You are on page 1of 16

PRZEGLD ZACHODNI 2010, nr 1

JOANNA CIELISKA Pozna

SYNERGIA CZARNOMORSKA

EUROPEJSKA POLITYKA SSIEDZTWA

Najwiksze w historii rozszerzenie Unii Europejskiej o 10 nowych pastw w 2004 r. i o kolejne dwa pastwa Bugari i Rumuni w 2007 r. stanowio zasadnicz zmian geopolityczn, uaktualniajc problem wzajemnych relacji jednoczcej si Europy i jej ssiedztwa: zarwno wschodniej czci kontynentu europejskiego, jak i pastw basenu Morza rdziemnego. Wsplnoty Europejskie stany przed koniecznoci wypracowania innych relacji z nowymi bezporednimi ssiadami, ktrzy otwarcie rywalizowali z ssiadami rdziemnomorskimi o zainteresowanie i unijne rodki nansowe1. Rozszerzenie i nowe ssiedztwo na wschodzie stao si bezporednim impulsem do uregulowania relacji z wszystkimi krajami majcymi z Uni Europejsk (UE) bezporedni granic: ldow i morsk w ramach zainaugurowanej w maju 2004 r. Europejskiej Polityki Ssiedztwa (EPS). Miaa ona zapobiec powstaniu nowych linii podziau w Europie, a jednoczenie otoczy UE tzw. krgiem przyjaci (the ring of friends). Pocztkowo tzw. polityka ssiedzka, m.in. zgoszona przez Wielk Brytani i Dani, New Neighbours Initiative z kwietnia 2002 r., zakadaa objcie statusem tzw. specjalnych ssiadw pastw pooonych na wschd od rozszerzonej UE: Ukrainy, Biaorusi oraz Modawii. W konkluzjach spotkania Rady ds. Oglnych w listopadzie 2002 r., w odniesieniu do New Neighbours Initiative, wyraona zostaa potrzeba opracowania ambitnego, dugofalowego podejcia do kadego z tych pastw, ktrego celem byoby promowanie reform demokratycznych i ekonomicznych, promocja zrwnowaonego rozwoju oraz rozwoju handlu, pomoc tym krajom w zapewnieniu wikszej stabilnoci i dobrobytu. Powtrzona zostaa konieczno utrzymania zrnicowanego podejcia, uwzgldniajcego potencja polityczny, sytuacj ekonomiczn i cele danego kraju. Pogbienie relacji dwustronnych miao by odpowiedzi na wprowadzanie przez te pastwa dalszych reform, gotowo do poszanowania midzynarodowych postanowie oraz wartoci demokratycznych,
1

P.J. B o rk o w s k i , Polityka Ssiedztwa Unii Europejskiej, Warszawa 2009, s. 191.

86

Joanna Cieliska

rzdw prawa i praw czowieka2. Wczenie do nowej polityki ssiedztwa ssiadw poudniowych krajw basenu Morza rdziemnego, a wic krajw pozaeuropejskich, byo wynikiem presji tych pastw czonkowskich, ktre w poudniowych ssiadach Europy upatryway swoich ywotnych interesw oraz uwarunkowa wasnego bezpieczestwa i stabilnoci, zwaszcza Hiszpanii i Francji. W marcu 2003 r. Komisja Europejska (KE) przedstawia Komunikat Szersza Europa ssiedztwo: nowe ramy stosunkw z naszymi wschodnimi i poudniowymi ssiadami (Wider Europe Neighbourhood: A New Framework for Relations with our Eastern and Southern Neighbours), w ktrym zaprezentowana zostaa koncepcja stosunkw z europejskimi ssiadami Unii Europejskiej, zarwno na wschodzie, jak i na poudniu kontynentu. Adresaci zaoe zawartych w Komunikacie wymienieni zostali literalnie: Federacja Rosyjska, Biaoru, Ukraina, Modowa, a take Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Libia, Maroko, Syria, Tunezja i Autonomia Palestyska. Koncepcja nie obejmowaa tych pastw, ktrych korzyci z wczesnych relacji z Uni Europejsk wykraczay poza te, ktre moga zaproponowa Unia w ramach Europejskiej Polityki Ssiedztwa, a wic wczesnych krajw stowarzyszonych lub kandydujcych do czonkostwa: Bugarii, Rumunii, Chorwacji, Turcji, pastw Bakanw Zachodnich, postrzeganych jako przyszych kandydatw do czonkostwa, a take krajw Europy Zachodniej i Pnocnej: Islandii, Norwegii, Szwajcarii, i mikropastw: Andory, Monako, San Marino, Watykanu i Lichtensteinu. Niektrzy autorzy, mimo silnych protestw zwaszcza ze strony pastw Europy Wschodniej, nazywaj szersz Europ: koncepcj dla pastw ssiedzkich, niekandydujcych do czonkostwa, a z ktrymi Unia ma wspln ldow lub morsk granic3. Rosja strategiczny partner UE, odrzucia propozycj wsppracy w ramach polityki ssiedztwa obie strony zdecydoway si na kontynuowanie stosunkw wzajemnych na podstawie Porozumienia o Partnerstwie i Wsppracy oraz utworzenie czterech wsplnych przestrzeni wsppracy, okrelonych na szczycie w Sankt Petersburgu w maju 2003 r.4 Na mocy strategii Europejskiej Polityki Ssiedztwa wyraonej w Komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 12 maja 2004 r.5, ustanowiony zosta nowy instrument stosunkw zewntrznych UE. Obj on kraje, ktrym Wsplnota nie moga, w bliskiej perspektywie czasowej, zaoferowa czonkostwa w UE. W Strategii Komisja Europejska podkrelaa, utrzymywane od rozpoczcia dyskusji o Europejskiej Polityce Ssiedztwa przekonanie, i proponuje taki sposb wzmocnienia stosunkw midzy ni a krajami partnerskimi, ktry nie byby tosamy z moliwociami dostpnymi
2 General Affairs and External Relations, 2463rd Council meeting, Brussels, 18 November 2002, 14183/02 (Presse 350). 3 E. Te i c h m a n n , Koncepcja szerszej Europy i polityki nowego ssiedztwa Unii Europejskiej. Miejsce Polski i pastw nadbatyckich w Polityce wobec Rosji i Biaorusi, w: Szersza Europa i nowa polityka ssiedzka Unii Europejskiej, E. Teichmann (red.), Warszawa 2004. 4 Commission Communication on relations with Russia, COM(2004) 106, 9 February 2004. 5 European Neighbourhood Policy Strategy Paper, Communication from the Commission, Brussels, 12.05.2004, COM(2004) 373 nal.

Synergia czarnomorska

87

dla krajw europejskich na mocy art. 49 Traktatu o Unii Europejskiej. W Strategii rozszerzono rwnie zakres podmiotw objtych EPS o kraje Kaukazu Poudniowego: Armeni, Azerbejdan i Gruzj6. Od samego pocztku funkcjonowania EPS kraje ssiedzkie podzielone byy wic na dwie, nieformalne grupy wsppracy regionalnej, tzw. wymiar poudniowy obejmujcy kraje basenu Morza rdziemnego, wsppracujce z Uni od 1995 r. w ramach tzw. procesu barceloskiego (Partnerstwo Eurordziemnomorskie) oraz kraje Europy Wschodniej, a od 2005 r. take Kaukazu Poudniowego. Rwnoczenie Europejskiej Polityce Ssiedztwa zarzucano brak wyranego rozrnienia pomidzy wschodnimi a poudniowymi ssiadami zwaszcza kraje wschodniego ssiedztwa krytykoway j za wrzucenie wszystkich krajw ssiedztwa do jednego worka, co odebrane zostao jako zakwestionowanie, a nawet zagroenie dla ich europejskich aspiracji. Pomidzy wymiarami i pastwami widoczna bya rywalizacja, przede wszystkim w kwestii podziau i alokacji rodkw nansowych przeznaczonych na wsparcie krajw partnerskich oraz dotyczca znaczenia i roli ssiadw. Rywalizacja ta przeniosa si na forum UE, widoczna bya w dziaaniach pastw upatrujcych ywotne interesy swoich polityk narodowych we wsppracy z krajami ssiedzkimi, jak rwnie w priorytetach prezydencji w Radzie UE sprawowanej przez poszczeglne pastwa UE. Pomimo faktu, i to wanie konieczno uregulowania relacji z nowymi wschodnimi ssiadami staa si bezporedni przyczyn przyjcia i wdraania polityki ssiedztwa UE, wszelkie prby intensykacji stosunkw lub zwikszenia wsparcia nansowego dla wschodnich ssiadw spotykay si niezmiennie z oporem z jednej strony pastw czonkowskich UE, traktujcych EPS jako alternatyw dla czonkostwa w UE i sprzeciwiajcych si jakimkolwiek ruchom, ktre mogyby zosta odebrane jako zapowied przyszego czonkostwa dla partnerw zza wschodniej granicy, z drugiej natomiast krajw dcych do wzmocnienia relacji z ssiadami poudniowymi: Francji, Woch, Hiszpanii i Grecji. Jednoczenie prace nad ksztatem polityki ssiedztwa, w tym nad polityk wschodni, pokazay, i interesy Unii, jako caoci, s odmienne od interesw poszczeglnych pastw czonkowskich Unia dy do ksztatowania takiej polityki, ktra bdzie chroni wszystkie kraje, a take reprezentowa interesy caej Wsplnoty. Zmieniajca si dynamicznie sytuacja w obszarze ssiedztwa Unii Europejskiej, pojawiajce si nowe wyzwania dla stabilnoci i bezpieczestwa Unii zarwno w regionie poudniowego, jak i wschodniego ssiedztwa, wpyway na konieczno opracowywania coraz to nowych koncepcji dotyczcych tych wymiarw. W przypadku ssiadw poudniowych do najbardziej znanych i budzcych najwicej kontrowersji naley francuska propozycja Unii dla rdziemnomorza, przyjta w maju 2008 r. Do najwaniejszych inicjatyw rozwoju wschodniego wymiaru nale sformuowana i zaproponowana w okresie niemieckiego przewodnictwa
6

Ibidem.

88

Joanna Cieliska

w Radzie koncepcja European Neighbourhood Policy (ENP) Plus, ekskluzywna koncepcja Synergii Czarnomorskiej oraz najmodsza, a jednoczenie najdalej idca i znajdujca swoje potwierdzenie w alokacji rodkw nansowych, polskoszwedzka koncepcja Partnerstwa Wschodniego.

SYNERGIA CZARNOMORSKA INICJATYWA ROZWOJU WSPPRACY Z PASTWAMI BASENU MORZA CZARNEGO W RAMACH EPS

Zainteresowanie rozwojem znaczcej wsppracy pomidzy Uni Europejsk a Organizacj Wsppracy Gospodarczej Morza Czarnego (BSEC) obserwowano ju w poowie lat 90. XX w. i znalazo to swoje odzwierciedlenie w licznych dokumentach. 25 padziernika 1996 r. w Moskwie podpisana zostaa Deklaracja Szefw Pastw i Rzdw Krajw Czonkowskich BSEC, w ktrej wyraono wol wsppracy z UE w obszarach wsplnego zainteresowania oraz wypracowania wsplnej platformy bliszych kontaktw. Rok pniej, w Komunikacie Komisji do Rady zatytuowanym Wsppraca regionalna w basenie Morza Czarnego stan obecny, perspektywy dla dziaa UE i moliwoci ich przyszego rozwoju7 i wydanych na jej podstawie Konkluzjach Rady z 19 grudnia 1997 r. okrelono znaczenie regionu Morza Czarnego8 dla bezpieczestwa i rozwoju UE oraz wskazano na potencjalne obszary wsppracy, tj. transport, energia, sieci telekomunikacyjne, handel, zrwnowaony rozwj, obszar sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. Na podstawie powyszych dokumentw uruchomione zostay programy wsppracy w regionie, pozwalajce na nansowe zaangaowanie UE9.
Commission Communication to the Council Regional co-operation in the Black Sea area: State of play, perspectives for EU action encouraging its further development, COM(97) 597 nal, Brussels, 14 November 1997. 8 W literaturze stosowany jest take termin szerszy obszar Morza Czarnego (wider Black Sea area), wykorzystywany do opisu obszaru pastw czonkowskich BSEC, wczajc w to pastwa Europy Poudniowo-Wschodniej, pastwa basenu Morza Czarnego oraz Kaukazu. 9 Wspomniane programy to: Inicjatywa Baku (The Baku Initiative zakadajca wzmocnienie wsppracy w obszarze energii i transportu oraz dostosowanie do standardw UE), Program INOGATE (The INOGATE Programme dotyczcy wsparcia bezpieczestwa zasobw energetycznych poprzez wieloletnie programy techniczne, przyjty w listopadzie 2006 r.), programy rozwoju infrastruktury energetycznej, m.in. ropocigi: Baku-Supsa, Baku-Tibilisi-Ceyhan, gazocigi Baku-Tbilisi-Erzerum, Odessa-Brody-Gdask, ConstanzaOmisalj-Triest, Burgas-Vlore i Burgas-Alexandroupol, Program TRACECA (The TRAnsport Corridor Europe Caucasus Central Asia techniczne wsparcie dla pocze drogowych, kolejowych, transportu lotniczego i morskiego czcego Azj Centraln i Europ), Inicjatywy Grupy Wysokiego Szczebla (High Level Group Initiatives), programy w zakresie ochrony rodowiska, programy w zakresie rozwizywania koniktw (m.in. misje obserwacyjno-doradcze na granicy ukraisko-modawskiej), wczenie pastw regionu Morza Czarnego do GEANT (najwiksza na wiecie multi-gigabitowa sie komputerowa przeznaczona do bada naukowych i ksztacenia, poczona z podobnymi sieciami na caym wiecie w celu stworzenia jednej, globalnej sieci badawczej), programy naukowe i technologiczne (m.in. moliwo korzystania z 6. Programu Ramowego).
7

Synergia czarnomorska

89

Kade kolejne rozszerzenie to dla UE nie tylko nowy kraj czonkowski i nowe terytorium, ale take nowe granice, ssiedztwo i zwizane z tym problemy. Wraz z rozwojem integracji europejskiej i rozszerzeniem UE o Bugari i Rumuni (1 stycznia 2007 r.), Unia znalaza si w bezporednim ssiedztwie Morza Czarnego granica obejmuje poow wybrzea tego akwenu10. To wanie zbliajce si rozszerzenie stao si katalizatorem dyskusji na forum UE o koniecznoci podjcia bardziej skoordynowanych dziaa i programw w tym regionie, koordynacji realizowanych ju dziaa, zwikszenia zaangaowania Unii na rzecz jego stabilnoci, demokratyzacji i rozwoju gospodarczego11. Zgodnie z zaoeniami Komisji Europejskiej Region Morza Czarnego obejmuje Grecj, Bugari, Rumuni i Modawi na zachodzie, Ukrain i Rosj na pnocy, Gruzj, Armeni i Azerbejdan na wschodzie oraz Turcj na poudniu. Chocia Armenia, Azerbejdan, Modawia i Grecja nie le nad Morzem Czarnym, wizy historyczne i blisko pooenia sprawiaj, e w naturalny sposb zaliczaj si do pastw tego regionu. Region Morza Czarnego obejmuje kraje czonkowskie UE, kraje zainteresowane przyszym czonkostwem w Unii, kraje partnerskie w ramach Europejskiej Polityki Ssiedztwa oraz kraje nieunijne, niemajce aspiracji czonkowskich. Inicjatywa Synergii Czarnomorskiej jest wyrazem zrozumienia koniecznoci budowy regionalnego podejcia Unii do tego obszaru na wzr rozwijanych stosunkw zewntrznych w ramach tzw. wymiarw: pnocnego (pozostajcego poza Europejsk Polityk Ssiedztwa) i rdziemnomorskiego. Do czasu przyjcia Synergii Czarnomorskiej Unia Europejska preferowaa rozwj stosunkw bilateralnych z pastwami regionu, unikajc tworzenia ram wsppracy wielostronnej na wzr innych wymiarw w ramach EPS. Stosunki z pastwami regionu regulowane byy w ramach rnych form porozumie: Grecja kraj czonkowski UE; Bugaria i Rumunia majce na etapie przygotowa inicjatywy status krajw kandydujcych, prowadzcych negocjacje o czonkostwo (negotiating candidates); Turcja kraj kandydujcy, nie negocjujcy czonkostwa we Wsplnotach (non-negotiating candidates); kraje nieunijne, zczone z Uni Porozumieniem o Partnerstwie i Wsppracy (PCA), pozbawione perspektywy czonkostwa w przewidywalnej przyszoci (Armenia 1999, Azerbejdan 1999, Modawia 1999, Gruzja 1999, Ukraina 1998), wszystkie objte Europejsk Polityk Ssiedztwa; pastwa objte Paktem Stabilnoci dla Europy Poudniowo-Wschodniej: Albania, Bugaria, Grecja, Modawia, Rumunia, Turcja, Macedonia, Serbia i Czarnogra.
10 M. Ay d i n , Europes next shore: the Black Sea region after EU enlargement, Institute for Security Studies Occasional Paper, No 53, June 2004, s. 5. 11 J. P o p i e l o w s k a , W jakim towarzystwie? Partnerstwo wschodnie na tle innych inicjatyw UE na Wschodzie, Analizy Natoliskie, nr 5 (37) 2009, s. 14.

90

Joanna Cieliska

Tak zrnicowany status w relacjach z UE oznacza rne polityki i programy, rne podstawy prawne oraz rne instrumenty nansowe, z ktrych dane pastwo korzystao12. Komisarz UE ds. stosunkw zewntrznych i Europejskiej Polityki Ssiedztwa Benita Ferraro-Waldner, w dniu inauguracji inicjatywy Synergii Czarnomorskiej stwierdzia, i nadesza pora, aby uwaga polityczna skupia si na poziomie regionalnym i nadaa nowy impuls istniejcemu procesowi wsppracy, otwierajc nowe moliwoci wsppracy z Rosj, Turcj i naszymi wschodnimi partnerami w ramach Europejskiej Polityki Ssiedztwa13. Podstaw wyodrbnienia i sformuowania Synergii Czarnomorskiej byo uznanie krajw basenu Morza Czarnego za region oraz przypisanie mu strategicznego znaczenia dla Unii Europejskiej. W gronie ekspertw toczya si dyskusja na temat postrzegania krajw basenu Morza rdziemnego razem z grup pastw Europy Poudniowo-Wschodniej lub pastw rdziemnomorskich, jednak argument o wyodrbnieniu regionu i sformuowaniu osobnej polityki w ramach stosunkw zewntrznych Unii w stosunku do regionu Morza Czarnego dugo nie znajdowa zwolennikw. Uznanie obszaru Morza Czarnego za region spotkao si ze sprzeciwem czci autorw, odmawiajcych mu wsplnej tosamoci. Ich zdaniem, basen Morza Czarnego nie jest postrzegany w ujciu regionalnym ani z zewntrz, ani od wewntrz przez same kraje czarnomorskie, dla ktrych tosamo czarnomorska ma znaczenie drugorzdne. Argumentem popierajcym t tez jest ogromne zrnicowanie pomidzy krajami regionu w zakresie ich sytuacji politycznej, gospodarczej, spoecznej i kulturowej. Ksztatowanie regionalnej tosamoci w basenie Morza Czarnego, m.in. poprzez dziaania organizacji regionalnych typu BSEC, postrzegane jest jako efekt uboczny integracji europejskiej, a nie samodzielne dziaania integracyjne. Przeciwnicy tej tezy uwaaj, e pojcie regionu, bez wzgldu na indywidualne przypadki, jest zawsze tworem intelektualnym powstaym w umysach ludzi: intelektualistw, politykw, elit rzdzcych oraz ludzi biznesu. Ich zdaniem, jako e nie istnieje lista kryteriw deniujcych region, nie powinno rwnie wystpi pytanie o to, czy regiony istniej w sensie geogracznym14. Nawet po zakoczeniu zimnej wojny obszar ten by aren koniktw, ktre do dzisiaj trudno jest uzna za rozwizane lub chociaby zamroone. Kraje regionu zmagaj si z takimi problemami, jak: kwestionowany ksztat granic, mozaika grup narodowych i etnicznych, migracje, upoledzenie gospodarcze, bezrobocie, zagroenia katastrofami naturalnymi, przemyt narkotykw, problemy z bezpieczestwem
M. Ay d i n , Europes next shore: the Black Sea region after EU enlargement, s. 17. Synergia czarnomorska: zblienie pastw regionu Morza Czarnego do UE, Bruksela, 11.04.2007, IP/07/486. 14 Por: F. Ta s s i n a ri , A Synergy for an EU Initiative, Centre for European Policy Studies Policy Brief, No 105/June 2006; M. Ay d i n , Europes next shore: the Black Sea region after EU enlargement...
12 13

Synergia czarnomorska

91

granic, wyzwania demograczne, reimy autorytarne, ze rzdy oraz wpyw mocarstw i ich rywalizacja o wpywy w regionie czynniki te bezporednio wpywaj na sytuacj gospodarcz i stabilno polityczn ssiadujcej z regionem Unii Europejskiej15. Odmawiajc tzw. europejskiej perspektywy niektrym zainteresowanym ni krajom regionu oraz wyczajc je (przynajmniej czasowo) z procesu akcesyjnego, Unia Europejska pozbawia si jednego z najskuteczniejszych narzdzi zachcenia tych pastw do wdroenia europejskich norm i standardw oraz przeprowadzenia reform wewntrznych, bez ktrych nie moe czu si bezpieczna w swoich wasnych granicach. Synergia Czarnomorska miaa wic stanowi rekompensat dla pastw na razie pozbawionych perspektyw czonkowskich, dajc szans na czerpanie korzyci z ssiedztwa z UE. Jednym z czynnikw determinujcych unijne zaangaowanie w regionie bya te zaleno Unii od rosyjskich i bliskowschodnich dostaw surowcw energetycznych, denie do zapewnienia sobie bezpiecznych, staych dostaw z nowych, zdywersykowanych rde oraz rywalizacja pomidzy krajami regionu w zakresie umiejscowienia nowych rurocigw16. Dla Unii Europejskiej due znaczenie maj kwestie zwizane z ochron rodowiska naturalnego, a wrd nich m.in. przewozy tankowcami po Morzu Czarnym, dalekie od spenienia unijnych standardw bezpieczestwa. Zainteresowanie UE rozwizaniem koniktw w regionie ma znaczenie take z perspektywy nansowej interesw prowadzonych przez rmy z pastw czonkowskich, uzalenionych od stabilnoci obszaru. Stabilno regionu Morza Czarnego bezporednio przekada si na stabilno gospodarki europejskiej. Jednoczenie cz pastw czonkowskich UE, w tym m.in. kraje Beneluksu oraz pastwa skandynawskie, podkrelaj konieczno wsparcia dla przemian demokratycznych i reform gospodarczych, umocnienia suwerennoci pastw regionu oraz dziaa na rzecz poszanowania praw czowieka i podstawowych wartoci. Ich obawy budzi sabnce poparcie dla modych systemw demokratycznych, wzrost poparcia dla reimw demokratycznych i konserwatywnych oraz koncentracja wadzy w rkach szefw pastw w krajach, dla ktrych niepodlego jest kwesti zaledwie ostatnich dwch dziesicioleci. Obawy czci pastw czonkowskich Unii budzi take zagroenie radykalizmem islamskim w krajach Kaukazu Poudniowego17. Dziaania na rzecz wzmocnienia relacji UE z krajami basenu morza Czarnego, zwaszcza krajami uczestniczcymi w EPS, zainicjowane przez Niemcy jako jeden z priorytetw ich prezydencji w pierwszej poowie 2007 r., zgodne byy z zaoonym kierunkiem rozwoju Europejskiej Polityki Ssiedztwa poprzez wzmacnianie podejcia regionalnego, wyraonym w dokumencie Wzmacniajc Europejsk Polityk Ssiedztwa18.
15 16 17 18

M. Ay d i n , Europes next shore: the Black Sea region after EU enlargement, s. 6-7. Ibidem, str. 13. Ibidem, str. 15. Strenghtening European Neighbourhood Policy, COM (2006) 726.

92

Joanna Cieliska

Komisja Europejska, rozwijajc niemieck inicjatyw, po raz pierwszy otwarcie potraktowaa Region Morza Czarnego jako cao i uznaa go za strategiczny dla bezpieczestwa, w tym bezpieczestwa energetycznego i stabilnoci Unii Europejskiej. Podstawowe zaoenia Synergii Czarnomorskiej sformuowane zostay w Komunikacie Komisji Synergia Morza Czarnego nowa inicjatywa wsppracy regionalnej z 11 kwietnia 2007 r.19 Dla Komisji Region Morza Czarnego jest rosncym rynkiem o wielkim potencjale rozwoju oraz wanym wzem przepyww transportowych i energetycznych. Istotne znaczenie z perspektywy Brukseli maj jednak take strategiczne pooenie na granicy midzy Europ, Azj rodkow i Bliskim Wschodem20, a przede wszystkim nierozwizane, tzw. zamroone konikty m.in. o Grny Karabach, Naddniestrze, Oseti i Abchazj, problemy w dziedzinie ochrony rodowiska oraz niewystarczajca kontrola granic sprzyjajca nielegalnej imigracji i zorganizowanej przestpczoci. Za sektory wymagajce szczeglnie skoordynowanych dziaa Komisja uznaa energi, transport, ochron rodowiska, przepyw osb i bezpieczestwo. Zwrcia take uwag na dysproporcje midzy tempem przemian gospodarczych i jakoci zarzdzania w rnych krajach regionu. Unia Europejska realizuje swoj obecno w regionie poprzez kilka programw wsppracy stymulujcych reformy demokratyczne i gospodarcze, dziaania na rzecz zapewniania stabilnoci i wspierania rozwoju w regionie Morza Czarnego, jednak podstaw relacji UE z pastwami regionu s trzy procesy oparte na wsppracy dwustronnej: proces przedakcesyjny dotyczcy Turcji, Europejska Polityka Ssiedztwa (Modawia, Ukraina, Gruzja, Armenia i Azerbejdan s zaangaowane we wspprac w regionie Morza Czarnego), partnerstwo strategiczne z Federacj Rosyjsk21. To wanie te inicjatywy stanowiy wedug Komisji kompleksow strategi UE wobec tego regionu. W zwizku z tym Synergia w jej opinii nie bya odrbn strategi dla regionu Morza Czarnego. Nadrzdnym celem Synergii Morza Czarnego by rozwj wsppracy w regionie Morza Czarnego, a take midzy regionem jako caoci a Uni Europejsk. Komisja pooya nacisk na wspprac z regionalnymi organizacjami, w tym z najsilniejsz i zrzeszajc wszystkie pastwa objte Synergi, Organizacj Wsppracy Gospodarczej Pastw Morza Czarnego. Jednym z celw jest te zwikszenie wzajemnego zaufania pomidzy pastwami, a z czasem usunicie pewnych istniejcych przeszkd.
19 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Black Sea Synergy a New regional cooperation initiative, COM (2007)160. 20 Ibidem. 21 Ibidem.

Synergia czarnomorska

93

Inicjatywa Synergii Czarnomorskiej nadaje wsppracy w regionie charakter wielostronny, co powinno przeoy si na wzrost skutecznoci oraz lepsz koordynacj prowadzonych dziaa i inicjatyw. W Komunikacie Komisja Europejska zdeniowaa konkretne, priorytetowe obszary tematyczne, w ramach ktrych rozwijana miaa by wsppraca wielostronna: 1) demokracja, przestrzeganie praw czowieka oraz dobre rzdy (zaoenia o wspieraniu przez UE inicjatyw regionalnych oraz przyjtych przez pastwa regionu zobowizaniach w zakresie stworzenia skutecznych instytucji demokratycznych, promowania dobrych rzdw oraz praworzdnoci poprzez wymian dowiadcze w zakresie dziaa propagujcych i chronicych prawa czowieka i demokracj, organizowanie szkole i programw wymiany oraz stymulowanie dialogu regionalnego ze spoeczestwem obywatelskim); zarzdzanie przepywem osb i poprawa bezpieczestwa (z uwagi na fakt, i przez region Morza Czarnego przebiegaj wane szlaki nielegalnej imigracji, konieczna jest wsppraca poprzez lepsze zarzdzanie granicami i wspprac celn na rzecz zwalczania transgranicznej przestpczoci zorganizowanej, np. handel ludmi, broni i narkotykami, a take zapobiegania nielegalnym przepywom migracyjnym i zarzdzania tym zjawiskiem; za przykad udanych zrealizowanych dziaa w tym obszarze KE uznaa np. misj szkoleniowo-kontroln Unii Europejskiej na granicy Modawii i Ukrainy. KE zadeklarowaa wsparcie dla podmiotw w regionie Morza Czarnego w wypracowywaniu najlepszych praktyk, wprowadzaniu wsplnych standardw w zakresie gromadzenia i wymiany informacji, ustanawianiu systemw wczesnego ostrzegania w dziedzinie przestpczoci zorganizowanej i opracowaniu programw szkoleniowych); zamroone konikty (Komisja opowiedziaa si za aktywniejsz rol UE poprzez wiksze zaangaowanie polityczne w podejmowane na bieco wysiki suce rozwizaniu koniktw, a take zaproponowaa zwikszenia udziau UE, np. w czynnociach monitorujcych; szczegln uwag KE zamierza zwrci na promowanie rodkw zwikszajcych zaufanie w regionach dotknitych koniktem, w tym programw wsppracy opracowanych specjalnie w celu zblienia do siebie zwanionych stron); energia (Komisja podkrelia strategiczne znaczenie Regionu Morza Czarnego dla bezpieczestwa dostaw energii w UE oraz jego ogromny potencja dywersykacji dostaw energii; KE zamierza zacienia stosunki z producentami energii, krajami tranzytowymi oraz konsumentami, prowadzi dialog na temat bezpieczestwa energii, sucy propagowaniu harmonizacji przepisw i regulacji poprzez Inicjatyw Baku oraz w ramach EPS i dialogu energetycznego midzy UE a Rosj; rozwaane jest rozszerzenie Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Energetyczn na Modawi, Turcj i Ukra-

2)

3)

4)

94

Joanna Cieliska

in, a take poprzez protokoy ustale z Azerbejdanem i Ukrain, umowy o partnerstwie i wsppracy oraz porozumienia handlowe, negocjacje w sprawie przystpienia do WTO lub, w stosownych przypadkach, poprzez inne dwustronne porozumienia energetyczne. Celem danej wsppracy sektorowej jest stworzenie jasnych, przejrzystych i niedyskryminujcych zasad ramowych w zakresie produkcji, przesyu i tranzytu energii, zgodnych z dorobkiem wsplnotowym; wsppraca obejmowa powinna take wsparcie Unii dla krajw regionu w opracowaniu jasnej strategii w zakresie alternatywnych rde energii, wydajnoci energetycznej i oszczdnoci energii, ktra umoliwi korzystanie ze znacznych rde energii, a take pomoc w opracowaniu nowego korytarza energetycznego czcego Morze Kaspijskie i Morze Czarne, wyposaonego w techniczne rozwizania umoliwiajce dodatkowy przesy gazu z Azji rodkowej przez region Morza Czarnego do UE); 5) transport (wykorzystanie dowiadcze zwizanych z rnymi inicjatywami transportowymi, majcymi odniesienie do regionu Morza Czarnego, m.in. TRACECA, a take zagwarantowanie bezpieczestwa lotniczego i morskiego); ochrona rodowiska naturalnego (regionalny aspekt problemw rodowiska morskiego, regionalna wsppraca przy inwestycjach sucych poprawie jakoci wd, wobec innych zagadnie ochrony rodowiska, takich jak ochrona przyrody, gospodarka odpadami, zanieczyszczenia przemysowe, zanieczyszczenia powietrza, dziaania suce zwalczaniu zmian klimatycznych); polityka morska (dialog na temat rodzcej si kompleksowej polityki morskiej Unii, ktrej celem jest maksymalizacja trwaego wzrostu i tworzenie miejsc pracy w sektorze morskim i regionach nadmorskich; wsppraca objaby stworzenie sieci wielosektorowej wsppracy morskiej w usugach, przemyle i instytutach naukowych, a take skuteczniejsze i bardziej zintegrowane dziaania w dziedzinie nadzoru nad akwenami morskimi, suce bezpieczestwu i pewnoci eglugi oraz ochronie rodowiska); rybowstwo (rozwj zasobw rybnych, zrwnowaony rozwj poprzez zarzdzanie zasobami rybnymi, badania naukowe, gromadzenie danych i ocen tych zasobw); wymiana handlowa (wsparcie UE dla procesu liberalizacji handlu w regionie, wdroenie postanowie gospodarczych i handlowych zawartych w Planach Dziaa przyjtych z pastwami regionu w ramach Europejskiej Polityki Ssiedztwa, a szczeglnie dalsze reformy gospodarki rynkowej i stopniowe zblienie prawodawstwa i przyjtych praktyk do dorobku wsplnotowego w dziedzinie handlu, wsparcie dla regionalnych inicjatyw sucych tworzeniu stref wolnego handlu z zastrzeeniem, e pastwa czonkowskie UE oraz pastwa zaangaowane w unijn wspln polityk handlow w ramach unii celnej nie mog niezalenie uczestniczy w regionalnych programach wolnego handlu);

6)

7)

8)

9)

Synergia czarnomorska

95

10) sieci badawcze i edukacyjne (dziaania na rzecz przyczenia si wszystkich krajw regionu do oglnoeuropejskiej sieci badawczej GEANT, zapewnienie szybkiego poczenia internetowego midzy rodowiskami naukowymi i wiatem edukacji oraz promowanie harmonizacji przepisw i regulacji tych krajw z ramami prawnymi UE, promowanie rozwoju infrastruktury szerokopasmowej oraz wprowadzania usug internetowych w dziedzinie e-administracji, e-gospodarki i e-zdrowia, a take wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji i badaniach; narzdziem realizacji wsppracy w ramach sektora ma by program TEMPUS tworzenie projektw wsppracy midzy uniwersytetami w UE a uniwersytetami w regionie Morza Czarnego); 11) nauka i technologia (budowanie potencjau oraz dialog polityczny w zakresie nauki i technologii z krajami regionu Morza Czarnego, szczeglnie poprzez nowe instrumenty dostpne w ramach 7. Programu Ramowego w dziedzinie bada naukowych; wczenie szczeglnych dziaa badawczych i zagadnie bdcych przedmiotem wsplnego zainteresowania dla obu stron do programw dziaania w ramach 7. Programu Ramowego); 12) zatrudnienie i sprawy spoeczne (realizacja zaoonych w Planach Dziaa w ramach EPS zada na rzecz walki z ubstwem i wykluczeniem spoecznym, lepszej integracji mniejszoci etnicznych i zwalczania dyskryminacji, nadanie wsppracy charakteru regionalnego poprzez wymian informacji i najlepszych rozwiza, inicjatywy podnoszce wiadomo, w tym programy szkoleniowe dla odpowiednich urzdnikw, partnerw spoecznych i organizacji spoeczestwa obywatelskiego wsparte przez UE w ramach tzw. programw pomocy technicznej); 13) rozwj regionalny (moliwo uzyskania rodkw w ramach polityki regionalnej Unii Europejskiej przez regiony wybrzea Morza Czarnego)22. Duy nacisk Komisja Europejska pooya na wspprac transgraniczn i w ramach Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa, w zakresie ktrego ustanowiono program wsppracy transgranicznej w basenie Morza Czarnego, skupiajcy si na wspieraniu wsppracy lokalnej i obywatelskiej w obszarach przybrzenych Morza Czarnego. Program akwenu Morza Czarnego ma uatwia dalszy rozwj kontaktw midzy miastami w regionie Morza Czarnego a spoecznociami, uniwersytetami, instytutami kultury oraz organizacjami spoeczestwa obywatelskiego, w tym organizacjami konsumentw. Jednoczenie zakadano realizacj nowych programw wsppracy transgranicznej midzy Bugari i Rumuni (nansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) oraz midzy Bugari i Turcj (nansowane z Instrumentu Przedakcesyjnego).
22

Ibidem.

96

Joanna Cieliska

Na poziomie implementacji Strategii mia by zastosowany mechanizm wsppracy polegajcy na formuowaniu konkretnych celw i wdraaniu konkretnych projektw, umoliwiajcych ich realizacj na wzr wsppracy w ramach tzw. wymiaru pnocnego23. Zgodnie z zaoeniami KE, Synergia Czarnomorska miaa sta si narzdziem wzmocnienia EPS i pogbienia wsppracy w regionie poprzez stopniowe przygotowanie kompleksowych porozumie o wolnym handlu. Sprzyja miao temu take usunicie przeszkd w legalnym podrowaniu, nowy program stypendialny w ramach programu Erasmus Mundus oraz wiksza wsppraca pomidzy uniwersytetami. Kraje regionu objte take EPS mogyby korzysta ze rodkw UE do przygotowania i wspnansowania inwestycji infrastrukturalnych, szczeglnie w dziedzinie energii, transportu, ochrony rodowiska. Dla realizacji Synergii Czarnomorskiej KE nie przewidziaa utworzenia nowych struktur instytucjonalnych. Kraje czarnomorskie pozostay gwnymi partnerami w dialogu z UE, zarwno w ramach stosunkw dwustronnych, jak i w ramach dyskusji na poziomie regionalnym, natomiast wikszo wkadu Wsplnoty miaa by nadal przekazywana za porednictwem ustanowionych programw sektorowych zarzdzanych przez Komisj. Podkrelona zostaa rola organizacji regionalnych, w tym najsilniejszej i najliczniejszej BSEC24, zaoonej przez Rosj i Turcj, z ktrymi UE zamierzaa zacieni wspprac (np. poprzez organizowanie regularnych spotka na szczeblu ministerialnym z udziaem krajw UE i BSEC, spotka midzy krajami UE a partnerami EPS w regionie Morza Czarnego i konsultacje na temat zagadnie zwizanych z europejsk polityk ssiedztwa, wykorzystanie istniejcych kontaktw midzy Parlamentem Europejskim i zgromadzeniem parlamentarnym BSEC). Brak nowej struktury instytucjonalnej oraz oparcie wsppracy w regionie na BSEC, stanowicy jeden z warunkw akceptacji inicjatywy przez pastwa czonkowskie UE, stanowi moe sabo Synergii. Wynika to przede wszystkim z bardzo zrnicowanego poziomu aktywnoci tej organizacji w obszarach tematycznych wskazanych w Komunikacie Komisji, a take z rozbienych interesw czci jej czonkw do UE i niechci do przenoszenia pewnych kwestii z relacji dwustronnych na wielostronne25. Komisja Europejska, akcentujc partnerski charakter inicjatywy Synergii Czarnomorskiej, ustanowia zasad wspnansowania jej realizacji, dopuszczajc udzielenie wsplnotowego wsparcia nansowego w ramach krajowych, regionalnych lub transgranicznych programw Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa, pozostaych instrumentw pomocy zewntrznej, a w przypadku pastw czonkowskich UE rwnie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Ibidem. W momencie wydania Komunikatu Komisji, 7 pastw czonkowskich UE miao status obserwatora w BSEC: Republika Czeska, Niemcy, Francja, Wochy, Austria, Polska i Sowacja, a o podobny status zamierzaa stara si KE. Komisja uzyskaa status obserwatora w BSEC w lipcu 2007 r. 25 J. P o p i e l o w s k a , W jakim towarzystwie?..., s. 16.
23 24

Synergia czarnomorska

97

Ustosunkowujc si do Komunikatu Komisji, Parlament Europejski, 17 stycznia 2008 r. wyda Rezolucj w sprawie podejcia do polityki regionalnej w regionie Morza Czarnego26, w ktrej podkreli potrzeb bardziej spjnego, trwaego i strategicznego dziaania prowadzcego do utworzenia strategii politycznej dla Morza Czarnego, rwnolegle do polityki wymiaru pnocnego i partnerstwa eurordziemnomorskiego. Parlament wyranie zaznaczy, e podejcia do polityki regionalnej wobec rejonu Morza Czarnego nie naley wykorzystywa jako alternatywy dla czonkostwa w UE ani do prb okrelenia granic UE cele okrelone w dokumentach konstytuujcych Synergi byy w opinii parlamentu integraln i spjn czci polityki UE wobec ssiadw i pastw objtych strategi na rzecz regionu Morza Czarnego27. Za sabo inicjatywy Parlament uzna brak przeprowadzenia naleytej oceny wynikw strategii regionalnej realizowanej na rzecz regionu Morza Czarnego od 1997 r. Jednoczenie Parlament zaapelowa o nowe regionalne podejcie w stosunku do obszarw priorytetowych, co do ktrych KE powinna opracowa szczegowe plany dziaa zawierajce konkretne cele, wzorce i dalsze dziaania. PE postulowa ograniczon liczb celw priorytetowych, obawiajc si rozproszenia i powielania dziaa28. W wydanym rok po inauguracji Synergii Czarnomorskiej Komunikacie z 19 czerwca 2009 r.29 Komisja Europejska dokonaa oceny dziaa podjtych we wszystkich obszarach tematycznych. W wikszoci przypadkw wskazywano na dziaania, ktre zostay zainaugurowane przez przyjciem Strategii lub bdce na etapie dyskusji, konsultacji i planowania. Nowymi dziaaniami w priorytetowych obszarach wsppracy byy, m.in.: ustanowienie Platformy Wsppracy w obszarze Migracji w regionie Morza Czarnego (kwiecie 2008 r.), ktra obejmie pastwa czonkowskie UE, Agencje Unii, kraje graniczce z Morzem Czarnym oraz organizacje regionalne; uruchomienie wsplnego programu operacyjnego wsppracy transgranicznej Morza Czarnego (The Black Sea CBC Programme), w ramach ktrego alokacj rodkw przewidziano na poziomie 17,5 mln euro. Pierwszy nabr wnioskw w ramach programu zaplanowany zosta na koniec 2008 r. Programem objtych zostao 10 pastw regionu: Armenia, Azerbejdan, Bugaria, Gruzja, Grecja, Modawia, Rumunia, Federacja Rosyjska, Turcja i Ukraina; uruchomienie rumusko-modawsko-ukraiskiego programu wsppracy transgranicznej obejmujcego pnocno-zachodnie wybrzee Morza Czernego, na ktry alokowano 126 mln euro. Wdroenie programu zaplanowano na jesie 2008 r.
26 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 stycznia 2008 r. w sprawie podejcia do polityki regionalnej w regionie Morza Czarnego (2007/2101(INI)). 27 Ibidem. 28 Ibidem. 29 Communication from the Commission to the Council and the European Parlament Report on the rst year of implementation of the Black Sea Synergy, COM(2008) 391 nal, Brussels, 19.06.2008.

98

Joanna Cieliska

Komisja Europejska podsumowaa nansowe zaangaowania UE w regionie w 2007 r. w ramach Instrumentu Europejskiej Polityki Ssiedztwa (ENPI) oraz Instrumentu Przedakcesyjnego (IPA) w stosunku do 7 krajw nieunijnych, oraz zestawia je z pomoc nansow dla tych krajw w latach 2000-2006 w ramach programu TACIS i instrumentu dla Turcji. Zestawienie to pozwala zauway wyrany wzrost nansowego zaangaowania UE w regionie. Wysoko rodkw z podziaem na poszczeglne pastwa przedstawia ponisza tabela.
TA B E LA 1 rodki nansowe UE dla pastw regionu Morza Czarnego (w mln euro) Pastwa objte Synergi Morza Czarnego Pomoc w latach 2000-2006 w ramach programu TACIS i instrumentu dla Turcji Pomoc w 2007 r. w ramach Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa (ENPI) oraz Instrumentu Przedakcesyjnego (IPA) Wsppraca dwustronna 44,8 24 72,6 22 65 28,8 86,5 45,7 559 13 1040 497,2 501,5 144 2369,4 774,7 Wsppraca regionalna 962,2 3331,6

Armenia Azerbejdan Gruzja Modawia Federacja Rosyjska Turcja Ukraina cznie w ramach wsppracy bilateralnej: cznie w ramach wsppracy regionalnej cznie:

62 836,7

r d o : Communication from the Commission to the Council and the European Parlament Report on the rst year of implementation of the Black Sea Synergy, COM(2008) 391 nal, Brussels, 19.6.2008.

Raport Komisji wskazuje take dalsze kierunki rozwoju Synergii Czarnomorskiej, sformuowane w czasie spotkania na szczeblu ministrw spraw zagranicznych pastw UE i partnerw z regionu Morza Czarnego w Kijowie w lutym 2008 r.: sformuowanie dugoterminowych i mierzalnych celw w obszarach o najwikszym potencjale wsppracy, tj.: rodowisko, transport, energia i bezpieczestwo na morzu; zastosowanie mechanizmu dziaania opartego na modelu sektorowego partnerstwa, zwaszcza w kontekcie nansowania i zaangaowania midzynarodowych instytucji nansowych oraz czenia ze sob rnych instrumentw nansowania ze strony UE wzorem rozwiza stosowanych w ramach wymiaru pnocnego;

Synergia czarnomorska

99

organizowanie spotka na szczeblu ministrw, wyznaczajcych kamienie milowe w rozwoju Synergii, w istniejcych regionalnych ramach obecne inicjatywy lub na wzr spotkania w Kijowie30. Zagadnieniem wartym rozwaenia jest take stosunek Rosji pastwa regionu, do Synergii Morza Czarnego. Rosja uwaa obszar Morza Czarnego za strategiczny z punktu widzenia swojego bezpieczestwa oraz interesw gospodarczych. W zwizku z tym jej sprzeciw budzia wizja Synergii Czarnomorskiej, w ktrej dominujc rol odgrywaaby Unia Europejska, pozostawiajc Rosji rol drugoplanowego uczestnika. Jednoczenie, wykazujc du aktywno w ramach BSEC oraz podkrelajc czonkostwo w tej organizacji dwch unijnych pastw czonkowskich Bugarii i Rumunii, Rosja nie dostrzegaa potrzeby tworzenia nowych struktur wsppracy w regionie31. Dyskusja o przyszoci inicjatywy Synergii Morza Czarnego jest nierozerwalnie zczona z obawami czci pastw regionu Morza Czarnego o prby zastpowania polityki rozszerzenia UE alternatywnymi dla czonkostwa ramami wsppracy. Obawy takie artykuuje przede wszystkim Turcja. W obliczu faktu, i autorami inicjatywy Synergii Morza Czarnego byy Niemcy, najwiksi przeciwnicy czonkostwa Turcji w UE, a jednoczenie zwolennicy otoczenia UE tzw. krgiem przyjaci mniej lub bardziej zwizanych z ni pastw, obawy o prby stworzenia alternatywnej do czonkostwa drogi zblienia z UE wydaj si uzasadnione. Komentatorzy przypisywali take Synergii Czarnomorskiej rol zastpcz wobec koniecznoci ostatecznego okrelenia przyszych granic Unii Europejskiej wychodzc z zaoenia, e ostatnie rozszerzenie UE na wschodzie o Bugari i Rumuni wyznaczyo nowy ksztat granic pomidzy UE a Europ nieunijn, ktry bdzie mniej lub bardziej stay32. Wyznaczenie nowych granic UE, jeli nie ostatecznych, to przynajmniej niezmiennych w najbliszej perspektywie czasowej, skonio UE do podjcia dziaa, majcych na celu realizacj jednego z gwnych celw Europejskiej Polityki Ssiedztwa: zapobieenia powstaniu nowych linii podziau w Europie i jednoczenie zblienie do siebie krajw ssiedzkich33 w ramach tzw. krgu przyjaci. Jednoczenie, unikajc dylematu akcesji nieakcesji, Unia Europejska moe prowadzi dziaania na rzecz przygotowania pastw ssiedzkich do ewentualnego czonkostwa, tworzc jego ekonomiczne i spoeczne fundamenty oraz skaniajc je do przyjcia swoich norm i standardw. Unia Europejska ma do odegrania istotn rol w regionie Morza Czarnego, zarwno w obszarze promocji stabilnoci regionalnej, pokoju i bezpieczestwa, ochrony rodowiska, ale te infrastruktury i budowy wizi pomidzy Europ, Bliskim Wschodem, regionami Morza Czarnego i Kaspijskiego. Dc do penego
30 31 32 33

Ibidem. A. R a t m a n n , EUs new Black Sea Policy faces Russian misgiving, EU Observer, 16.02.2007. M. Ay d i n , Europes next shore: the Black Sea region after EU enlargement, s. 5. Ibidem, s. 9.

100

Joanna Cieliska

wykorzystania szansy, jak jest dla basenu Morza Czarnego Synergia Czarnomorska, pastwa regionu powinny dy do umocnienia istniejcych ram wsppracy regionalnej szczeglnie BSEC, a sama organizacja wzmacnia swj wizerunek mostu czcego UE z krajami nie kandydujcymi, a zainteresowanymi przyszym czonkostwem. Zgodnie z wytycznymi PE powinny zosta podjte dziaania na rzecz zapobieenia rozproszeniu lub/i duplikowaniu inicjatyw i dziaa realizowanych w ramach Synergii Czarnomorskiej. Unia Europejska powinna rozway wiksze zaangaowanie w rozwizanie regionalnych koniktw, podjcie inicjatyw na rzecz wzmocnienia i rozwoju spoeczestwa obywatelskiego w krajach partnerskich oraz promocj praw czowieka i praw mniejszoci. Obszarem jej zainteresowa i dziaa powinno by wsparcie krajw regionu w utworzeniu bardziej skutecznych systemw zarzdzania i ochrony granic oraz zapobiegania przestpstwom transgranicznym.

ABSTRACT Expansion of the European Union in 2004 made it necessary for the European Communities to develop relations with their new eastern neighbors. This became one of the direct reasons of creating the European Neighbourhood Policy, which was to prevent the emergence of new lines of division in Europe and lead to surrounding the EU with the so-called circle of friends. A proposition for the Black Sea area directed towards promoting stability, peace and security in the region, environment protection as well as infrastructure and the building of bonds between Europe, the Near East and regions of the Black Sea and the Caspian Sea is an initiative known as the Black Sea Synergy, modeled on the Northern (remaining outside the European Neighbourhood Policy) and Mediterranean Dimensions. However, many countries in the region express anxiety that the Synergy is an attempt to substitute EU enlargement policy with cooperation frameworks alternative to membership. Such doubts have been mostly voiced by Turkey because of the German authorship of the Black Sea Synergy, Germany being the strongest opponent of Turkeys membership in the EU. Debate on the status of the Synergy within the European Neighbourhood Policy is an outcome of controversies and competition between initiatives for the development of the Eastern and Southern Dimension of the ENP.

You might also like