You are on page 1of 3

AKTUALNOCI W PIELGNIARSTWIE NEFROLOGICZNYM

Forum Nefrologiczne 2008, tom 1, nr 2, 105107 Copyright 2008 Via Medica ISSN 18993338

www.fn.viamedica.pl

Renata Kak
Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Akademii Medycznej we Wrocawiu

Standardy postpowania pielgniarskiego w dializie otrzewnowej


STRESZCZENIE W ostatnich latach w wielu dziedzinach medycyny, rwnie w nefrologii, opracowywane s zalecenia i standardy postpowania. Najczciej jednak kieruje si je do rodowiska lekarskiego. W Polsce, jak dotd, nie ma jasnych, powszechnie obowizujcych zalece i standardw pielgniarskich dotyczcych postpowania w przypadku chorych leczonych nerkozastpczo. W odpowiedzi na oczekiwania powstaa publikacja Standardy postpowania pielgniarskiego w dializie otrzewnowej. Forum Nefrologiczne 2008, tom 1, nr 2, 105107 Sowa kluczowe: dializa otrzewnowa, edukacja pacjentw nefrologicznych, prowadzenie dializy otrzewnowej, powikania dializy otrzewnowej

WSTP W wyniku przemian zachodzcych w sektorze ochrony zdrowia obserwuje si tendencj do wprowadzania standardw postpowania, ktre staj si wyznacznikami poziomu jakoci wiadczonych usug medycznych. Najczciej jednak s one kierowane do rodowiska lekarskiego. Wedug definicji prof. Kawczyskiej-Butrym: Standard pielgnowania to wzorzec i norma realizacji poszczeglnych funkcji pielgniarki wobec pacjenta, jego rodziny, rodowiska, adekwatnych do specyfiki ich potrzeb, przyjtej teorii i metody pielgnowania oraz koncepcji zdrowia, weryfikowanych poziomem uzyskanych optymalnych i zaoonych efektw. Podsumowujc, standard powinien stanowi punkt odniesienia w planowaniu, wdraaniu i ocenie jakoci usug pielgniarskich, a zatem wpywa na popraw wynikw leczenia oraz poziomu jakoci ycia pacjentw. W zakresie pielgniarstwa nefrologicznego tylko Europejskie Towarzystwo Pielgniarek Dializacyjnych i Transplantacyjnych oraz Europejskie Stowarzyszenie na Rzecz Opieki Nefrologicznej (EDTNA/ERCA, European Dialysis and Transplant Nurses Association/European Renal Care Association) zaproponowao stan-

dardy, ktrych celem jest osignicie wysokiej jakoci opieki pielgniarskiej nad pacjentami ze schorzeniami nerek i ich rodzinami. W Polsce, jak dotd, nie ma jasnych, powszechnie obowizujcych zalece i standardw pielgniarskich dotyczcych postpowania w przypadku chorych leczonych nerkozastpczo. Ich brak podnoszono w dyskusjach na forum pielgniarek dializacyjnych, szczeglnie wrd pielgniarek opiekujcych si pacjentami leczonymi metod dializy otrzewnowej. W odpowiedzi na oczekiwania powstaa publikacja Standardy postpowania pielgniarskiego w dializie otrzewnowej. OMWIENIE Standardy postpowania pielgniarskiego w dializie otrzewnowej s adresowane do wszystkich pielgniarek nefrologicznych, szczeglnie do zatrudnionych w mniejszych orodkach i majcych niewielkie dowiadczenie w opiece nad pacjentami dializowanymi otrzewnowo oraz do pielgniarek z orodkw rozpoczynajcych program dializy otrzewnowej lub majcych okazjonalny kontakt z pacjentami leczonymi t metod terapii nerkozastpczej. Intencj autorw publikacji jest ch dotarcia do jak najszerszego grona pielgniarek ne-

vv Standard powinien

stanowi punkt odniesienia w planowaniu, wdraaniu i ocenie jakoci usug pielgniarskichcc

Adres do korespondencji: mgr piel. Renata Kak Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej ul. Traugutta 57/59, 50417 Wrocaw tel.: (0 71) 733 25 58 faks: (0 71) 733 25 09 e-mail: renataklak@wp.pl

105

frologicznych, dla ktrych opracowane zalecenia stayby si praktycznym przewodnikiem w codziennych dziaaniach pielgniarskich, jak rwnie w szczeglnych sytuacjach klinicznych. Powstae opracowanie jest wynikiem wymiany dowiadcze oraz pogldw pielgniarek z akademickich oddziaw dializy otrzewnowej z caej Polski, majcych due dowiadczenie w pracy z pacjentami leczonymi t form dializoterapii. Prace nad zaleceniami prowadzono w trzech grupach roboczych i dotyczyy zagadnie z zakresu: edukacji pacjenta nefrologicznego, prowadzenia dializy otrzewnowej oraz powika dializy otrzewnowej. Koordynatorami zespow byli lekarze nefrolodzy, ktrzy stanowili gos doradczy. Naley podkreli, e jakkolwiek zalecenia dotycz postpowania pielgniarskiego, w kadym przypadku powinny by one weryfikowane i zatwierdzane przez lekarza, poniewa lekarz ponosi odpowiedzialno za decyzje dotyczce rozpoznania i leczenia chorb. ZALECENIA PIELGNIARSKIE DOTYCZCE EDUKACJI PACJENTW NEFROLOGICZNYCH Gwnym celem wspczesnego pielgniarstwa jest zachcanie oraz przygotowanie chorych do aktywnego, samodzielnego i odpowiedzialnego podejmowania dziaa na rzecz swojego zdrowia. Cel ten mona osign jedynie poprzez prowadzenie szeroko zakrojonej edukacji wrd pacjentw, jak i ich rodzin. Dziaalno edukacyjna jest bardzo istotna na kadym etapie procesu leczenia, poniewa pacjent wiadomy to pacjent wsppracujcy z zespoem terapeutycznym. Dializa otrzewnowa jest metod leczenia nerkozastpczego, ktra wymaga od pacjentw i/lub ich rodzin zaangaowania w proces leczenia. Zdobyty przez nich zakres wiedzy i umiejtnoci prowadzi do poprawy wynikw leczenia, zmniejszenia czstoci wystpowania ewentualnych powika bd do ich eliminacji, pomaga w prowadzeniu aktywnego i twrczego ycia, pomimo ogranicze, jakie niesie ze sob choroba czyli wpywa na popraw jakoci ycia pacjentw. W duej mierze sukces tej formy leczenia nerkozastpczego zaley od wysokich kwalifikacji pielgniarek oraz ich staego zaangaowania w dziaania edukacyjne. Naley podkreli, e edukacja pacjentw stanowi priorytetow skadow programu leczenia dializ otrzewnow. Rozdzia pierwszy obejmuje zalecenia dotyczce edukacji przeddializacyjnej, edukacji pacjenta bdcego ju w programie dializy otrzewnowej oraz jego reedukacji. Przed-

stawiono warunki, w jakich powinno odbywa si szkolenie, czas jego trwania oraz okrelono sposb prowadzenia treningu z pacjentem niewidomym lub sabowidzcym. Ponadto w podrozdziale o reedukacji wyszczeglniono najczstsze przyczyny powika spowodowanych bdami popenionymi przez pacjentw/ /opiekunw, ktre wynikaj z niedostatecznej wiedzy, oraz wymieniono korzyci wynikajce z cigej edukacji pacjentw i ich rodzin. Do kadego podrozdziau doczono zaczniki z usystematyzowanymi zagadnieniami, propozycjami materiaw edukacyjnych oraz sugestiami co do metody nauczania. Tworz one swoisty plan dziaania i w istotny sposb pomagaj w prowadzeniu dziaa edukacyjnych. W celu zweryfikowania wiedzy i umiejtnoci pacjenta i/lub opiekuna zaproponowano wzory testw sprawdzajcych midzy innymi z zakresu: podstawowej wiedzy o dializie otrzewnowej, diety, rozwizywania problemw w domu, opieki nad cewnikiem. PROWADZENIE DIALIZY OTRZEWNOWEJ Zadania, jakie spoczywaj na pielgniarkach z oddziau dializ otrzewnowych, zdecydowanie rni si od zada pielgniarek z oddziau hemodializ. Ich aktywny udzia jest widoczny na wszystkich etapach procesu diagnostyczno-leczniczego. Uczestnicz one w terapii od momentu kwalifikacji pacjentw do leczenia nerkozastpczego, implantacji cewnika, poprzez szkolenia, wizyty kontrolne w orodku, a po hospitalizacje z powodu powika. Prawidowe funkcjonowanie oddziau dializ otrzewnowych zaley midzy innymi od wykwalifikowanych pielgniarek, ich zaangaowania w proces leczenia, znajomoci metod nauczania oraz posiadania dobrego kontaktu z pacjentami. W rozdziale dotyczcym prowadzenia programu dializ otrzewnowych uwzgldniono poszczeglne etapy leczenia t metod dializoterapii. Na wstpie omwiono typy dializy otrzewnowej i rnice wystpujce midzy nimi z wyszczeglnieniem zada personelu pielgniarskiego wynikajcych z prowadzenia poszczeglnej metody (CADO/ADO). Doczono rwnie opis procedur dotyczcych wymian pynu dializacyjnego oraz podczenia/odczenia cyklera. W dalszej czci rozdziau przedstawiono zalecenia dotyczce wszczepienia cewnika otrzewnowego, zmiany opatrunku na ujciu, wymiany drenu czcego (Transfer-setu) oraz podania leku do worka z pynem dializacyjnym.

vv Edukacja pacjentw

stanowi priorytetow skadow programu leczenia dializ otrzewnowcc

106

Forum Nefrologiczne 2008, tom 1, nr 2

Zawieraj one opis czynnoci, potrzebnego sprztu i techniki wykonania. Dodatkowo przy procedurze zaoenia cewnika otrzewnowego uwzgldniono postpowanie przedoperacyjne, bezporednio po zabiegu oraz postpowanie dalsze. Zaczono rwnie procedury przeznaczone dla pacjenta/opiekuna z zakresu wymiany pynu dializacyjnego, podczenia/odczenia cyklera, zmiany opatrunku na ujciu cewnika otrzewnowego. Ich szczegowy opis moe uatwi szkolenie pacjenta/opiekuna. POWIKANIA DIALIZY OTRZEWNOWEJ Najczstsz przyczyn przeniesienia pacjentw z dializy otrzewnowej na hemodializ s powikania infekcyjne i nieinfekcyjne. Czsto i ciko ich wystpowania w znacznym stopniu zaley od poziomu przygotowania pacjenta/opiekuna do prowadzenia dializy otrzewnowej i jego zaangaowania w proces leczenia. W rozdziale o reedukacji szczegowo opisano bdy popeniane przez pacjentw/opiekunw, ktre s przyczynami wystpowania powika infekcyjnych. Do najczstszych nale zapalenie ujcia i tunelu cewnika otrzewnowego oraz dializacyjne zapalenie otrzewnej. Nie wszystkie powikania wynikaj z bdu lub niedopatrzenia, czyli z przyczyn zalenych od pacjentw. Niektre, na przykad przepukliny czy przecieki pynu dializacyjnego, wi si z mechanizmem dziaania dializy otrzewnowej powstawanie ich nie jest od nich zalene. Indywidualne i kompleksowe przygotowanie pacjentw/opiekunw do prowadzenia programu dializy otrzewnowej, a take ich pena wsppraca z zespoem terapeutycznym wpywa na ograniczenie wystpowania powika oraz redukcj czstoci i czasu trwania hospitalizacji. Przekada si to na lepsze wyniki leczenia oraz popraw jakoci ycia pacjentw. W ostatnim rozdziale zawarto zalecenia pielgniarskie w przypadku najczstszych powika zwizanych z leczeniem dializ otrzew-

now. Ze wzgldu na specyfik problemu zalecenia przedstawiono w innej formie ni we wczeniejszych rozdziaach. Infekcyjne i nieinfekcyjne powikania dializy otrzewnowej dokadnie opisano pod wzgldem przyczyn prowadzcych do ich wystpienia. Dla obrazowego pokazania zoonoci problemu, proces diagnostyczny i leczniczy podzielono na postpowanie przedszpitalne, po przybyciu do orodka oraz w trakcie trwania hospitalizacji. W przypadku wystpienia niepokojcych objaww zwizanych z t form leczenia nerkozastpczego, pacjenci lub opiekunowie telefonicznie kontaktuj si z personelem oddziau dializ otrzewnowych. Przeprowadzenie z nimi krtkiego wywiadu pozwala na ocen istoty problemu. W czci dotyczcej postpowania diagnostycznego podano przykadowe pytania, ktre mona zada pacjentom/opiekunom podczas rozmowy telefonicznej, aby zdefiniowa problem i ukierunkowa ich dziaanie zanim przyjad do orodka. W postpowaniu diagnostyczno-leczniczym dokadnie przedstawiono wszystkie etapy procesu leczenia, lecz nie uwzgldniono zasad antybiotykoterapii, poniewa nie byy one przedmiotem tego opracowania. Wiadomo, e lepiej zapobiega ni leczy, dlatego dla kadego z moliwych powika infekcyjnych przedstawiono odpowiednie postpowanie profilaktyczne. PODSUMOWANIE Praca Standardy postpowania pielgniarskiego w dializie otrzewnowej zostaa napisana przez pielgniarki z myl o pielgniarkach sprawujcych opiek nad pacjentami leczonymi t form dializoterapii. Od dawna brakowao podobnego opracowania, ktre w sposb przejrzysty, z bogat szat graficzn, mogoby stanowi kompendium codziennych dziaa pielgniarskich z uwzgldnieniem rnych sytuacji klinicznych.

1. Ksykiewicz-Dorota A. Podstawy organizacji pracy pielgniarskiej. Podrcznik dla studentw studiw licencjackich Wydziaw Pielgniarstwa oraz Wydziaw Nauk o Zdrowiu. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004: 185203. 2. Lichodziejewska-Niemierko M., Maek E., Rutkowski B. Rola pielgniarki w leczeniu dializ otrzewnow. W: Rutkowski B. (red.). Dializoterapia w praktyce pielgniarskiej. Wydawnictwo MAKmed, Gdask 2002: 237248. 3. Lichodziejewska-Niemierko M., ukowska-Szczechowska E. Organizacja orodka dializy otrzewnowej. W: Rutkowski B. (red.). Dializoterapia w praktyce pielgniarskiej. Wydawnictwo MAKmed, Gdask 2002: 249253.

4. Wakowicz Z., Lichodziejewska-Niemierko M., ukowska-Szczechowska E. Powikania infekcyjne dializy otrzewnowej. W: Rutkowski B. (red.). Leczenie nerkozastpcze. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007: 249263. 5. Wakowicz Z., Penar J., Klinger M. Powikania nieinfekcyjne dializy otrzewnowej. W: Rutkowski B. (red.). Leczenie nerkozastpcze. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007: 265275. 6. Lichodziejewska-Niemierko M., Pietrzak B., Wakowicz Z., Rutkowski B. Organizacja orodka i programu dializy otrzewnowej. W: Rutkowski B. (red.). Leczenie nerkozastpcze. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007: 277281.

Pimiennictwo

Renata Kak, Standardy postpowania pielgniarskiego w dializie otrzewnowej

107

You might also like