144

ANDRZEJ SAKSON Pozna

Andrzej Sakson

PERSPEKTYWY POLSKO-NIEMIECKIEJ WSPPRACY

Do niedawna jeszcze stan stosunkw midzy Polsk a Niemcami, zarwno w sferze ocjalnej, jak i w sferze stosunkw midzyludzkich oceniany by przez politykw z obu krajw jako bardzo dobry. Polsko-niemieck wsplnot interesw z lat 90. XX w. uwaano za modelow dla caej Europy rodkowo-Wschodniej. Po 1 maja 2004 r. Polska osigna swe zasadnicze cele strategiczne, tzn. jest czonkiem NATO i Unii Europejskiej. Pozycja geopolityczna naszego kraju jest najlepsza od dwustu lat. Niemcy bdc sojusznikiem Polski, stay si dzisiaj jej gwnym partnerem gospodarczym, a ich rola w przystpieniu Polski do struktur europejskich i transatlantyckich znana jest nie tylko w Warszawie i Berlinie. Wydawao si, e po 2004 r. oba pastwa bd si rozumiay coraz lepiej. Tak si jednak nie stao. Po okresie zblienia (1990-1998) i bliskiego dystansu (1998-2004) nasta okres zaniechania i pogorszenia wzajemnych relacji. Obie strony, tj. Polacy i Niemcy stali si oarami dotychczasowego sukcesu. Po wysueniu si pojcia wsplnoty wartoci i interesw, ktrym od 1989 r. do przystpienia Polski do UE deniowano sytuacj, nie potraono wypracowa nowej nonej formuy wzajemnych relacji. Z obecnej perspektywy wydaje si, i w okresie kiedy Polska i Niemcy przeyway rozkwit wzajemnych stosunkw, le zdeniowano pojcie normalnoci. Sdzono, e bdzie to stan pozbawiony emocji, dyskusji i sprzecznoci. Ju w poowie lat 90. pojawiy si pierwsze kopoty. Pocztkowo byy one mao wyraziste. W 1995 r. toczono wojn o buki, kiedy to niemieccy piekarze sprzeciwili si polskiej konkurencji z pobliskich Subic. Kolejn odson sprzecznoci bya wojna papierowa z 1998 r. Doszo wwczas do konfrontacyjnych deklaracji obu parlamentw w sprawie roli organizacji wysiedleczych w Niemczech i dla oboplnych stosunkw. Kolejne konikty symbolizuje wojna kartoana oraz najnowsza wojna o pami, czego symbolem by spr wok Centrum przeciw Wypdzeniom. Ju samo wojenne sownictwo uywane przez publicystw wiadczy o nowej wsplnocie koniktw lub te kopotw. Na tak zarysowanym tle rodzi si pytanie jak w najbliszych latach ksztatowa si bd wzajemne relacje midzy Warszaw a Berlinem? Jeli przyj, e prognozowaniem nazwiemy oparte na naukowych podstawach przewidywania zmian (ich kierunku, zasigu, tempa, charakteru i dalszych skutkw), jakie wystpuj w okrelonym zakresie rzeczywistoci, to naley okreli dugofalowe cele polityki zagranicznej obu krajw oraz dynamik przemian wewntrznych w interesujcym nas zakresie.

Perspektywy polsko-niemieckiej wsppracy

145

Cech charakterystyczn wspczesnej polityki Niemiec jest i na trwale pozostanie wyemancypowana rola tego pastwa na arenie midzynarodowej. Cechuje j daleko posunity pragmatyzm. Niemcy s i bd nadal gotowe bez wahania realizowa wasne interesy, nawet kosztem wanych, regionalnych sojusznikw. Do przeszoci odeszy ju czasy cisej wsppracy niemieckiej polityki zagranicznej z polityk europejsk pod egid USA. Niemcy w najbliszych latach realizowa bd trzy gwne cele strategiczne: pogbienie integracji UE, wyhamowanie procesu rozszerzenia UE oraz rozwj stosunkw strategicznych z Rosj. Innym wanym elementem dla przyszych niemieckich relacji z Polsk, bdzie postpujca zmiana nastawienia Niemcw do wasnej przeszoci. Zacznie coraz bardziej dominowa przekonanie, e Niemcy byy take oarami II wojny wiatowej i e maj prawo przynalee do europejskiej wsplnoty oar. Oznacza to bdzie, i przechodzce zasadnicze przemiany tosamoci, demokratyczne Niemcy, znajdowa si bd z Polsk w sporze o histori. W Niemczech pogbia si bdzie stanowisko polegajce na umocnieniu si narodowego podejcia do historii i narastaniu poczucia pewnoci w ksztatowaniu niemieckiej tosamoci. Dominowa bdzie nie tylko rewizja historii Niemiec, ale take polityka o silnym zabarwieniu narodowym. Strategiczne cele polskiej polityki koncentrowa si bd gwnie wok pogbienia i poszerzenia UE, zacienienia sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi oraz bliskiej wsppracy z regionalnymi sojusznikami i partnerami, w tym szczeglnie z Niemcami i Ukrain. W tym celu niezbdne bd bliskie relacje z Niemcami. Istnieje tu jednak zasadnicza rnica: Niemcy s nam bardziej potrzebne ni my im. Bez pomocy Niemiec nie osigniemy naszego celu strategicznego jakim jest zintegrowanie Ukrainy i Biaorusi ze strukturami europejskimi (NATO i UE) oraz dobrossiedzkie stosunki z demokratyczn Rosj. Popadajc w sprzecznoci z Niemcami osabia bdziemy swoj pozycj wobec USA oraz Francji (Przyja niemiecko-francuska jest wita powiedzia Nicolas Sarcozy podczas swej pierwszej ocjalnej wizyty w Berlinie w dniu 16 maja 2007 r.). W interesie Polski ley przekonanie Niemiec, i Moskwa dy do osabienia pastw poradzieckich, z Ukrain i Biaorusi na czele, a do realnego (a by moe take i formalnego) przyczenia ich w przyszoci do Rosji. Naley dy do stworzenia polsko-niemieckiego tandemu przewodzcego polityce wschodniej oraz odbudowy relacji na linii Warszawa-Berlin-Pary. Polska w przyszoci umocni swoj pozycj w wielkiej szstce UE, co sprzyja bdzie agodzeniu polsko-niemieckiej asymetrii stosunkw wynikajcych z rnych potencjaw ekonomicznych i oglnego poziomu rozwoju oraz asymetrii wzajemnego postrzegania si. Nie naley si jednak liczy ze znacznymi ustpstwami ze strony Niemiec w przypadku kolizji z ich interesami ze strategicznymi partnerami, tzn. z Rosj, USA, Francj czy Wielk Brytani. Polski czynnik w przypadku takiej kolizji interesw Warszawy i Berlina raczej w niewielkim stopniu (lub wcale) nie bdzie brany pod uwag przez niemieckich politykw.

146

Janusz J. Wc

Pomimo i Polska i Niemcy maj i bd miay wsplne interesy (np. pakiet klimatyczny, wymiana gospodarcza, polityka rolna UE) oraz rozbiene (np. polityka energetyczna UE, polityka wschodnia UE, polityka historyczna), to postpowa bdzie nowa normalizacja. Opiera si bdzie ona na pragmatycznej wsppracy bazujcej na wsplnych projektach politycznych w ramach UE. Warunkiem partnerstwa wsppracy bdzie odstpienie od polskiego klientelizmu i niemieckiego paternalizmu (Polska partnerem juniorem, klientem, potakiwaczem lub cichym negocjatorem w kuluarach). Intensykacji wsppracy sprzyja bdzie zniesienie w 2011 r. przez Niemcy i Austri (jako ostatnie kraje w UE), braku penego dostpu do ich rynku pracy oraz wprowadzenie przez Polsk po 2013 r. euro. Tym samym Polska stanie si w peni rwnoprawnym czonkiem UE. Polsk i Niemcy nie dziel i nie bd dzieli w przyszoci fundamentalne rnice. Wrcz odwrotnie, bazujc na demokratycznych wartociach oraz przyjaznych sojuszach, przy zachowaniu obiektywnej asymetrii, ktra wystpowa bdzie nadal (potencja gospodarczy, terytorialny, ludnociowy, itp.), nastpowa bdzie intensykacja wzajemnych relacji opartych na zasadach partnerstwa.

JANUSZ J. WC Krakw

RELACJE POLSKO-NIEMIECKIE W UNII EUROPEJSKIEJ MIDZY WSPPRAC A KONFLIKTEM INTERESW Niniejszy artyku jest analiz porwnawcz polityki europejskiej Polski i Niemiec. W pierwszej czci przedstawiono priorytety rzdw obu pastw w polityce europejskiej. Natomiast w czci drugiej zaprezentowano najwaniejsze aspekty polsko-niemieckiej wsppracy i koniktu interesw w Unii Europejskiej na przykadzie reformy ustrojowej Unii Europejskiej, projektu partnerstwa wschodniego i bezpieczestwa energetycznego Unii.

I. PRIORYTETY POLITYKI EUROPEJSKIEJ NIEMIEC I POLSKI

1. Priorytety polityki europejskiej RFN W odrnieniu od innych pastw czonkowskich, jak Wielka Brytania czy Francja, Republika Federalna Niemiec a do 2005 r. traktowaa spraw pogbiania i podmiotowego rozszerzania integracji europejskiej jako dwie strony tego samego me-