You are on page 1of 6

138

MARIUSZ RUSZEL d

Mariusz Ruszel

BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE PRIORYTETEM POLSKIEJ POLITYKI WOBEC LITWY I UKRAINY

Bezpieczestwo energetyczne jest jednym z waniejszych aspektw bezpieczestwa pastwa. Jako element bezpieczestwa ekonomicznego wpywa explicite na stan gospodarki danego kraju, a take na poziom bezpieczestwa obywateli. W polskim prawie energetycznym z 10 kwietnia 1997 r. bezpieczestwo energetyczne zostao okrelone jako stan gospodarki umoliwiajcy pokrycie biecego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorcw na paliwa i energi w sposb technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymaga ochrony rodowiska1. Niezwykle wanym czynnikiem wpywajcym na stan bezpieczestwa energetycznego jest dywersykacja dostaw surowcw energetycznych, co zmniejsza ryzyko presji politycznej, stosowanej przez potencjalnego monopolist oraz stanowi przeciwwag wobec dziaa spekulacyjnych na rynkach surowcw energetycznych. W dobie wspczesnych wyzwa pastwo pozbawione staych, regularnych dostaw energii nie jest w stanie zagwarantowa bezpieczestwa kraju. Bezpieczestwo energetyczne jest zatem priorytetem i celem polskiej polityki zagranicznej realizowanej na arenie midzynarodowej. W zaprezentowanym w 2008 r. expos minister spraw zagranicznych RP wymieni pi priorytetw polskiej polityki zagranicznej. Na drugim miejscu znalazo si umacnianie roli Polski w wiatowym systemie bezpieczestwa. Realizacja tego celu moliwa jest m.in. poprzez udzia Polski w wspkreowaniu bezpieczestwa energetycznego Unii Europejskiej. Nasz kraj sprzyja unijnej solidarnoci energetycznej, zapisanej w Traktacie Lizboskim, a take sprzeciwia si szantaom i naciskom pastw niebdcych czonkami Wsplnoty2. Stoi na stanowisku, e polityka energetyczna UE powinna by jednomylna, a nie uzaleniona od rozbienych interesw poszczeglnych krajw oraz od relacji z Rosj. Polska winna mie jasn wizj polityki energetycznej, realizowanej i kontynuowanej przez kolejne rzdy, co wzmocni polsk pozycj w zakresie wspkreowania unijnej polityki energetycznej. Opublikowany przez Ministerstwo Gospodarki dokument Polityka energetyczna Polski do 2030 przedstawia cele teje polityki, zawierajce: popraw efektywnoci energetycznej, wzrost bezpieczestwa dostaw paliw i energii, dywersykacj struktury wytwarzania energii elektrycznej, wzrost
Prawo energetyczne z 10 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 2006 r. nr 89, poz. 625, nr 104, poz. 708, nr 158, poz. 11233 i nr 170 poz. 1217. 2 http://www.msz.gov.pl/Expose,2008,27479.html (dostp 23.06.2009 r.).
1

Bezpieczestwo energetyczne priorytetem polskiej polityki wobec Litwy i Ukrainy

139

wykorzystania odnawialnych rde energii oraz zmniejszenie oddziaywania energetyki na rodowisko3. Naley zaznaczy, e dywersykacja struktury wytwrczej energii ma zosta osignita m.in. poprzez wprowadzenie energetyki jdrowej w Polsce. W przedstawionym w 2009 r. expos minister spraw zagranicznych RP4 podkreli, e surowce energetyczne mog by wykorzystywane do celw politycznych, co udowodni kryzys energetyczny z przeomu 2008/2009 r. spowodowany koniktem gazowym pomidzy Rosj a Ukrain. Skutki tego odczulimy take w Polsce poprzez zmniejszone dostawy gazu ziemnego, co powoduje konieczno znalezienia w kraju alternatywnych rozwiza. Dotyczy to przede wszystkim ropy naftowej oraz gazu ziemnego, ktry jest bardzo potrzebny w przemyle, gwnie chemicznym. Dywersykacja dostaw ropy naftowej jest relatywnie prostsza ni gazu ziemnego, gdy rop mona transportowa tankowcami. Przez Polsk Rosja przesya do zachodnich krajw UE okoo 15% eksportowanego gazu ziemnego5. Dziaania Rosji takie, jak budowa Nord Stream maj na celu ograniczenie tranzytowej roli m.in. Polski w przesyaniu rosyjskiego surowca. Rosja dy do utrzymania dominujcej pozycji dostawcy surowcw energetycznych do pastw starej 15 UE z pominiciem Ukrainy, Biaorusi, Polski oraz pastw batyckich. W tym celu usiuje przej infrastruktur przesyow, magazyny gazu, a take ranerie i rmy. Pozwolioby to na zdobycie pozycji monopolisty w zakresie dostaw surowcw energetycznych do UE na obszarze Wsplnoty Niepodlegych Pastw (WNP). Konieczno staych dostaw gazu do Polski, bez ktrych trudno mwi o konkurencyjnej gospodarce, uzasadnia take prognozowane przez Ministerstwo Gospodarki zuycie, ktre ma wynie 16,5-19 mld m3 w 2010 r., a w 2020 r. 17-22 mld m3. Polska musi si zabezpieczy przed potencjalnym szantaem energetycznym Rosji, tym bardziej e po wybudowaniu Nord Stream nie mona wykluczy w przypadku koniktu politycznego kopotw technicznych gazocigu jamajskiego, ktrym transportowany jest gaz do Polski. Nasz kraj importuje cznie z kierunku wschodniego okoo 10 mld m gazu ziemnego (gaz z Rosji oraz z Azji rodkowej), co stanowi ponad 60% rocznego zuycia surowca. Posiadamy niewielkie moliwoci zwikszenia wydobycia krajowego, ktre wynosi obecnie 4,4 mld m gazu. Nasze rezerwy gazu szacowane s na okoo 110 mld m. Tym bardziej w interesie Polski jest posiadanie alternatywnych dostaw gazu, co moliwe jest m.in. przez budow terminalu gazu skroplonego LNG (Liqueeld Natural Gas) w winoujciu, poprzez ktry mona sprowadza surowiec. Oprcz budowy Polska musi rwnolegle zadba o zakontraktowanie odpowiedniej iloci skroplonego gazu oraz wynajem zbiornikowcw zwanych metankowcami. Taka inwestycja przyczyni si do zwikszenia
3 D. Ciepiela, Strza do szeciu celw, w: Nowy Przemys miesicznik gospodarczy nr 4 (132), 2009, s. 62. 4 http://www.msz.gov.pl/Expose,2009,27480.html (dostp: 23 VI 2009). 5 P. urawski vel Grajewski, Polityka Unii Europejskiej wobec Rosji a interesy Polski 1991-2004, Krakw Warszawa 2008, s. 505.

140

Mariusz Ruszel

bezpieczestwa energetycznego Polski. Dodatkowym argumentem przemawiajcym za inwestycj s prognozy dotyczce szacunku wiatowego obrotu LNG, ktry z kadym rokiem ma wzrasta a do 2030 r., kiedy obrt gazem skroplonym bdzie wikszy ni rynek gazu ziemnego. W interesie Polski jest take wspieranie unijnych projektw dywersykacji dostaw surowcw energetycznych, alternatywnych wobec dostawy z magistrali rosyjskich, tj. gazocigu Nabucco oraz blisza wsppraca z krajami skandynawskimi. Realizacja celu dotyczcego wzmocnienia polskiego bezpieczestwa energetycznego poprzez skuteczn polityk zagraniczn wymaga duej sprawnoci dyplomatw, negocjatorw, ministrw w stosunkach multilateralnych oraz bilateralnych. Obrona interesw na arenie midzynarodowej jest zatem nieustannym wyzwaniem polskiej dyplomacji. Spord wszystkich niezwykle wanych partnerw Polski poniej przedstawione zostay szanse i moliwoci wynikajce ze wsppracy z Litw i Ukrain dotyczcej zagadnie energetyki. Denie UE do wypracowania skutecznych mechanizmw reagowania kryzysowego daje Polsce szans na aktywne wspkreowanie tyche instrumentw. Ostatnie konikty rosyjsko-ukraiskie, dotyczce gazu, ktre miay reperkusje take w krajach UE, zmobilizoway kraje Wsplnoty do wikszej solidarnoci energetycznej. Geopolityczne pooenie Polski wraz ze zbliajcym si okresem polskiej prezydencji w UE w 2011 r. oraz program zainaugurowanej 7 maja 2009 r. polsko-szwedzkiej inicjatywy Partnerstwa Wschodniego czyni z Warszawy wany orodek wspkreowania decyzji wsplnotowych. Z pewnoci w interesie Polski jest wykreowanie Warszawy jako pomostu midzy Bruksel a Kijowem, Moskw i Wilnem. Nasza polityka zagraniczna umoliwi realizacj naszych celw zarwno wobec zachodniej, jak i wschodniej czci Europy. Skuteczno moliwa bdzie jedynie poprzez umiejtnie zawierane sojusze i koalicje. Wsppraca Polski z Litw i Ukrain ley w interesie kadej ze stron i moe przyczyni si do zwikszenia bezpieczestwa energetycznego tej czci Europy. W interesie Polski jest podjcie zdecydowanych krokw zwikszajcych poziom dywersykacji zarwno kierunkw dostaw, a take struktury bilansu energetycznego (tzw. energy mix), ktry mona osign poprzez budow elektrowni jdrowej. Zbudowanie elektrowni jdrowej w Polsce jest procesem dugotrwaym, wymagajcym wielu zabiegw zarwno w kraju, a take w relacjach bilateralnych z pastwami, z ktrymi moemy wsppracowa przy realizacji projektu. Istotn spraw jest wybr kluczowych partnerw, ktrzy bd odpowiedzialni za wdroenie odpowiednich technologii, dostaw urzdze, realizacj projektu, a take utrzymanie elektrowni. Oprcz posiadania samego obiektu trzeba odpowiednio wczeniej zadba take o dostawy uranu, ktry musi by do Polski importowany. Wyzwa zwizanych z realizacj w kraju elektrowni jdrowej jest bardzo duo6 i to nasz rzd
M. Ruszel, Elektrownia jdrowa w Polsce szansa czy zagroenie, Biuletyn Opinie nr 6/2009.
6

Bezpieczestwo energetyczne priorytetem polskiej polityki wobec Litwy i Ukrainy

141

m.in. poprzez skuteczn polityk zagraniczn musi stawi im czoa. Polsce brakuje dowiadczenia zwizanego z energetyk jdrow i szans jest m.in. wsppraca w tej dziedzinie z Litw, ktra w miejsce elektrowni Ignalin (typ reaktora RBMK) buduje now elektrowni (typ reaktora PWR7). W przedsiwziciu uczestnicz Litwa, otwa, Estonia i Polska. Moc elektrowni szacowana jest na 3200 MW, a udzia poszczeglnych pastw w inwestycji rozkada si nastpujco: Litwa 34%, Polska, otwa i Estonia po 22%. Polska moe otrzymywa mostem energetycznym okoo 1000-1200 MW mocy (most o mocy 400 kV ma by gotowy do 2015 r.). Nie mona jednak wykluczy, e wskutek kryzysu nansowego, przejawiajcego si znacznym spadkiem wzrostu gospodarczego oraz destabilizacj polityczn w krajach nadbatyckich zarwno termin, a take koszt inwestycji ulegnie zmianie. Oprcz wsppracy przy budowie elektrowni Polska i Litwa buduj most energetyczny, ktry nie dotyczy jedynie Warszawy i Wilna, ale de facto caej UE, poniewa inwestycja ta stanowi istotny element projektu Trans European Networks8 zwany Balic ring, czyli tzw. elektroenergetyczny piercie wok Morza Batyckiego9 i jest obecnie na licie unijnych priorytetw w dziedzinie infrastruktury energetycznej. Budowa tego mostu jest jednym ze strategicznych dziaa obu pastw, a take stanowi jeden z priorytetw UE. Sama konstrukcja mostu zakada dwutorowe linie i transformatory o mocy 400 kV czce litewskie miasto Alytus (Olita) i polski Ek lini o dugoci 154 km (106 km bdzie po stronie polskiej, a 48 po litewskiej)10 oraz poczenie bezporednio na Litwie pomidzy miastami Alytus Kruonis lini o mocy 380 kV11. Niezwykle wane jest, aby cay projekt inwestycyjny nie oddziaywa negatywnie na rodowisko naturalne, co naley uwzgldni na etapie strategicznego planowania projektu i doboru technologii uywanych przy inwestycji. Budowa wsplnego systemu elektroenergetycznego, ktry zwikszy bezpieczestwo energetyczne tej czci Unii Europejskiej ley w interesie obu stron. Polska jest objta europejskim systemem elektroenergetycznym UCTE (The Union for the Coordination of Transmission of Electricity), a poza ni pozostaj pastwa batyckie tj. Litwa, otwa i Estonia. Pastwa batyckie nale do systemu RAO JES (Jedinych Energeticzeskich Sistiemow). Polska jest krajem bdcym ogniwem czcym pastwa batyckie z systemem UCTE, dlatego te tym bardziej naley doPWR reaktor cinieniowy chodzony i moderowany za pomoc lekkiej wody (Pressurized light-Water-moderated and cooled Reactor), za: T. Leszczy sk i , Energetyka jdrowa w pastwach Unii Europejskiej, Biuletyn Urzdu Regulacji Energetyki nr 5/2008, s. 2. 8 http://ec.europa.eu/ten/index_en.html (dostp 12 I 2009) 9 K. mijewski, Wadca Piercienia czyli rzecz o poczeniu 400 kV Polska-Litwa [dostpny na stronie internetowej: http://www.cire.pl/pdf.php?plik=/pliki/2/Wladcapierscienia.pdf (dostp 12 I 2009). 10 http://www.mg.gov.pl/Wiadomosci/Strona+glowna/Polsko+litewskie+rozmowy+o+energetyce. htm (dostp: 2 III 2009). 11 M. Ruszel, Polsko-litewski most energetyczny, Forum Rozwoju Edukacji Ekonomicznej, http:// www.free.org.pl/pl/free_newsletter/art81.html (dostp 23 II 2009).
7

142

Mariusz Ruszel

prowadzi do realizacji tego dziaania, co zwikszy mechanizm antykryzysowego reagowania w UE. Polska powinna te stale pogbia wspprac bilateraln z Ukrain. Dotychczasowe starania Polski na forum UE przyczyniy si do nadania wikszego priorytetu Ukrainie. Nasz kraj powinien nadal aktywnie wspiera dziaania Ukrainy i budowa jak najszerszy lobbing na arenie midzynarodowej, dotyczcy synchronizacji systemu elektroenergetycznego Ukrainy z systemem UCTE, ktry koordynuje interesy przesyowe dwudziestu czterech krajw europejskich12. Dziaanie to zostao uznane w Zaleceniu Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lipca 2007 r. dla Rady w sprawie mandatu negocjacyjnego dotyczcego nowego, rozszerzonego porozumienia midzy Wsplnot Europejsk i jej pastwami czonkowskimi a Ukrain (2007/2015(INI))13 za jeden z istotniejszych punktw w dziedzinie energetyki. Polska powinna take popiera dziaania Ukrainy zmierzajce do czonkostwa we Wsplnocie Energetycznej, co jest zbiene z celami tego dokumentu. Synchronizacja systemw elektroenergetycznych umoliwiaby przesyanie nadwyek energii i szybkie reagowanie w przypadku kryzysu energetycznego, co byoby bardzo korzystne dla obu krajw, a Ukrainie dawaoby alternatyw wobec awarii przesyowych z terenu Rosji. Niezwykle wane jest rozbudowanie, zmodernizowanie i zwikszenie przepustowoci sieci przesyowych na granicy polsko-ukraiskiej, ktre s istotne dla bezpieczestwa energetycznego obu krajw. Uruchomienie transgranicznej linii energetycznej Chmielnicki (znajduje si tutaj elektrownia jdrowa) Wideka k. Rzeszowa o mocy 750 kV umoliwi handel energi elektryczn midzy Polsk a Ukrain. Przyczyni si to do zwikszenia bezpieczestwa energetycznego obu krajw, gdy umoliwi w przypadku kryzysu energetycznego szybkie przesanie energii. Polska dziki sprawnej linii moe kupowa ukraiskie nadwyki taszej dla naszego kraju gotowej energii elektrycznej, co zwiksza nasz stabilno i bezpieczestwo energetyczne, szczeglnie w dobie ambitnych wyzwa klimatycznych Unii Europejskiej. Polska powinna take wspiera dziaania na Ukrainie zmierzajce do wzrostu efektywnoci i wydajnoci energetycznej, co stwarza szans na rozwj biznesowych relacji obu krajw zwikszajcych chociaby liczb ocieplonych budynkw mieszkalnych u naszych ssiadw. Wraz z biznesem powinna i myl technologiczna i dowiadczenia polskie z okresu reform i integracji z UE. Szczeglnie wane jest, aby polskie orodki eksperckie, naukowe, badawcze i akademickie staray si realizowa projekty midzynarodowe z udziaem (jako czonek zespou lub nawet obserwator) ukraiskich partnerw. Na szczegln uwag zasuguje potencja energii geotermalnej (wojewdztwo podkarpackie po stronie polskiej i obwd lwowski po stronie ukraiskiej) oraz energii z biomasy (m.in. soma zboowa, rzepakowa, sohttp://www.ucte.org/aboutus/tsoworld/systemoperation/ (dostp: 23 VI 2009 r.). http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/ta/p6_ta-prov(2007)0355_/ p6_ta-prov(2007)0355_pl.pdf (dostp 16 VI 2009 r.).
12 13

Bezpieczestwo energetyczne priorytetem polskiej polityki wobec Litwy i Ukrainy

143

sna wierzbowa)14. Trzeba wdraa wsplne projekty dugoterminowe (budowa elektrowni jdrowej na Ukrainie z udziaem polskiego kapitau). Obszarem do wsplnej wsppracy s take szanse i moliwoci wynikajce z projektw wsplnych bada i poszukiwa z na terenie Ukrainy, a take ich eksploatacji. UE zaley na stabilnoci energetycznej Ukrainy do tego stopnia, e unijni odbiorcy rosyjskiego gazu pyncego przez pastwo naszych ssiadw z siedzib w Kijowie s skonni udzieli poyczki lub nawet zakupi surowiec i magazynowa go w podziemnych zbiornikach ukraiskich. W interesie Unii jest wytworzenie skutecznych mechanizmw reagowania na kryzys, ktre odpowiada mog wspczesnym wyzwaniom geopolitycznych w zakresie polityki energetycznej. Relacje Polski z Litwa i Ukrain s niezwykle istotne dla wszystkich pastw. Przede wszystkim wzmacniaj bezpieczestwo energetyczne tej czci Europy. Oczywicie relacje te nie mog odbywa si bez dialogu z Rosj, od ktrej kady z tych krajw jest uzaleniony pod wzgldem dostaw surowcw energetycznych. Wsppraca transgraniczna Polski z Litw i Ukrain jest take w interesie UE, gdy moe przyczyni si do synchronizacji systemw elektroenergetycznych oraz oywi wymian wsplnych dowiadcze z zakresu poszczeglnych dziedzin energetyki. Energetyka jdrowa, wsppraca transgraniczna, sieci transgraniczne, wsplne poszukiwania i eksploatacja surowcw energetycznych, wsplne inwestycje i badania to tylko niektre z obszarw wzajemnej wsppracy. Z pewnoci skuteczna wsppraca bdzie moliwa poprzez dobre relacje bilateralne i skuteczn polityk zagraniczn. W interesie Polski jest wykreowanie w peni spjnej wewntrznej polskiej polityki zagranicznej w odniesieniu do kwestii bezpieczestwa energetycznego. Tylko w ten sposb moemy by odbierani jako powany partner w oczach innych pastw. Z pewnoci Polska powinna budowa koalicje pastw o podobnych koncepcjach i problemach zwizanych z bezpieczestwem energetycznym. Winna rwnie usprawni wspprac instytucji wewntrz kraju odpowiedzialnych za bezpieczestwo energetyczne. Wyzwaniem stojcym przed polsk polityk zagraniczn jest stworzenie skutecznej dyplomacji energetycznej, ktra powinna si skada zarwno z dyplomatw, negocjatorw oraz ekspertw z zakresu polityki energetycznej. Skuteczno takiej suby moe przynie wymierne efekty w bilateralnych relacjach Polski z ssiadami, a take z krajami wanymi z punktu widzenia polskiego interesu bezpieczestwa energetycznego.

Wsplna Polsko-Ukraiska Strategia Wsppracy Transgranicznej Lubuskie, Podkarpackie, Woyskie, Lwowskie 2005-2015, Razem ku przyszoci, Lublin 2005, s. 34.
14

You might also like