mgr in.

Renata Niemczyk - ORGBUD-SERWIS

Warsztat pracy kosztorysanta

Uprawianie kadego zawodu wie si z wypracowaniem wasnego, indywidualnego warsztatu pracy. Czym jest ten warsztat pracy? Warsztat pracy to posiadany zasb wiedzy, ktry nieustannie trzeba poszerza i doskonali, zaplecze materialno - techniczne i rodki do pozyskiwania informacji niezbdnych w danym zawodzie, podstawy prawne funkcjonujce w obszarze danego zawodu, celowo dobrane procedury postpowania, sposoby i metody dziaania itd. Rwnie kosztorysant, czy to pracujcy na etacie u swojego pracodawcy, czy te samodzielnie prowadzcy firm, nawet jednoosobow musi stworzy swj warsztat pracy. 1. Fundament pracy kosztorysanta Najbardziej istotnym elementem warsztatu pracy kosztorysanta jest posiadana przez niego wiedza z zakresu szeroko pojtego budownictwa, kalkulacji kosztorysowej, ekonomiki, a take prawa. Z tego tytuu jest, a przynajmniej powinien by, jedn z waniejszych osb w caym procesie budowlanym. Jego uczestnictwo jest niezbdne na kadym etapie przygotowania i realizacji inwestycji, poczwszy od szacunkowej wstpnej kalkulacji na bazie oglnych zaoe, poprzez kalkulacje szczegowych rozwiza, a skoczywszy na rozliczeniach kocowych budowy. Oczywicie, tak szerokie spektrum dziaania pociga za sob du odpowiedzialno z zakresu prawa cywilnego, i ju teraz znane s przypadki wnoszenia spraw sdowych przeciwko kosztorysantom za wadliwe i niestaranne sporzdzanie wszelkiego rodzaju wycen. Niestety, pomimo tego faktu, nie ma adnych regulacji prawnych odnonie wymogw dotyczcych wyksztacenia osb zajmujcych si zawodowo kosztorysowaniem robt budowlanych. Zawd ten, staraniem Stowarzyszenia Kosztorysantw Budowlanych zosta ujty w wykazie zawodw zaprezentowanych w Rozporzdzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004r. w sprawie klasyfikacji zawodw i specjalnoci dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. nr 265, poz. 2644 z dnia 16 grudnia 2004r.), natomiast w lad za tym nie poszy adne dalsze regulacje. Praktycznie kosztorysantem moe zosta kady, kto chciaby si zajmowa t dziedzin. Do jego uznania naley te, czy posiadana przez niego wiedza jest wystarczajca do uprawiania tego zawodu, czy te powinien skorzysta z bogatej na rynku oferty szkole i kursw. Kosztorysant musi mie przy tym wiadomo, e jeeli nie on sam, to rynek zweryfikuje jego dziaalno, poniewa efektem pracy jest konkretne opracowanie, ktre bdzie wykorzystywane w praktyce. Taka rynkowa weryfikacja moe jednak mie przykre konsekwencje dla samego autora kosztorysu, jak i dla zleceniodawcy. Najlepiej wic, na samym pocztku podejmowanej pracy kosztorysanta przeprowadzi obiektywn ocen wasnej wiedzy i umiejtnoci. 2. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych Kolejnym elementem warsztatu pracy kosztorysanta jest doskonalenie umiejtnoci i podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Po okresie obligatoryjnoci podstaw rzeczowych i cenowych w kalkulacjach kosztorysowych, nastpia swoboda rozlicze, o ktrych decyduj strony zawierajce umow. Tak wic kosztorysowanie, nie ujte w ramy przepisw ( za wyjtkiem kosztorysw inwestorskich w zamwieniach publicznych), ewoluuje zaczynajc stopniowo przyswaja sobie zasady kalkulacji stosowane w europejskich kontraktach midzynarodowych. Kto nie bdzie poda za standardami kreowanymi w aktualnych warunkach gospodarki wolnorynkowej ten nie bdzie mg rzetelnie wykonywa zawodu kosztorysanta. Std te Stowarzyszenie Kosztorysantw Budowlanych organizacja zrzeszajca pokan grup adeptw tego zawodu, przygotowuje coroczne konferencje szkoleniowo - naukowe majce na celu przyblienie uczestnikom aktualnych problemw kalkulacji i kierunkw ich rozwizywania. Dla przykadu, tegoroczna konferencja powicona zostaa gwnie wycenie inwestycji finansowanych ze rodkw UE i rozliczaniu, poniesionych przy ich realizacji, nakadw. Na brak moliwoci podnoszenia kwalifikacji kosztorysanci nie mog narzeka. W Warszawie i poszczeglnych rejonach Polski organizowane s, przez rne jednostki kilkudniowe kursy kosztorysowania robot budowlanych, m.in. przez Stowarzyszenie Kosztorysantw Budowlanych (przewanie w W-wie), ORGBUD-SERWIS (Pozna), Samax (Gliwice), Wacetob (W-wa), Geoinfo (Krakw), PZiTB (Szczecin). Ponadto SKB w ramach organizacji prowadzi kursy uprawniajce uczestnikw do ubiegania si o tytu Rzeczoznawcy Kosztorysowego SKB.

3. Narzdzia pracy Narzdzia pracy kosztorysanta to przede wszystkim: sprzt komputerowy, programy kosztorysowe, cenowe i rzeczowe podstawy kalkulacji, wszelkiego rodzaju publikacje z zakresu przedmiotu. 3.1 Programy kosztorysowe W dzisiejszych czasach praktycznie ju nie ma kosztorysantw, ktrzy nie posugiwaliby si wyrafinowanymi programami do kosztorysowania. Dlaczego wyrafinowanymi? Poniewa s to nie tylko programy pozwalajce sporzdzi kalkulacje kosztorysowe w oparciu o wybrane normatywy i ceny czynnikw produkcji, czy te w oparciu o ceny jednostkowe robt lub elementw, ale narzdzia uatwiajce opracowanie przedmiarw, pozwalajce wygenerowa wykresy obrazujce struktur kosztw, sporzdza szkice i schematy, zamieszcza zdjcia i plany. Niestety sab stron wielu programw jest uznanie, przez ich autorw priorytetu narzdzia informatycznego nad merytoryk kalkulacji kosztorysowej. Takie podejcie spowodowane jest czsto mechanistycznym podejciem do zagadnie kalkulacji i brakiem cisej wsppracy zespou informatykw z kosztorysantami, uwzgldnieniem ich potrzeb i oczekiwa. Tak wic kosztorysanci noszcy si z zakupem programu kosztorysowego nie powinni poprzesta na demonstracji systemu przeprowadzonej przez producenta, czy na prbach poczynionych przy uyciu ''dema" systemu, lecz powinni wynegocjowa z producentem moliwo duszego przetestowania produktu w warunkach praktycznych. W chwili obecnej, cena programw nie jest wygrowana, w zwizku z czym aktywni kosztorysanci, posiadajcy wasne firmy jedno, czy kilkuosobowe, pracujcy dla rozmaitych zleceniodawcw (inwestorzy, wykonawcy robt), sporzdzajcy wyceny na rnych etapach procesu inwestycyjnego, a wic na odmiennych poziomach agregacji robt, dysponuj nawet kilkoma programami kosztorysowymi. W ten sposb maj zaplecze do wsppracy z innymi zespoami, a ponadto mog dostosowa si rwnie do wymogw stawianych przez inwestorw w specyfikacjach istotnych warunkw zamwienia. Chodzi tutaj o czste praktyki zamawiajcych, moim zdaniem nieuprawnione, polegajce na preferowaniu programu informatycznego w jakim powinien by opracowany kosztorys ofertowy. W chwili obecnej, jednymi z najbardziej rozpowszechnionych programw na rynku s: Kobra, Inwest, Norma, Seko, Rodos, Winbud. 3.2 Podstawy cenowe Nieodzownym elementem warsztatu pracy kosztorysanta s podstawy cenowe: ceny czynnikw produkcji dla kalkulacji szczegowej, tj. stawki robocizny kosztorysowej, ceny materiaw, ceny pracy sprztu, wskaniki narzutw, a dla kalkulacji uproszczonej ceny dla rnych poziomw agregacji robt: a wic ceny jednostkowe robt, elementw, stanw, obiektw. Z biegiem lat, w miar nabywanego dowiadczenia zawodowego i zrealizowanych zada, kosztorysant zaczyna dysponowa wasn baz cenow, szczeglnie jeli chodzi o ceny robt zagregowanych na wysokim poziomie. Istotnym jest przy tym, eby opis takiej zagregowanej pozycji bdcej nonikiem ceny, by jak najbardziej precyzyjny i jednoznacznie wskazywa na zakres ujtych robt. Jednak, eby baza taka bya w peni przydatna i profesjonalna, musi by ona stale konserwowana, tzn. uaktualniana w miar upywu czasu, a nawet modyfikowana pod wzgldem technologiczno - materiaowym, rwnie zakresowo poszerzana. Patrzc od strony zrnicowanej poday inwestycji budowlanych, zakres bazy stworzonej przez kosztorysanta w ramach wasnych rodkw jest z pewnoci niewystarczajcy. W praktyce nie obejdzie si on bez koniecznoci skorzystania z zewntrznych informacji cenowych przeznaczonych do kosztorysowania robt budowlanych. Chodzi tutaj o cyklicznie ukazujce si wydawnictwa prezentujce dane, czy to w postaci ksikowej, czy elektronicznej przeznaczonej do wspdziaania z programami kosztorysowymi. Na rynku wydawniczym popularne dla kosztorysantw s trzy serie publikacji: Serwis Informacji Cenowych Budownictwa autorstwa firmy ORGBUD-SERWIS, Sekocenbud, ktrego wydawc jest firma Promocja i wydawnictwa firmy Bistyp. Kada z tych serii zawiera informacje przeznaczone do kosztorysowania szczegowego, uproszczonego w oparciu o ceny jednostkowe robt lub te do szacowania kosztw inwestycji na wysokim poziomie scalenia. Pod wzgldem zakresu szczegowego serie te s odmienne, rni si bowiem wyborem materiaw, robt, obiektw, poziomami agregacji. Przy ich tworzeniu, kada z firm producenckich przyja wasn metodologi badania rynku budowlanego i sposb oceny zebranych od informacjodawcw, danych.

Tak wic wskazanym jest, eby kosztorysant, ktry chce by profesjonalist w swoim zawodzie, posikowa si jak najobszerniejszym zbiorem informacji. Pozwoli mu to wwczas na sporzdzenie rzetelnej kalkulacji kosztorysowej w sposb odzwierciedlajcy faktyczne koszty ponoszone w trakcie realizacji inwestycji. Przykadem specjalistw mog by rzeczoznawcy majtkowi, ktrzy poddani presji ustawy o gospodarce nieruchomociami, oraz wiadomi cicej na nich odpowiedzialnoci, staraj si by jak najbardziej obiektywni i korzystaj ze wszystkich moliwych rde o cenach z obszaru obrotu nieruchomociami. Za korzystaniem z szerokiego zakresu podstaw cenowych przemawia rwnie nasz chimeryczny i niestabilny rynek. Jeszcze nie tak dawno analitycy twierdzili, e najgorsze mamy ju za sob. Chodzi oczywicie o gwatowne wzrosty stawek robocizny kosztorysowej i cen materiaw budowlanych, a lad za tym zwikszone koszty w budownictwie w 2007r. Niestety, kiedy wszystkie symptomy obserwowane w 2008r. wskazyway na uspokojenie rynku, kryzys po drugiej stronie oceanu i zamieszanie finansowe na rynkach europejskich przyczyni si do ponownej, w krtkim okresie czasu destabilizacji cen. Aktualne notowania wskazuj na du zmienno cen materiaw, szczeglnie importowanych oraz produkowanych na komponentach sprowadzanych z zagranicy. Przyczyn s nie tylko rosnce koszty produkcji, a gwatownie skaczce kursy walut. 3.3 Podstawy rzeczowe Pomimo, e w ostatnich latach zmieniy si przepisy na obszarze kosztorysowania robt budowlanych ( Ustawa o cenach z dnia 5 lipca 2001, dezaktualizacja rozporzdzenia MSWiA z dnia 26 lutego 1999 w sprawie metod i podstaw sporzdzania kosztorysu inwestorskiego, oraz rozporzdzenia z dnia 26 wrzenia 2000r. w sprawie kosztorysowych norm nakadw rzeczowych, cen jednostkowych robt budowlanych oraz cen czynnikw produkcji dla potrzeb sporzdzania kosztorysu inwestorskiego) znoszce obligatoryjno stosowania podstaw rzeczowych jakimi byy Katalogi Nakadw Rzeczowych (KNR) i Katalogi Norm Nakadw Rzeczowych (KNNR) i nastpuje powolna ewolucja kalkulacji kosztorysowych w kierunku kosztorysownia uproszczonego, w dalszym cigu wymienione Katalogi stanowi nieodzowny materia w pracy kosztorysanta. Poszczeglne Ministerstwa, ktre miay niegdy delegacje do opracowywania i wydawania branowych normatyww, ju nie konserwuj bazy normatywnej, w zwizku z czym postawy rzeczowe do kalkulacji szczegowej s mocno zdezaktualizowane. W wikszoci przypadkw dotycz technologii i materiaw budowlanych sprzed blisko 25 - 30 lat. Na rynku pojawiaj si co prawda katalogi z nowoczesnymi rozwizaniami, ale jest ich niewiele, ukazuj si sporadycznie i ponadto dotycz poszczeglnych, wskich bran. Producentami s ju nie Ministerstwa, a firmy logistyczne dziaajce na obszarze kalkulacji kosztorysowych. Wystarczy wspomnie o firmie ORGBUD-SERWIS (www.orgbud.pl), Athenasoft, Koprin. Jednake, nawet te skromne pod wzgldem prezentowanego zakresu robt katalogi s duym uatwieniem w pracy kosztorysanta. 3.4 Publikacje z zakresu przedmiotu Przez dugi okres na rynku wydawniczym funkcjonowao wydawnictwo, opracowane i wydane przez Stowarzyszenie Kosztorysantw Budowlanych pn. "Metody i podstawy kosztorysowania robt budowlanych", a pniej "Polskie standardy kosztorysowania robt budowlanych". W chwili obecnej, z uwagi na nieprzystajce do ycia wspczesnego rozwizania prezentowane w "Standardach...." SKB podjo inicjatyw opracowania kolejnego wydania. Jak na razie jednak, dopki nie ukae si ta nowa publikacja kosztorysanci musz si zadowoli dotychczasowymi materiaami. Od 2004r., kiedy ukazao si rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie szczegowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robt budowlanych oraz programu funkcjonalno - uytkowego, kosztorysanci opracowuj na zlecenie inwestorw czy te biur projektw, wymienione w rozporzdzeniu specyfikacje. Wychodzc naprzeciw oczekiwaniom rodowiska, rne firmy komercyjne przygotowuj wzorce takich opracowa, chodzi tutaj o seri wydawnicz Branowego Zakadu Dowiadczalnego Budownictwa Drogowego i Mostowego, seri Instytutu Techniki Budowlanej czy te wydawnictwa firmy Promocja. Jak ju na pocztku artykuu stwierdzono, kosztorysant musi bardzo dobrze zna materiay budowlane i technologi wykonania robt. W tym wzgldzie pomocnych jest szereg rnych pozycji, chociaby: Budownictwo oglne (wydawnictwo ARKADY) - tom 1 - Materiay i wyroby budowlane, tom 2 - Fizyka budowli, tom 3 - Elementy budynkw, podstawy projektowania,

Budowa i utrzymanie mostw (wydawnictwo WKi), Asfalty drogowe (WKi) Vademecum budowlane (ARKADY), Nowoczesne konstrukcje w budownictwie oglnym (ARKADY), Materiay budowlane (WSiP), Rusztowania robocze i none (PCB), Instalacje elektryczne (WNT),

Literatura fachowa z zakresu budownictwa jest bogata i atwo dostpna, szczeglnie w ksigarniach internetowych, np. (www.ksiegarnia.techniczna.pl). 4. Dowiadczenie Element dowiadczenia praktycznie przewija si przez cay artyku, ale jest on na tyle istotny, e powinien by wyodrbniony. Najlepiej, kiedy dowiadczeniu towarzyszy rwnie ch staego rozwijania swoich umiejtnoci, potrzeba poznawania nowoci w danej dziedzinie, denie do przyswajania sobie kolejnych, wchodzcych na rynek rozwiza. Wwczas jest moliwo powizania, zdobytej w przeszoci cennej wiedzy z teraniejszymi technikami dziaania, przetwarzania danych i ich gromadzenia. Obserwacja pracy kosztorysantw wskazuje, e s to trudne dziaania. Chcc nady za rozwijajcym si dynamicznie rynkiem, trzeba czsto siga po fachow literatur, przeglda branowe czasopisma prezentujce nowoczesne materiay i technologie, zaznajamia si z ofertami producentw, przebija przez kolejne wersje systemw kosztorysowych. Wie si to oczywicie z zaniedbywaniem rodziny, rezygnacj z wielu przyjemnoci, a nawet rezygnacj z kolejnego zlecenia i wynagrodzenia, w zamian za poszerzenie swojej wiedzy. Kosztorysant - profesjonalista nie powinien traktowa swojej pracy jedynie jako rda dochodu, lecz jako poligon dla kolejnych, podejmowanych zada. Std te niemale jego obowizkiem jest monitorowanie przedsiwzicia przy ktrym bra udzia. Jeeli by autorem kosztorysu inwestorskiego, powinien interesowa si wynikiem przeprowadzonego przetargu na wybr wykonawcy, jeeli by autorem kosztorysu ofertowego powinny go interesowa inne, zoone w postpowaniu oferty i ich poziom. Akurat te informacje nie s okryte tajemnic, s jawne i atwe do uzyskania, a s wiarygodn weryfikacj tego co kosztorysant ju wykona. 5. Etyka zawodowa Warsztat pracy kosztorysanta to nie tylko jego wiedza, dowiadczenie i intelekt, narzdzia pracy, miejsce pracy i jego wyposaenie ( w niniejszym artykule to zagadnienie nie jest rozwinite), ale rwnie profesjonalne, etyczne zachowanie. Moim zdaniem, zawd kosztorysanta jest zawodem zaufania publicznego, podobnie jak m.in. zawody prawnicze, rzeczoznawcy majtkowi, porednicy. Niestety, jak na razie rola kosztorysanta ekonomisty w procesie inwestycyjnym nie jest widziana przez ustawodawc i zostaa cakowicie zignorowana przez ustaw prawo budowlane i ustaw prawo zamwie publicznych. W tej ostatniej mwi si oczywicie o okrelaniu wartoci zamwienia na roboty budowlane, ale mwi si przedmiotowo, a nie podmiotowo. Ani razu ustawodawca nie ustosunkowuje si do zagadnienia, kto i czym ma si legitymowa, eby by uprawnionym do sporzdzenia kosztorysu inwestorskiego, planowanych kosztw prac projektowych i planowanych kosztw robt budowlanych, przedmiaru robt lub te kto powinien przygotowa opis sposobu obliczenia ceny dla potrzeb specyfikacji istotnych warunkw zamwienia. Tymczasem inwestor i wykonawca robt powierzaj wasnym subom kosztorysowym lub te siom zewntrznym sporzdzanie rnorakich, szacunkowych wycen, kosztorysw, czy to inwestorskich w przypadku zamawiajcych, czy kosztorysw ofertowych w przypadku wykonawcw. Zleceniodawcy zawierzaj kosztorysantom, e kalkulacje bd prawidowo sporzdzone, oparte o aktualne, wiarygodne rda. Praktycznie, na kadym etapie procesu inwestycyjnego, jest tylko jedno podejcie do sporzdzenia kalkulacji kosztorysowej i nie ma moliwoci dokadnego jej sprawdzenia przez inny zesp fachowcw. Oczywicie s podejmowane prby weryfikacji opracowanych wczeniej wycen, ale z koniecznoci s one ograniczone do sprawdzenia tylko pewnych elementw. Chcc rzetelnie sprawdzi konkretn wycen naleaoby j sporzdzi niezalenie, od pocztku do koca, a na to zwykle ju nie ma czasu, ani finansw. Std te, w niniejszym artykule pojawia si problematyka etyki zawodowej. Jeeli Ministerstwo nie widzi koniecznoci okrelenia standardw zawodowych jakim powinny podlega osoby uprawiajce zawd kosztorysanta, to sami kosztorysanci powinni oceni swoj wiedz i umiejtnoci i nie podejmowa si zada przerastajcych ich moliwoci. rodowisko, poprzez Stowarzyszenie Kosztorysantw Budowlanych usiuje nada rang wykonywanej profesji poprzez organizowanie ju od lat, kursw kosztorysowania robt budowlanych

na wysokim poziomie i nadawanie uprawnie "Rzeczoznawca Kosztorysowy". Niestety, wci Stowarzyszenie jest mao rozpropagowane, nawet wrd kosztorysantw, eby powszechnym staa si instytucja "Rzeczoznawcy Kosztorysowego". Mwic o etyce, nie mona nie wspomnie o potrzebie zachowania dla siebie, pozyskanych w trakcie wykonywania zada kosztorysowych informacji na temat inwestycji i kalkulowanych kosztw. Sporzdzajc kosztorys inwestorski, czy planowane koszty robt budowlanych, kosztorysant jest w posiadaniu informacji, ktre ujawnione, w sposb znaczcy mogyby wpyn na przebieg organizowanego przetargu. Podobnie jest w przypadku, kiedy kosztorysant pracuje dla wykonawcy. Przy opracowywaniu kosztorysu ofertowego, zapoznaje si z instrumentami finansowymi wykonawcy, ktre s tajemnic firmy i decyduj o powodzeniu, bd o porace stara zmierzajcych do pozyskania zamwienia. Zdradzone konkurencji mog wyeliminowa oferenta z rynku. Nieetycznym jest rwnie praca kosztorysanta dla dwch stron procesu inwestycyjnego, przy tym samym zadaniu - najpierw dla inwestora przy sporzdzaniu kosztorysu inwestorskiego, potem dla wykonawcy przy opracowywaniu oferty. Pomimo, e takie postpowanie powszechnie krytykowane, to jednak w praktyce zdarzaj si takie sytuacje. rdo: www.orgbud.pl