WIESZCZBA WLWY (VLUSP) Pie powstaa na przeomie X-XI w.

W jej datowaniu pomocne byo imi wystpujcej tu walkirii (strofa 31) Geirskogul. Imi to jest bowiem zapoyczeniem z pieni aobnych H konarml - na mier krla Hakona. Wieszczka Wlwa zaczyna pie objawienia sowami nakazujcymi tumom milczenie i posuch. Zgodnie z pragermaskim obyczajem w chwili rozpoczcia uroczystoci sakralnych oraz obrad thingowych obwieszczano pokj, ktrego pogwacenie pocigao za sob surowe kary. Wspomina o tym Tacyt w "Germanii" (I/II w.), rozdz. II. 1. Sw mych suchajcie, potomkowie wici, Wysi i nisi Heimdalla synowie, Kaesz mi mwi, Ojcze Wszechpotny O dawnych dziejach, jak sign pamici. 2. Pomn olbrzymw przed wieki pocztych Co piastunami byli moimi I pomn dziewi wiatw i dziewi witego drzewa korzeni w gb ziemi. 3. W zacztkach wiata za czasw Ymira Ni piasku, ni morza, ni chodnych bawanw, Nie byo ziemi i nie byo niebios, Ni traw nie byo - lecz czelu otchani. 4. A Bura synowie wydwignli ziemi I Midgard sawny pobudowali Soce poudnia ogrzao gazy A bujnym kwieciem okryy si pola. 5. Towarzyszyo soce miesicowi, Prawic swoj kado na skraj nieba, Soce nie znao mieszkania swego, A miesic mocy swej nie zna, Gwiazdy - gdzie sta, nie wiedziay. Strofa 1, wers 2: Bg Heimdall spodzi z trzema kobietami, Edd, Amm i Modir, trzech synw, przedstawicieli trzech stanw: niewolnikw, wolnych kmieci i wielmow; od nich pochodzi caa ludzko. Strofa 2, wers 1-2: Wlwa wywodzi si z olbrzymw, ktrzy byli pierwszymi istotami na wiecie, dlatego moe mwi o zamierzchych dziejach; od olbrzymw pochodz nawet bogowie. Strofa 2, wers 3: Pieni Eddy wymieniaj: Asgard - grd

Asw, Wanaheim - siedziby Wanw, Alfheim - wiat Alfw, Muspell - wiat ognia, gdzie rzdzi olbrzym Surt, Midgard - wiat ludzi, Jtunheim pastwo olbrzymw, Niflhel - wiat umarych. Snorri w swej Eddzie wymienia dwa pozostae: wiat karw i wiat lodw najdalszej Pnocy. Strofa 4, wers 1: Bura synowie - Odin i jego bracia Wili i Wei. Zwolennicy wsplnych rde religii widz w nich odpowiednik chrzecijaskiej Trjcy witej. 6. Bogowie wszyscy sejm wielki zwoali, I Niemiertelni tak nad spraw radzili: Miesicowi na nowiu i Nocy imi dali, Poranek nazwali i Poudnie tako I Podwieczerz i Wieczr, by mc liczy lata. 7. Asowie si zeszli na Idawale, Chram i otarze wznieli wysokie, Kowalskie zrobili ognisko, zoto obrabiali, Obcgi kuli, narzdzia stwarzali. 8. Igrzyska urzdzali na dziedzicu weseli, Nie mieli niczego, co nie byo zotem, Pki nie przyszy trzy Thursw dziewice Z Jtunhrimu, ojczyzny Olbrzymw. 9. Bogowie wszyscy sejm wielki zwoali, I Niemiertelni nad spraw radzili, Kto tu ma stworzy karw zastpy Z Brimira krwi i Blama koci. Strofa 6, w. 3-5: W wielu miejscach Eddy czytamy, e bogowie stworzyli peni i nw ksiyca, czyli cay miesic, aby uatwi liczenie czasu. Strofa 7: Bogowie zajmuj si z zamiowaniem rzemiosem - rys charakterystyczny dla Skandynaww, ktrzy nigdy nie gardzili prac fizyczn. Strofa 8, w. 3: trzy [...] dziewice - Norny, boginie losu; przyniosy ze sob przeznaczenie, co pooyo kres beztrosce. 10. Tam wtedy Modsognir stworzony zosta, Najznamienitszy, Durin jako drugi; Ci ulepili z gliny mnstwo karw Na podobiestwo ludzkie - tak zawiadczy Durin. 11. Nyi i Nidi, Nordri i Sudri Austri i Westri, Althojf, Dwalin, Nar i Nain, Niping i Dain, Bifur, Bafur, Bombur, Nori An i Onar, Ai, Mjdwitnir

12. Wigg i Gandalf, Windalf, Thorin, - Thror i Thrain, Thekk, Witr i Lit, Nyr i Nyrad - teraz ja karw - Reginn i Radswid - wiernie wyliczyam. 13. Fili, Kili, Fundin, Nali, Heptifili, Hannar, Swiur, Frar, Hornobori, Frgra i Loni, Aurwangr, Jari, Eikinskjaldi. 14. Pora powiedzie ludziom Dwalina Rzeszy karw - Lofar rd ten zacz Co z skalistych stron bagnistym szlakiem Na piaszczyste cignli awice. 15. Tam by Draupnir i Dolgthrasir, Hor, Haugspori, Hlewang, Gloin, Dori, Ori, Duf, Andwardi, Skirfir, Wirfir, Skafid, Ai. 16. Alf i Yngwi, Eikinskjaldi, Fjalar i Frosti, Fidr i Ginnar; Pki ludzko trwa bdzie, wiadomo, e rodu praojcem jest Lofar. Strofy 10 - 16: Gering i Sijmons w wydaniu Eddy (Die Lieder der Edda, Halle a.d. Saale 18881931) podali alfabetyczny spis imion 69 karw wraz z ich odmianami we wszystkich rkopisach. Imiona te miay symboliczne znaczenie; obecnie tylko kilka jest zrozumiaych. 17. Wtedy z tej rzeszy zstpili trzej Asowie, Mocni i miociwi, do mgie niebytu; Ujrzeli na ziemi w niemocy lecych Aska i Embl, niewiadomych losu. 18. Ducha nie mieli i tchu nie mieli, Ni krwi, ni gosu, ni rumiecw zdrowych; Dech da im Odin, a dusz da Hnir, Krew da im Lothur i rumieniec zdrowy. 19. Wiem, gdzie jesion stoi, Yggdrasill si zowie, Lnic wilgotnoci pie jego zroszony; Z niego idzie rosa, co w dolinach spada, Koo Urd studni wci zieolny stoi. 20. Stamtd przybyy dziewy wszechwiedzce, Trzy, z owej sali, co pod drzewem stoi; Urd zwie si pierwsza, a druga Werdandi - rytoway w drzewie - Skuld na imi trzeciej, Postanawiay losy, zakrelay ywot, Ludzkim istotom stwarzay przeznaczenie. Strofa 17, wers 1: Strofy 9-16 s pniejsz interpolacj, zatem sowa "wtedy z rzeszy" odnosz si do bogw, wymienionych w strofach 7-8.

Strofy 17-18: Jest tu podanie o stworzeniu czowieka. Ask i Embla to pocztkowo roliny: jesion i jakie pncze; drzewo i pnca si wok niego rolina byy czsto symbolem pary maeskiej. 21. Pierwsz na wiecie wojn pomn Gdy na oszczepy Gullweig wbili, Kiedy j w hali Hara spalili, Trzykro palili trzykro odrodzon, Wielokro razy, a wiecznie yw. 22. Heid j zwano, gdy w dom wchodzia, Wieszczka mdra, rdce moc dawaa, Czarowaa wszdy zmysw obkanie, Zym niewiastom - rozkosz i rado. 23. Najwysi Rzdcy sejm wielki zwoali, I Niemiertelni nad spraw radzili Czy grzywn Asowie powinni zapaci, Czy te wszystkie bogi ofiary rwno dzieli. 24. Rzuci by Odin oszczep w tum wojw Pierwsza na wiecie walka to bya, Wa twierdzy Asw powalon zosta, Waleczeni na pole wkroczyli Wanowie. Strofa 21: wers 2. Gullweig - bogini z rodu Wanw, pikna i lnica jak zoto, rozbudzia w ludziach mio do tego kruszcu, przez co staa si przyczyn ich demoralizacji. wersy 3-4. By pooy kres zu, ktre niosa ze sob Gullweig, bogowie postanowili j spali; robili to trzykrotnie, a za kadym razem bogini wychodzia z ognia jeszcze pikniejsza, jak zoto uszlachetniane w ogniu, ktre wanie uosabiaa. Strofy 23-24: Mowa tu o wojnie midzy dwoma rodami bogw: Asami i Wanami. Kronika Adama z Bremy (zm. 1081) Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum podaje, e w wityni w Uppsali najpierwszymi bogami byli: Wotan, Thor i Frigg, co wskazuje na to, e doszo do ugody, gdy Wotan i Thor byli Asami, bogini Frigg - Wanem. Strofa 24: Wypadki opisane w tej strofie mieszcz si w czasie przed strof 23 i s dalszym cigiem dziejw zawartych w strofach 21-22. W podaniu o wojnie Asw z Wanami kryj si by moe dzieje jakiej walki wyzna. Snorri w Heimskringli (Krg ziemski) podaje odwrotny przebieg walki: to Odin wyruszy na wypraw

przeciw Wanom, a oni si bronili. Wedug tego podania kult Wanw byby starszy. 25. Bogowie wszyscy sejm wielki zwoali, i Niemiertelni nad spraw radzili, Nieszcz kto klsk na niebo sprowadzi i on Oda olbrzymowi odda. 26. Thor gniewem wzburzon samowadnie most wznis - Rzadko spokojny w podobnych sprawach: Zamane sowa, przysigi i luby, i wane umowy wsplnie zawarte. Strofy 25-26: Strofy te byyby niezrozumiae, gdyby nie relacja Snorriego (Gylfaginning, rozdz. 42). Ot pewien olbrzym (imi nie podane) zoy ofert, e w przecigu ptora roku zbuduje Asom twierdz, ktra bdzie w stanie stawi czoa Thursom. Postawi tylko warunek, e w zamian za to dostanie soce, ksiyc i, co najwaniejsze, bogini Freyj za on. dania te zostay za rad Lokiego przyjte przez bogw, pod warunkiem jednak punktualnego ukoczenia pracy. Olbrzym zabra si do roboty, majc do pomocy cudownego ogiera Swadelfariego. Gdy ju tylko trzy dni pozostay do ukoczenia twierdzy i byo pewne, e olbrzym tego dokona, strach pad na Asw, e bd musieli wywiza si z obietnicy. Zadali teraz od Lokiego, groc mu mierci, by znalaz jak rad. Wwczas Loki przemieni si w klacz i uwid Swadelfariego, ktry szala ca noc, i nie da si zapdzi do pracy. Olbrzyma ogarna rozpacz, bo zrozumia, e przez podstp bogw nie zdy na oznaczony termin. A bogowie wysali Thora, by swym motem, Mjllnirem, zabi olbrzyma. Wracajc do Lokiego - jego romans z Swaldelfarim by bogosawiony w skutkach: urodzio si rebi, omionogi Sleipnir, niezwykle szybkobieny, a Odin wzi go sobie na wierzchowca. 27. Wiem, e Heimdalla rg jest ukryty Pod witym drzewem, gdzie wiatr wiey wieje, Rzek widz tokiem na rwc obfitym Z zastawu Walfadra: wiecie teraz, czy nie? 28. Na dworzem siedziaa, gdy starzec przyszed, Asw krl, i w oczy mi spojrza gboko: "Czemu pytacie mnie, stawiacie na

prb? Wszystko wiem, Odinie, gdziee oko ukry. 29. Wiem, e Odina oko jest ukryte W sawnej Mimira studni; Kadego dnia Mimir pije mid Z zastawu Odina: wiecie teraz, czy nie? Strofa 27, wers 4: zastaw Walfadra - Walfadr (Odin) da olbrzymowi swoje oko w zamian za prawo picia z rda wiedzy. Takie jest pierwotne podanie. Owym jednym okiem Odina jest Soce. Na pytanie gdzie jest drugie oko - bya odpowied: w wodzie. Strofa 29, wers 2: Tu jest druga, pniejsza wersja o oku Odina - jest ono czerpakiem, ktrym si podlewa wity jesion Yggdrasil. Niezgodno wersji jest dowodem, e strofy s rnego pochodzenia, e jedna z nich jest interpolacj. 30. Piercienie Herfd da i naszyjniki [........................................................ .......] Dosta wieszczby mdre, czarw wzrok przyszoci, Patrzaam daleko, widziaam kady wiat. 31. Widziaam z daleka przybye walkirie pdzi gotowe do pl bohaterw, Skuld tarcz niosa, i Skogul druga, Gudr, Hild, Gondul i Geirskogul. 32. Widziaam ukryte skrwawionego boga, Odina dziecka dziecka, Baldra, przeznaczenie: Wysoko nad waem sta rosy zej sawy lecz pikny krzew jemioy. 33. Staa si z jemioy, co wiotk si zdaa miercionona strzaa: Hd j wypuci. Baldra brat urodzi si wkrtce, Noc jedn mia syn Odina, wroga gdy zabi. Strofa 32, wersy 1-2: O istnieniu kultu Baldra wspomina kronikarz duski Saxo Grammaticus (zm. ok. r. 1220) w Gesta Danorum (Czyny Danw). Baldr jest bogiem wiata; popularnoci wrd ludu nie zazna nigdy, bo ludzie zwracaj si raczej do tych bogw, od ktrych spodziewaj si pomocy; Baldr by martwy, a zmartwychwstanie jego przepowiadano na dzie dalekiej i niepewnej przyszoci. Sophus Bugge stara si wykaza, e posta Baldra jest odbiciem Chrystusa.

Strofa 33: wersy 1-2. Bogini Frigg, bojc si o ycie Baldra wymoga na wszystkim co yo i na martwych przedmiotach, e nigdy nie uczyni mu krzywdy. Ale zapomniaa o jemiole. Z tej jemioy zrobi sobie strza niewidomy brat Baldra, Hd, a kiedy strzela z uku, jego rk kierowa bg Loki... (Gylfaginning Snorriego). wers 3. Baldra brat - Wali, syn Odina i miertelnej kobiety, Rind, by tak dzielny, e ju jako jednodniowe dziecko pomci mier Baldra. Motyw wczesnej dojrzaoci spotyka si czsto w podaniach. Z mitologii greckiej znane s wyczyny Heraklesa i to, e Apollo rozerwawszy powijaki zada instrumentu muzycznego. Na pnocy noworodki byy bardziej wojownicze, przychodziy na wiat w penej zbroi, a jeden z nich nawet konno... Ale i tu zdarzy si przypadek, e nowo narodzone niemowl wyrecytowao nienaganny drttkaett i tym uratowao si od wyniesienia na mier. 34. Rk nie my wcale ni wosw nie czesa, Pki nie przywiz na stos wroga brata; Ale Frigg pakaa w Fensali Nad klsk Walhalli: wiecie teraz, czy nie? 35. W wizach widziaam, u rde gaju Zo przynoszcego, podstpnego Loka, Sygin tam siedzi, losy maonka Szczcia jej nie day: wiecie teraz, czy nie? 36. Rzeka pynie od wschodu dolinami jadu Mieczw pena, oszczepw, Slid si nazywa [........................................................ .......] [........................................................ .......] 37. Staa na pnocy na polach Nidu Sala ze zota, Syndry rodu, Inna za staa na Oklni Sala uczt olbrzyma, Birmir jego imi. Strofa 36, w. 1-2: Rzeka pynie od wschodu, czyli krlestwa Oszroniaych olbrzymw - Hritmthursw - i tworzy granic midzy pastwem umarych a krajem ywych. Miecze i inna bro sieczna uzmysawiaj nieludzkie zimno tej czci wiata. Mit o rzece mieczw spotyka si take kilka razy w

zapiskach z XII w., m.in. u Saco Grammaticusa (Gesta Danorum), skd wnosi mona, e wyobraenie to byo oglnonordyckie. Strofa 37: Wielu badaczy uwaa t strof za interpolacj; przyzna jednak trzeba, e obraz zocistych sal uczt wietnie kontrastuje z obrazem zimna w strofie poprzedniej. wers 1: Nid - okres stopniowego ubywania ksiyca, do momentu, kiedy ciemno staje si zupenie nieprzenikniona. wers 2: rd Syndry - rd karw, mieszkajcych pod ziemi, odznaczajcych si niesychan zrcznoci i umiejtnoci obrbki metali, zwaszcza zota, oraz wyrabiania klejnotw. Podziemne ich paace zamiast socem, owietlane byy blaskiem zota i krysztau grskiego. 38. Sal widziaam: z dala od soca stoi Na Wybrzeu Trupw, na pnoc wychodz wrota; Jadu krople przez dymnik padaj, Z grzbietw ww plecione s ciany. 39. Tam widz rzek, pod prd mudnie brodz Krzywoprzysicy i mordercy-wilki; Tam ssie Nidhg umarych ciaa, Wilk rozrywa ludzi: wiecie teraz, czy nie? 40. W elaznym lesie na wschodzie stara siedzi, Rodzi tam pomiot Fenrirowi, A z nich wszystkich najokrutniejszym jest Poerca soca w postaci WilkaOlbrzyma. 41. Ciaami umierajcych zaspokaja gd, Siedziby bogw zbluzga krwi. Soce czernieje, a pniejsze lato Pene jest klsk; wiecie teraz, czy nie? Strofa 40, wers 1: elazny las - w oryginale Isarnvidr; tak nazywano dawniej kad prastar puszcz, stanowic granic midzy dwoma krajami; tutaj - midzy krajem olbrzymw a krajem ludzi. 42. Na kropcu siedzia, grajc na harfie, Pasterz baby-olbrzymy, Eggdir wesoy; Zapia mu na drzewie Ciemnoczerwony kogut, Fjalar zwie si. 43. Asom pieje Gollinkambi, Budzi on wszystkich u Herjafadra,

Inny za pieje w gbi podziemiach, Jak sadze rudy, na salach Heli. 44. Szczeka teraz Garm gono przed Gnipa jam, Okowy pekaj, Fenrir-wilk wolny pdzi; Wiele wiem, przyszo widz, Bogw przeznaczenie, zwycizcw upadek. Strofa 42, wersy 1-3: Czsto czytamy w sagach i pieniach nordyckich, e krlowie i wodzowie siedzieli na wzgrzu albo na usypanym kopcu, skd widzieli swj kraj i zbliajcego si do nieprzyjaciela. Tutaj prawdopodobnie siedzi nie pasterz, lecz m olbrzymki, o czym wiadczy znaczenie jego imienia "ostr broni zbrojny". Strofa 44, wers 2: Wilk Fenrir by najzawzitszym wrogiem bogw, ktrzy zakuli go podstpem w czarodziejskie okowy. 45. Bracia bi i zabija si bd, Dzieci sistr rodzonych zwizki krwi kalaj, Czasy szalestwa, bezwstydu, cudzostwa, Wiek topora, wiek miecza i tarcz strzaskanych, Wiek zamieci wilczych nim wiat w przepa runie. 46. Syny Mimira powstaj, a mier Oznajmia stary Gjallarhorn; Gono dmie Heimdall, rg wznosi wysoko, Odin rozmawia z gow Mimira. 47. Dry jesion Yggdrasil, wyniosy, Jczy stare drzewo, a Olbrzym idzie na wolno; Przeraeni czekaj wszyscy w krainie Heli A Surta brat wiat pochonie. Strofa 45: Obraz upadku ludzkoci przed kocem wiata. Strofa 47, wers 2: Olbrzym - wilk Fenrir 48. Jak jest z Asami? Jak jest z Alfami? Wrzawa w Jtunheimie, Asowie na tingu; Stkaj kary u kamiennych drzwi, Skalnych cian mdrcy: wiecie teraz, czy nie? 49. Szczeka Garm gono przed Gnipa jam, Okowy pkaj, Fenrir-wilk wolny pdzi; Wiele wiem, przyszo widz,

Bogw przeznaczenie, zwycizcw upadek. 50. Hrym jedzie od wschodu, tarcz dziery Wije si w wiata, straszny w swej wciekoci, Bije morskie bawany, a orze skrzeczy Szarpic zwoki; Naglfar nadpywa. 51. Statek sunie od wschodu, lud Muspellu pynie morskim szlakiem, a Loki jest u steru; Cign Olbrzymy, wszyscy razem z Wilkiem, Byleipta brat im towarzyszy. 52. Surt idzie z poudnia z ogniem zniszczenia, Boskich wojw miecz jak soce byszczy, Skay krusz si, wiedmy w przepa lec, Me krocz mierci drog, niebo pka. 53. Hlin po raz wtry doznaje smutku, Gdy Odin do walki z wilkiem rusza, A Beli zwycizca przeciw Surtowi; Pada w boju m umiowany Friggi. Strofa 50, wers 2: w wiata - Midgardsorm Strofa 53, wers 1: Pierwszym powodem smutku Hlin (bogini Frigg) bya mier syna, Baldra. 54. Przybiega syn Sygfadra, wielki Widar, By z zwierzem, co trupy re, walczy, I wbija miecz synowi Hwerdrunga Prosto w serce; ojciec zosta pomszczony. 55. Spieszy sawny syn Hlodyny: W grze wysoko w lnicy zieje, Smokowi na spotkanie syn Odina idzie. 56. Z wciekoci go wali obroca Midgardu; Me wszyscy swoje opuszczaj domy; Dziewi krokw wstecz cofn si syn Fjrgyny, Zlany jadem gada, mierci naznaczon i saw. 57. Soce ciemnieje, ziemia osuwa si w morze, Spadaj z nieba jasne gwiazdy, Szalej dymy i ogie, co ycie oywia, Pomieni ar wysoko strzela w niebo. 58. Szczeka Garm gono przed Gnipa jam, Okowy pkaj, Fenrir-wilk pdzi wolny, Wiele wiem, przyszo widz, Bogw przeznaczenie, zwycizcw upadek.

59. Widz, jak znw si wyania Ziemia z morza, zieleniejca; Lec wodospady, a orze nad nimi, Ten, co w grskiej krainie ryby owi. 60. Asowie si zeszli na Idawale O wu Midgardu rozprawiaj wanie, O wydarzeniach wspominaj wielkich, O starych Fimbultyra rozprawiaj runach. 61. Tam potem cudowne Zote tablice w trawie si znajd, Te, co za dawnych czasw posiadali. 62. Rola nie obsiana bdzie rodzia Zo w dobro si przemieni; Baldr wrci, Na Hropta boiskach zamieszka Hd i Baldr W wityni bogw: wiecie teraz, czy nie? Strofa 62, wers 3: Hropta boiska - Walhalla 63. Tam wybierze Hnir wrbiarsk rdk, Bratacy Tweggja budowa bd Obszerne niebiosa - wiecie teraz, czy nie? 64. Sal widz, od soca pikniejsz, Dach zotem kryty, na Gimle: Sprawiedliwi tam mieszka bd, Szczcia wiecznego doznawa bd. 65. Wtedy przyjdzie Wielowadny, co sdzi, Wszechmocny z wysokoci, co rzdzi. [........................................................ .......] [........................................................ .......] 66. Smok ciemny tam nadlatuje, W lnicy, z dou od Nidafjll, Na pirach Nidhgg - lecc nad polem Niesie trupy - teraz ginie.