WAWEL STAROYTNY BABEL

Rozwizanie zagadki
ierzadko zdarza si tak, e ostateczne prawdy wcale nie kr gdzie w odlegej przestrzeni, lecz znajduj si tu pod naszymi stopami, i aby je odkry, niemal wystarczy si o nie potkn. Nie inaczej byo i w tym przypadku.

sza (chodzio o pomieszanie przez Boga jzykw na wiecie)3. W zwizku z tym od tej pory sowo Babel czsto jest uywane, take w jzyku polskim, jako okrelenie zamtu, pomieszania. Nazwa posiada dwa warianty: duszy Babilon, i krtszy

Widok na Wawel

Ju za pierwszym razem, kiedy zastanawiaem si nad rdem Babel. Pierwszy jest bardziej charakterystyczny dla jzykw nazwy wzgrza i zamku w Krakowie, nasuno mi si skojarze- zachodnich (acina, greka), drugi dla wschodnich (jzyk perski, nie z nazw staroytnego Babilonu: Babel, i wzniesionej w nim hebrajski, arabski itp.). wiey. Przyznam, e na pocztku wydawao mi si zupenie nieprawdopodobnym, aby nazwa staroytnego miasta, ktre 2. FORMY GRECKIE dzieli od Krakowa tysice lat i kilometrw, moga by uyta na okrelenie centrum pastwa polskiego. Najczciej uywanym przez GreTak czy inaczej, zdecydowaem si rzecz kw sowem na okrelenie Babilonu sprawdzi. byo greckie 4 [czyt. Babylon]. Ku mojemu najwi kszemu zdziZnamy jednak przypadek uycia krtkiej wieniu coraz to wicej faktw zdawao formy greckiej: 5 [czyt. Babel]. si potwierdza moj hipotez, a do Prawdopodobnie okoo pocztku naszej momentu, kiedy nie sposb byo duej ery nastpiy w fonetyce jzyka greckiewtpi o jej trafnoci. Sprawa ta wydaa go pewne zmiany, ktre spowodoway, mi si na tyle interesujca, e zdecydowae spgoska zwarta dwiczna przeem si j przedstawi szerszemu gronu ksztacia si w dwiczn szczelinow, czytelnikw. czyli dwik zbliony do polskiego w6. Wawel wzgrze i zamek krlewski w Krakowie W zwizku z tym w epoce poklasycznej Wiadomo ci o pe nym zakresie prowadzonych przeze mnie bada nad ogln struktur i treci Grecy sowa zapisane tak jak poprzednio: , , czytali najstarszych przekazw o historii Polski zawiera artyku opubli- odpowiednio: wawilon, wawel!. Taki ksztat fonetyczny formy duszej potwierdza wspczesny jzyk grecki, w ktrym sowo kowany w czasopimie Pressje1. czytane jest wawilon. HISTORIA NAZWY 3. FORMA PRASOWIASKA Waciwe rozpatrzenie problemu naley rozpocz od krtkiej I ZALENE OD NIEJ FORMY SOWIASKIE historii nazwy Babilon / Babel i przegldu jej form. Kanoniczna forma prasowiaska nazwy miasta 7 1. FORMA ORYGINALNA I ETYMOLOGIE [czyt. Wawilon] pochodzi z jzyka greckiego, zachowujc identyczn pisowni i warto fonetyczn. Do dzi jest powszechnie Nazwa miasta Babilon pochodzi od akkadyjskiego bab ili uywana jako okrelenie Babilonu we wszystkich jzykach brama boga2. Przez dugie wieki obowizywaa jednak inna wschodniosowiaskich i czci poudniowosowiaskich. Przedetymologia, rodem ze starotestamentowej Ksigi Rodzaju, gdzie miotem zapoyczenia z jzyka greckiego moga by take forma nazw Babel powizano z terminem hebrajskim balal pomie- krtsza [czyt. Wawel].

ALMA MATER

57

P. Kozio

4. FORMY IRASKIE Najstarsze znane formy iraskie to staroperskie Babiru8 awestyjskie Bawri9. Spord form rednio- i nowoiraskich na czoo wysuwa si forma Babel10. Nie mamy informacji o tym, jak nazywali Babilon wschodni Iraczycy Scytowie i Sarmaci, przez dugi czas graniczcy ze Sowianami. Znajc jednak inne formy iraskie i specyczne prawa gosowe, wedug ktrych rozwijay si te jzyki, moemy zrekonstruowa take formy wschodnioiraskie. Dla tej grupy jzykw, na przykad dla jzyka sakijskiego (scytyjskiego), charakterystyczne jest zjawisko spirantyzacji spgosek zwartych dwicznych11. W ten sposb prairaskie b zmienia si we wschodnioiraskie w. Gdy uwzgldnimy dziaanie tego prawa, forma Babel przeobrazi si w Wawel! 5. FORMY ACISKIE Powszechnie uywanym okreleniem miasta Babilon w jzyku aciskim jest forma Babylon12. Spotyka si rwnie form Babel 13. Polskie zapo yczenia z aciny, jakimi s nazwy Babilon, Babel, zachowuj spgosk b w formie niezmienionej.

w tym sensie, e zakada powtrzenie opisywanej drogi, take w przypadku formy krtszej. Rwnolegy rozwj historyczny obu form przedstawia si nastpujco: gr. gr. fonetyczne wawilon scs. wawilon ros. wawilon gr. gr. fonetyczne *wawel scs. *wawel pol. wawel. Zapis form greckich, staro-cerkiewno-sowiaskich, wspczesnych ruskich, a take czci poudniowosowiaskich pozostaje taki sam z dwoma b (np. gr. , ros. ), i z tego powodu we wszystkich tych jzykach okrelenie zamku krlewskiego i wzgrza w Krakowie przybiera form graczn Babel. Z drugiej strony, majc dzi na uwadze wszystkie wymienione jzyki, bez wzgldu na znaczenie zapis Babel zostanie przeczytany Wawel! WAWLA / WAWUA (GR.)14

Aby pewna teoria moga by uwaana za prawdziw, dobrze jest, eby potwierdzay j jakie inne przykady. Czy istniej wic w jzyku polskim jakie dowody Babel ziggurat w Babilonie zapoyczenia z okrelonych wyej rde 6. FORMA HEBRAJSKA form sw z w, ktre pierwotnie byy czytane przez b? Istnieje caa grupa takich sw, niemniej jedno z nich jest Typowym okreleniem Babilonu w jzyku hebrajskim jest Bawel. Od nazwy Wawel rni j ju tylko jedno b, i w tym szczeglne. Mowa tu o polskim imieniu Wawua, Wawla, ktre sensie jest najbardziej do niej podobna spord form powiad- niewtpliwie pochodzi z greckiego babiloczyk15. Moliwe, e dostao si tutaj za porednictwem jzyka staroczonych. Jak wynika z powyszego przegldu, jzyki, ktre koniecznie -cerkiewno-sowiaskiego, w ktrym posiadamy formy tego trzeba bra pod uwag jako ewentualne rda historycznych imienia o ksztacie Wawua / Wawy / Wawi / Wawula / Wawyl / zapoycze do jzyka polskiego w rnych stadiach jego roz- Wawil16. Wszystkie wymienione wyej imiona maj znaczenie: woju, w tym: greka, jzyk staro-cerkiewno-sowiaski i grupa babiloczyk, mieszkaniec Babilonu. Podany przeze mnie przykad jest najlepszy z moliwych. jzykw wschodnioiraskich, zawieraj formy nazwy Babilon / Babel ze spgosk w w miejsce b: Wawilon / Wawel. Ponadto, Istnienie w zestawie sw jzyka polskiego imienia Wawla / Wajak ju zostao wspomniane, w hebrajskim sowie Bawel, ale te wua, urobionego od imienia o znaczeniu babiloczyk, pochodzcego oczywicie od krtszej formy nazwy Babilonu w awestyjskim Bawray / Bawri drugie b zmienione jest w w. Babel (Bab ili)17, czyni zupenie zbdnym dowodzenie, e tak sam drog moga przeby te sama nazwa Babel, od ktrej imi OD BABELU DO WAWELU to zostao utworzone. W tym miejscu naley sformuowa podstawow tez niniejNAJSTARSZE KRONIKI POLSKIE szych docieka: nazwa Wawel jest regularn kontynuacj nazwy Babel. Zmiana b w, ktra jest jedyn konieczn przesank W jednym z dziewiciu rkopisw Kroniki wielkopolskiej18, przejcia Babel Wawel, nastpia na gruncie jzyka greckiego i jzykw wschodnioiraskich (scytyjskiego, sarmackiego itp.) rda, ktre jako pierwsze wspomina nazw Wawel, zawartym i z jednego z tych rde, bd z obu rwnolegle, zostaa zapo- w tak zwanym Kodeksie Sdziwoja z Czecha19, kryje si sowo yczona do jzyka prasowiaskiego, z ktrego w pniejszym bdce potwierdzeniem mojej teorii. W manuskrypcie tym na okrelenie wzgrza i zamku w Krakowie uyto sowa Babel! okresie wyoni si jzyk polski. Czy istnieje jednak jaki przykad, ktry potwierdzaby Dopiero pniej przekrelono je i zastpiono sowem Wawel. Niemoliwa jest w zasadzie pomyka kopisty polegajca na moliwo zaistnienia takiego zjawiska? Owszem, istnieje, i to przykad najlepszy. Jak wspomniaem wyej, nazwa miasta zapisaniu dwch liter w jako dwch b. Przyczyna musiaa by Babilonu posiada dwie formy: dusz Babilon, krtsz Ba- inna. Albo uwaa on z jakiego powodu Wawel i Babel za to bel. Forma dusza, nim dostaa si do wspczesnych jzykw samo, czyli posiada na ten temat jak wiedz, albo te, co uwasowiaskich, przesza okrelon drog. Teza tego artykuu nie am za bardziej prawdopodobne, w rdle, z ktrego przepisywa, zawiera nic nowego w stosunku do wczeniejszych ustale widniao od pocztku sowo Babel.

58

ALMA MATER

Jeli rdo kopisty lub rdo autora tej kroniki byoby spisane w jzyku staro-cerkiewno-sowiaskim, co naley uzna za rzecz wysoce prawdopodobn, tumaczyoby to najlepiej stan, jaki spotykamy w omawianym rkopisie. Jak wspominaem, w jzyku tym zapis Babel przeczytany byby jako Wawel. Wystpienie nazwy Babel byoby w tym wypadku bdem w transformacji tekstu z jzyka staro-cerkiewno-sowiaskiego na jzyk aciski. Bdem o tyle podanym, e to on wanie pozwala po wiekach dotrze do rd a prawdy. Moliwo takiej, a nie innej lekcji nazwy Wawel ju samo przez si czyni wielce prawdopodobnym to, co zaoyem wyej. Mowa w nim nie o Wawelu, ale wyranie o Babelu Babilonie. Trudno doprawdy uwierzy, e nikt dotd nie potraktowa tej sprawy powanie... Jeszcze ciekawiej rzecz zaczyna si prezentowa, kiedy si wemie pod uwag tekst innej staropolskiej kroniki, tak zwanej Kroniki Mierzwy. Autor jej, zreszt tak jak wczeniej Wincenty Kadubek w Kronice polskiej, nie wspomina nazwy Wawel ani nie okre la tutejszego smoka mianem wawelski. Przytaczajc histori walki Kraka i jego synw z bezimiennym krakowskim smokiem, Mierzwa stwierdza wrcz, e synowie Kraka zabili tutejszego smoka, tak jak Daniel, ktry zabi smoka babiloskiego20. W miejscu, ktre dotyczy opisu walki ze smokiem, zwanym pniej wawelskim, kronikarz pisze o smoku babiloskim! Szczeglnie interesujce jest to, e zarwno Mierzwa, jak i autor Kroniki wielkopolskiej korzystali z jednego rda z jakich dawniejszych, niezachowanych do dzi zapisw21. Bardzo prawdopodobne, e w tej wanie zaginionej kronice zawiera si opis walki Daniela ze smokiem babiloskim, ktra odbya si w Bawelu (hebr.), a odpowiednie fragmenty Kroniki Mierzwy i Kroniki wielkopolskiej s jedynie jego reminiscencj. W kadym razie wspomniane rda podaj w cisym zwizku z Wawelem i smokiem wawelskim okrelenia: Babel, smok babiloski. Autor Kroniki wielkopolskiej w stosownym fragmencie pisze: Wwel enim quidam tumor dicitur [...]22, co tumaczy si: Wwel (Wawel) jest to pewna nabrzmiao [...]23. Nie zwrcono jednak uwagi na to, e sowo tumor, tumaczone tutaj jako nabrzmiao, ma take inne znaczenia: zamt, zamieszanie oraz pycha, zarozumiao, buta24. Przyjmujc inne znaczenie sowa tumor, mona by przyj tumaczenie: Wwel (Wawel) jest to pewne zamieszanie / zamt / pycha. Zdanie to nie posiada oczywicie adnego sensu. Do czasu jednak, albowiem po uwzgldnieniu mojej propozycji i rozumieniu sowa Wawel / Wwel jako Babel lub po przeczytaniu leksemu Babel w wersji pochodzcej z Kodeksu Sdziwoja z Czecha,

zdanie to robi si zupenie sensowne i w dodatku prawdziwe: Babel jest to pewne zamieszanie / zamt! Sowo Babel do dzi uywane jest wanie na okrelenie zamtu, pomieszania. Wszystko staje si w ten sposb zupenie jasne: Wawel, czyli Babel, jest to zamt, zamieszanie! Co prawda, autor Kroniki wielkopolskiej, z typowym dla siebie zamiowaniem do etymologii, prawie zawsze zreszt faszywych, jeszcze w tym samym zdaniu tumaczy, czym jest wspomniany tumor . Moim zdaniem wie si to z przypisaniem temu sowu niewaciwego znaczenia. MITOLOGIA Nie jest celem tego artykuu dowodzenie podobiestw midzy mitologi babilosk i mitologi Wawelu, jednak nie sposb obojtnie przej obok tak wanej sprawy. Centralnym motywem zarwno mitologii babiloskiej, jak i mitu krakowskiego jest walka ze smokiem. Co najciekawsze, na tym wcale nie kocz si podobiestwa midzy nimi. Fragment manuskryptu Kodeksu SOkazuje si, e wrd dziwoja z Czecha (ok. 1450 r.), na dole sowa Babel Wawel; ze zbiorw niezliczonych poda i baBiblioteki Muzeum xx. Czartoryskich jek o smokach wanie staw Krakowie, rkps nr 1310 rotestamentowa opowie o Danielu i smoku babiloskim oraz polska legenda o Kraku i smoku wawelskim s swoimi najbliszymi krewnymi. Podobiestwo polega na sposobie, w jaki zabito smoka (siark, prochem). Zwrci na to uwag ju w redniowieczu Mierzwa, a potwierdziy nowsze badania Mariana Plezi25. Poza wspomnianymi dwoma mitami do ekskluzywnej grupy nale jeszcze tylko trzy inne legendy, a w zasadzie trzy warianty perski, koptyjski i syryjski jednego opowiadania: o Aleksandrze Wielkim i smoku. Umkn jednak wspczesnej nauce fakt o znaczeniu zupenie zasadniczym: prawdopodobnie wszystkie pojedynki Aleksandra ze smokami s replikami centralnego motywu mitologii babiloskiej walki ze smokiem26. Nikt nie przeprowadzi rwnie bada porwnawczych legendy krakowskiej z materiaem ruskim. Tymczasem okazao si, e istnieje cay zbir przekazw ruskich, ktrych gwnym wtkiem jest wyprawa bohatera do Babilonu (Wawilonu) i jego bj ze smokiem / smokami babiloskimi (wawiloskimi). Kilkanacie z nich zawiera interesujcy wtek zabicia smoka za pomoc prochu. Dziki tylko tej jednej zbienoci, cho jest ich znacznie wicej, nadaj si one do zakwalikowania do okrelonej przez Mariana Plezi grupy. Po uzupenieniu o przekazy ruskie zestaw poda i legend zachowujcych najblisze pokrewiestwo przedstawia si tak: 1) starotestamentowa opowie o Danielu i smoku babiloskim,

ALMA MATER

59

2) trzy warianty podania o Aleksandrze Wielkim i smoku, 3) kilkanacie ruskich bajek i opowiada o wyprawie do Babilonu (Wawilonu) i walce bohatera ze smokiem / smokami babiloskimi (wawiloskimi), 4) polska legenda o smoku wawelskim. Wynika z tego, e legenda o smoku wawelskim podobna jest do kilkunastu wersji podania o smoku babiloskim i do trzech, ktre od podania o smoku babiloskim prawdopodobnie pochodz, a ustalenia takie s obecne w badaniach mediewistw27. Wniosek nie moe by inny jak to, e omawiana legenda krakowska jest prawowiern wersj podania o smoku babiloskim. TOPONIMIA Dla kadej teorii dotycz cej adaptacji pewnej nazwy miejscowej na obcy grunt niezmiernie istotne jest to, czy s jakie inne przypadki, kiedy nazwa ta bya zapoyczana. Z proponowanym przeze mnie toponimem Babel / Babilon i pod tym wzgldem sprawa przedstawia si jak najlepiej. Mamy dowody na to, e uyto go na okrelenie innych miejsc, niemajcych z historycznym Babilonem nic wsplnego. Znamy miasto Babilon w Egipcie28, w Niemczech, pewne uroczysko w Rosji nazywa si Wawilon (Babilon)29. W ten sposb moliwe byoby zaliczenie nazwy Wawel do szerszej grupy nazw pochodzcych od nazwy Babilon / Babel. WSPLNA SEMANTYKA Sowa Wawel i Babel posiadaj ogromny zakres wsplnych znacze, ktre mog by nadto przedmiotem bada wielu nauk, poczwszy od historii, archeologii, religioznawstwa porwnawczego, a po histori sztuki (np. motyw smoka w sztuce Wawelu i Babilonu). Oto cz z nich: 1. Wawel i Babel to staroytne miasta30 znajdujce si nad najwiksz rzek w kraju, 2. Wawel i (wiea) Babel to gry (wiea Babel to ziggurat sztuczna gra31), 3. Wawel i Babel to centra polityczne, religijne i administracyjne, stolice pastw i siedziby krlw, 4. Wawel i Babel w najwyszym stopniu uosabiaj ide wadzy32, 5. Wawel i Babel to w rozumieniu religioznawstwa centra wiata, gry kosmiczne, 6. Wawel i Babel to miejsca, gdzie odby si Pojedynek Kosmologiczny, bj Gromowadcy ze Smokiem. Mona by mnoy przykady wzajemnych podobiestw Wawelu i Babelu, przekracza to jednak potrzeby tego artykuu. Niemniej, jak wida z powyszego, tylko pobienego szkicu, pola semantyczne terminw Wawel i Babel zachodz na siebie, obejmujc wikszo ich cech konstytutywnych i istotnych. Kluczow rol w semantyce Wawelu i Babelu odgrywa pojcie wadzy i jego pochodne. atwo to wytumaczy. Wiadomo wszak, e legenda krakowska naley do szerszej kategorii poda

majcych za zadanie uzasadnienie pochodzenia wadzy. Jak wskazuje na to midzy innymi tre wspomnianych legend ruskich, Babilon / Babel by pojmowany wanie jako miejsce, skd ta wadza pochodzi (podobnie jak pniej Rzym i Konstantynopol), i aby t wadz zdoby, koniecznie trzeba byo si do Babilonu wyprawi i zabi mieszkajcego tam babiloskiego smoka, ktry wadzy strzeg. Podania ruskie i legenda o smoku wawelskim reprezentuj ten sam wzorzec literacki. PORWNANIE ETYMOLOGII Dotychczas nazw Wawel wywodzono od sowa Wwel33. Oto najwiksze saboci tej etymologii: 1. rdem obowizujcej etymologii nazwy Wawel jest cytowany wyej fragment Kroniki wielkopolskiej. Nie wiadczy to o samej etymologii najlepiej. Dzieo to jest, co prawda, prawdziw kopalni etymologii, lecz, niestety, w przytaczajcej wikszoci faszywych. Kronika wielkopolska lubuje si w przytaczaniu rnego rodzaju rdosoww. Wikszo z nich wzbudza moe dzi u czytelnika jedynie umiech politowania. Przykadowo nazwa Dalmacja wywodzona jest nezyjnie od zwrotu daa ma (daa matka)34, Kaszuby od kasaj huby (faduj)35, a Polacy od bieguna pnocnego! W samej tylko czci tekstu poprzedzajcej etymologi nazwy Wawel przytoczonych jest ponad dwadziecia podobnych pereek, przy czym z tej liczby jedynie etymologia wywodzca nazw Gniezno od gniazda jest prawidowa. Drug miaaby by etymologia nazwy Wawel, ale czemu akurat ona? 2. Zmiana typu Wwel Wawel wymaga przejcia a. Jzyk polski nie zna takiego prawa, ktre by na to pozwala o. Zmian t tumaczy si w badanym przypadku wpywem aciny ksikowej na jzyk mwiony, zaistnieniu takiego zjawiska przeczy jednak szereg okolicznoci. Na przykad wikszo rkopisw Kroniki wielkopolskiej notuje w rny sposb samogosk nosow (np. Wanuel) i w zwizku z tym nie mog by one rdem opisywanego zniekszta cenia j zyka mwionego. Zakada si tutaj w sposb ukryty, e rdem wpywu jest wanie tych kilka rkopisw, Smok wawelski ktre zawieraj skaon form nazwy Wwel, czyli Wawel. Trudno sobie nawet wyobrazi, w jaki sposb kilka rkopisw pisanych po acinie, ktrej znajomo bya wrd ludnoci znikoma, miaoby zmieni powszechn wymow wrd caej spoecznoci. Takie tumaczenie zmiany nazwy Wwel w Wawel jest pozbawione wszelkich podstaw. Nie wiadomo nawet, czy ktrykolwiek z trzech rkopisw Kroniki wielkopolskiej znajdowa si w interesujcym nas czasie w Krakowie. Inne nazwy miejscowe, ktre zawieray w swoim zestawie fonetycznym samogosk , jak na przykad Wchock, Wwelnica, wcale nie pozmieniay si pod wpywem swoich wersji aciskich w formy z a, czyli w Wachock, Wawelnica.

60

ALMA MATER

P. Kozio

3. Teoria o przej ciu W wel Wawel nie posiada w rzeczywisto ci mg bym poda znacznie wi cej. Nazwa Wawel , gdy si j wywiedzie od nazwy Babel , adnego potwierdzenia w semantyce. Terminy W wel (wole, nabrzmia o ) i Wawel nie posiadaj wsplnych przestaje w ko cu by sierot , staj c si po wielu wiekach znacze. Wawel siedziba, stolica krlw polskich, zamek roz ki pe noprawnym cz onkiem rodziny nazw miejsna wzgrzu w Krakowie, oczywi cie nie ma nic wsplnego cowych pochodz cych od Babel / Babilon. Przy takim spoz chorob, zwyrodnieniem tarczycy, ktre objawia si wolem sobie pojmowania sprawy nazwa Wawel nie oznacza te ani i nabrzmia o ci szyi. Zreszt ju wcze niej zauwa ono, e spuchnitej szyi, ani jakiej dziury w ziemi, lecz ma, i to wcale nie najmniej chlubn si gaj c III tysi clecia przed semantyka nie jest najmocniejsz stron tej etymologii. 4. Nie znamy adnej nazwy miejscowej typu W wel . nasz er histori . W zwi zku z tym jako w pe ni potwierdzon proponuj Nazwy miejscowe typu W welnica , W welno , ktre powszechnie podaje si jako nale ce do tej samej rodziny co now etymologi przyj do powszechnego u ytku. Mo e si ona przyczyni do rozwik ania wielu innych zagadek nazwa Wawel, nie s do tego leksemu nazbyt podobne. zwi zanych z najdawniejsz Nazwa Wawel w ogle nie histori i mitologi Wawelu Bamia a szcz cia, gdy Alekbelu, siedziby krlw polskich. sander Brckner zaliczy j do jednej rodziny ze s owami wwz, wd. Ten sam Brckner Piotr Makuch wsawi si midzy innymi tym, e znalaz etymologie dla imion bogw s owia skich, niestety 1 P. Makuch, Wawel, Babel i krl Kirkous: wstp wszystkie poza jedn fa szywe. do bada nad najstarszymi nazwami i legendaPomijaj c inne kwestie praw mi krakowskimi, Pressje 2007, teka 10 i 11, j zykowych, ktrych w badanym s. 201220. 2 Encyklopedia biblijna, red. P.J. Achtemeier, przypadku nie poda wcale, autoWarszawa 1999, s. 77. rowi tej koncepcji umkn jeszcze 3 Ibidem. fakt zupenie podstawowy: Wawel 4 H. Stephano, Thesaurus graece linguae, t. 2, jest wzgrzem, a nie w wozem. cz. 2, Pary 1833, s. 9. 5 Ibidem. Nazywanie jakiej gry za 6 Jzyki indoeuropejskie, red. L. Bednarczuk, pomoc s owa w wz jest tak t. 1, Warszawa 1986, s. 444. samo sensowne jak nazwanie Smok babiloski 7 Slovnk jazyka staroslovnskho, t. 1, Praha s onecznego dnia za pomoc 1966, s. 163. Nazw zapisuj znakami ruskimi. wyraenia ciemna noc. Syszc sowo wwz, kady rozsdny 8 R.G. Kent, Old Persian Grammar, Texts, Lexicon, Connecticut 1953, s. 199. cz owiek szuka zag bienia w ziemi, a nie gry! S owa 9 W. Dulba, The Cyrus Legend in the hnme, Krakw 1995, s. 41 i n. 10 wzgrze i wwz s antonimami, a nie synonimami. Za wielce 11 Ibidem, s. 90. Jzyki indoeuropejskie, op.cit. s. 141, 154, 163. pokr tne nale y zatem uzna t umaczenie, jakoby nazwa 12 Thesaurus linguae latinae, t. 2, Lipsiae 1901, s. 1653. wzgrza w Krakowie mia a pochodzi od nazwy w wozu, 13 Ibidem. ktry mia si w pobliu tego wzniesienia znajdowa, ponadto 14 Slovnk jazyka staroslovnskho, op.cit., s. 162. zupe nie przeczy ono zasadom zdrowego rozs dku i w ogle 15 Sownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, cz. 2: Nazwy osobowe pochodzenia chrzecijaskiego, oprac. M. Malec, Krakw 1995, s. 134. nie zosta o udowodnione. 16 Ibidem. Osobicie nie znajduj te wsplnych pl semantycznych 17 Sownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, op.cit., s. 134. terminw Wawel i wwz , w d , ktre w aden sposb nie 18 Kronika wielkopolska, red. B. Krbis, MPH, t. 8, cz. 2, Warszawa 1970. wi si ze znaczeniem kolebki pa stwowo ci polskiej, 19 Kodeks Sdziwoja z Czecha, Biblioteka Muzeum Ksit Czartoryskich w Krakowie, rkps 1310. stolicy i centrum pa stwa polskiego oraz siedziby krlw 20 polskich Wawelu. Poza tym nasuwa si tutaj pewna trudno 21 M. Plezia, Legenda o Smoku Wawelskim, Rocznik Krakowski, t. 42: 1971, s. 23. Kronika wielkopolska, red. B. Krbis, op.cit., s. VII. natury psychologicznej jaki w adca i jakiego pa stwa 22 Ibidem, s. 8. chcia by mie stolic i rezydowa w w wozie, w dodatku 23 Kronika wielkopolska, tum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965, s. 55. usytuowanym na wzgrzu?! Niew tpliwie by by na ca ym 24 Sownik acisko-polski, red. J. Korpanty, t. 2, Warszawa 2003, s. 890. 25 wiecie, i to najzupe niej s usznie, po miewiskiem. M. Plezia, op.cit., s. 21. W porwnaniu z opisanymi powy ej karko omnymi 26 I. danow, Russkij bylewoj epos, St. Petersburg 1895, s. 37. 27 J.T. Bbel, Smoki i smokobjcy, http://rodman.most.org.pl/J.T.Babel16.htm. Chciaoetymologiami moja teoria wr cz pora a swoj prostot by si jedynie doda, i zaprezentowana przez J.T. Bbla wersja jest t wanie, ktra i posiada wszystkie mo liwe zalety. Powo uj si w niej na zachowuje prawidowe wskazanie na smoka i miejsce akcji. dziaanie jednego z najbardziej pospolitych praw jzykowych. 28 Thesaurus linguae latinae, op.cit., s. 1655. Znajduje ona pene potwierdzenie w antroponimii i toponimii. 29 I. danow, op.cit., s. 37. 30 Wedug zgodnej opinii kronikarzy polskich Wawel istnia ju w staroytnoci. Popiera j tre najstarszych kronik polskich. Semantyka 31 wspomnianych nazw jest prawie identyczna. Centralne mity 32 M. Eliade, Kosmologia i alchemia babiloska, Warszawa 2000, s. 29. A. Szyjewski, Religia Sowian, Krakw 2003, s. 87. krakowski i babiloski s do siebie w najgorszym przypadku 33 Sownik staroytnoci sowiaskich, red. G. Labuda, Z. Stieber, t. 6, Wrocaw Warpodobne, cho s uszne by oby mniemanie, e pierwszy poszawa Krakw Gdask 1977, s. 341, 342. chodzi z drugiego. Argumentacja zawarta w tym artykule 34 Kronika wielkopolska, op.cit., s. 48. jest za jedynie wyborem waniejszych argumentw, ktrych 35 Ibidem, s. 49.

ALMA MATER

61