIN

A. Latoch

Katedra Technologii Misa i Zarzdzania Jakoci, Wydzia Nauk o ywnoci i Biotechnologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, 20-704 Lublin, ul. Skromna 8 e-mail: agnieszka.latoch@up.lublin.pl

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Sl kuchenna stanowi gwne rdo sodu w diecie, jednak zbyt wysoka jego poda moe stanowi rdo powanych zagroe zdrowotnych. Znajomo przez studentw zawartoci soli w produktach spoywczych oraz umiejtno komponowania diety o odpowiedniej zawartoci sodu moe mie kluczowe znaczenie dla zdrowia i jakoci ycia w pniejszym wieku. Cel bada. Ocena poziomu wiedzy studentw lubelskich uczelni na temat technologicznej i fizjologicznej roli soli oraz znajomoci jej rde w codziennej diecie, ze szczeglnym uwzgldnieniem produktw misnych. Materia i metoda. Badania przeprowadzono metod wywiadu z autorskim

kwestionariuszem ankiety w grudniu 2010 roku wrd lubelskich studentw. W badaniu udzia wzio 200 studentw: 88 kobiet i 77 mczyzn. Do analizy wykorzystano 165 poprawnie wypenionych ankiet. Wyniki. Wyniki bada wykazay, e studenci rnych kierunkw studiw, zarwno zwizanych jak i niezwizanych z produkcj i ocen ywnoci oraz z ywieniem czowieka, maj nisk wiedz na temat technologicznej i fizjologicznej roli soli oraz w maym stopniu

znaj jej rda w codziennej diecie. Trzy czwarte studentw uczestniczcych w badaniach nie orientowaa si ile wynosi rednie dzienne spoycie soli przez Polakw, a ponad 80% nie znaa zalecanej normy spoycia tego skadnika. Okoo 50% badanych potrafia poda przykady artykuw ywnociowych bdcych gwnym rdem soli w diecie. Niespena jedna czwarta ankietowanych osb uwaaa, e produkty misne s najpowaniejszym rdem soli w diecie. Wnioski. Poziom wiedzy badanych studentw na temat technologicznej i fizjologicznej roli soli oraz znajomo jej rde w codziennej diecie byy na niskim poziomie. Wikszo studentw nie znaa zalecanej normy spoycia soli. Badana grupa studentw potrafia wskaza grupy produktw stanowicych gwne rdo soli w codziennej diecie. Studenci nie wykorzystywali posiadanej wiedzy na temat soli w sposobie odywiania.

Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, 233-238

WYBRANE ASPEKTY STYLU YCIA PRACOWNIKW BRANY HOTELARSKIEJ

SELECTED ASPECTS OF STYLE BEHAVIOURS AMONG THE HOTEL INDUSTRY EMPLOYEES

M. Gacek
Zakad ywienia Czowieka, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, 31-571 Krakw, Al. Jana Pawa II 78 e-mail: maria.gacek@awf.krakow.pl

STRESZCZENIE Wprowadzenie. Sposb ywienia, aktywno fizyczna i styl ycia s istotnymi elementami wpywajcymi na stan zdrowia pracownika.

Cel bada. Celem bada bya ocena wybranych aspektw stylu ycia grupy osb zatrudnionych w brany hotelarskiej, eksponowanych na rotacyjny charakter pracy. Materia i metoda. Badania z zastosowaniem przygotowanego kwestionariusza

przeprowadzono w grupie 241 osb (121 kobiet i 120 mczyzn) w wieku 25-35 lat wybranych krakowskich hoteli. Wyniki. W badanej grupie dominowa 3-posikowy model ywienia, czstszy u mczyzn (62,9% vs. 47,9%; P<0,05), ktrzy odywiali si mniej regularnie ni kobiety (28,6% vs. 55,5%; P<0,001). Z lokali fast-food z wiksz czstoci korzystali mczyni (kilka razy w tygodniu: 17,1% vs. 7%; P<0,05). Ryby z czstoci kilka razy w tygodniu spoywao 21,1% kobiet i 30% mczyzn, a warzywa kilka razy dziennie 25,4% kobiet i 15,7% mczyzn. Kilka porcji owocw dziennie czciej spoyway kobiety (25,4% vs. 8,6%; P<0,01). Spord napojw alkoholowych, kobiety czciej piy wino (49,3% vs. 18,6%; P<0,001), a mczyni piwo (50% vs. 33,3%; P<0,01) i napoje wysokoprocentowe (31,4% vs. 17,4%; P<0,01). Czsto konsumpcji napojw alkoholowych bya wiksza u mczyzn (P<0,001). Rekreacyjn aktywno fizyczn w wolnym czasie podejmowao 15,2% kobiet i 20,7% mczyzn, ktrzy deklarowali jednoczenie wiksz jej objto ni kobiety (P<0,01). Kobiety czciej wybieray fitness a mczyni gry zespoowe (P<0,001). Rol aktywnoci fizycznej w obnianiu napicia psychicznego postrzegao 18,7% kobiet i 29,8% mczyn (P<0,05). Wykazano take spadek subiektywnej oceny sprawnoci fizycznej wraz ze wzrostem wskanika masy ciaa BMI (P<0,05). Osoby postrzegajce swoj sprawno fizyczn jako bardzo dobr miay BMI na poziomie 22,1 kg/m2, a osoby z nisk ocen sprawnoci fizycznej na poziomie 23,7 kg/m2. Wnioski. W grupie pracownikw brany hotelarskiej wykazano rozpowszechnienie bdw ywieniowych oraz niski poziom rekreacyjnej aktywnoci fizycznej, a take zrnicowanie niektrych zachowa zdrowotnych w zalenoci od pci.