0

2767

Nieprzyzwoicie tani oscyloskop

Do czego to suy?
Oscyloskop jest chyba najprzydatniejszym przyrzdem, jaki mona znale w pracowni elektronicznej. Przy uruchamianiu, naprawach, testach wszelkiego sprztu elektronicznego jest wrcz niezastpiony. Jest dla badanego ukadu jak elektrokardiograf dla serca pacjenta. Obrazuje graficznie przebiegi napi w urzdzeniach elektronicznych. Niestety jest to najkosztowniejszy spord wszystkich potrzebnych elektronikowi urzdze. Ceny oscyloskopw zaczynaj si od okoo 1000z. Dla przecitnego elektronika hobbysty czy nawet elektronika prowadzcego may warsztat to spora kwota. Nie kady zdecyduje si przeznaczy takie pienidze na zabawy hobbystyczne. Nie ma co jednak zaamywa rk! Zazwyczaj z kadej nawet najbardziej podbramkowej sytuacji mona znale jakie wyjcie. W tym ju miejscu zdradz Wam, e rezygnacja z tak poytecznego narzdzia nam nie grozi! Nie uszczupli te w znaczcy sposb naszych zasobw finansowych. Ba! Nasz oscyloskop bdzie wrcz nieprzyzwoicie tani. Jak to moliwe? Czytajcie dalej.

Jak to dziaa?

Kady z nas zdaje sobie spraw, jak skomplikowanym i rozbudowanym urzdzeniem jest oscyloskop. Dlatego pewnie wikszo z czytajcych ten tekst osb bdzie zaskoczona skromnoci rodkw elektronicznych zastosowanych do budowy przedstawionego oscyloskopu. Powd tego jest tyle prozaiczny, co zaskakujcy. Po prostu wszystkie funkcje oscyloskopu realizowane s programowo. Program Winscope kry po Internecie ju od dobrych kilku lat. Jego doskonao najlepiej obrazuje fakt, i od jego powstania nikt nie napisa lepszego i prostszego w obsudze programu zmieniajcego komputer w oscyloskop. Nie chcc poprawia autora, a po trosze z wrodzonego lenistwa, zrezygnowaem

z pisania nowego programu. Postanowiem za to wykorzysta wspomniany Winscope autorstwa Konstantina Zeldovicha, zwikszajc tylko jego funkcjonalno. Program jest dostpny w sieci i ma licencje freeware. Rysunek 1 przedstawia okno programu w czasie pracy w roli oscyloskopu. Jak wida, program jako ywo przypomina prawdziwy oscyloskop. Menu programu jest jasne i przejrzyste. W Options | Timing... mona ustawi zakres prbkowania sygnau wejciowego na 11025Hz, 22050Hz lub 44100Hz, oraz czstotliwo odwieania (domylnie 330ms). Od tych parametrw zaley dokadno odzwierciedlenia badanego przebiegu. Im warto prbkowania wysza, a czstotliwo odwieania nisza, tym wykres bliszy ideaowi. Oczywicie szybsze prbkowanie czy odwieanie danych wymaga wikszej mocy obliczeniowej. Jeeli wic karta dwikowa lub procesor nie wyrabiaj, wywietlana jest informacja

Wymagania systemowe programu Winscope:

Parametry techniczne oscyloskopu:

Windows95, 80486, 16MB RAM, karta dwikowa z wejciem linio-wym (LINE IN), 200KB wolnej przestrzeni na dysku.

Rys. 1

- dwa kanay, - zakres czstotliwoci pracy: 20Hz - 20kHz, - poziom sygnau wejciowego okoo 2VAC (parametry zalene od danej karty dwikowej), - poziom sygnau wejciowego z zastosowaniem ukadu buforujcego: 24VAC - analizator widma, - pomiar korelacji w czasie rzeczywistym, - bufor: 52ms, - odwieanie wywietlacza: 6fps, - moliwo zapisania badanego sygnau w formacie tekstowym i kopiowania do schowka.

52

E l e k t ro n i k a d l a Ws z y s t k i c h

TIMEOUT. Oznacza to, e system nie radzi sobie i trzeba nieco zmniejszy czstotliwo odwieania i/lub prbkowania. Opcja DISABLE WARNING suy do wyczania tego ostrzeenia. Opcja Save setup w menu

Rys. 2

Rys. 3 Rys. 4

Options umoliwia zapisanie wprowadzonych zmian w ustawieniach programu. Suwaki Y1 i Y2 su do wycigania / spaszczania badanego przebiegu w pionie, a suwaki Y1 i Y2 POS do przesuwanie przebiegw rwnie w pionie. Suwak T pozwala na rozciganie / spaszczanie badanego przebiegu w poziomie, a suwak DELAY przesuwanie wywietlanego przebiegu rwnie w poziomie. Przebieg mona obserwowa w czasie rzeczywistym lub w dowolnym momencie zatrzyma i analizowa na sucho. Rysunek 2 przedstawia okno programu w czasie pracy jako analizator widma. Najechanie kursorem na dowolny punkt widma owocuje wywietleniem jego czstotliwoci. Podobnie jak w przypadku pracy w roli oscyloskopu, i tym razem mona analizowa widmo badanego sygnau w czasie rzeczywistym lub po zatrzymaniu na sucho. Cho czstotliwo wejciowa oscyloskopu nie zachwyca, jednak jak na tak daleko posunit skromno zastosowanych rodkw jest zupenie zadowalajca. Spostrzegawcze osoby zauwa, e zakres ten jest ograniczony pasmem wejciowym karty dwikowej, z ktrego wejcia program korzysta. Niemniej w hobbystycznych zastosowaniach zakres oferowanej czstotliwo wejciowej bdzie w wikszoci przypadkw wystarczajcy. Rwnie w powaniejszych zastosowaniach, szczeglnie tych zwizanych z systemami audio, rwnie okae si wystarczajcy. Take warto amplitudy wejciowej badanego sygnau nie oszaamia, ale ten pro-

blem rozwizuje w duym stopniu cz elektroniczna. Pozwala ona podcza do oscyloskopu sygnay o napiciu okoo 24V, zamiast tolerowanych przez kart 1-2V. Schemat ideowy czci elektronicznej przedstawia rysunek 3. Podwjny wzmacniacz operacyjny U1 pracuje jako wtrnik emiterowy. W zastosowanej aplikacji ma on charakter buforowy. Potencjometry P1 i P2 su do regulacji poziomu sygnau wejciowego. Pozwalaj dostosowa napicie wejciowe do wartoci bezpiecznej dla wej karty dwikowej (jeeli napicie wejciowe przekracza grn granic tolerowan przez kart). Cz elektroniczna zasilana jest z wyj DTR i RTS portu szeregowego. Standardowo po wczeniu komputera na obu wejciach panuje stan niski, czyli okoo 10V. Do zasilania ukadu wykorzystywane jest napicie 10V, a wic jedno z wyj musi zosta ustawione w stan wysoki (+10V). Suy do tego program PowerOsc. Dziaa on w ten sposb, e chcc wczy program Winscope, klikamy na program PowerOsc. Wcza si wwczas program PowerOsc, ustawiajc wyjcia portu szeregowego w odpowiednim stanie oraz uruchamiajc program Winscope. Gdy koczymy prac w z programem Winscope i wyczamy go, pojawia si okno programu PowerOsc z informacj o jego przeznaczeniu. Teraz wystarczy klikn na przycisku OK, by go zamkn. Okno programu wida na rysunku 4.

Monta i uruchomienie

Ze wzgldu na prostot ukad zosta zmontowany na kawaku pytki uniwersalnej. Przy montau naley posugiwa si schematem ideowym przedstawionym na rysunku 3. Model mia charakter eksperymentalny, ale w praktyce dla wygody uytkowania dobrze byoby zamkn cao w obudowie, zastpi potencjometry montaowe potencjometrami obrotowymi przykrcanymi do obudowy oraz wyposay w wejcia pomiarowe (np. typu chinch). Programy PowerOsc i Winscope wraz z towarzyszcymi mu plikami powinny znajdowa si w jednym folderze. Korzystanie z oscyloskopu rozpoczynamy od podczenia ukadu do komputera, do wejcia liniowego karty dwikowej i wybranego portu szeregowego (COM1 lub COM2). Wane jest, aby przy podczaniu/odczaniu oraz wczaniu/wyczaniu badanego sygnau potencjometry znajdoway si w pozycji skrajnej do masy. Pozwoli to ochroni wejcia karty dwikowej przed zbyt duym sygnaem wejciowym, mogcym je uszkodzi. Maksymalna amplituda badanych sygnaw nie powinna przekracza 24V. Kolejnym krokiem bdzie uruchomienie programu PowerOsc w wersji obsugujcej port, do ktrego podczony jest ukad.

E l e k t ro n i k a d l a Ws z y s t k i c h

53

Wczenie go spowoduje uruchomienie aplikacji Winscope i wczenie zasilania ukadu. Teraz mona podczy badany sygna do jednego lub obydwu wej. Kliknicie na

Wykaz elementw
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TL082 P1,P2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k S1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .gniazdo DB9 S2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .gniazdo chinch Obudowa DB9 Komplet podzespow z pytk jest dostpny w sieci handlowej AVT jako kit szkolny AVT-2767

przycisku ON LINE programu Winscope spowoduje rozpoczcie pomiaru. Potencjometry P1 i/lub P2 naley ustawi w takiej pozycji, aby wywietlany przebieg by czytelny. Unika naley sytuacji, gdy suwaki potencjometrw znajduj si w pozycji skrajnej od masy. Jest to dopuszczalne tylko dla sygnaw o amplitudzie < 2V. Regulacji kocowej mona dokonywa za pomoc suwakw w programie oznaczonych Y1 i Y2. Pomiar zostanie zatrzymany po klikniciu na przycisku HOLD. Przejcie do funkcji analizatora widma nastpi po klikniciu na przycisku ..T. Dokadny opis wszystkich funkcji programu Winscope znajduje si w jego pliku pomocy (w jzyku angielskim).

Ewentualne problemy mog wystpi w przypadku, gdy do budowy urzdzenia uylimy uszkodzonych elementw, wzgldnie zostay uszkodzone w czasie montau lub eksploatacji. Drug prawdopodobn przyczyn kopotw moe by podczenie urzdzenia do innego portu, ni ten obsugiwany przez uruchomiony program PowerOsc. W takim przypadku wystarczy przeczy wtyczk do drugiego portu lub uruchomi program PowerOsc obsugujcy drugi port.

Dariusz Drelicharz dariusz.drelicharz@edw.com.pl

54

E l e k t ro n i k a d l a Ws z y s t k i c h