Instytut Ronalda Reagana : Wspdziaanie, ale nie tajny pakt

5/29/13 2:24 AM

Wspdziaanie, ale nie tajny pakt

Tomasz Pompowski
dodano: 30.09.2012

Przed niespena tygodniem zamiecilimy tumaczenie napisanego w 1992 roku artykuu Carla Bernsteina o tajnym przymierzu Waszyngtonu z Watykanem Przymierze Waszyngtonu z Watykanem. Kamstwo czy prawda? O skomentowanie tekstu poprosilimy Tomasza Pompowskiego, autora wydanej niedawno ksiki Armia Boga kontra Imperium Za. Duchowa historia upadku komunizmu. Carl Bernstein, lewicowej proweniencji amerykaski dziennikarz, jako jeden z pierwszych uzyska moliwo napisania obszernego artykuu na temat stosunkw zagranicznych administracji prezydenta Ronalda Reagana wobec Stolicy Apostolskiej. Zosta on opublikowany jako gwny tekst tygodnika Time w lutym 1992 roku. Bernstein uzasadnia w nim swoj opini, e Ronald Reagan i Jan Pawe II zawarli tajny pakt na rzecz obalenia komunizmu. [...] Reagan i papie zgodzili si podj tajn kampani eby przyspieszy rozpad komunistycznego imperium [...]. Miao si to sta podczas pierwszego spotkania prezydenta z papieem w Watykanie 7 czerwca 1982 roku. [...] To by jeden z najwikszych tajnych sojuszy wszechczasw [...]. W tekcie amerykaskiego dziennikarza sowa te wypowiada doradca ds. bezpieczestwa Rady Bezpieczestwa Narodowego Richard V. Allen. Kiedy po raz pierwszy nawizaem z nim kontakt w maju 1998 roku, pierwsze sowa jakie od niego usyszaem brzmiay: nie byo tajnego sojuszu. Wielu innych wsppracownikw prezydenta Reagana w swojej korespondencji, a nastpnie rozmowach ze mn podkrelao, i administracja amerykaska nie zawieraa adnego paktu z Watykanem. Tak te byo podczas wywiadu z kardynaem Pio Laghi, ktry by najpierw specjalnym wysannikiem, a nastpnie nuncjuszem Stolicy Apostolskiej w Watykanie. Kardyna podkrela wielokrotnie: niech Pan pamita i przekae w swojej ksice, i nie byo tajnego porozumienia [1]. Dlaczego ta ocena jest tak wana? Bo jak napisaem w swojej ksice Armia Boga kontra Imperium Za jest to uproszczenie tego co naprawd si wydarzyo w latach osiemdziesitych ubiegego stulecia, ale prowokuje take do wycigania bdnych wnioskw. Ta historia jest bardziej fascynujc i skaniajca do refleksji [2]. Prezydent Ronald Reagan odnosi si z wielkim szacunkiem do Jego witobliwoci powiedzia mi w czasie jednej z rozmw sdzia Clark. Reagan patrzy na wiat przez pryzmat duchowoci chrzecijaskiej, by
http://www.reagan.org.pl/artykul/wspoldzialanie-ale-nie-tajny-pakt Page 1 of 5

Instytut Ronalda Reagana : Wspdziaanie, ale nie tajny pakt

5/29/13 2:24 AM

zafascynowany Jego charyzm i si wiary doda. To stwierdzenie, a take listy prezydenta do papiea wystarczay bym sobie wyobrazi w jaki sposb odnosili si do siebie. Z jednej strony bya to, w sposb wyrany, modlitewna troska o mdro i opiek Bo dla prezydenta. Z drugiej oczekiwanie rady i moralnego wsparcia. Sdzia Clark, wedug mojej najlepszej wiedzy, by jedyn osob wczesnej administracji amerykaskiej, z ktr prezydent rozmawia na temat swojego prywatnego spotkania z Janem Pawem II. Wwczas jak mi powiedzia trzeba byo powiedzie dziennikarzom dwa zdania w nadziei, e w oryginalnej formie trafi take za elazn Kurtyn, by podnie na duchu uciemione narody. Reszta pozostaa tajemnic prezydenta i papiea. Jak zrozumiaem, miaa charakter prywatny. Inny rozmwca, wysoko wwczas postawiony urzdnik z krgw watykaskich, okreli nawet te spotkanie jako form spowiedzi, nie w sensie sakramentu, lecz raczej zaufania i poufnoci. (Pominem t opini w mojej ksice poniewa nigdy nikt mi jej nie potwierdzi, ale wydaje mi si, e ten tekst jest waciwym miejscem by j upubliczni). Rzeczywicie jak powiedzia mi sdzia Clark prezydent i papie nawizali blisz wi ze sob po tym spotkaniu. Zbliy ich do siebie fakt, i obu uratowaa Opatrzno po zamachu [3]. Take w mojej ksice cytuj sowa Jana Pawa II, ktry w wywiadzie, w jednym z woskich dziennikw, po ukazaniu si artykuu Bernsteina jednoznacznie stwierdzi, i nie mona mwi o tajnym porozumieniu. Dlaczego? Redukuje ona wymiar nadludzki (duchowy), interpersonalny, misyjny i dyplomatyczny. wiadomie buduj t hierarchi, bo jak wynika z moich bada, tak wanie ukaday si stosunki wczesnej administracji i Stolicy Apostolskiej, jak rwnie prezydenta i Jana Pawa II. Jak mwi wiadkowie tamtych wydarze (Clark, Weinberger, Deaver), prezydent Reagan, cho publicznie nie opowiada o tym w przeciwiestwie do swoich poprzednikw, rozpoczyna swj dzie pracy od modlitwy. Nierzadko, po codziennym briefingu, w czasie ktrego poznawa informacje zastrzeone klauzul najwyszej tajnoci, szed do swojego roboczego biura, by przy lekturze Biblii szuka mdroci do podejmowania decyzji. Po zamachu umocni si jeszcze bardziej w tym przekonaniu. Asystent prezydenta Mike Deaver w swojej biografii relacjonuje rozmow prezydenta z arcybiskupem Nowego Jorku, kardynaem Terence J. Cook. Reagan wyzna w niej: Zdecydowaem, e ten czas jaki mi pozosta oddaj Jemu [4]. Innym razem prezydent przyzna, e jest narodzony na nowo, to znaczy, i jest wiadomym chrzecijaninem. Prezydent Reagan nie tylko rozumia, ale docenia misj apostolsk papiea, ktry swoimi pielgrzymkami, jako wiadek nadziei, tworzy atmosfer duchow, ktra w nadzwyczajny sposb wpywaa na zaagodzenie konfliktw. Tak byo, na przykad, na Filipinach, gdzie po wizycie Jana Pawa II w kwietniu 1981 roku koci wspar opozycj, ktra doprowadzia cztery lata pniej do obalenia dyktatorskich rzdw Ferdinanda Marcosa. Take bezprecedensowe spotkanie Jana Pawa II z modzie muzumask w Maroko na prob tamtejszego krla umocnio atmosfer zrozumienia i szacunku midzy chrzecijanami i muzumanami. Poparcie przez Jana Pawa II ruchw wieckich na rzecz umocnienia chrzecijaskiej duchowoci w Europie, o ktrych pisz w ksice, nie mieci si w koncepcji tajnego paktu, jest elementem misji kocioa, i odgrywa bardzo wan rol w przygotowaniu duchowej atmosfery do pokojowych przemian, w dwch najwikszych pastwach Europy Niemczech i Polsce. W tym momencie chciabym dokona pewnej refleksji: dlatego wanie polityka prezydenta pozornie wydawaa si by sprzeczna z jednej strony zdecydowa o uruchomieniu kosmicznego wycigu zbroje, z drugiej zdecydowa si na rozbrojenie przekraczajce najmielsze wizje jego poprzednikw; osabia Zwizek Sowiecki w Ameryce aciskiej wzmacniajc ruchy antykomunistyczne, ale wycofa onierzy amerykaskich z Libanu po tragicznym zamachu, nie dc do konfrontacji czy te zdecydowa si stumi strajki kontrolerw ruchu lotniczego, ale popiera poszerzenie praw pracowniczych zwaszcza upowszechnienie prawa wasnoci (Przemysowy Akt Powszechnej Wasnoci), ktre trudno zakwalifikowa jako element polityki kapitalistycznej czy socjalistycznej. To stwierdzenie jest bardzo wane, by zrozumie polityk prezydenta na rzecz obalenia komunizmu. Cho i jego poprzednicy j prowadzili, zwaszcza z ramienia administracji prezydenta Cartera (jego doradca ds.
http://www.reagan.org.pl/artykul/wspoldzialanie-ale-nie-tajny-pakt Page 2 of 5

Instytut Ronalda Reagana : Wspdziaanie, ale nie tajny pakt

5/29/13 2:24 AM

bezpieczestwa narodowego profesor Zbigniew Brzeziski), to jak podkrelaj biografowie (Cannon, Schweitzer, Kengor), w okresie prezydentury Ronalda Reagana zostaa ona lepiej zdefiniowana. To take sdzia Clark nawiza blisze stosunki z kuri watykask. I to on przygotowa pierwsz, jak si wydaje, najwaniejsz audiencj Ronalda Reagana u papiea Jana Pawa II. Ich wymiana myli zawarta jest w listach i transkrypcjach rozmw telefonicznych z lat 1981 86. Jest ich zaledwie sze. Reszta czeka na odtajnienie. Tre niektrych rozmw relacjonowali ambasadorowie Stanw Zjednoczonych przy Stolicy Apostolskiej William Wilson, i jego nastpca Frank Shakespeare. Odtajniono dwanacie dokumentw, z ktrych osiem to telegramy wysane po spotkaniach przedstawicieli administracji i kurii watykaskiej, w ktrych znajduj si dwu-trzy zdaniowe nawizania do najwaniejszych punktw rozmw papiea i prezydenta. aden dokument nie wiadczy o zamiarze podjcia tajnych dziaa. Jest to raczej wyjanienie, ktre pewnie byo bardziej potrzebne wysokim urzdnikom kurii, ni Janowi Pawowi II, niektrych dziaa administracji. Do najlepiej udokumentowanych nale: obrona sankcji naoonych na Jaruzelskiego, a take tak zwana Strategiczna Inicjatywa Obronna, prekursor wspczesnej tarczy antyrakietowej. Obraz zespou katolikw w Biaym Domu jaki przedstawi Bernstein jest take do uproszczony. Zarwno Richard Allen, jak i Alexander Haig, odeszli z administracji w drugim roku pierwszej kadencji Reagana. Wydaje si, e sdzia Clark pomg powrci prezydentowi do strategii osabiania komunizmu, ktra zdaniem innego urzdnika administracji, wwczas w Departamencie Stanu, Charlesa Fairbanksa, troch zanika podczas pierwszego roku rzdw. Strategia sekretarza stanu generaa Alexandra Haiga polegaa raczej na rozbrajaniu reimw w Ameryce aciskiej, nieco pozostawiajc pastwa za elazn Kurtyn na boku. Bya to prba kontynuacji wizji Kissingera, a nie Reagana [5]. Powrt do niej nastpi dziki Dyrektywom Prezydenckim, napisanym z pomoc zespou pracownikw sekretariatu Rady Bezpieczestwa przez sdziego Williama Clarka. Jednym z najaktywniejszych antykomunistw w administracji prezydenta i zwolennikiem zdecydowanych dziaa (bardziej ni Richard Allen czy Alexander Haig) na rzecz obrony Solidarnoci by sekretarz obrony Caspar Weinberger, ktry nie by katolikiem (na przykad, popiera do koca stanowisko prezydenta w sprawie sankcji na reim Jaruzelskiego). Dyplomacja watykaska i administracja prezydenta rzeczywicie zintensyfikoway wspprac: w Waszyngtonie powstaa nuncjatura Stolicy Apostolskiej, a przy Watykanie ambasada Stanw Zjednoczonych. Do Watykanu przyjedali przedstawiciele agencji wywiadowczych, Prokurator Generalny, Sekretarz Departamentu Zdrowia, Sekretarz Stanu, rnej rangi urzdnicy Departamentu Obrony, Stanu czy nawet Rezerwy Federalnej. aden z tych faktw jednak nie wiadczy o zawarciu tajnego paktu. W mojej ksice opisaem okolicznoci zaznajomienia Jana Pawa II z informacj, ktr przekaza pukownik Ryszard Kukliski administracji amerykaskiej. Wiemy te, jak napisa Peter Schweitzer w swojej ksice Victory tajna historia Solidarnoci, e dyrektor Centralnej Agencji Wywiadowczej William Casey udostpnia Janowi Pawowi II poufne informacje i zdjcia satelitarne w krytycznym okresie dla polskiej Solidarnoci to znaczy w grudniu 1980 roku. Do Watykanu przyjedao wielu przedstawicieli administracji, jednak tylko w niezbdnych sytuacjach spotykali si z Janem Pawem II. W zalenoci od funkcji i tematu rozmowy spotykali si z nimi rni przedstawiciele Sekretariatu Stanu, wrd nich najczciej: kardyna Agostino Casaroli i arcybiskup Achille Silvestrini. Rozmowy przygotowywa ambasador USA przy Watykanie, czasem z pomoc ambasadora USA we Woszech. Carl Bernstein stosunkowo mao miejsca wydaje si powica take najwaniejszemu aktorowi tamtych wydarze, na ktrego dziaania spogldali z trosk zarwno Jan Pawe II jak i prezydent Reagan Solidarnoci i AFL-CIO. To powstanie ruchu pracowniczego pozwolio prezydentowi Reaganowi stworzy strategi na rzecz obalenia Zwizku Sowieckiego przyzna sdzia Clark. Sdzia, jak podkrelaj byli dziaacze zwizani z AFL-CIO, doskonale rozumia wag podtrzymania dziaa Solidarnoci. A prezydent z uwag sucha rad szefa AFL-CIO Lanea Kirklanda, ktry misj wsparcia zwizku powierzy Tomowi Kahnowi. A bezporedni kontakt z podziemiem utrzymywaa organizacja Ireny Lasoty i Erica Chenowetha. Jak powiedzia mi Chenoweth, ktry wielokrotnie przekazywa pienidze tym orodkom opozycyjnym w Polsce, ktre nie otrzymyway z Gdaska adnego wsparcia,
http://www.reagan.org.pl/artykul/wspoldzialanie-ale-nie-tajny-pakt Page 3 of 5

Instytut Ronalda Reagana : Wspdziaanie, ale nie tajny pakt

5/29/13 2:24 AM

poparcie moralne Jana Pawa II byo dla nich bardzo wane. Do opozycji w Polsce przekazywano te wiele transportw z pomoc w postaci: maszyn drukarskich, komputerw czy innych form wsparcia. Cz z nich zostaa przejta przez tajn policj reimu. Przeciwko tezie paktu przemawia te fakt, e dyplomacja Watykanu, take Jan Pawe II, w pewnym okresie ocenia jako kontaktw mianem niewystarczajcych (przytaczam w ksice przykady). A prezydent Reagan i jego wsppracownicy, niezbyt entuzjastycznie przyjmowali do wiadomoci fakt, i Jan Pawe II ostrzega przed zbyt pospiesznymi negocjacjami z Michaiem Gorbaczowem. I jak si wydaje, chyba do odejcia prezydenta Reagana z Biaego Domu, nie potrafili zrozumie dlaczego papie jest nieufny wobec pierestrojki. Tomasz Pompowski Tomasz Pompowski dziennikarz, publicysta. Autor pierwszej syntezy dziaa administracji prezydenta Ronalda Reagana i Watykanu Jana Pawa II na rzecz upadku komunizmu: Armia Boga kontra Imperium Za. Wspzaoyciel i redaktor naczelny Ofensywy Wolnoci Przypisy: [1] George Weigel w swoim artykule Pope 007, First Things, January 1997, do obcesowo krytykuje ksik His Holiness Bernsteina, ktra jest rozwiniciem tego artykuu: Prawdziwa ukryta historia upadku komunizmu rozegraa si umysach, sercach i duszach milionw, ktre podjy ryzyko nazwania dobra i za po imieniu, do ktrego zachca Jan Pawe II; [2] Tomasz Pompowski, Armia Boga kontra Imperium Za. Duchowa historia upadku komunizmu, Dom Wydawniczy Rafael, Krakw 2012, str. 39; [3] William Clark, wywiad z autorem; [4] Michael Deaver, A Different Drummer: My Thirty Years with Ronald Reagan, HarperCollins, New York 2001, str. 146; [5] Charles Fairbanks, wywiad z autorem. STRONA GWNA O INSTYTUCIE cele i zasady dziaania misja rejestry kontakt POLECAMY Ronald Reagan Imperium za Reaganomika Pro life Lider W piguce Recenzje Polacy pamitaj Wywiady Inspiracje Lekcja Historii CZYTELNIA LINKI

http://www.reagan.org.pl/artykul/wspoldzialanie-ale-nie-tajny-pakt

Page 4 of 5

Instytut Ronalda Reagana : Wspdziaanie, ale nie tajny pakt

5/29/13 2:24 AM

The White House - Biography of Ronald Reagan The Ronald Reagan Presidential Library Ronald Reagan Presidential Foundation RonaldReagan.com wykonanie: oracz.net - technologie internetowe Copyright (c) 2005 Instytut im. Ronalda Reagana

http://www.reagan.org.pl/artykul/wspoldzialanie-ale-nie-tajny-pakt

Page 5 of 5