Biule tyn nr 2 Czer wiec 2013

Bezpieczestwo energetyczne
Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasiskich

SPIS TRECI
Sowo wstpne 3

Sie rde energii

Duy i may trjpak Informatyka w inteligentnym pomiarze Bezpieczestwo energetyczne w gminie Audyt efektywnoci energetycznej

4
7 9 13 17

Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasiskich Prezes Zarzdu: Anna Kienik, email: anna.kienik@ciuchcia.org Biuro: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowe tel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79 www.ciuchcia.org, email: fundacja@ciuchcia.org Biuletyn redaguje zesp w skadzie: Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Inteligentna energia w domu i w gminie. Kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce wspfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

Szanowni Pastwo!
Przekazujemy Wam drugi numer biuletynu Inteligentne Sieci Energetyczne, wydawanego w ramach projektu edukacyjnego Inteligentna Energia w Domu i w Gminie. Biuletyn otwiera rozmowa z Prezesem Urzdu Regulacji Energetyki Markiem Woszczykiem, doskonale wprowadzajca w tematyk inteligentnych sieci i inteligentnego opomiarowania. Impet do rozpoczcia wprowadzania rewolucyjnych zmian w energetyce z pewnoci naday dyrektywy i rozporzdzenia UE, a konieczno opracowania nowego Prawa energetycznego jest tego dobitnym przykadem. Zmiany te nie obejmuj jedynie ustawy Prawo energetyczne, od jej ustanowienia w 1997 r. ju kilkadziesit razy nowelizowanej, lecz caego pakietu ustaw energetycznych a wic rwnie prawa gazowego i cakowicie nowej ustawy o odnawialnych rdach energii okrelane mianem trjpaku energetycznego. Poniewa rzeczywisto lubi si komplikowa, wyrnia si ju trjpak duy i may. Wtek ten podejmujemy w biuletynie. Ramowym tematem biuletynu jest jednak kwestia o wiele szersza, ni zmiany przepisw - bezpieczestwo energetyczne, ktrego zapewnienie jest gwnym celem zmian w pakiecie ustaw energetycznych i wielu innych. Tym z kolei co czy temat ISE z bezpieczestwem energetycznym s nowoczesne technologie i rozwizania informatyczne i telekomunikacyjne, okrelane mianem inteligentnych (smart). Sektor teleinformatyczny i komunikacyjny (cyfrowy) - jak podkrela przyjta w 2012 r. Europejska Agenda Cyfrowa - ma do odegrania kluczow rol w realizacji europejskiej polityki energetyczno-klimatycznej i osignicia do 2020 r. wyznaczonych celw 3 x 20. Dlaczego jednak tak technologiczno-techniczny temat podejmujemy w kontekcie ekologii? Dlatego, i nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne rozwijaj si w kierunku zasadniczo zbienym z wymogami ochrony rodowiska i koncepcji zrwnowaonego rozwoju. Umoliwiaj przechodzenie gospodarki, nie tylko sektora energetycznego, na mniej energo- i zasobochonn produkcj oraz mog zapewni znaczne oszczdnoci energii w procesie jej przesyu i uytkowania oraz zarzdzania sieciami elektroenergetycznymi. Zagadnienie to, w kontekcie planowanych w nowym Prawie energetycznym zmian w systemie zarzdzania energi podejmujemy w artykule pt. Informatyka w inteligentnym pomiarze. W perspektywie wyzwa, jakie niesie ze sob rozwj ISE w Polsce, obok bezporednich inwestorw w te innowacyjne rozwizania przedsibiorstw, operatorw, dystrybutorw i odbiorcw, wan rol do odegrania maj jednostki samorzdu terytorialnego, w szczeglnoci gminy, odpowiedzialne za proces planowania energetycznego, jak rwnie (ustawowo) za dziaania na rzecz zwikszania efektywnoci energetycznej i bezpieczestwa energetycznego, a w wietle planowanej ustawy o odnawialnych rdach energii, za wspieranie energetyki odnawialnej, w tym w formule prosumenckiej. Cho z pewnoci samorzdy gminne maj ju do rewolucji w brany komunalnej, bo z pocztkiem tego roku weszo w ycie nowe Prawo odpadowe, jak rwnie nowelizacja znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach, niewtpliwie wszystkie te zmiany maj uatwi ewolucj gospodarki komunalnej w kierunku trwaego i zrwnowaonego rozwoju - szczeglnie w dwch kluczowych jej obszarach: gospodarowanie energi i gospodarki odpadami komunalnymi. Innowacyjnie zaprojektowana i modernizowana infrastruktura gospodarki komunalnej, w szczeglnoci sie owietlenia ulic, transportu miejskiego, sie ciepownicza, elektryczna i gazownicza - poczona z nowoczesnymi systemami komunikacji elektronicznej moe uatwia korzystanie z usug uytecznoci publicznej, uczyni te usugi bardziej efektywnymi, a w konsekwencji poprawi jako ycia i wsplnot samorzdowych i zmniejszy oddziaywanie na rodowisko. Wypada zatem yczy polskim gminom, aby przedsiwzicia w obszarze zwikszania efektywnoci energetycznej nie ograniczay si do termomodernizacji budynkw, lecz obejmoway kompleksowe dziaania planistyczne, edukacyjne, zarzdczo-organizacyjne i inwestycyjne. Z yczeniami miej lektury Mikoaj Niedek, redaktor

SIE RDE ENERGII

Rozmowa z Markiem Woszczykiem, Prezesem Urzdu Regulacji Energetyki.

stu udziau energii odnawialnej w krajowym bilansie zuycia energii, a take upodmiotowienie odbiorcy i stworzenie rynkowych moliwoci poprawy efektywnoci energetycznej. Uytkownicy technologii smart grid na bieco bd mogli otrzymywa informacje o zapotrzebowaniu na moc, zuyciu energii i jej jakoci, co wprost prowadzi do racjonalizacji zuycia energii. Ale co z tego wszystkiego bdzie mia zwyky uytkownik podczony do tych linii? - Dziki ISE bdzie mia chociaby zapewniony aktywny udzia w zarzdzaniu zuyciem energii w gospodarstwie domowym. Inteligentne sieci energetyczne zapewniaj bowiem odbiorcy, jak i dostawcy, informacje o biecym zuyciu energii. Na inteligentn sie skada si wiele elementw i procesw: m.in. wyposaenie odbiorcw w inteligentne liczniki, modernizacja, a waciwie przebudowa systemw automatyki zabezpieczeniowej na sieci rednich i niskich napi, wyposaenie tych sieci w aparatur czeniow zdalnie sterowan oraz w systemy zdalnej obserwacji ich parametrw pracy, wdroenie narzdzi informatycznych zarzdzania pracami sieciowymi oraz ruchem sieciowym. Wreszcie, nie bez znaczenia jest rozwj inteligentnych urzdze przyczanych do sieci po stronie odbiorcw, takich jak rozproszone rda lub magazyny energii. Kade z tych fachowych, w wikszoci, elementw wymagaby z pewnoci dodatkowego objanienia. Przysowiowy Kowalski nam je najpewniej daruje, bo nie bardzo interesuj go szczegy techniczne. On chce mie prd, kiedy oglda mecz czy ulubiony serial. I najczciej ma. Prosz zatem powiedzie, po co wydawa pienidze na przebudow tych sieci. - Usyszaem kiedy porwnanie, ktre czsto powtarzam, e inteligentna sie energetyczna, to Internet rozproszonych rde energii. Tak, jak w Internecie nie interesuje nas, z jakiego serwera otrzymujemy informacj, byle byaby ona osigalna za jednym klikniciem, to podobnie jest z sieciami inteligentnymi. Niewane jest, w jakim rdle jest ona wytwarzana, wane bymy j, dostarczan bezpiecznie, zawsze mieli po optymalnej, konkurencyjnie cenie. Wiele rde energii, to wiksza oferta i szansa na nisze ceny. Przebudowa sieci elektroenergetycznych w kierunku sieci inteligentnej, tj. takiej, ktra w jak najbardziej zautomatyzowany sposb bdzie w stanie reagowa na zmieniajce si warunki pracy i ktra pozwoli skutecznie wdroy mechanizmy efektywnego wpywu na popyt na energi unikajc kumulacji poboru prdu zawsze w tych samych godzinach, np. kiedy wszyscy wracaj z pracy - jest powanym wyzwaniem stojcym przed polskim sektorem elek-

Kiedy przecitny odbiorca energii syszy o jakich inteligentnych sieciach majcych dostarcza mu energi do domu, to zastawia si troch zaniepokojony, co te to za cudo? I jakie moe mie w zwizku z tym profity lub kopoty? Prosz zatem powiedzie, co to s te Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE)? - Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE, ang. smart grid) to systemy energetyczne integrujce dziaania wszystkich uczestnikw, podmiotw, zwizanych z wytwarzaniem energii, jej przesyu, dystrybucji i uytkowania, w celu dostarczania energii w sposb niezawodny, bezpieczny i ekonomiczny, z uwzgldnieniem wymogw ochrony rodowiska. Rozumiem, e specjalici posuguj si do hermetycznym jzykiem. Przecitny odbiorca energii chciaby jednak dowiedzie si, po co mu waciwie te ISE. W jakim celu inwestuje si w przeksztacanie obecnych sieci na inteligentne? - Tego rodzaju interaktywne i elastyczne systemy zwikszaj niezawodno i efektywno dostaw energii oraz wydajnoci operacyjne sieci, rozszerzaj zakres pomiarw i kontroli sieci energetycznych oraz zakres zarzdzania nowymi technologiami, nawet w najdalszych punktach sieci. Co wane - takie sieci sprzyjaj przyczaniu odnawialnych rde energii, wprowadzaniu systemw magazynowania energii, a w efekcie zwikszeniu efektywnoci energetycznej i tym samym realizacji celw pakietu klimatycznoenergetycznego Unii Europejskiej. Fundamentalnymi celami rozwoju sieci inteligentnej jest m.in. poprawa bezpieczestwa krajowej sieci energetycznej. Wprowadzanie rozwiza inteligentnych do systemw elektroenergetycznych ma fundamentalne znaczenie np. z punktu widzenia bezpieczestwa dostaw, pozwoli bowiem na zoptymalizowanie procesw zarzdzania i rozwoju sieci. Wanymi celami s te: poprawa konkurencyjnoci na rynku energii - podstawowy warunek powstawania tej innowacji oraz stworzenie warunkw dla efektywnego wzro-

troenergetycznym. Rozwj inteligentnych sieci otworzy te Krajowy System Energetyczny na generacj rde rozproszonych i rozsianych, ale funkcjonujcych w sposb wzajemnie skoordynowany, pozwalajcy pogodzi jej rozwj z wymaganiami zachowania rwnowagi systemowej. Kolejnym dziaaniem bdzie take uruchomienie naturalnych mechanizmw poszukiwania poprawy efektywnoci, ze szczeglnym uwzgldnieniem mechanizmw magazynowania energii. System inteligentnych sieci spowoduje zmiany techniczne, gospodarcze i ekologiczne, m.in. poprzez ograniczenie ryzyka Blackoutu, czy efektywnego wykorzystania energii w caym acuchu dostawy i konsumpcji. Caa koncepcja dziaa, ktre maj zachca operatorw do przejcia z sieci tradycyjnych na inteligentne, polega na motywowaniu finansowym. Jeli operator bdzie inwestowa w sieci inteligentne, to otrzyma wysz stop zwrotu inwestycji. Ale dla wszystkich opacalnym. Z wylicze resortu gospodarki wynika, e zyski z systemu inteligentnych sieci energetycznych bd wynikay zwaszcza z ograniczenia szczytowego zapotrzebowania na moc (ok. 2,4 mld z) i zmniejszenia strat (2 mld z). Zgodnie z unijnymi wymogami, wszystkie kraje czonkowskie musz wdroy ten system do 2020 roku, by zwikszy energooszczdno gospodarek. Dlatego rozwj koncepcji sieci inteligentnej, jest jednym z trzech, obok uwolnienia rynku gazu i elektrycznoci, strategicznych projektw realizowanych przez URE.

biorcw, zwikszenie dokadnoci rozlicze, techniczne uproszczenie procedury zmiany sprzedawcy energii, zdecydowan popraw cigoci dostaw energii i jej technicznych parametrw jakociowych, czy ograniczenie problemu nielegalnego poboru energii. Jednak pod hasem "inteligentne sieci" kryje si co wicej ni tylko zwyka wymiana licznikw. Jeeli bymy pozostali tylko przy prostej wymianie licznikw na tzw. inteligentne, to szkoda naszego czasu i pienidzy. Maksimum korzyci moemy uzyskiwa jedynie wtedy, kiedy bdziemy dokonywali przebudowy caej sieci na inteligentn. A tutaj licznik inteligentny jest jednym z elementw caego projektu, tyle, e fundamentalnym. Poczenie IT i sieci elektroenergetycznych bdzie przeomem w elektroenergetyce, gwnie dziki interaktywnoci, ktra moe stanowi baz dla rozwoju zupenie nowych usug i funkcjonalnoci. Inteligentne dostarczanie energii to take stworzenie warunkw do rozwoju konkurencji na rynku, a konkurencja jest najlepszym sposobem prowadzcym do optymalizacji cen. Aby zaoszczdzi, wczeniej trzeba najpierw zainwestowa. I to duo. Mwi Pan o ok. 8 mld z. - Wydatek ten jest rozoony w czasie. Praktycznie wic, kadego roku, nakady na ten cel bd odpowiednio mniejsze. Jeli przyjmiemy, e wymiana ta bdzie trwa do 2020 roku, to koszty tej operacji wyniosyby ok. 1 mld rocznie. Myl, e s to koszty do udwignicia. Poza tym zwrc si one dwukrotnie, a moe nawet i 3-krotnie. Co bdzie tak duo kosztowa i dlaczego? Jak dugo bdzie trwaa, zgodnie z przyjtymi zaoeniami, wymiana zwykych licznikw na inteligentne? - Gdybymy chcieli wymieni dotychczasowe liczniki na inteligentne u wszystkich odbiorcw, czyli okoo 15 milionw gospodarstw domowych w tym samym czasie, to mwimy o wydatkach rzdu 8 miliardw zotych. Koszt wymiany licznika wynosi okoo 400 z za punkt pomiarowy. Ale ten proces nie zakoczy si w cigu jednego roku, tylko bdzie rozoony na lata. Jednak konsumenci energii nie musz obawia si wyszych rachunkw. Ten koszt ponios przede wszystkim operatorzy systemw dystrybucyjnych, bo oni s wacicielami infrastruktury pomiarowej, a w szczeglnoci tzw. Inteligentnych licznikw. To na nich spoczywa obowizek wymiany ukadu pomiarowo-rozliczeniowego tradycyjnego na nowy, speniajcy funkcjonalno oczekiwan od ukadw inteligentnych. Instalowane przez dostawcw prdu nowoczesne urzdzenia umoliwi zdalne odczytywanie zuycia energii i przynios spore oszczdnoci. Nie wszyscy operatorzy systemw dystrybucyjnych s zadowoleni z koniecznoci ponoszenia dodatkowych wydatkw. Cho s i tacy, ktrzy dostrzegaj w tym procesie korzyci dla firmy. Mwimy przy tym o wydatku, ktry nie ma charakteru tzw. kosztu osieroconego, ktry w przyszoci nie znajdzie pokrycia na rynku. A przede wszystkim przy-

Co to znaczy, e rozwizania ISE bd korzystne dla wszystkich? Jakiego rodzaju bd to korzyci i dla kogo?
- Oprcz gospodarstw domowych, projekt ten ma si opaca rwnie operatorom systemw dystrybucyjnych, chociaby poprzez zmniejszenie strat sieciowych. Ma si rwnie opaca przedsibiorstwom obrotu, ktre bd mogy wprowadza zupenie nowe produkty taryfowe na rynek. Ma si te w kocu opaca nowym graczom na rynku energii, takim choby jak operatorzy popytu, czyli przedsibiorstwa zajmujce si zarzdzaniem popytem i poda energii, aby oferoway na rynku kilowaty zamiast megawatw.

Jak ISE zmieni nasz rzeczywisto, jako odbiorcw i konsumentw energii? I w jaki sposb?
- Jednym z gwnych elementw funkcjonowania ISE jest inteligentny system pomiarowy (ang. Smart Metering) pozwalajcy na pomiar, gromadzenie i analiz zuycia energii, skadajcy si z licznikw energii i mediw komunikacyjnych (nowe liczniki energii elektrycznej). Konieczno wdroenia tego nowoczesnego systemu opomiarowania nakada na Polsk rwnie unijne prawodawstwo. Zgodnie z zaoeniami Ministerstwa Gospodarki, do roku 2020 kady odbiorca energii elektrycznej w Polsce bdzie mia zainstalowany inteligentny licznik energii elektrycznej.

System inteligentnego opomiarowania niesie ze sob moliwo osignicia takich m.in. korzyci, jak obnienie kosztw zaopatrzenia w energi m.in. poprzez dostosowanie cennikw energii do indywidualnych potrzeb grup od-

nosi okrelone korzyci gospodarstwom domowym, przedsibiorstwom i sektorowi energetycznemu. Tak wic mona powiedzie, e mimo wysokich kosztw wprowadzania inteligentnego oprogramowania w przyszoci winno ono przynie spore oszczdnoci. Zdaniem resortu gospodarki korzyci z systemu wynios ok. 12 mld z w cigu pierwszych 15 lat funkcjonowania systemu. Bdzie to opacalne dla rnych uczestnikw rynku. Przede wszystkim jednak musi by opacalne dla gospodarstw domowych, czyli dla nas wszystkich. Ku temu ten projekt zmierza. Z czego maj wynika te oszczdnoci dla poszczeglnych mieszkacw bloku czy domu? - Korzyci dla odbiorcw energii wynikajcych ze stopniowego wprowadzania inteligentnych sieci elektroenergetycznych do miast i regionw bd powstaway przede wszystkim z tego, e bdziemy bardziej proenergetyczni. Zmieni si te sposb rozliczania z operatorem za energi Dzisiaj jestemy rozliczani za prd za pomoc tzw. prognoz zuycia elektrycznoci. W przypadku licznika inteligentnego moemy by fakturowani za zuycie rzeczywiste. Mao tego, moemy jeszcze wpywa na to, ile tego prdu i po jakiej cenie zuywamy, poniewa wiemy na bieco, jakie jest nasze zuycie energii elektrycznej, Wiedzc na bieco ile energii zuywamy, moemy wpywa na wielko jego uycia i oszczdza. W przyszoci, mam nadziej e w niedalekiej, bdziemy te mogli zasign informacji, ile w danym momencie, przedziale czasu kosztuje nas prd. Inteligentne sieci maj te gwarantowa bezpieczestwo energetyczne, poprzez moliwo przyczania jednoczenie wielu wytwrcw, bez obaw o awari w systemie. Sie inteligentna, to sie otwarta na mikrorda energii, reakcj rozproszon, potrafica sobie doskonale radzi z mnogoci wytwrcw w niej funkcjonujcych, dostarczajcych czy pobierajcych z niej prd w jednym czasie. Uatwi to zatem rozwj mikrorde energii i prosumentw (czyli producentw i odbiorcw energii rwnoczenie). Choby z tego, e Dzisiaj jestemy rozliczani za prd na podstawie prognoz zuycia. W przypadku licznika inteligentnego moemy by fakturowani za zuycie rzeczywiste.

Mao tego, moemy jeszcze wpywa na to, mam nadziej, e w niedalekiej przyszoci bdziemy mieli te informacje, ile w danej chwili, w danym przedziale czasu kosztuje nas prd. Co to jest owa prosumpcja i jak si bdzie rozwija? - W Polsce brakuje nam rozbudowanego komponentu energetyki tzw. maoskalowej, zwaszcza tej w skali mikro, zwanej wanie prosumenck. Jako konsumenci powinnimy mie moliwo stania si aktywnymi uczestnikami rynku moemy nie tylko by odbiorcami energii, ale take powinnimy mc zarabia na jej produkcji, ewentualnie sami si w ni zaopatrywa. Z technicznego punktu widzenia energetyka prosumencka posiada szereg zalet. Mona wskaza na relatywnie niskie nakady inwestycyjne w zakresie sieci elektroenergetycznej wymagane przy instalacji urzdze, choby w porwnaniu do duych odnawialnych rde energii. Inwestycje prosumenckie, ze wzgldu na ma skal, mog by take przeprowadzane bez zewntrznego finansowania, co ogranicza koszty. Bycie prosumentem to take osiganie korzyci, wynikajcych z obecnoci na rynku energii w charakterze wytwrcy. Rozwj energetyki prosumenckiej i wdroenie inteligentnych systemw pomiarowych doskonale wpisuje si w cykl inwestycyjny w polskiej energetyce. Technologie, ktre uzyskay dojrzao, s wdraane na wiecie na masow skal po coraz niszych kosztach. To take narzdzie wane z punktu widzenia bezpieczestwa energetycznego. Jeli rzeczywicie chcemy zmniejszy tempo wzrostu cen energii, na ktre znaczny wpyw maj obcienia zwizane z ochron rodowiska i polityk klimatyczn, musimy redukowa zbdne koszty, poczwszy od wytwarzania, poprzez transmisj i dystrybucj energii a skoczywszy na odbiorcy, ktry musi stawa si odbiorc w peni wiadomym i aktywnym. Dzikuj za rozmow. Rozmawia: Wodzimierz Kaleta

DUY I MAY TRJPAK

rojekty ustaw o: odnawialnych rdach energii, prawa energetycznego i prawa gazowego czyli tzw. duy trjpak przewiduj rozbudowane zmiany w rnych przepisach obowizujcych aktw prawnych. Aby zapewni ich pen zgodno z zaproponowanymi przez resort gospodarki rozwizaniami, eksperci resortu przygotowali ustaw wprowadzajc dla wszystkich trzech projektw. Nowe Prawo energetyczne Projektowana ustawa - Prawo energetyczne ma na celu uporzdkowanie oraz uproszczenie obwizujcych przepisw, wprowadzenie nowatorskich rozwiza podyktowanych rozwojem rynku energii elektrycznej i rynkw ciepa oraz ochron odbiorcw, a take dostosowanie do przepisw rozporzdze i dyrektyw UE. Kilkadziesit nowelizacji ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z pn. zm.) spowodowao - jak twierdza si w rzdowym Uzasadnieniu do pakietu ustaw energetycznych - e staa si ona nieczytelna. Nowa ustawa Prawo energetyczne ma stworzy spjne ramy prawne w obszarze elektroenergetyki, ciepa oraz instrumentw wspierajcych kogeneracj, z uwzgldnieniem standardw europejskich. Materia zwizana z paliwami gazowymi (obecnie gazem ziemnym) oraz odnawialnymi rdami energii regulowana jest odrbnie, w projekcie ustawy Prawo gazowe i w projekcie ustawy o odnawialnych rdach energii. Objcie projektem ustawy Prawo energetyczne zagadnie dotyczcych elektroenergetyki oraz ciepownictwa jest uzasadnione szczegln doniosoci nonikw energii, jakimi s energia elektryczna oraz ciepo. Zaopatrzenie w nie stanowi bowiem usug uytecznoci publicznej, ktrej przedmiotem s dobra niezbdne dla prawidowego funkcjonowania czowieka. Okrelenie w projekcie ustawy Prawo energetyczne systemu wsparcia dla kogeneracji rwnoczesnego wytwarzania ciepa i energii elektrycznej lub mechanicznej w trakcie tego samego procesu technologicznego, stanowi bdzie swoiste sprzenie regulacji w zakresie ciepa i energii elektrycznej. Projekt ustawy Prawo energetyczne zostaa podzielony na dziay i rozdziay. Dzia 1 - zatytuowany Przepisy oglne, okrela zakres stosowania ustawy, zawiera definicje oraz oglne normy w zakresie wiadczenia usug przesyania lub dystrybucji energii elektrycznej oraz przesyania i dystrybucji ciepa. Dzia 2 reguluje zasady i warunki dostarczania energii elektrycznej lub ciepa, w tym przyczania do sieci, sprzeday energii elektrycznej, praw odbiorcy i obowizkw sprzedawcy energii elektrycznej i ciepa oraz zadania przed-

sibiorstw energetycznych wykonujcych dziaalno gospodarcz w zakresie przesyania lub dystrybucji energii elektrycznej, lub przesyania i dystrybucji ciepa, albo w zakresie wytwarzania energii elektrycznej. Dzia 3 obejmie swoim zakresem zasady i warunki wykonywania dziaalnoci gospodarczej w zakresie wytwarzania, przesyania, dystrybucji i obrotu energi elektryczn, i ciepem. Dzia 4 odnosi si bdzie do zasad wyznaczania i dziaania operatorw systemw elektroenergetycznych oraz operatora informacji pomiarowych. Dzia 5 zawiera normy dotyczce zasad postpowania w przypadku zagroenia rwnowagi na rynku energii elektrycznej lub rynkach ciepa. Dzia 6 okrela mechanizmy i instrumenty wsparcia wytwarzania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji. Dzia 7 reguluje zagadnienia zwizane z polityk energetyczn pastwa oraz dziaalnoci planistyczn w energetyce. Dzia 8 okrela zasady i tryb powoywania oraz dziaania Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki. Dzia 9 reguluje zasady ksztatowania taryf dla energii elektrycznej i ciepa oraz informacji pomiarowej. Dzia 10 okrela wymagania dla urzdze, instalacji i sieci w energetyce, zasady ich eksploatacji oraz zasady uzyskania wiadectw kwalifikacyjnych. Dzia 11 zawiera przepisy karne i kary pienine za nieprzestrzeganie obowizkw naoonych ustaw. Przepisy zmieniajce, przejciowe i kocowe stanowi materi projektu odrbnej ustawy - ustawy o wprowadzeniu ustawy Prawo energetyczne, ustawy Prawo gazowe oraz ustawy o odnawialnych rdach energii, ktra swoim zakresem obejmuje rwnie przepisy o wejciu w ycie przedmiotowych ustaw. OZE regulowane odrbnie Wyczenie zagadnie dotyczcych gazu ziemnego oraz odnawialnych rde energii z projektu ustawy Prawo energetyczne do dwch odrbnych ustaw ma usystematyzowa oraz zoptymalizowa rozwiza w zakresie sektora elektroenergetycznego, gazu ziemnego oraz odnawialnych rde energii. Rozwj rynku gazu ziemnego i rynku energii elektrycznej nie przebiega rwnoczenie. W przypadku odnawialnych rde energii obserwuje si dynamiczny wzrost ich znaczenia, za odrbno tych rde powoduje konieczno ich uregulowania w odrbnym akcie prawnym. Potwierdzeniem zasadnoci opracowania odrbnych ustaw jest to, e na poziomie prawa UE zagadnienia doty-

czce energii elektrycznej, gazu ziemnego oraz energii ze rde odnawialnych zostay uregulowane w odrbnych dyrektywach, natomiast ciepownictwo, ze wzgldu na specyfik tego nonika energii (m.in. brak wpywu na rynek wewntrzny UE) nie zostao objte przepisami UE. Najpierw jednak may trjpak W kwietniu 2013 r. rzd RP przyj stanowisko popierajce rozwizania proponowane w poselskim projekcie nowelizacji Prawa energetycznego, tzw. maym trjpaku. Celem tej nowelizacji jest wdroenie rozwiza, ktrych da Komisja Europejska i doprowadzenie do wycofania skarg przeciw Polsce, skierowanych przez Komisj Europejsk do Trybunau Sprawiedliwoci UE, w sprawie niepenego wdroenia przez nasz kraj wymogw dyrektyw dotyczcych wewntrznego rynku gazu ziemnego i energii elektrycznej. W pozwach KE domaga si kar finansowych. Najwaniejsze zastrzeenia KE w kwestii rynkw energii elektrycznej i gazu dotycz zbyt maego stopnia ich liberalizacji. Projekt nowelizacji zgoszony przez posw - zwany maym trjpakiem energetycznym - ma nadrobi opnienia we wdraaniu prawa unijnego. Jak informowa wiceminister gospodarki Tomasz Tomczykiewicz - nowelizacja Prawa energetycznego, nazywana potocznie maym trjpakiem energetycznym, powinna by uchwalona przez parlament i podpisana przez prezydenta jeszcze przed wakacjami. Ustawa wprowadzajca Projekty ustaw o: odnawialnych rdach energii, prawa energetycznego i prawa gazowego czyli tzw. duy trjpak przewiduj rozbudowane zmiany w rnych przepisach obowizujcych aktw prawnych. Aby zapewni ich pen zgodno z zaproponowanymi przez resort gospodarki rozwizaniami, eksperci resortu przygotowali ustaw wprowadzajc dla wszystkich trzech projektw. Celem ustawy jest tworzenie warunkw do zapewnienia bezpieczestwa energetycznego, zrwnowaenie interesw przedsibiorstw energetycznych oraz odbiorcw energii elektrycznej i ciepa, efektywnego uywania energii elektrycznej i ciepa, zrwnowaonego rozwoju kraju, rozwoju konkurencji, przeciwdziaania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, z uwzgldnieniem wymogw ochrony rodowiska oraz zobowiza wynikajcych z umw midzynarodowych. W Uzasadnieniu do ustawy wprowadzajcej trjpak energetyczny stwierdza si, e poniewa konieczne jest uchylenie obecnie obowizujcej ustawy Prawo energetyczne w celu zapewnienia poprawnoci legislacyjnej niezbdne stao si przygotowanie jednej ustawy wprowadzajcej dla wszystkich trzech projektw tzw. trjpaku energetycznego. Ponadto te projekty wprowadzaj wiele nowych instytucji oraz tym samym wymuszaj dokonanie zmian w szeregu innych aktw prawnych. Ustawa wprowadzajca obejmuje rwnie swoim zakresem zmiany w przepisach obowizujcych a take przepisy przejciowe i kocowe. Projektowana ustawa ma charakter techniczny przeniesione zostay do niej przepisy przejciowe zawarte dotychczas w projektach ustaw: Prawo energetyczne, Prawo gazo-

we oraz o odnawialnych rdach energii. Ustawa wprowadzajca zawiera take niezbdne zapisy, ktre pozwol dostosowa inne akty prawne do zmian wprowadzonych przez ustawy energetyczne. W ustawie znalazy si regulacje dotyczce m.in.

owietlenia miejsc publicznych oraz gminnych, powiatowych i wojewdzkich drg znajdujcych si na terenie gminy,

uatwie w zakresie instalowania i montowania mikroinstalacji oraz opodatkowania przychodw osb fizycznych uzyskujcych przychody z tytuu wytwarzania energii z odnawialnych rde energii w mikroinstalacjach,

obowizywania mechanizmw wsparcia w przypadku

instalacji odnawialnego rda energii oraz instalacji spalania wielopaliwowego, ktre oddano do uytkowania przed dniem wejcia w ycie ustawy o OZE,

pierwszych staych cen jednostkowych, po ktrych dokonywany bdzie w latach 2013 i 2014 zakup energii elektrycznej wytworzonej w okrelonych w tym przepisie instalacjach OZE,

pierwszych wspczynnikw korekcyjnych na lata 2013 2017,

umoliwienia przedsibiorstwom gazowniczym bezporedniego uczestnictwa w obrocie za porednictwem giedy,

ustanowienia sdw polubownych rozstrzygajcych spory z zakresu energetyki,

rozszerzenia kompetencji Prezesa Urzdu Dozoru Technicznego o sprawy dotyczce wiadectw kwalifikacyjnych w zakresie eksploatacji urzdze, instalacji lub sieci elektroenergetycznych, ciepowniczych i gazowych,

systemu ochrony odbiorcy wraliwego energii elektrycznej i gazu,

okresw przejciowych dla obowizku sprzeday gazu

ziemnego na giedzie towarowej lub rynku regulowanym w czasie pierwszego roku obowizywania nowych przepisw - w wysokoci 30% dla pierwszych szeciu miesicy i 50% dla kolejnych szeciu miesicy,

zastpienia wymogu uzyskania koncesji na prowadzenie

dziaalnoci gospodarczej w zakresie produkcji, magazynowania, przesyu rurocigowego i obrotu paliwami ciekymi wpisem do rejestru dziaalnoci regulowanej prowadzonego przez Prezesa URE. Na stronie resortu rodowiska dostpne s do pobrania: Projekt ustawy wprowadzajcej Projekt ustawy o OZE

Projekt ustawy prawo energetyczne

Projekt ustawy prawo gazowe

INFORMATYKA W INTELIGENTNYM POMIARZE

nia Europejskie i pastwa czonkowskie zobowizane s do zmniejszenia emisji gazw cieplarnianych o co najmniej 20 % do 2020 r. w porwnaniu z poziomem z 1990 r. i do poprawy efektywnoci energetycznej o 20 %. Sektor teleinformatyczny i komunikacyjny (cyfrowy) - jak podkrela Europejska Agenda Cyfrowa KOM(2012)245 - ma do odegrania kluczow rol w realizacji tych zada. Europejska agenda cyfrowa jest jednym z siedmiu projektw przewodnich strategii Europa 2020, ktrej zadaniem jest okrelenie gwnej roli, jak musz odegra technologie informacyjnokomunikacyjne w osiganiu europejskich celw do 2012 r., szczeglnie w sektorze energetycznym. TIK - w stron ekologii Nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne (TIK) rozwijaj si w kierunku zasadniczo zbienym z wymogami ochrony rodowiska i koncepcji zrwnowaonego rozwoju. Umoliwiaj przechodzenie gospodarki na mniej zasobochonne produkty i usugi (tzw. odmaterializowanie produkcji), oraz mog zapewni oszczdnoci energii w budynkach i sieciach elektroenergetycznych, jak rwnie bardziej wydajne i mniej energochonne inteligentne systemy transportowe. Wedug Komisji Europejskiej (KE) sektor TIK powinien odgrywa w tej dziedzinie istotn rol rwnie poprzez umoliwianie monitorowania i sprawozdawczoci dotyczcej jego wpywu na rodowisko przyjmujc wsplne ramy pomiaru jako podstaw do okrelania celw polegajcych na zmniejszaniu zuycia energii i emisji gazw cieplarnianych we wszystkich procesach produkcji, dystrybucji, uytkowania i unieszkodliwiania produktw. Wsppraca midzy sektorem technologii informacyjnokomunikacyjnych i innymi sektorami i wadzami publicznymi jest niezbdna do przyspieszenia rozwoju i wprowadzenia na szerok skal rozwiza opartych na TIK w zakresie inteligentnych sieci i systemw pomiaru energii, energooszczdnych budynkw i inteligentnych systemw transportowych. Jak postuluje Komisja konieczne jest wzmocnienie pozycji osb i organizacji poprzez udostpnienie im informacji, ktre pomog im w zmniejszeniu ich emisji dwutlenku wgla. Sektor TIK powinien zapewni narzdzia do modelowania, analizy, nadzoru i wizualizacji w celu oceny sprawnoci energetycznej i emisji budynkw, pojazdw, przedsibiorstw, miast i regionw. Inteligentne sieci s niezbdne do przejcia na gospodark niskoemisyjn. Umoliwi one aktywn kontrol przesyania i dystrybucji za porednictwem zaawansowanych platform komunikacyjnych i kontrolnych. Aby rne sieci mogy wsppracowa sprawnie i bezpiecznie potrzebne bd otwarte interfejsy transmisyjno-dystrybucyjne.

Inteligentne systemy pomiarowe Przykadem zastosowa nowoczesnych rozwiza teleinformatycznych i komunikacyjnych w sferze energetyki jest tzw. inteligentne opomiarowanie (smart metering), systemy AMI (adcanced metering infrastructure) i bdce ich gwnym elementem inteligentne liczniki energii. Zgodnie z koncepcj Inteligentnych Sieci Energetycznych (ISE) systemy te bd wprowadzane rwnie do polskiego systemu elektroenergetycznego). Krokiem w tym kierunku, tworzcym podstawy prawne rewolucji cyfrowej w energetyce ma by nowy pakiet ustaw energetycznych tzw. trjpak zoony z nowego Prawa energetycznego, Prawa gazowego oraz ustawy o odnawialnych rdach energii. Kluczow elementem w inteligentnych systemie pomiarowym s dane pomiarowe oraz inteligentne liczniki, generujce te dane. W Uzasadnieniu do nowego Prawa energetycznego wprowadzono definicj danych pomiarowych. Bd nimi dane zawierajce m.in. informacje o iloci zuytej i wytworzonej energii elektrycznej, wielkoci mocy, itd. Z kolei przez licznik inteligentny naley rozumie - jak przytacza si w Uzasadnieniu do nowej ustawy - zesp urzdze sucych do pozyskiwania danych pomiarowych oraz umoliwiajcych dwustronn komunikacj z systemem teleinformatycznym operatora systemu przesyowego (elektroenergetycznego) OSP, lub operatora systemu dystrybucyjnego (OSD). W przepisach oglnych zostay okrelone podstawowe obowizki naoone na przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si przesyaniem lub dystrybucj energii elektrycznej oraz na operatora informacji pomiarowych (OIP) odpowiednio w zakresie wiadczenia usugi przesyania lub dystrybucji energii elektrycznej lub ciepa oraz udostpniania tych informacji. Inteligencja dla bezpieczestwa Jedn z najistotniejszych zmian w sektorze elektroenergetycznym wprowadzanych w nowej ustawie jest system tzw. inteligentnego opomiarowania. Wdroenie tego systemu w Polsce ma przyczyni si do poprawy systemu bezpieczestwa energetycznego kraju poprzez zapewnienie zbilansowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE) w sytuacji przewidywanych w najbliszych kilku latach zagroe zwizanych z ubytkami mocy wytwrczych. Osign to mona wanie za pomoc systemu inteligentnego opomiarowania, dziki uzyskanej za jego pomoc aktywizacji odbiorcw w zakresie bardziej efektywnego zarzdzania wykorzystywan energi elektryczn, umoliwiajcej redukcj obcienia krajowych sieci energetycznych (KSE) w szczytach zapotrzebowania na energi elektryczn. Innym z kluczowych problemw utrudniajcych waciwe funkcjonowanie rynku energii elektrycznej (zarwno w

wymiarze handlowym, jak i technicznym), ktry powinien zosta rozwizany dziki wprowadzeniu systemu inteligentnego opomiarowania i utworzeniu Operatora Informacji Pomiarowych jest monopolizowanie posiadania i wykorzystywania istotnych dla rozwoju rynku informacji - jak wielko i profil zapotrzebowania na energi elektryczn i moc przez odbiorcw - w pierwszej kolejnoci przez Operatorw Systemw Dystrybucyjnych (OSD). Ignorowane jest przy tym naturalne prawo odbiorcy do dysponowania informacj o swoim zapotrzebowaniu na energi elektryczn. Utrzymywanie tego stanu w przyszoci, spowodowaoby nie tylko zachowanie, ale wrcz pogbienie monopolistycznej przewagi przedsibiorstw sektora elektroenergetycznego nad odbiorcami energii elektrycznej. Wdroenie inteligentnych systemw pomiarowych ma rwnie znacznie szerszy wymiar, take z punktu widzenia gospodarczego UE. Zgodnie z podejciem prezentowanym przez Komisj Europejsk midzy innymi w Komunikacie Komisji w sprawie inteligentnych sieci, wdroenie inteligentnych systemw pomiarowych, stanowi nieodzowny element inteligentnej sieci i przyczyni si w znacznym stopniu do przyspieszenia rozwoju i unowoczenienia gospodarki Pastw wchodzcych w skad Unii Europejskiej. Z prezentowanego przez Komisj Europejsk (KE) stanowiska wynika, i przyszy rozwj gospodarczy UE musi w coraz wikszym stopniu pochodzi z innowacyjnych produktw i usug przeznaczonych dla obywateli i przedsibiorstw z UE. W funkcjach, jakie bd posiaday inteligentne systemy pomiarowe, w szczeglnoci tych umoliwiajcych biecy dostp do aktualnego stanu zuycia energii elektrycznej, dwustronn komunikacj midzy konsumentami, gospodarstwami domowymi lub przedsibiorstwami oraz innymi uytkownikami sieci i dostawcami energii, KE widzi moliwo znacznej redukcji zuycia energii przez tych odbiorcw, co znacznie poprawi konkurencyjno gospodarki Pastw czonkowskich UE. Ponadto KE w Komunikacie KE w sprawie inteligentnych sieci podkrela, i w europejskim badaniu Bio Intelligence stwierdzono, e inteligentne sieci mogyby ograniczy roczne zuycie energii pierwotnej w sektorze energetycznym UE o prawie 9% do 2020 r. Ponadto KE oczekuje rwnie, i inteligentne sieci, w tym inteligentne systemy pomiarowe

przyczyni si do stworzenia nowych miejsc pracy i dodatkowego wzrostu gospodarczego. Przewiduje si take, e warto wiatowego rynku inteligentnych urzdze gospodarstwa domowego wzronie z 3,06 mld USD w 2011 r. do 15,12 mld USD w 2015 r. Szacuje si take, e ok. 15% spodziewanych inwestycji przeznaczonych zostanie na wprowadzanie inteligentnych systemw pomiarowych, natomiast 85% na modernizacj pozostaej czci systemu. Analizujc przesanki formalne wdroenia inteligentnych systemw pomiarowych naley podkreli, i w chwili obecnej aden z dokumentw zarwno krajowych, jak i unijnych, nie wprowadza bezwzgldnego obowizku wdroenia inteligentnych systemw pomiarowych. Dokumenty unijne takie jak Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywnoci kocowego wykorzystania energii i usug energetycznych oraz uchylajca dyrektyw Rady 93/76/EWG, czy Dyrektywa 2009/72/WE dotyczca wsplnych zasad rynku wewntrznego energii elektrycznej i uchylajca dyrektyw 2003/54/WE wskazuj wprowadzenie inteligentnych systemw pomiarowych jako podan drog rozwoju systemu elektroenergetycznego, ktra uatwi realizacj celw pakietu klimatycznego, jak rwnie przyczyni si do rozwoju konkurencji na rynku energii elektrycznej. W Polsce jedynym oficjalnym dokumentem rzdowym, ktry wprost wspomina o potrzebie wdroenia inteligentnych systemw pomiarowych, jest Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Naley zauway, e w dokumencie Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku w Programie Dziaa Wykonawczych okrelono dziaania, ktre realizuj wprowadzane obecnie zmiany prawne:

stopniowe wprowadzenie obowizku stosowania licznikw elektronicznych umoliwiajcych przekazywanie sygnaw cenowych odbiorcom energii elektrycznej

zastosowanie technik zarzdzania popytem na energi

(DSM)

upowszechnienie stosowania elektronicznych licznikw

energii elektrycznej, z wprowadzeniem oglnopolskich standardw dotyczcych cech technicznych, instalowania i odczytu tych licznikw Porednio istotne korzyci z wprowadzenia systemu inteligentnego opomiarowania odnosi take rodowisko naturalne, poniewa konsekwencj funkcjonowania tego systemu bdzie racjonalniejsze i efektywniejsze zarzdzanie zuyciem energii elektrycznej, uzyskiwanej w Polsce gwnie ze spalania paliw kopalnych. Podsumowujc, najwaniejsze cele, ktrych realizacj zapewnia wprowadzenie systemu inteligentnego opomiarowania to:

zwikszenie bezpieczestwa energetycznego pastwa

poprzez stworzenie technicznych moliwoci elastycznego zarzdzania popytem na energi elektryczn, zwaszcza w sytuacjach kryzysowych;

zwikszenie efektywnoci i racjonalizacja zuycia energii

10

elektrycznej;

poprawa pozycji rynkowej odbiorcw energii elektrycznej w stosunku do sprzedawcw tej energii poprzez ujawnienie rzeczywistej elastycznoci cenowej popytu na energi elektryczn; uatwienie zmiany sprzedawcy oraz optymalizacj wydatkw na te cele;

zwikszenie konkurencji pomidzy sprzedawcami energii

elektrycznej poprzez umoliwienie im konstruowania oferty lepiej przystosowanej do indywidualnych potrzeb danego odbiorcy;

ograniczenie, a nawet likwidacja nielegalnego poboru

energii elektrycznej. Aby moliwa staa si realizacja powyszych celw niezbdne jest wprowadzenie systemu inteligentnego opomiarowania wzgldem wszystkich odbiorcw. Najwaniejsze korzyci wypywajce z wprowadzenie systemu opomiarowania zarzdzanego przez centralnego Operatora Informacji Pomiarowych (OIP) to:

wszystkim utworzenie centralnego zbioru informacji pomiarowych oraz zarzdzanie tym zbiorem poprzez przechowywanie, przetwarzanie, a take odbieranie i wysyanie informacji pomiarowych, prowadzenie ewidencji punktw pomiarowych, opracowanie i aktualizacj wymaga dotyczcych licznikw inteligentnych, standardw komunikacji oraz standardw dostpu do centralnego zbioru informacji pomiarowych, opracowanie instrukcji postpowania z informacjami pomiarowymi, utworzenie klasyfikacji odbiorcw umoliwiajcej opracowanie harmonogramu odczytw licznikw inteligentnych. OIP ma rwnie cile wsppracowa z przedsibiorstwami energetycznymi w celu niezawodnego i efektywnego funkcjonowania systemu opomiarowania oraz skoordynowania rozwoju tego oprogramowania oraz realizowa obowizki sprawozdawcze. Pojcie informacji pomiarowej zostao zdefiniowane w przepisach oglnych w art. 2 definiujcym podstawowe, uywane w ustawie pojcia. Informacje pomiarowe to dane pomiarowe, informacje o obowizujcych w danym okresie cenach energii elektrycznej lub stawkach opat za usugi przesyania lub dystrybucji energii elektrycznej (sygnay rynkowe) oraz komendy sterujce. Dane pomiarowe zdefiniowano jako dane rzeczywiste uzyskane z licznika energii elektrycznej, zawierajce informacje o iloci zuytej energii elektrycznej przez odbiorc kocowego lub grup odbiorcw kocowych (liczniki bilansujce), iloci wytworzonej energii elektrycznej oraz o niedotrzymywaniu parametrw jakociowych dostarczanej energii elektrycznej.

optymalna realizacja celw wskazanych wczesniej; brak kosztw organizacji i zarzdzania, jakie pocignoby za sob powoanie nowego, odrbnego podmiotu wykonujcego funkcje OIP dziki powierzeniu tych zada istniejcej ju spce celowej Zarzdca Rozlicze S.A.;

zapewnienie niezalenoci i rwnego traktowania odbiorcw i pozostaych uczestnikw systemu przez OIP;

zapewnienie waciwego publicznego nadzoru nad dziaalnoci OIP dziki sprawdzonym rozwizaniom przyjtym dla Zarzdcy Rozlicze SA;

minimalizacja kosztw funkcjonowania systemu dla

uczestnikw systemu dziki niekomercyjnemu (nie nastawionemu na maksymalizacj zysku) charakterowi dziaalnoci OIP;

ograniczenie dodatkowych obcie dla odbiorcw wynikajcych z utworzenia Operatora Informacji Pomiarowych z uwagi na to, e ponoszone przez nich koszty systemu inteligentnego opomiarowania zastpi opat abonamentow obciajc ich do tej pory. Przyjto zaoenie e koszty nowego systemu maj nie odbiega od kosztw starego systemu, ktry nie przynosi odbiorcy adnych dodatkowych korzyci. Istotna jest rwnie moliwo uzyskania przez odbiorcw bezporednich korzyci (wiadome zuywanie energii elektrycznej, uatwienie zmiany sprzedawcy) oraz korzyci porednich wynikajcych z ograniczenia kosztw taryf dystrybucyjnych i cen energii elektrycznej. Zadania Operatora Informacji Pomiarowych Funkcjonowanie jednego Operatora Informacji Pomiarowych pozwoli na gromadzenie przez jeden podmiot informacji pomiarowych, a tym samym sprawn realizacj celw, dla ktrych zosta powoany OIP. W projekcie ustawy Prawo energetyczne okrelone zostay podstawowe zadania, jakie powinien wykonywa OIP. Naley do nich przede

Operator Informacji Pomiarowych oraz inni uytkownicy systemu funkcjonowa bd w rodowisku systemu opomiarowania. W skad tego systemu wchodz liczniki inteligentne wraz z obsugujcym je systemem teleinformatycznym w rozumieniu art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o wiadczeniu usug drog elektroniczn (Dz. U. 2002, Nr 144 poz. 1204 z pn. zm.). System teleinformatyczny stanowi zesp wsppracujcych ze sob urzdze informatycznych i oprogramowania (w tym aplikacja centralna AMI OSD oraz odpowiednie oprogramowanie OIP pozwalajce na prowadzenie centralnego zbioru informacji pomiaro-

11

wych), zapewniajcy przetwarzanie i przechowywanie, a take wysyanie i odbieranie danych poprzez sieci telekomunikacyjne za pomoc waciwego dla danego rodzaju sieci urzdzenia kocowego. Infrastruktura AMI to teleinformatyczny system pomiaroworozliczeniowy, skadajcy si z aplikacji centralnej, infrastruktury komunikacji dwukierunkowej, infrastruktury pomiarowej oraz pozostaych elementw sucych do zdalnego pomiaru, przesyania, przechowywania i przetwarzania danych pomiarowych dotyczcych energii elektrycznej oraz stosownych sygnaw i komend. Dotychczas funkcjonujcy sposb rozlicze odbiorcw indywidualnych za energi elektryczn opiera si o zasad opaty za prognoz zuycia wedug okrelonego profilu, a dopiero po dokonaniu odczytu licznika przez inkasenta nastpuje obliczenie faktycznego zuycia energii elektrycznej i obcienie korygujce za okres rozliczeniowy. Wprowadzenie licznikw inteligentnych (zdefiniowanych jako zesp urzdze sucych do pozyskiwania danych pomiarowych oraz umoliwiajcych dwustronn komunikacj operatora systemu przesyowego elektroenergetycznego lub operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego z systemem teleinformatycznym) oraz poczenie ich systemem teleinformatycznym w system opomiarowania pozwoli kolekcjonowa informacje pomiarowe, w tym dane pomiarowe w centralnym zbiorze informacji pomiarowych. Umoliwi to jednoczenie dokonywanie pomiarw wielkoci i parametrw usprawniajcych zarzdzanie sieci oraz prowadzenie rozlicze za pobran energi elektryczn na podstawie jej rzeczywistego zuycia. Dane niezbdne do rozliczenia za energi elektryczn za okres rozliczeniowy sprzedawca energii elektrycznej uzyskuje wycznie z centralnego zbioru informacji pomiarowych. Jednake nie jest moliwe z technicznego punktu widzenia wdroenie caego systemu w jednym czasie na terenie caego kraju. Wymaga to przede wszystkim zainstalowania i przyczenia do systemu opomiarowania ok. 16,5 mln licznikw posiadajcych odpowiednie funkcjonalnoci, w tym przede wszystkim oprcz funkcji pomiaru wielkoci zuycia i parametrw energii elektrycznej rwnie moliwo gromadzenia informacji pomiarowych przez wymagany okres, komunikacji dwustronnej z systemem opomiarowania w zakresie wysyania danych pomiarowych i przyjmowania sygnaw ynkowych i komend sterujcych. Odrbn kwesti bdzie odpowiednie przygotowanie si do wykonywania tych zada przez operatorw systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego w zakresie oprogramowania (aplikacja centralna AMI OSD pracujca w systemie opomiarowania) oraz oprogramowanie i urzdzenia operatora informacji pomiarowych tworzce baz sprztowo programow dla centralnego zbioru informacji pomiarowych. Jednoczenie po zainstalowaniu wszystkich licznikw inteligentnych przyczonych do systemu opomiarowania, rozliczenia za pobran energi elektryczn bd dokonywane tylko i wycznie na podstawie rzeczywistego jej zuycia. W tym wypadku zostanie osignity jeden z podstawowych celw wdroenia legislacji.

Obowizek zainstalowania licznikw inteligentnych i podczenia ich do systemu opomiarowania spoczywa na operatorach systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Koszt tej operacji, z uwzgldnieniem strumienia przychodw za dane pomiarowe, zgodnie z zasadami taryfowania, przenoszony bdzie w taryfie tego operatora. Dziaanie to dotyczy ok. 16,5 mln licznikw i bdzie rozoone w czasie. Zakada si, e obowizek winien zosta wykonany przez wszystkich OSD do koca 2020 r. Szczegowy harmonogram oraz szereg kwestii dotyczcych funkcjonowania systemu inteligentnego opomiarowania, w tym wymagania do tego systemu, sposb przekazywania informacji pomiarowych, wymagania, jakie powinna spenia informacja pomiarowa itp. zostan okrelone w rozporzdzeniu ministra waciwego ds. gospodarki. Dodatkowo zakada si, e dalsze uszczegowienie zasad funkcjonowania systemu inteligentnego opomiarowania zostanie doprecyzowane w Instrukcji informacji pomiarowej przez Operatora Informacji Pomiarowych, i ktr zatwierdza bdzie Prezes URE. Przedsibiorstwa energetyczne oraz odbiorcy kocowi bd mieli obowizek stosowania tej instrukcji. Ponadto Operator Informacji Pomiarowych bdzie mia obowizek (rwnie na wzr operatorw sieci elektroenergetycznej) opracowa program okrelajcy przedsiwzicia, jakie naley podj w celu zapewnienia bezpieczestwa i poufnoci informacji pomiarowych, a take niedyskryminacyjnego traktowania uytkownikw systemu opomiarowania, harmonogram przedsiwzi inwestycyjnych oraz wskaza rda finansowania tych przedsiwzi. Dokumenty te pozwol w sposb prawidowy wykonywa obowizki operatora, traktowa podmioty i odbiorcw w sposb niedyskryminacyjny, planowa waciwy rozwj operatora, a Prezesowi URE pozwol uwzgldnia te plany w polityce taryfowej oraz kontrolowa ich wykonywanie. Ze wzgldu na fakt, e zadania Operatora Informacji Pomiarowej bdzie wykonywa jeden podmiot zasadnym i celowym jest jego taryfowanie. Taryf opracowan przez OIP zatwierdza bdzie Prezes URE. Przyjto rozwizanie, zgodnie z ktrym zadania OIP peni bdzie spka Zarzdca Rozlicze S.A., o ktrej mowa w art. 63 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztw powstaych u wytwrcw w zwizku z przedterminowym rozwizaniem umw dugoterminowych sprzeday mocy i energii elektrycznej. Jako spka celowa o niekomercyjnym charakterze dziaania i cile nadzorowana przez przedstawicieli urzdw centralnych sprawujcych piecz nad rynkiem i systemem elektroenergetycznym posiada ona dowiadczenie w podobnej dziaalnoci. Rozwizanie to przynosi take dodatkowe korzyci jak: brak kosztw organizacji i zarzdzania jakie pocignoby za sob powoanie nowego, odrbnego podmiotu, zapewnienie niezalenoci i rwnego traktowania odbiorcw i pozostaych uczestnikw systemu, zapewnienie waciwego publicznego nadzoru nad dziaalnoci OIP, minimalizacja kosztw funkcjonowania systemu dla uczestnikw systemu.

12

BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE W GMINIE

ramach podziau kompetencji poszczeglnych organw administracji pastwowej i samorzdowej na gminy zosta naoony obowizek planowania i realizacji potrzeb energetycznych. Gminna administracja samorzdowa staa si odpowiedzialna za zapewnienie lokalnego bezpieczestwa energetycznego, w szczeglnoci w zakresie zaspokojenia zapotrzebowania na energi elektryczn, ciepo i paliwa gazowe z racjonalnym wykorzystaniem lokalnego potencjau odnawialnych zasobw energii oraz zwikszenia efektywnoci wykorzystania energii. Kompetencje energetyczne gminy Dziaania gmin w zakresie zapewnienia bezpieczestwa energetycznego ze wzgldu na odmienny rodzaj zagroe przyjmuj inn posta ni w przypadku pastwa. Zagroenia lokalnego bezpieczestwa energetycznego przejawiaj si przede wszystkim w awariach systemw przesyowych czy czasowym niedoborze surowcw energetycznych na rynku lokalnym. Jednak, mimo maej skali zagroenie spowodowane tego rodzaju sytuacjami moe mie bardzo due znaczenie dla spoecznoci lokalnej.

Lokalne zasoby energetyczne Bezpieczestwo energetyczne gminy wymaga zrnicowanych rde zaopatrzenia energetycznego, rozbudowy sieci przesyowych, utrzymania zapasw paliw, programw dziaa i ogranicze awaryjnych oraz sprawnej dyspozycji i kontroli systemw energetycznych. Istotne jest tu zachowanie w dostatecznie duym stopniu samowystarczalnoci energetycznej gminy, przez waciwe wykorzystanie lokalnych zasobw energetycznych oraz podpisanie wieloletnich umw na dostaw nonikw energii, a take odpowiednia rozbudowa powiza systemw energetycznych z gminami ssiednimi. Doda naley, e gminy dc do zapewnienia bezpieczestwa energetycznego, a w szczeglnoci cigoci dostaw dla odbiorcw finalnych powinny prowadzi dziaania zmierzajce do zmniejszenia wraliwoci lokalnych gospodarek na presje wywierane przez dostawcw energii oraz przeciwdziaa wystpowaniu sytuacji kryzysowych. Bezpieczestwa dostaw upatrywa naley przede wszystkim w dywersyfikacji rozumianej bardzo szeroko, czyli polegajcej na zrnicowaniu:

Wedug Haliny Rechul, autorki rozprawy doktorskiej pt. Polityka Energetyczna Gminy mona przyj, e bezpieczestwo energetyczne funkcjonuje na trzech poziomach:
1. Lokalnym (gmina lub kilka gmin), ktrego najistotniejszym elementem jest niezawodno i cigo dostaw energii. 2. Regionalnym, ktrego najistotniejszy element to zdolno i gotowo do wiadczenia usug przesyania energii dla gmin (grup gmin) oraz wymiany energii pomidzy regionami. 3. Krajowym, ktrego podstawowym elementem jest zdolno i niezawodno realizacji przepyww tranzytowych pomidzy i ponad regionami oraz zdolno do wymiany potrzebnych iloci energii elektrycznej i gazu ziemnego z pastwami ociennymi, w tym z europejskim systemem elektroenergetycznym i gazowniczym. Lokalne bezpieczestwo energetyczne polega przede wszystkim na zapewnieniu spoecznoci waciwego zaopatrzenia w energi. Przejawia si w realizacji zapotrzebowania energetycznego poszczeglnych jej czonkw jak i wsplnoty jako caoci. W warunkach zliberalizowanych rynkw energii odpowiedzialno za bezpieczestwo energetyczne spoczywa na kilku podmiotach rynku, ktrymi s: rzd i jednostki samorzdowe, ustalajce cele i zasady funkcjonowania odpowiednich rynkw energii, przedsibiorstwa, bdce dostawcami energii, konsumenci, zwaszcza duzi odbiorcy przemysowi.

- dostawcw paliw kopalnych,

- rodzajw rde energii pierwotnej, - struktur potrzeb energetycznych rnych kategorii odbiorcw, - technologii efektywnych energetycznie. Na poziom bezpieczestwa energetycznego gminy ma

13

wpyw wiele czynnikw do ktrych nale midzy innymi:

wielko i stan posiadanych zasobw energetycznych,

jako techniczna systemw zaopatrzenia i formy wasnoci infrastruktury energetycznej

Po stronie podaowej powinna dy do rozwoju odnawialnych rde energii a po stronie popytowej, promowa poszanowanie energii wrd czonkw spoecznoci lokalnej. Dziaania te wzmacniaj niezaleno energetyczn gminy, a przez to poprawi stan jej bezpieczestwa energetycznego. Zapewnienie waciwego poziomu lokalnego bezpieczestwa energetycznego jest jednym z podstawowych celw realizowanych przez gminy. Staje si take swego rodzaju czci acucha tworzcego szerszy wymiar bezpieczestwa energetycznego, na przykad bezpieczestwa regionalnego. Dlatego sprawna i racjonalnie prowadzona polityka energetyczna wadz lokalnych powinna znale si wrd priorytetw. Wane jest, aby jednym z lokalnych priorytetw rozwoju byo lokalne bezpieczestwo energetyczne i racjonalne uytkowanie energii. Promowanie rozwoju OZE W wielu gminach prowadzi si intensywne prace nad wykorzystaniem odnawialnych rde energii (OZE). Termin odnawialne rda energii obejmuje szeroki zakres samoodnawiajcych si rde energii, takich jak promieniowanie soneczne, wiatr, przepyw wody, wewntrzne ciepo Ziemi, biomasa itp., ktre mog by wykorzystywane przede wszystkim do wytwarzania energii elektrycznej, jak rwnie ciepa oraz magazynowania energii (biomasa). Promowanie OZE powinno znale si w centrum uwagi wadz gmin dcych do zapewnienia lokalnego bezpieczestwa energetycznego z nastpujcych powodw:

stopie dywersyfikacji dostaw i dostawcw, moliwo oddziaywania gminy na zachowania przedsibiorstw energetycznych,

wiadomo wadz gminy i spoecznoci lokalnych w zakresie potrzeby zarzdzania energi i rodowiskiem. Kwestia bezpieczestwa energetycznego, pomimo pewnych wsplnych cech i prawidowoci, nie ma charakteru uniwersalnego i powinna uwzgldnia specyfik poszczeglnych gmin. Z obserwacji wynika, e coraz wikszego znaczenia nabiera aspekt gospodarczy bezpieczestwa energetycznego. Zatem bezpieczestwo energetyczne gminy oznacza bdzie zapewnienie cigoci i niezawodnoci dostaw energii po najniszych kosztach zgodnie z zasadami zrwnowaonego rozwoju. Obowizkiem gmin, zapisanym w ustawie o samorzdzie gminnym (art.7) jest zaspokojenie potrzeb spoecznoci lokalnej, w tym jej potrzeb zwizanych z zaopatrzeniem w energi elektryczn, energi ciepln i paliwa gazowe. Obowizek ten zosta wzmocniony zapisem w prawie energetycznym poprzez doprecyzowanie, i potrzeby te gmina musi zaspokaja w sposb cigy. Nawizujc do przytoczonej wczeniej definicji bezpieczestwa energetycznego gminy naley stwierdzi, e zapewnienie cigoci jej dostaw jest dla gminy najwaniejsze w aspekcie utrzymania bezpieczestwa energetycznego. Gmina ma moliwo oddziaywania na popyt i poda energii, celem zapewnienia bezpieczestwa energetycznego.

energetyka odnawialna przyczynia si do zmniejszenia

emisji dwutlenku wgla,

zwikszenie udziau energii odnawialnej w bilansie energetycznym prowadzi do wikszego zrwnowaenia systemu energetycznego.

zwikszenie wytwarzania energii ze rde odnawialnych

podnosi bezpieczestwo dostaw energii, zmniejszajc uzalenienie gminy od dostaw nonikw energetycznych z zewntrz. Atrakcyjno energii odnawialnej dla gmin wie si z jej lokalnym charakterem (w wikszoci zasila lokalnych odbiorcw), co prowadzi do ograniczenia strat przesyu i do zwikszenia efektywnoci energetycznej. Wykorzystanie lokalnych zasobw przekada si wprost na zwikszenie bezpieczestwa energetycznego gminy poprzez zrnicowanie rde energii. Dla gmin niezmiernie wany jest fakt, i wzrost wykorzystania rde odnawialnych wie si bezporednio z realizacj zada wasnych samorzdw naoonych na nie przez polskie ustawodawstwo. Przynosi te szereg wymiernych korzyci ekologicznych, spoecznych i ekonomicznych dla spoecznoci lokalnych. Tworzc plany energetyczne, gminy powinny uwzgldnia zwikszone wykorzystanie rde energii odnawialnej tzn. wody, wiatru, energii geotermicznej, sonecznej i biomasy ze wzgldu na fakt, i s zasobami lokalnymi i z tego wzgldu powinny by wykorzystane lokalnie.

14

Instalacje odnawialnych rde energii maj charakter lokalny i nie wymagaj tworzenia scentralizowanej infrastruktury technicznej. Jako mae i rozproszone technologie naturalnie wpisuj si w polityk, strategi i plany rozwoju lokalnego. Zwaywszy na rozproszony charakter oraz ogln dostpno zasobw OZE, energetyka odnawialna moe sta si czynnikiem pobudzajcym rozwj gospodarczy na poziomie gmin. Znaczenie odnawialnych rde energii dla lokalnych samorzdw gmin w szczeglnoci polega na:

przez podjcie odpowiednich decyzji moe motywowa i wspomaga spoeczno lokaln w oszczdzaniu energii i ochronie rodowiska.

zmniejszeniu udziau konwencjonalnych nonikw energii w bilansie potrzeb uytkownikw wskutek wykorzystania OZE, co w rezultacie powinno obniy jednostkowe koszty energii,

uaktywnieniu lokalnej przedsibiorczoci przez tworzenie nowych podmiotw rynkowych, zwaszcza w sektorze energetycznym i ekoenergetycznym,

W gminie istnieje wiele potencjalnych moliwoci racjonalizacji gospodarki energetycznej. Dotycz one midzy innymi418: przedsibiorstw energetyki cieplnej, zakadw komunalnych, budynkw komunalnych, owietlenia drg i ulic, komunikacji miejskiej, budynkw szkolnych i przedsibiorstw prywatnych czy gospodarki rolnej i lenej. Racjonalne wykorzystanie energii odgrywa wan rol w zrwnowaonym rozwoju energetycznym, midzy innymi dlatego, e oznacza ono zuycie mniejszej iloci energii dla osignicia tego samego rezultatu uytkowego. Dodatkowo ma to przynajmniej dwie podane konsekwencje:

zmniejszenie emisji dwutlenku wgla ze spalania paliw

kopalnych, a zatem zagodzenie tempa wzrostu efektu cieplarnianego,

wzmocnieniu lokalnych rynkw pracy przez wzrost zatrudnienia w sektorze usug energetycznych i jego zapleczu surowcowym,

zwolnienie tempa wyczerpywania paliw kopalnych, ktre

bd nieodzowne do czasu, gdy postp technologiczny pozwoli ludzkoci zaspokoi swoje potrzeby energetyczne na nowo ze rde odnawialnych lub innych ekologicznie naturalnych. Powszechnie sdzi si, e czyst energi jest energia pozyskiwana ze rde odnawialnych, poniewa jej produkcja nie wpywa negatywnie na rodowisko naturalne. Tymczasem najczystsz energi s oszczdnoci energii, poniewa kada zaoszczdzona ilo energii zmniejsza zapotrzebowanie na jej wytwarzanie i tym samym eliminuje niepodane skutki zwizane z t dziaalnoci. Zaoszczdzona

oglnej poprawie kondycji naturalnego rodowiska, chociaby przez ograniczenie emisji zanieczyszcze z instalacji przetwarzania i uytkowania konwencjonalnych nonikw energii,

wzmocnieniu pozycji i wizerunku gmin dziki podniesieniu ich standardw cywilizacyjnych, otwarciu na zewntrzne inwestycje kapitaowe itp.,

wzrocie zasobnoci gmin, a zwaszcza spoecznoci lokalnych. Wiadome jest, e gminy bogate w zasoby OZE (gminy wiejskie) niekoniecznie wykazuj si odpowiednim poziomem zapotrzebowania na energi, ktry mgby by zaspokojony przez OZE. Z drugiej strony istnieje rwnie odwrotna sytuacja gminy o maych zasobach OZE charakteryzuj si duym zapotrzebowaniem na energi. Konieczne jest zatem nawizywanie wsppracy midzy gminami w zakresie pokrycia zapotrzebowania na energi. Promowanie efektywnoci energetycznej

Efektywno energetyczna jest to zesp dziaa, zachowa, warunkw i mechanizmw, ktre powoduj taki sposb uytkowania i wykorzystywania energii, ktremu towarzysz moliwe najmniejsze straty (rozproszenie) energii do otoczenia. Biorc pod uwag, e uytkowanie energii pod rnymi postaciami towarzyszy nam na kadym kroku w naszym codziennym yciu, robienie tego w moliwie najbardziej efektywny sposb powinno by przedmiotem szczeglnej troski kadego z nas, jak rwnie gminy.
Efektywno energetyczna jest jednym z najbardziej istotnych czynnikw, ktre s silnie zwizane z gospodark i istotnie na ni wpywaj. Z efektywnoci energetyczn skorelowane jest bardzo obszerne spektrum zagadnie i problemw i nie s to zagadnienia proste i oczywiste. Polskie prawo energetyczne zobowizuje gmin do efektywnego zaplanowania zaopatrzenia i wykorzystania energii. Po-

15

energia staje si jednoczenie najtaszym paliwem/ Racjonalne gospodarowanie energi pozwala zaoszczdzi due kwoty, ktrymi mona pokry koszty inwestycji w energetyce, przynosi rwnie wymierne korzyci gminom i lokalnej spoecznoci. Problem bezpieczestwa energetycznego gmin jest jednym z podstawowych wyzwa dla ich wadz. Systematycznie rosnce ceny energii, obawy o przysze zaspokojenie popytu na energi oraz konieczno realizowania strategii zrwnowaonego rozwoju wymusza podjcie i realizowanie polityki energetycznej gminy. Treci tej polityki s rnorodne dziaania dotyczce rnego horyzontu czasowego, ale te rnych obszarw gospodarki i spoeczestwa. I cho w gminach wystpuj zrnicowane uwarunkowania rozwiza w zakresie gospodarowania energi, to jednak we wszystkich gminach t energi mona po prostu oszczdza. Jest to nie tylko stosunkowo najtasza i prosta metoda poprawy bilansu energetycznego, ale przede wszystkim skuteczna metoda realizacji koncepcji zrwnowaonego rozwoju. Podana kogeneracja Jedn z metod wzrostu efektywnoci energii z powodzeniem stosowan przez gminy jest kogeneracja, czyli proces, w ktrym energia pierwotna zawarta w paliwie wykorzystywana jest rwnoczenie do wytwarzania dwch produktw: energii elektrycznej i energii cieplnej. Kogeneracja powoduje oszczdnoci pierwotnych nonikw energii, po-

niewa skojarzona produkcja energii elektrycznej i cieplnej odbywa si w jednym procesie technologicznym w tym samym przedsibiorstwie oraz w konsekwencji daje zmniejszenie emisji gazw cieplarnianych, w tym przede wszystkim dwutlenku wgla. Dziki oszczdnoci zuycia paliwa pierwotnego nastpuje redukcja cakowitych kosztw paliwa oraz maleje uzalenienie od dostaw zewntrznych. Ronie zatem niezaleno energetyczna gminy. Naley stwierdzi, e oszczdno energii jest stosunkowo tani i prost metod poprawy bezpieczestwa energetycznego. Najwikszym jednak jej atutem jest to, e sprzyja realizacji koncepcji zrwnowaonego rozwoju. Oszczdno energii naley dzi postrzega jako problem zarwno globalny jak i lokalny. Celem polityki energetycznej gminy jest take minimalizacja kosztw zaspokojenia potrzeb energetycznych odbiorcw. Osignicie tego celu jest moliwe poprzez stworzenie lokalnego rynku energii umoliwiajcego konkurencj pomidzy uczestnikami tego rynku. Nieodzowne jest wic stworzenie systemu uniemoliwiajcego lub utrudniajcego tworzenie si monopolu lokalnego z jego atrybutami cenotwrczymi oraz koordynacja stosowania energooszczdnych technologii zarwno po stronie podaowej, jak i popytowej. Tak wic, na wytwarzanie i dostarczanie rnych rodzajw energii, zapewnienie dywersyfikacji jej rde i decentralizacji, a porednio bezpieczestwa energetycznego, naley patrze przez pryzmat lokalnego rynku energii, identyfikacji i wykorzystania jego potencjau.

W artykule wykorzystano informacje z rozprawy doktorskiej Haliny Rechul Polityka Energetyczna Gminy.

16

AUDYT EFEKTYWNOCI ENERGETYCZNEJ

agadnienia dotyczce kwestii audytu efektywnoci energetycznej zostay okrelone Rozporzdzeniu Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegowego zakresu i sposobu sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej, wzoru karty audytu efektywnoci energetycznej oraz metod obliczania oszczdnoci energii Nie tylko dla termomodernizacji

Regulacje prawne dotyczce oceny efektywnoci energetycznej skupiaj si zazwyczaj na budynkach. Naley do tych przepisw zaliczy przede wszystkim rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegowego zakresu i form audytu energetycznego oraz czci audytu remontowego, wzorw kart audytw, a take algorytmu oceny opacalnoci przedsiwzicia termomodernizacyjnego (Dz. U. Nr 43, poz. 346), wydane w szczeglnoci na potrzeby wykonania opisu moliwych wariantw realizacji przedsiwzicia termomodernizacyjnego, w celu ubiegania si o przyznanie premii termomodernizacyjnej. Na gruncie ustawy z dnia 21 listopada 2001 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontw (Dz. U. Nr 223, poz. 1459), przedsiwzicie termomodernizacyjne rozumiane jest jako:
1) ulepszenie, w wyniku ktrego nastpuje zmniejszenie zapotrzebowania na energi dostarczan na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody uytkowej oraz ogrzewania do budynkw mieszkalnych, budynkw zbiorowego zamieszkania oraz budynkw stanowicych wasno jednostek samorzdu terytorialnego sucych do wykonywania przez nie zada publicznych; 2) ulepszenie, w wyniku ktrego nastpuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepowniczych oraz zasilajcych je lokalnych rdach ciepa, jeeli budynki wymienione w pkt 1, do ktrych dostarczana jest z tych sieci energia, speniaj wymagania w zakresie oszczdnoci energii, okrelone w przepisach prawa budowlanego, lub zostay podjte dziaania majce na celu zmniejszenie zuycia energii dostarczanej do tych budynkw; 3) wykonanie przycza technicznego do scentralizowanego rda ciepa, w zwizku z likwidacj lokalnego rda ciepa, w wyniku czego nastpuje zmniejszenie kosztw pozyskania ciepa dostarczanego do budynkw wymienionych w pkt 1; 4) cakowita lub czciowa zamiana rde energii na rda odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji.

Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub czci budynku stanowicej samodzieln cao techniczno-uytkow oraz sposobu sporzdzania i wzorw wiadectw ich charakterystyki energetycznej (Dz. U. Nr 201, poz. 1240). Przedmiotowe rozporzdzenie dotyczy metodologii sporzdzania wiadectwa charakterystyki energetycznej budynku, ktre zawiera okrelenie wielkoci energii w kWh/m2/rok niezbdnej do zaspokojenia rnych potrzeb zwizanych z uytkowaniem budynku, a take wskazanie moliwych do realizacji robt budowlanych, mogcych poprawi pod wzgldem opacalnoci ich charakterystyk energetyczn. W zwizku z tym, e przedsiwzicie suce poprawie efektywnoci energetycznej jest rozumiane bardzo szeroko, i nie odnosi si jedynie do usprawnie dotyczcych budynkw, uregulowanie pozostaych kwestii nastpio w rozporzdzeniu Ministra Gospodarki w sprawie szczegowego zakresu i sposobu sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej, wzoru karty audytu efektywnoci energetycznej oraz metody obliczania oszczdnoci energii. Celem tej regulacji byo zapewnienie zharmonizowanych zasad mierzenia, obliczania oraz weryfikowania oszczdnoci energii uzyskanych w wyniku realizacji przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej, rozumianego zgodnie z art. 3 pkt 12 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywnoci energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz.551) - jako dziaanie polegajce na wprowadzeniu zmian lub usprawnie w obiekcie, urzdzeniu technicznym lub instalacji, w wyniku ktrych uzyskuje si oszczdno energii. Rozporzdzenie to okrelio:

Charakterystyka energetyczna
Zagadnienia dotyczce oceny charakterystyki energetycznej budynku zostay uregulowane w rozporzdzeniu

17

1) szczegowy zakres i sposb sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej; 2) wzr karty audytu efektywnoci energetycznej; 3) szczegowy sposb i tryb weryfikacji audytu efektywnoci energetycznej, o ktrej mowa w art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy; 4) dane i metody, ktre mog by wykorzystywane przy okrelaniu i weryfikacji uzyskanych oszczdnoci energii; 5) sposb sporzdzania oceny efektywnoci energetycznej dostarczania ciepa, o ktrej mowa w art. 28 ust. 3 ustawy. Audyt efektywnoci energetycznej stanowi podstaw do przygotowania deklaracji przetargowej niezbdnej do uczestnictwa w przetargu, w celu uzyskania wiadectwa efektywnoci energetycznej. Metoda okrelania i weryfikowania oszczdnoci energii powinna zapewnia odpowiedni dokadno wyznaczenia oszczdnoci energii na drodze pomiarowej, obliczeniowej lub w wyniku poczenia obu tych metod, przy zachowaniu racjonalnoci poniesionych kosztw w stosunku do wymaganej dokadnoci. Powinna by oparta na aktualnym stanie wiedzy w zakresie stosowanych oblicze i pomiarw; zapewni przejrzysto i atw przyswajalno podstaw naukowych stosowanych metod oraz bazowa na kanonie dobrych praktyk inynierskich. Co wicej metoda ta musi umoliwia uwzgldnienie szeregu zmiennych czynnikw zewntrznych wpywajcych na ustalenie oszczdnoci energii. Audyt efektywnoci energetycznej powinien by zatem sporzdzony przez osob posiadajc odpowiednie kwalifikacje do dokonywania tego rodzaju czynnoci. Co obejmuje audyt Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy, audyt efektywnoci energetycznej powinien zawiera: 1) imi, nazwisko i adres zamieszkania albo nazw i adres siedziby podmiotu, u ktrego zostanie zrealizowane przedsiwzicie suce poprawie efektywnoci energetycznej,

take opis moliwych rodzajw i wariantw realizacji przedsiwzi sucych poprawie efektywnoci energetycznej wraz z ocen opacalnoci ekonomicznej tych przedsiwzi i moliwej do uzyskania oszczdnoci energii. Jedn z najistotniejszych czci audytu efektywnoci energetycznej jest ocena stanu technicznego oraz analiza zuycia energii obiektu, urzdzenia technicznego lub instalacji, ktrych dotyczy przedsiwzicie suce poprawie efektywnoci energetycznej. Polega ona na wykonaniu inwentaryzacji technicznej obiektu, urzdzenia technicznego lub instalacji, i obejmuje podanie oglnych danych technicznych, zaczenie dokumentacji lub opisu technicznego oraz wskazanie rodzaju urzdzenia technicznego lub instalacji i ich parametrw pracy. Diagnoza stanu istniejcego jest niezbdna z punktu widzenia oceny moliwoci technicznych i zasadnoci przeprowadzenia przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej, okrelenia zakresu moliwych do wprowadzenia usprawnie, oceny wielkoci zapotrzebowania na energi i potencjau oszczdnoci. Wskazana cze audytu efektywnoci energetycznej stanowi punkt wyjcia dla pozostaych elementw audytu efektywnoci energetycznej. Opis stanu istniejcego oparty jest na wykonaniu pomiarw wielkoci fizycznych i parametrw pracy obiektu, urzdzenia technicznego lub instalacji lub na wykonaniu oszacowa zuycia energii przy wykorzystaniu metod analitycznych i uwzgldnieniu danych znamionowych lub katalogowych, w przypadku, gdy do prawidowej oceny stanu technicznego lub analizy zuycia energii nie jest konieczne wykonanie ww. pomiarw Zarwno oszacowania jak i pomiary powinny uwzgldnia wszystkie czynniki wpywajce na zuycie energii przez

lub podmiotu przez niego upowanionego;

2) kart audytu efektywnoci energetycznej; 3) oznaczenie miejsca lokalizacji przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej; 4) ocen stanu technicznego oraz analiz zuycia energii obiektu, urzdzenia technicznego lub instalacji; 5) ocen efektw uzyskanych w wyniku realizacji przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej, w tym w szczeglnoci okrelenie osignitej oszczdnoci energii. Ponadto, zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy, audyt efektywnoci energetycznej przedkadany Prezesowi URE przez podmiot, u ktrego dopiero zostanie zrealizowane przedsiwzicie suce poprawie efektywnoci energetycznej lub podmiot przez niego upowaniony, powinien zawiera

18

obiekt, urzdzenie techniczne lub instalacj czynniki te powinny by wskazane w audycie efektywnoci energetycznej. Wyniki pomiarw powinny zawiera ocen bdw pomiarowych i wewntrznej spjnoci tych wynikw oraz uzgodnienie wynikw pomiarw z oszacowaniami analitycznych, jeeli zostay wykonane. Do audytu efektywnoci energetycznej docza si rwnie dokumentacj pomiarow. Ponadto, osoba sporzdzajca audyt efektywnoci energetycznej powinna wskaza materiay, z ktrych korzystaa przy wykonywaniu tego audytu, w szczeglnoci obowizujce przepisy, normy oraz opracowania branowe na temat najlepszych dostpnych technologii lub dobrych praktyk. Jest to niezbdne do weryfikacji audytu, w szczeglnoci jeeli chodzi o audyt efektywnoci energetycznej sporzdzany w sposb bilansowy, gdzie osoba sporzdzajca go korzysta z odpowiednio udokumentowanej metody oblicze opartej na oglnej wiedzy technicznej lub pomiarach ( 4 ust. 2 projektu rozporzdzenia). Ocena stanu technicznego oraz analiza zuycia energii powinna zakoczy si okreleniem cakowitej bazowej wielkoci zuycia energii przez obiekt, urzdzenie techniczne lub instalacj. Kolejnym elementem, ktry powinien zawiera audyt efektywnoci energetycznej jest ocena efektw uzyskanych w wyniku realizacji przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej. Ocena efektw okrelana jest w stosunku do stanu wyjciowego, zdefiniowanego. Naley w tej czci audytu wskaza szczegowy opis usprawnie

wprowadzonych w ramach zrealizowanego przedsiwzicia, zaoenia i rda danych zastosowane do oblicze oszczdnoci energii oraz opis sposobu analizy danych, metody obliczeniowej, zastosowanych modeli matematycznych, jak rwnie opis wzorw, wskanikw i wspczynnikw uytych w tych obliczeniach. W zalenoci od sposobu sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej, tj. uproszczonego czy bilansowego, ww. elementy naley rozwin bardziej albo mniej szczegowo. Na przykad przy sporzdzaniu audytu efektywnoci energetycznej w sposb uproszczony dla przedsiwzicia dotyczcego modernizacji rde wiata, nie ma uzasadnienia do szczegowego opisywania usprawnie wprowadzonych w ramach tego przedsiwzicia albo metody obliczeniowej i zastosowanych modeli matematycznych. Jeeli osoba sporzdzajca audyt efektywnoci energetycznej korzystaa z programw komputerowych przy obliczeniach oszczdnoci energii naley wskaza te programy. Ta cz audytu efektywnoci energetycznej powinna zawiera wyniki oblicze, w szczeglnoci okrelenie redniorocznej oszczdnoci energii oraz wnioski wskazujce na zasadno wyboru przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej. Ponadto zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy, do audytu efektywnoci energetycznej powinna by rwnie doczona karta tego audytu, sporzdzona zgodnie z wzorem okrelonym w zaczniku nr 1 do rozporzdzenia. Zamieszcza si w niej podstawowe informacje dotyczce realizowanego przedsiwzicia, tj. w szczeglnoci jego opis, uzyskiwane oszczdnoci energii, dat zakoczenia przedsiwzicia, oraz dane podmiotu sporzdzajcego audyt efektywnoci energetycznej. Zgodnie z art. 21 ust. 5 ustawy karta audytu efektywnoci energetycznej wraz z wydanym wiadectwem efektywnoci energetycznej jest zamieszcza przez Prezes URE w Biuletynie Informacji Publicznej Urzdu Regulacji Energetyki. Audyt efektywnoci energetycznej dla przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej, ktre dopiero zostanie zrealizowane, powinien zawiera opis moliwych rodzajw i wariantw realizacji przedsiwzi sucych poprawie efektywnoci energetycznej wraz z ocen opacalnoci ekonomicznej tych przedsiwzi i moliwej do uzyskania oszczdnoci energii. Audyt efektywnoci energetycznej poza funkcj identyfikacji potencjau w zakresie moliwoci zmniejszenia zuycia energii, przy zachowaniu parametrw uytkowych i funkcji obiektu, instalacji lub urzdzenia technicznego, dostarcza rwnie informacje o opacalnoci ekonomicznej kadego z branych pod uwag rodzajw i wariantw realizacji przedsiwzi usprawniajcych. W ramach oceny opacalnoci ekonomicznej naley zatem wskaza w szczeglnoci koszty inwestycyjne przedsiwzicia, przyjte aktualne i prognozowane ceny paliw lub energii oraz przewidywany okres zwrotu inwestycji. Jeeli osoba sporzdzajca audyt efektywnoci energetycznej korzystaa z programw komputerowych przy obliczeniach oszczdnoci energii, naley

19

wskaza te programy. Ta cz audytu efektywnoci energetycznej powinna wskazywa wyniki oblicze oraz wnioski z niech wynikajce, dotyczce wyboru optymalnego wariantu lub rodzaju przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej. Zawarto audytu efektywnoci energetycznej, ktr okrela 3 projektu rozporzdzenia, w duej mierze jest zalena od sposobu sporzdzania tego audytu. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy, niniejsze rozporzdzenie powinno okrela nie tylko szczegowy zakres, ale rwnie i sposb sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej.

stanu uytkowania energii, a wyliczone oszczdnoci z dokadnoci do przyjtych zaoe odpowiadaj oszczdnociom rzeczywistym. Moliwo sporzdzenia audytu uproszczonego ogranicza si wycznie do przypadkw wskazanych w projekcie rozporzdzenia. Zgodnie z zacznikiem nr 2 audyt taki moe by sporzdzony dla nastpujcych przedsiwzi: 1) ocieplenie ciany zewntrznej, dachu lub stropodachu; 2) ocieplenie stropu pod nieogrzewanym poddaszem; 3) ocieplenie stropu nad piwnic; 4) wymiana lub modernizacja stolarki okiennej;

Sposoby sporzdzania audytu

5) wymiana lub modernizacja instalacji ciepej wody uytkowej; 6) modernizacja opraw owietleniowych lub rde wiata; 7) wymiana urzdze przeznaczonych do uytku domowego (pralki, suszarki, zmywarki do naczy, chodziarki, piekarniki); 8) wymiana urzdze IT; 9) wymiana napdw do urzdze, w szczeglnoci silnikw elektrycznych o mocy znamionowej do 100 kW;

Wyrniamy dwa sposoby sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej:

1) bilansowy, ktry zosta okrelony w 4 projektu rozporzdzenia; oraz 2) uproszczony, uregulowany w 5 projektu rozporzdzenia, moliwy do wykonania tylko dla okrelonych w projekcie rozporzdzenia przedsiwzi sucych poprawie efektywnoci energetycznej. Sposb sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej jest uzaleniony przede wszystkim od zoonoci przedsiwzicia sucego poprawie efektywnoci energetycznej, dla ktrego jest wykonywany, ale rwnie od tego, czy chcemy wykazywa oszczdnoci energii oparte na szczegowych, dugotrwaych i zoonych pomiarach, czy na szacunkach nie dopuszczajcych ryzyka zawyenia tych oszczdnoci. Ze wzgldu na zakres i rnorodno, jak rwnie zoono przedsiwzi sucych poprawie efektywnoci energetycznej oraz z uwagi na ich specyfik i konieczno uwzgldnienia relacji pomidzy nakadami pracy na identyfikacj potencjau oszczdnoci energii a potencjalnie moliwymi do uzyskania oszczdnociami, wystpuje konieczno rozrnienia i uwzgldnienia zrnicowania pomidzy sposobami sporzdzania audytw. Dla przedsiwzi mniej skomplikowanych, zaproponowana zostaa moliwo sporzdzenia audytu efektywnoci energetycznej w sposb uproszczony, zgodnie z metodami wskazanymi w zaczniku nr 3 do rozporzdzenia. Sporzdzenie audytu w sposb uproszczony dla tych przedsiwzi ma charakter fakultatywny, poniewa moe by dla nich sporzdzony audyt efektywnoci energetycznej w sposb bilansowy, wymagajcy wykonania penego bilansu energetycznego audytowanego obiektu, urzdzenia technicznego lub instalacji. Audyt uproszczony traktowany jest jako wyjtek od zasady, ktr jest sporzdzanie audytu bilansowego dla wszystkich przedsiwzi sucych poprawie efektywnoci energetycznej. Audyt uproszczony dotyczy inwestycji rozproszonych o niewielkim ziarnie oszczdnoci energii oraz inwestycji prostych z technicznego i analitycznego punktu widzenia, dla ktrych wykonanie uproszczonych oblicze jest moliwe i nie powoduje istotnych odstpstw od rzeczywistego

10) racjonalne uytkowanie energii w mieszkalnych budynkach pasywnych.

Przedsiwzicia suce poprawie efektywnoci energetycznej bardziej zoone, skadajce si w rzeczywistoci z wielu przedsiwzi wymagaj zawsze wykonania audytu w sposb bilansowy. Zoono przedsiwzicia, dla ktrego sporzdza si audyt efektywnoci energetycznej w sposb bilansowy pociga za sob trudnoci standaryzacyjne. W przypadku audytu sporzdzanego w sposb uproszczony moliwe jest podanie pewnych algorytmw uproszczonych umoliwiajcych podstawow identyfikacj potencjau oszczdnoci energii. W zaczniku nr 3 do rozporzdzenia przedstawiono propozycj metod i danych niezbdnych do sporzdzania audytu efektywnoci energetycznej w sposb uproszczony. Zacznik ten zawiera odpowiednio przetworzone formuy, wprowadza mnoniki i wspczynniki korekcyjne dla modernizacji elementw budynku, zastosowania budynkw pasywnych oraz wymiany urzdze AGD, IT i napdw do urzdze. Wzory przedstawione w ww. zaczniku umoliwiaj bezporednie obliczenie iloci energii zaoszczdzonej przy zastosowaniu poszczeglnych rodkw poprawy efektywnoci energetycznej z uwzgldnieniem standardowych warunkw uytkowania i rednich warunkw pogodowych odpowiadajcych polskiemu klimatowi.

20

21