Pojedynki wikingw (fragment z ksiki Wikingowie Footea i Wilsona)

Dwaj mczyni mogli rozstrzygn spr w drodze walki i suszno przypisywano zwycizcy oglnie lub zgodnie z zawart przed pojedynkiem specjaln umow. W tym drugim wypadku pojedynek mg mie charakter zakadu. Wydaje si rwnie, e byo oglnie przyjte, i mona si byo odwoa do pojedynku w celu rozstrzygnicia sprawy prawnej, jednak proceduralnie nie podlega on kompetencji sdu, jakkolwiek jego wynik mg by prawnie wicy. W czasach chrzecijaskich mg uchodzi za sd boy, ale nie wydaje si prawdopodobne, by mia ten charakter wrd pogan. To prawda, e w czasach pogaskich formalnemu pojedynkowi towarzyszyy pewne praktyki rytualne lub ofiarnicze, ale byy one raczej czym w rodzaju rodkw ostronoci lub wyrazem osobistej wdzicznoci ni wiadectwem oglnej wiary w bosk interwencj. Pojedynkowanie si zostao zakazane na Pnocy bardzo wczenie. Nie wiemy, kiedy zaniko w Danii i Szwecji; w Islandii i Norwegii zakazano go wkrtce po roku 1000. Saxo wiedzia, e byo ono dawnym zwyczajem w Danii, ale chocia aowa zastpienia go przez sdy boe i wspprzysinictwo, nie czu si zadowolony donoszc o prbie ponownego wprowadzenia go okoo roku 1150, za panowania Svena III. Krtki tekst prawny, ktry dowodzi, e w Szwecji pojedynkowanie si byo przyjtym rodkiem zmazywania najpowaniejszych zniewag sownych lub zaparcia si ich, znajdujemy w tak zwanym Prawie Pogaskim (Hednalagen), zachowanym w znacznie pniejszych kopiach, ale pochodzcych z trzynastowiecznego Upplandu. Brzmi ono nastpujco:
Kto mwi nie nadajce si do powtrzenia [tj. obraliwe] sowo do drugiego: Nie jeste godzien miana ma, nie jeste mem w sercu. [A ten odpowiada:] Jestem takim samym mem, jak ty. Maj si spotka w miejscu, gdzie si zbiegaj trzy drogi. Jeli przyjdzie ten, ktry wypowiedzia zniewag, a nie przyjdzie ten, ktrego zniewaono, wwczas zniewaony bdzie tym, czym zosta nazwany nie moe on skada przysigi prawnej ani wiadczy na korzy jakiegokolwiek mczyzny lub jakiejkolwiek kobiety. Jeeli zniewaony przyjdzie, a nie przyjdzie ten, ktry znieway, niech zniewaony wykrzyknie po trzykro nlding i zrobi na ziemi znak przeciwko niemu. Niech ten, ktry rzuci zniewag, a nie mie jej podtrzyma, bdzie jeszcze gorszy. Jeeli spotkaj si obaj w peni uzbrojeni, a padnie zniewaony, wtedy naley si za poowa gwszczyzny. Jeli za padnie ten, ktry zniewag rzuci zbrodnia sowna jest najgorsza, jzyk pierwszym zabjc nich legnie w bezwartociowej ziemi [tzn. gwszczyzma si za nie naley].

Znak na ziemi musia by jakim widocznym symbolem czyjej haby, by moe w pewnym stopniu odpowiednikiem nidstgng, supa wstydu", opisanego w Egils saga jako sup z koskim bem i wrogo brzmicymi runami i wierszami, lub trenid, drzewa wstydu", zakazanego w prawie norweskim, ktre najprawdopodobniej skadao si z drewnianej figury lub figur przedstawiajcych tego, przeciwko komu byo skierowane, w jakiej ohydnej pozie. Fraza Tunga hovudbani, jzyk pierwszym zabjc", stanowi odmian przysowia zawartego rwnie w Hdvamdl: tunga er hgfuds bani, jzyk powoduje mier gowy". Warto wreszcie zauway, e jeli zniewaony zostawa zabity w pojedynku, pacono za jego zabicie poow zwykej wysokoci gwszczyzny, mimo e okaza mstwo odpowiadajc na zniewag we waciwy sposb. Sugeruje to, e pojedynek mia w sobie w oczach wczesnych ludzi co z prby fakt, i zniewaony przegra walk, nasuwa przypuszczalnie wtpliwoci, czy zasugiwa w peni na szacunek, co powodowao obnienie gwszczyzny. Wicej wiadomoci o procedurze pojedynku znajdujemy w niektrych tekstach islandzkich. Zwykym zachodnioskandynawskim sowem na okrelenie formalnego pojedynku jest holmganga, pjcie na wysp", poniewa wyspy musiay by cenione jako miejsca takich walk miay gotowe granice utrudniajce przeszkodzenie i ucieczk i niewykluczone, e uchodziy za grunt neutralny, gdzie mona byo bezpiecznie przelewa krew. Najbardziej szczegowy opis pojedynku jest zawarty w Kormdks saga. Jest tam mowa o specjalnym, jakby ringu wykonanym z kwadratowego kawaka ptna, o boku dugoci siedmiu i p stopy, przymocowanego do ziemi czterema wbitymi w rogach kokami. Wok tego kwadratu byy wycite w ziemi trzy bruzdy szerokoci stopy, a dalej wbite na rogach cztery leszczynowe supki, prawdopodobnie poczone lin. Walczcy potykali si na ptnie i kademu z nich towarzyszy sekundant. Przeciwnicy zadawali ciosy i okrcali si wok, z tym, e wyzwany uderza pierwszy, a sekundanci osaniali ich tarczami. Rozbit tarcz zastpowano now i kada ze stron moga zuy w ten sposb do trzech tarcz. Jeli na ptno pocieka krew, mona byo przerwa walk. Czowiek ciej ranny mg si wykupi wtedy albo w jakim pniejszym momencie walki, pacc trzy grzywny srebrem. Czowiek, ktry postawi nog poza granic wyznaczon leszczynowymi supkami, by uwaany za wycofujcego si, a jeli stan obiema nogami za t lini, oznaczao to, e ucieka.