You are on page 1of 245

A K A D E M I A O B R O N Y N A R O D O W E J ____________________________________________________________

Do uytku wewntrznego Egz.nr .....

DZIAANIA TAKTYCZNE WOJSK LDOWYCH

Podrcznik

____________________________________________________________

WARSZAWA

1995

Opracowanie wykona zesp autorski pod kierownictwem pk.prof.dr.hab. Zbigniewa CIBIORKA (redakcja naukowa, wstp, rozdzia 3.1; 9.1; 11). Skad zespou: - pk dr hab. Micha HUZARSKI podrozdziay - 4.1; 4.2; 4.3; 4.4; 4.5; 4.6; - 4.7; 6.1; 6.2; 6.3; - 4.8; - 7; - 2; - 10; - 3.6; 3.7;. 3.7. 1; 3.7.2 - 1; - 5; - 9.2; 9.3; 6.4;

- pk dr - pk dr - pk dr - pk dr - pk dr - ppk dr

Ignacy PONKA Jan BRZOZOWSKI Witold LIDWA Bogumi BANCERZ Wiesaw KULMA

podrozdziay podrozdzia rozdzia rozdzia rozdzia

Waldemar KACZMAREK

podrozdziay

- ppk dypl. Jan KALINOWSKI

rozdzia

- ppk dypl. Wojciech PRZEDWOJEWSKI rozdzia - ppk dypl. Stanisaw KORZENIOWSKI - ppk dypl. Krzysztof ADNIAK 6.5;6.6; - mjr dr Andrzej BUJAK podrozdziay podrozdziay

podrozdziay

- 3.2; 3.3; 3.4; 3.5; 3.8

- kpt.dypl.

Ryszard CHROBAK

rozdzia

- 8.

Redakcja techniczna:

ppk dypl. Stanisaw KORZENIOWSKI

Niniejszy podrcznik zalecam do wykorzystania w procesie dydaktycznym Akademii Obrony Narodowej przez nauczycieli akademickich, studentw i uczestnikw kursw przeszkolenia

KOMENDANT AKADEMII OBRONY NARODOWEJ

gen.dyw.prof.dr in.Tadeusz JEMIOO

SPIS TRECI strona WSTP ................................................................................................ 6

1. OGLNA CHARAKTERYSTYKA TAKTYKI.................................... - 7 1.1. Pojcie i historia taktyki ............................................................. - 7 1.2. Taktyka jako specjalno naukowa ........................................... - 13 2. CHARAKTERYSTYKA DZIAA TAKTYCZNYCH ........................ 2.1. Podstawowe terminy ................................................................. 2.2. Cechy dziaa taktycznych wojsk ldowych .............................. 2.3. Zasady walki .............................................................................. 3. OBRONA. ........................................................................................ 3.1. Zasady oglne ........................................................................... 3.2. Warunki przejcia do obrony ..................................................... 3.3. System obrony........................................................................... 3.4. Moliwoci bojowe ..................................................................... 3.5. Normy taktyczne ........................................................................ 3.6. Prowadzenie obrony .................................................................. 3.7. Waciwoci przygotowania i prowadzenia dziaa bojowych w specyficznych warunkach fizyczno-geograficznych................ 3.7.1. Interpretacja warunkw szczeglnych.............................. 3.7.2. Organizowanie i prowadzenie dziaa obronnych przez zwizek taktyczny (oddzia) w specyficznych warunkach pola walki........................................................... 3.8. Podstawowe zasady organizacji i prowadzenia obrony przeszkd wodnych (rzek granicznych) ...................................... 17 17 22 24 29 29 37 40 48 50 52 63 63 66 75

4. NATARCIE....................................................................................... - 81 4.1. Zasady oglne ........................................................................... - 81 4.2. Formy natarcia........................................................................... - 82 4.3. Zadania bojowe zwizku taktycznego i oddziau....................... - 84 4.4. System natarcia ......................................................................... - 86 4.5. Sposoby przejcia do natarcia................................................... - 90 4.6. Prowadzenie natarcia ................................................................ - 91 4.7. Forsowanie przeszkd wodnych ............................................... - 95 4.8. Natarcie w specyficznych warunkach fizycznogeograficznych............................................................................ - 101 5. WALKA W UGRUPOWANIU PRZECIWNIKA................................. - 112 5.1. Zasady oglne ........................................................................... - 112

5.2. Walka w okreniu i wyjcie z okrenia .................................. - 116 5.3. Dziaania oddziaw wydzielonych i rajdowych ......................... - 124 5.4. Dziaania powietrznodesantowe i desantowoszturmowe .......... - 133 6. PRZEMIESZCZANIE I ROZMIESZCZANIE WOJSK ...................... - 137 6.1. Zasady oglne marszu .............................................................. - 137 6.2. Moliwoci marszowe ................................................................ - 139 6.3. Ugrupowanie marszowe ............................................................ - 144 6.4. Wykonywanie marszu................................................................ - 149 6.5. Przewozy ................................................................................... - 154 6.6. Rozmieszczanie wojsk .............................................................. - 157 7. WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ W DZIAANIACH TAKTYCZNYCH ............................................................................... - 161 7.1. Zasady oglne ........................................................................... - 161 7.2. Zasady wspdziaania z wojskami operacyjnymi ..................... - 162 7.3. Zadania wojsk OT...................................................................... - 163 7.4. Zadania wojsk OT w specyficznych warunkach pola walki ....... - 168 8. DZIAANIA NIEREGULARNE......................................................... - 171 8.1. Zasady oglne ........................................................................... - 172 82. Zadania oraz warunki ich realizacji............................................. - 173 8.3. Sposoby realizacji zada ........................................................... - 177 8.4. Specyfika dziaa nieregularnych wojsk obrony terytorialnej .... - 179 9. WYCOFANIE ................................................................................... - 181 9.1. Zasady oglne ........................................................................... - 181 9.2. Wycofanie w formie marszu odwrotowego ................................ - 185 9.3. Wycofanie w formie dziaa opniajcych............................... - 189 10. DOWODZENIE TAKTYCZNE ....................................................... - 192 10.1. Oglna charakterystyka dowodzenia ..................................... - 192 10.2. Metody i style (techniki) dowodzenia i rozkazodawstwa ........ - 215 10.3. System stanowisk i punktw dowodzenia .............................. - 218 10.4. Dowodzenie podczas prowadzenia dziaa taktycznych ....... - 223 11. PRZEMIANY POLA WALKI........................................................... - 226 Bibliografia ........................................................................................... - 237 Zaczniki............................................................................................. - 240

WSTP ostp naukowo-techniczny wielokierunkowo oddziaywuje na sztuk wojenn. Nowe rodki walki stwarzaj stae zapotrzebowanie na weryfikacj obowizujcych zasad przygotowania i prowadzenia dziaa taktycznych. W ostatnich latach proces ten uleg intensyfikacji, bowiem najnowsze osignicia techniki radykalnie zmieniaj uksztatowany przez lata obraz pola walki. Rwnolegle z wprowadzaniem do wojsk nowych wzorw uzbrojenia, nowszej generacji sprztu wojskowego dostrzega si te grup rodkw bojowych, ktre najprawdopodobniej znajd si na wyposaeniu wojsk ldowych w niedalekiej perspektywie czasowej. Przemiany w rodkach walki i dowodzenia odbywaj si wraz z przeobraeniami strukturalnoorganizacyjnymi si zbrojnych. Ich nowy model, tworzony na miar moliwoci i wyzwa przeomu dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku, zasadniczo rni si od dotychczas funkcjonujcego. Zmienia si rwnie teoria dziaa taktycznych, ktre postrzegane s jako element ewentualnych operacji na obszarze kraju. Po przemianach polityczno-militarnych ostatnich lat ulegy zasadniczym przeobraeniom podstawowe dokumenty normatywne dotyczce planowania, organizowania i prowadzenia walki, bitwy i operacji. Ukazay si te nowe regulaminy, ktre w zasadniczy sposb rni si od poprzednich edycji. W nowym regulaminie dziaa taktycznych dana jest dowdcom i organizatorom walki (boju) znaczna swoboda. W konkretnej sytuacji operacyjno-taktycznej (taktycznej) maj umiejtnie spoytkowa warunki pola walki, aby osign jej cel przy jak najmniejszych stratach wasnych. Zesp autorski niniejszego podrcznika sdzi, e opracowanie to bdzie pomocne w rozwizywaniu zoonych problemw przyszego pola walki. Jest te naukow wykadni, interpretacj i rozwiniciem treci oglnotaktycznych zawartych zapisw Regulaminu Dziaa Taktycznych. Wyraamy przekonanie, e podrcznik pozwoli lepiej zrozumie i stosowa w dziaalnoci szkoleniowej zapisy regulaminowe. Autorzy s przekonani, e podrcznik bdzie szeroko wykorzystywany w dziaalnoci dydaktycznej i naukowo-badawczej nie tylko w Akademii Obrony Narodowej, lecz rwnie w innych uczelniach, dowdztwach i sztabach, przyczyniajc si do wzbogacenia i rozwoju wiedzy oglnotaktycznej.

Rozdzia I. OGLNA CHARAKTERYSTYKA TAKTYKI Po zakoczeniu lektury tego rozdziau Czytelnik powinien potrafi: 1. 2. 3. 4. 5. Zdefiniowa pojcie i przedstawi istot taktyki. Omwi wpyw rodkw walki i struktur organizacyjnych wojsk ldowych na taktyk. Przedstawi struktur taktyki. Wyjani pojcie "stay czynnik taktyczny". Rozumie kryteria naukowoci taktyki. 1.1. Pojcie i historia taktyki aktyka stanowi jedn z trzech czci skadowych sztuki wojennej. Usytuowana jest na najniszym poziomie sztuki wojennej za strategi oraz sztuk operacyjn. W przeszoci decydowaa ona o realizacji celw strategii, wspczenie sztuki operacyjnej. Istniej pogldy, z ktrych jeden - traktuje taktyk jako najstarsz, pierwotn dziedzin sztuki wojennej (np.: K. Noko, T. Wjcik), oraz drugi, akcentujcy znaczenie strategii (np.: H. Jomini, S. Rola-Arciszewski, S.Mossor, A. Beaufre) 1 . Niekiedy wyraano te wtpliwoci co do susznoci, takiego jednoznacznego podejcia do tego problemu. Wojna bowiem nawet w najbardziej pierwotnej postaci miaa zarwno wymiar strategiczny, jak i taktyczny. Wynika to z tego, e kade dziaanie, w tym take wojna, ma zawsze swoj strategi (okrelanie celw) i taktyk (sposb wykonania). Naleaoby, wic traktowa taktyk jako jeden z dwch (obok strategii) najstarszych dziaw sztuki wojennej. Sens oglny pojcia taktyka zawiera definicja W. Kopaliskiego 2 ujmujca j jako, metod postpowania, umiejtno uywania rozporzdzalnych si dla osignicia zamierzonych celw. Wedug H. Jominiego - taktyka jest sztuk uycia wojsk w decydujcym punkcie teatru wojny, do ktrego doprowadza wojska strategia. Natomiast F. Foch utosamia taktyk z dowodzeniem wojskami w czasie walki. W aspekcie wojskowym, wedug wspczesnych pogldw,

1 2

Por. S. KOZIEJ, Struktura i ewolucja sztuki wojennej, Myl Wojskowa 1994, nr 1, s. 14. W. KOPALISKI, Sownik wyrazw obcych i zwrotw obcojzycznych, Warszawa 1985, s. 416.

taktyka obejmuje - teori i praktyk przygotowania i prowadzenia walki przez pododdziay, oddziay i zwizki taktyczne rnych rodzajw wojsk, sub i si zbrojnych. I to zajmowanie si najniszymi ogniwami si zbrojnych - od druyny, poprzez pluton, kompani, batalion, puk, brygad i dywizj jest jednym z jej wyrnikw w stosunku do najbliszej jej pod wzgldem usytuowania w sztuce wojennej - tj. do sztuki operacyjnej 3 . Drugi wyrnik to sposb podejcia do rozpatrywanych problemw. W taktyce punktem wyjcia do rozwaa s rodki, ktrymi si dysponuje i do nich, do ich moliwoci okrela si stosowne cele i zadania. Jest to okrelenie realnych zada dla si, ktrymi si dysponuje. W sztuce operacyjnej natomiast do celw i zada dobiera si niezbdne siy i rodki tworzc odpowiednie struktury organizacyjne i zgrupowania 4 . S. Mossor uwaa, e rnica midzy dziaaniem taktycznym i operacyjnym nie tkwi wycznie w skali (liczbie zaangaowanych si), cho i to ma znaczenie, ale take w strukturze dziaania. W taktyce wystpuje jedno celu, czasu, i miejsca dziaania, w operacjach za typowa jest jedno celu, ale rozdzielno czasu i miejsca. Teoretyk ten przestrzega przed przenoszeniem procedur operacyjnych na szczeble taktyczne. Wedug niego na szczeblach operacyjnych dominuje manewr, w taktyce za - walka, starcie zbrojne z przeciwnikiem 5 . S. Koziej twierdzi, e zadania taktyki, sztuki operacyjnej i strategii s w swej istocie podobne. Rni si oczywicie treci i charakterem, ale na wszystkich szczeblach dotycz przede wszystkim sposobw jak najskuteczniejszego przygotowania i prowadzenia dziaa zbrojnych z uwzgldnieniem konkretnego przeciwnika i warunkw ewentualnego pola walki 6 . Istota taktyki polega na przygotowaniu i prowadzeniu walki oglnowojskowej lub walki tylko danego rodzaju wojsk (np. samodzielna walka artylerii, obrony przeciwlotniczej, wojsk inynieryjnych itp.). Najczciej celem walki wojsk ldowych bdzie rozbicie taktycznego zgrupowania przeciwnika i utrzymanie lub te opanowanie rejonu czy obiektu o znaczeniu taktycznym lub operacyjnym. Wspczenie walka prowadzona bdzie w poczeniu wysikw wszystkich rodzajw wojsk przy aktywnym wsparciu lub udziale lotnictwa, a na wybrzeu - marynarki wojennej. Std mwic o strukturze taktyki naley podkreli jej due zrnicowanie wewntrzne 7 . Obejmuje ona taktyki rodzajw si zbrojnych,
3

Por. Z. CIBIOREK, Zaoenia i zasady wspczesnej sztuki operacyjnej i taktyki, AON, Warszawa 1991, s. 6. 4 Tame, s. 6. 5 Por. S. KOZIEJ, Struktura...op. cit., s. 22. 6 Tame, s. 23. 7 Por. S. KOZIEJ, Podstawy sztuki wojennej, AON, Warszawa 1992, s. 10.

te za odpowiednio dziel si na taktyk ogln danego rodzaju si zbrojnych i taktyki rodzajw wojsk. Dalej wyrnia si taktyk pojedynczego onierza, pododdziau, oddziau i zwizku taktycznego, a wszystko to poprzedzaj podstawy taktyki, jako swoiste wprowadzenie i uoglnienie do powyszych elementw struktury taktyki. Ponadto wyrni mona take taktyki walk rodowiskowych (taktyka walki ldowej, powietrznej, morskiej, kosmicznej) i midzyrodowiskowych (taktyka walki powietrzno-ldowej, przeciwpo- wietrznej, przeciwchemicznej), a take taktyk walki partyzanckiej, taktyk dziaa nieregularnych czy taktyk wojsk obrony terytorialnej. Historia taktyki nieodcznie wie si z rozwojem ludzkoci, a jej rozwj i zmiany nastpoway i nastpuj w cisym powizaniu z ilociowym i jakociowym rozwojem rodkw walki. Pocztkw taktyki naley doszukiwa si w staroytnoci. Dokumentuj to dziea wodzw i pisarzy staroytnego wiata w tym Chin (Sun-Tsy - Ksiga manu z XII-III w p.n.e. i Wu-Tsy - Ksigi wojny z 381 r. p.n.e.) 8 . Wanie Sun-Tsy, wystpowa m.in. przeciwko szablonowi w taktyce, dajc prowadzenia rnorodnych form walki w zalenoci od zaistniaej sytuacji. Uwaa on, e w taktyce najwaniejsza jest walka i manewr, w tym taktyczny. On to wprowadzi jako pierwszy okrelenie "napad ogniowy" - wyrniajc jego pi odmian 9 . Kolejny etap rozwoju taktyki, ktry naley podkreli - to etap grecki. Wanie od pochodzcego z jzyka greckiego wyrazu "taktike" wywodzi si termin "taktyka". Wwczas oznaczao to dosownie tyle co - ukada, porzdkowa, ustawia w szyku bitewnym 10 . Istniao wwczas rozdzielenie funkcji strategii i taktyki, sprowadzajce si do tego, e spraw tej pierwszej byo doprowadzenie do bitwy i wykorzystanie jej wyniku, natomiast ta druga zajmowaa si przeprowadzeniem bitwy i jej wygraniem. Przez wiele wiekw dominowaa w taktyce koncepcja walki wrcz, prowadzonej w szykach zwartych (grecka falanga, rzymski manipu). Zdecydowany przeom nastpi z chwil masowego wprowadzenia broni palnej (XVI w.). Bro strzelecka spowodowaa powstanie taktyki linearnej, potem kolumnowo-tyralierskiej. Rozwj broni palnej, w tym wprowadzenie broni maszynowej, powstawanie masowych armii, powodowao e walka stawaa si coraz bardziej zoona i jej rozczonkowanie obejmowao coraz wiksze przestrzenie. W czasie pierwszej wojny wiatowej pojawiy si nowe trendy: ugruntowaa si operacja jako system bojw i bitew prowadzonych rnymi siami, w rnym miejscu i czasie, ale pod jednym dowdztwem i dla osignicia jednego celu; uksztatowaa si obrona pozycyjna w skali operacyjnej i taktycznej; na polu walki pojawiy si czogi i samoloty;

8 9

Niekiedy spotyka si pisowni - Sun-Tzu i Wu-Tzu (przyp. autora). Por. L. WYSZCZELSKI, Historia myli wojskowej staroytnoci i redniowiecza, AON, Warszawa 1991, s. 11. 10 S. KOZIEJ, Struktura ... op. cit., s. 17.

10

udoskonalono inne rodzaje uzbrojenia i sprztu wojskowego oraz rozpocz si proces motoryzacji wojsk ldowych. Badania dziaa wojennych z koca XIX i pocztku XX wieku, w szczeglnoci pierwszej wojny wiatowej i wojny domowej w Rosji, ujawniy jakociowe rnice midzy dziaaniami operacyjnymi armii i frontu a dziaaniami taktycznymi zwizkw typu korpus i dywizja. Wskazywao to na konieczno wydzielenia zagadnie przygotowania i prowadzenia operacji w samodzieln dziedzin sztuki wojennej. Wwczas pojawia si sztuka operacyjna 11 jako skadowa sztuki wojennej, porednia midzy strategi i taktyk. W okresie midzywojennym najwikszy wkad w rozwj taktyki wojsk ldowych wniosy teorie i koncepcje zwizane z uyciem i dziaaniem nowych rodzajw wojsk, tj. wojsk pancernych i zmechanizowanych oraz wojsk powietrznodesantowych. Szczeglne znaczenie w tym zakresie miay prace takich teoretykw jak I.F.C.Fuller, B.H.Liddell Hart, L.R.Eimansberger, H.Guderian, M.N.Tuchaczewski. O przyszej wojnie oraz zwizanymi z ni dziaaniami taktycznymi pisali rwnie polscy teoretycy, midzy innymi W.Sikorski, S.Mossor, J.Rommer, S.RolaArciszewski, S.Rowecki. Tu wypada podkreli fakt specjalizacji zwizanej z powstawaniem nowych rodzajw wojsk. Kady z nich wyrnia si, przynajmniej czciowo, swoistymi zasadami prowadzenia dziaa bojowych, mia wic swoj taktyk. W ten sposb uksztatoway si taktyki rodzajw wojsk. Postpujca zoono walki oraz coraz bardziej skomplikowane problemy wsplnego dziaania rnych rodzajw wojsk powodoway potrzeb tworzenia zasad dziaania broni poczonych. Tak powsta - jak stwierdzi S. Koziej, jakociowo nowy dzia taktyki, zajmujcy si walk prowadzon przez formacje broni poczonych, obecnie nazywanych u nas oglnowojskowymi z udziaem rnych rodzajw wojsk i si zbrojnych. To wszystko uzasadniao wyrnienie niszej i wyszej taktyki w danym rodzaju si zbrojnych. Jak stwierdza J. Sikorski, taki podzia wprowadzi ju J.Guibert. 12 Uwaa on, e wielka taktyka - w odrnieniu od taktyki poszczeglnych rodzajw wojsk - zajmowa si powinna dziaaniami dywizji, ktre wanie byy formacjami broni poczonych. Podobny podzia na taktyk wielk i taktyk nisz (elementarn) stosowa ju H.Jomini, aczkolwiek wielka taktyka w jego rozumieniu to raczej poprzedniczka obecnej sztuki operacyjnej ni uoglnionej taktyki 13 . Taka struktura taktyki oglnej utrzymuje si do dzi. Na najniszym poziomie jest taktyka dziaania pojedynczego onierza i formacji jednorodnych, jakimi s pododdziay. Kolejny poziom to taktyka oglna
11

Termin ten zaproponowa rosyjski teoretyk wojskowy A. SWIERZYN w poowie lat dwudziestych XX wieku (przyp. autora - za S. KOZIEJEM, Struktura ...op. cit., s.20) 12 S. KOZIEJ, Struktura ...op. cit., s. 18. 13 Tame, s. 18

11

dotyczca dziaania oddziaw i zwizkw taktycznych, czyli formacji broni poczonych. Jak zauwaa B.Chocha taktyka kadego z rodzajw wojsk, wynikajca gwnie z uzbrojenia, jakim one dysponuj, odzwierciedla prawidowoci rzdzce ich walk, okrela ich rol i przeznaczenie, a take sposb ich wykorzystania i wspdziaania z innymi rodzajami wojsk. Natomiast taktyka oglna to swoista klamra, spinajca na szczeblu rodzaju si zbrojnych, taktyki poszczeglnych rodzajw wojsk 14 . W latach trzydziestych powstaa w Zwizku Radzieckim teoria gbokiej walki (boju). Zakadaa ona, e wczesne rodki raenia zastosowane w skali masowej umoliwiaj jednoczesne oddziaywanie ogniem i uderzeniami wojsk na ca gboko taktycznego ugrupowania przeciwnika. Istota tej teorii polegaa na rwnoczesnym wykonaniu uderze wojskami oraz ogniem na przedni skraj, stanowiska ogniowe artylerii i odwody przeciwnika w celu uniemoliwienia mu przeciwdziaania w czasie walki w gbi jego ugrupowania. W peni odpowiadaa ona moliwociom wojsk, w tym zwaszcza nowym ich rodzajom (wojska pancerne, powietrzno-desantowe i lotnictwo). Midzywojenne teorie taktyczne poddane zostay surowej weryfikacji podczas dziaa bojowych w trakcie drugiej wojny wiatowej. Jednoczenie praktyczne dowiadczenia bojowe zrodziy zapotrzebowanie na nowe doskonalsze teorie. Dziaania wojenne wymusiy burzliwy rozwj taktyki w czasie drugiej wojny wiatowej. Dotyczyo to szczeglnie efektywnych sposobw przeamywania obrony zawczasu przygotowanej, rozwinicia powodzenia taktycznego, pokonania z marszu porednich rubiey obronnych, pocigu, forsowania rzek, okrania i niszczenia okronych zgrupowa przeciwnika, prowadzenia aktywnej i trwaej obrony. Dowiadczenia wojenne byy podstaw i punktem odniesienia rozwoju taktyki w okresie powojennym. Do poowy lat pidziesitych zajmowano si gwnie badaniem i wzbogacaniem dowiadcze drugiej wojny wiatowej, doskonaleniem stosowanych w niej sposobw prowadzenia dziaa bojowych z uwzgldnieniem zmian w organizacji wojsk i ich technicznym wyposaeniem. Rewolucyjne zmiany w taktyce nastpiy z chwil wprowadzenia od poowy lat pidziesitych na potencjalnym polu walki broni jdrowej. Dominujc do koca lat osiemdziesitych waciwoci dziaa bojowych byo prowadzenie ich z uyciem tej broni lub w warunkach groby jej uycia. Pierwszy model dziaa bojowych, obowizujcy od pocztku lat szedziesitych, oparty by na koncepcji eksponowania roli broni jdrowej w rozstrzyganiu wszelkich zada na polu walki. Istota walki w tym modelu zasadzaa si na zaoeniu, e "bro jdrowa prawie wszystko zaatwi". Gwnym elementem walki byo raenie jdrowe. Pozostae elementy
14

B.CHOCHA, Rozwaania o taktyce, Warszawa 1982, s. 19-20.

12

(ogie konwencjonalny, uderzenia wojsk, oddziaywanie informacyjne itp.) zostay mu podporzdkowane. W tym modelu podstawowym rodzajem dziaa taktycznych byy dziaania zaczepne, obejmujce pokonanie obrony przeciwnika, izolacj jego odwodw lub rozbicie ich w boju spotkaniowym bd pocigu. W realizacji kadego z zada zaczepnych najwaniejsz rol przypisywano broni jdrowej. Zakadano, e uderzenia jdrowe zapewni szybkie tempo pokonania obrony przeciwnika (z zasady z marszu) siami pancernych i zmechanizowanych zwizkw taktycznych, wspartych dziaaniem innych rodzajw wojsk i sub. Bj spotkaniowy traktowano przede wszystkim jako skadow dziaa taktycznych wojsk ldowych realizowanych w ramach tzw. izolacji pola walki. W dziaaniach ofensywnych zamierzano obezwadni podchodzce odwody broni jdrow, uderzeniami lotnictwa i dziaaniem desantw powietrznych w celu niedopuszczenia ich w stref walki pierwszorzutowych oddziaw i zwizkw taktycznych, a jeeli w t stref ju weszy przewidywano ich rozbicie uderzeniami wojsk pancernych i zmechanizowanych z marszu. Dziaania obronne traktowano w tym modelu jako wymuszony i tymczasowy rodzaj dziaa bojowych. Drugi model oparty by na koncepcji relatywnego uycia broni jdrowej. Jej zaoeniem byo to, e adna ze stron biorcych udzia w wojnie nie uzyska do chwili jej rozpoczcia, ani w czasie jej trwania, decydujcej przewagi technologicznej, majcej uniemoliwi stronie przeciwnej wykonanie odwetowego uderzenia jdrowego. Przewidywano, e w takiej sytuacji powszechne stosowanie broni jdrowej w skali strategicznej i operacyjnej nie zapewni osignicia celw walki zbrojnej. W wietle tego zaoenia podane stao si prowadzenie dziaa bojowych z ograniczonym stosowaniem broni jdrowej lub nawet bez jej stosowania. W modelu tym zakada si, e w walce wzrasta rola rodkw konwencjonalnych i innych - poza broni jdrow - rodzajw broni masowego raenia. Istota walki w tym modelu komplikuje si w porwnaniu z poprzednim. Zwycistwo zaley ju od wielu, wzajemnie powizanych czynnikw. Jednoczenie model ten zawiera jakby dwie koncepcje walki: jdrow i konwencjonaln, w ktrych obowizuj jednakowe zasady prowadzenia dziaa bojowych. Zapewnia on pynne przechodzenie od dziaa konwencjonalnych do jdrowych. Zasadnicz cech tego modelu dziaa byo poszukiwanie optymalnego kompromisu midzy dwiema sprzecznymi tendencjami, tj. deniem do koncentracji si i rodkw dla stworzenia przewagi oraz koniecznoci rozrodkowania wojsk wobec staego zagroenia ich broni jdrow. Dziaania zaczepne polegaj na synchronizacji uderze jdrowych z systemem ognia w zdecydowanym, cigym oraz szybkim uderzeniem pancernych i zmechanizowanych zwizkw taktycznych, wspartych dziaaniami lotnictwa, migowcw bojowych, desantw powietrznych i oddziaw wydzielonych w celu uniemoliwienia przeciwnikowi utworzenia cigego frontu obrony i tym samym uniknicia czoowego przeamywania jego obrony. Stopniowo w

13

tym okresie zaczyna si przywizywa coraz wiksz wag do dziaa obronnych. W latach osiemdziesitych rozpoczo si ksztatowanie kolejnego, perspektywicznego modelu walki, uwzgldniajcego koncepcj alternatywnego uycia broni jdrowej w przyszych dziaaniach bojowych. Model ten opiera si na zaoeniu, e nowe rodki walki dorwnywa bd pod wzgldem moliwoci raenia niewielkim adunkom broni jdrowej. Uwzgldnia si ponadto, e jej stosowanie powoduje niebezpieczne dla dalszego ycia caej ludzkoci zniszczenia ekologiczne. Wedug tej koncepcji decydujce znaczenie dla przebiegu walki mie bd - obok selektywnego uycia broni jdrowej - dziaania prowadzone w nowych rodowiskach (w eterze, w przestrzeni kosmicznej), oddziaywanie na psychik oraz uycie konwencjonalnej broni precyzyjnej. Nowa sytuacja polityczno-militarna jaka powstaa w Europie w ostatnich latach (a szczeglnie rozpad Ukadu Warszawskiego), wymusia odejcie od koncepcji wojny jdrowej na rzecz wojny konwencjonalnej z wykorzystaniem coraz doskonalszych broni. Mona przewidywa, e w nadchodzcych latach decydujcy wpyw na model walki wojsk ldowych wywiera bdzie elektronizacja i automatyzacja procesw walki zbrojnej oraz powszechniejsze wprowadzenie do wojsk ldowych nowych generacji sprztu opancerzonego, migowcw, broni precyzyjnej i rodkw oddziaywania elektronicznego. Powodowa to bdzie stopniowe przeksztacanie si dziaa ldowych w powietrzno-ldowe i ogniowo-elektroniczne, co naley uzna za najistotniejsz tendencj przeobrae w taktyce wojsk ldowych w perspektywnie XXI wieku. Te zachodzce na przestrzeni wiekw przemiany taktyki zachoway najwaniejsz i najbardziej podstawow zasad taktyki, nazwan przez Fullera "staym czynnikiem taktycznym". Gosi ona, e naley wojowa tak, aby ponoszc samemu jak najmniejsze straty, zada jednoczenie przeciwnikowi jak najwiksze 15 . 1.2. Taktyka jako specjalno naukowa Sztuka wojennna, dzieli si na specjalnoci naukowe, ktrych wyrnikiem jest przedmiot bada. Przedmiotem bada taktyki jest walka (bj) prowadzona w skali od pojedynczego onierza do zwizku taktycznego.

15

Patrz F.SKIBISKI, Rozwaania ..., op.cit., s. 233. 16. Wielka Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1974, t. 7, s. 644.

14

Aby mwi o naukowym statusie taktyki jako specjalnoci naukowej naley zastanowi si czy spenia ona obowizujce wspczenie kryteria naukowoci. Do tych kryteriw zalicza si 16 : - postpowanie zgodne z metodami naukowymi, to jest takimi, ktre zapewniaj racjonalny dobr, ukad i merytoryczn poprawno czynnoci; - jzyk pozalajcy cile i jednoznacznie formuowa wyniki prac badawczych, gwarantujce ich sprawdzalno i konfrontacj z istniejcymi pogldami; - dostateczne uzasadnienie, pozwalajce przyj je za pewne lub w duym stopniu prawdopodobiestwa; - zewntrzn niesprzeczno zbioru twierdze, ich uporzdkowanie w systemy naukowe; - krytycyzm wobec wszystkich wypowiadanych tez, potrzeb ustawicznego sprawdzania, korygowania, rewidowania i rozbudowy istniejcych systemw wiedzy; - twrczy charakter rezultatw pracy wczony do ju istniejcego dorobku. Taktyka te kryteria spenia i dlatego mwic o tej dziedzinie sztuki wojennej naley widzie j jako teori walki oraz jako praktyk walki, praktyczn dziaalno dowdcw, sztabw i wojsk zwizkw taktycznych, oddziaw i pododdziaw podczas wykonywania zada bojowych. Jako specjalno naukowa taktyka spenia dwie funkcje. Po pierwsze - bada walk w ogniwie pododdziau, oddziau i zwizku taktycznego, wykrywa prawidowoci i formuuje hipotezy, twierdzenia i zasady. Jest to aspekt teoretyczny. Po drugie - na tej podstawie wypracowuje reguy praktycznego postpowania w walce, ktre nastpnie s umiejscawiane w treci odpowiednich dokumentw normatywnych. Taktyka jako specjalno teoretyczno-praktyczna speni swoj rol w stosunku do praktyki wojskowej wwczas, gdy prawidowo wyjani procesy walki i zaprojektuje optymalne sposoby jej przygotowania i prowadzenia. Nas szczeglnie interesuje taktyka oglna. Naley stwierdzi, e taktyka oglna jako nauka - czyli inaczej mwic teoria i praktyka przygotowania i prowadzenia dziaa bojowych - ma stosunkowo niedug histori. Wielu teoretykw rozwaajc historyczne ksztatowanie si taktyki zaznacza, e na pocztku istniaa jednolita taktyka, ktr wedug stosowanych wspczenie podziaw nazwa moemy - taktyk ogln wojsk ldowych. Powstawanie nowych rodkw walki przyczynio si do powstawania taktyki oglnej, jako nowego dziau taktyki.
16

Wielka Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1974, t. 7, s. 644

15

Przedmiotem bada teorii taktyki oglnej (w tym take taktyki oglnej wojsk ldowych) s dziaania taktyczne. Wytworem tych bada jest system wiedzy o dziaaniach taktycznych, zwaszcza za teoria walki (boju). Jest ona oparta na swoistych dla taktyki zaoeniach ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych. Z punktu widzenia zawartoci teorii naukowej (w sensie oglnym) moemy wyrni w jej treci trzy warstwy, wzajemnie powizane ze sob: opisow, wyjaniajc i metateoretyczn. Warstwa opisowa teorii zawiera opisy obserwowalnych przedmiotw lub zjawisk. Warstwa wyjaniajca dotyczy formuowania przyczynowego (funkcjonalnego) zwizku midzy dwoma lub wicej obserwowalnymi faktami. W wyjanianiu mamy do czynienia z przyczyn (zmienna niezalena) i skutkiem (zmienna zalena), polega ono na ustaleniu zwizku midzy wystpujcymi zmiennymi. Ostatni warstw teorii naukowej jest warstwa metateoretyczna. Stanowi j rne rodzaje twierdze. Najniszy poziom tej warstwy tworz twierdzenia metodologiczne, dotyczce metod empirycznych stosowanych w badaniach naukowych. Kolejny nieco wyszy poziom tworz twierdzenia zwane "reguami korespondencji teorii", tj. reguami tworzenia systemu hipotez i modeli, wbudowanych w warstwie wyjaniajcej. Najwyszy poziom warstwy metateoretycznej tworz twierdzenia filozoficzne: epistemologiczne i ontologiczne. Pierwsze - dotycz moliwoci i warunkw uzyskania "prawdziwej" wiedzy czy informacji; drugie za - natury i struktury badanej rzeczywistoci. Tak wic zaoenia ontologiczne taktyki s to najoglniejsze twierdzenia dotyczce dziaa taktycznych. Ich zadaniem jest zapewnienie spjnoci wewntrznej teorii taktyki poprzez "wizanie" jej skadowych czy warstw, jak rwnie powizanie tej teorii z praktyk. Stanowic rdze teorii, zaoenia ontologiczne ustalaj systemowe znaczenie podstawowych poj taktyki i w konsekwencji - specyficzny dla niej jzyk obserwujcy. Przedstawiaj sob ukad praw, hipotez oglnych i definicji opisanych w jzyku taktyki. Dotycz one: definicji taktyki, definicji przedmiotu bada i jego oglnej ontologicznej charakterystyki oraz zwizkw walki (boju) z elementami jej otoczenia. Natomiast zaoenia epistemologiczne taktyki dotycz: oceny wartoci poznawanych twierdze; wiarygodnoci ich w wietle teorii prawdy; sprze teorii z dowiadczeniem bojowym; roli teorii w poznaniu dziaa taktycznych; zagadnie przyczynowoci i determinizmu oraz problematyki czynnikw obiektywnych i subiektywnych. Z kolei zaoenia metodologiczne daj odpowied na pytanie, jak uzasadni przejcie od obserwacji do teorii. Stanowi one system metod i procedur badawczych, niezbdnych do uzasadnienia i sprawdzenia stwierdze ontologicznych. Zwizane z elementarnymi skadnikami rzeczywistoci pola walki skadaj si one na system wiedzy oglnotaktycznej.

16

W procesie bada naukowych taktyki wykorzystuje si gwnie nastpujce metody badawcze: w badaniach empirycznych modelowanie oraz badanie sdw; obserwacj, eksperyment,

- w badaniach teoretycznych: analiz, syntez, abstrahowanie, porwnanie, uoglnienie, wnioskowanie i metody heurystyczne. Wspczesna taktyka, jako dyscyplina teoretyczno-praktyczna, ma do spenienia dwie grupy zada zwizanych z przygotowaniem dowdztw, sztabw i wojsk do prowadzenia walki zbrojnej w skali taktycznej. Pierwsza grupa zada ma charakter wyjaniajcy. Wyrnia si w niej dwa etapy wyjanienia: na poziomie empiryczno-teoretycznym i teoretycznym. Na pierwszym z nich, gromadzc wiedz o dziaaniach bojowych, taktyka (taktyka oglna) powinna da rzetelny opis wynikw tych bada w formie zda sprawozdawczych (protoklarnych), za na poziomie teoretycznym - uoglni zebrane wyniki obserwacji i eksperymentw, przedstawi je w formie zda oglnych, opisujcych prawidowoci warunkujce jego przebieg i wynik walki. Druga grupa zada ma charakter projektujcy. Dotycz one przede wszystkim okrelania nowych i doskonalenia istniejcych zasad i sposobw prowadzenia dziaa bojowych w skali taktycznej, z uwzgldnieniem zmian rodkw i warunkw walki. Uoglniajc mona stwierdzi, e taktyka nie jest w stanie wypracowa gotowych rozwiza odpowiadajcych kadym warunkom walki zbrojnej szczebla taktycznego. Wskazuje ona jedynie podstawowe warunki, jakie musz by spenione, aby prawdopodobiestwo osignicia sukcesu byo jak najwysze.

Pytania kontrolne: 1. 2. Wymieni elementy skadowe sztuki wojennej. Uzasadni celowo lub jego brak wyodrbnienia taktyki piechoty grskiej, taktyki piechoty zmechanizowanej i taktyki piechoty zmotoryzowanej. Jakie ostatnio nastpiy zmiany w prowadzeniu dziaa taktycznych? Wymieni i omwi kryteria naukowoci taktyki. Przedstawi zaoenia ontologiczne taktyki.

3. 4. 5.

17

Rozdzia II. CHARAKTERYSTYKA DZIAA TAKTYCZNYCH Wnikliwe zapoznanie si z treci tego rozdziau podrcznika powinno gwarantowa Czytelnikowi: 1. 2. Znajomo i rozumienie podstawowych terminw z teorii sztuki wojennej oraz zasad walki. Zrozumienie wpywu elementarnych czynnikw walki na osignicie jej celu kocowego przy jak najmniejszych stratach wasnych i moliwie najkrtszym czasie. Nakrelenie obrazu przyszego pola walki. 2.1. Podstawowe terminy rowadzenie wojny to realizowanie przez walczce strony rnorodnych dziaa dyplomatycznych, politycznych, gospodarczych, militarnych i innych, zmierzajcych do wymuszenia na przeciwniku okrelonych zachowa, zgodnych z zaoonymi celami wojny. Szczegln rol w realizacji tych celw speniaj zbrojne dziaania wojenne. Prowadzone s one przez siy zbrojne walczcego pastwa i obejmuj wszelkie dziaanie tych si w czasie wojny. Wojska ldowe mog prowadzi zbrojne dziaania wojenne jako dziaania operacyjne lub dziaania taktyczne (dziaania bojowe). Podzia ten wynika ze szczebla, ktry realizuje te dziaania. Dziaania operacyjne prowadz zwizki operacyjne i operacyjnotaktyczne. W pojciu tym mieszcz si trzy podstawowe dziaania realizowane przez ten szczebel: 1.) pogotowie operacyjne; 2.) przegrupowanie operacyjne; 3.) operacja (w tym bitwa). Pogotowie operacyjne jest now kategori, wyrnian w teorii sztuki wojennej 1 . Pojcie to obejmuje rnorodne dziaania majce na celu podwyszenie, utrzymanie i odtwarzanie zdolnoci oraz gotowoci bojowej. W okresie poprzedzajcym konflikt zbrojny moe obejmowa: utrzymywanie gotowoci bojowej w miejscu staej dyslokacji, osiganie wyszych stanw gotowoci bojowej i rozwijanie mobilizacyjne. W czasie dziaa wojennych moe to by pobyt w rejonach zerodkowania (wyjciowych, odtwarzania zdolnoci bojowej itp.) lub osona operacyjna na kierunkach biernych. Przegrupowanie operacyjne to zmiana ugrupowania lub obszaru rozmieszczenia zwizku operacyjnego (operacyjno-taktycznego). Szczeglnym rodzajem przegrupowania jest rozwinicie operacyjne - przyjcie ugrupowania do pierwszej operacji.
1

3.

S. KOZIEJ, Teoria sztuki wojennej, Warszawa 1993, s. 16.

19

Operacja to starcie zbrojne z przeciwnikiem w skali operacyjnej. Stanowi zesp bitew oraz dziaa operacyjnych i taktycznych (bojowych) niszego szczebla, powizanych ze sob przez wsplny cel, miejsce i czas. Ze wzgldu na cele operacje mog by obronne, zaczepne, odwrotowe, rajdowe i specjalne; ze wzgldu na szczebel operacyjny - korpune lub grupy operacyjnej. Operacj moe by jedna bitwa lub kilka bitew. Bitwa jest podstawow czci operacji. Stanowi skupione w czasie i przestrzeni starcie si gwnych zwizkw operacyjnych lub zwizkw operacyjno-taktycznych walczcych stron. Bitwy mog by obronne lub zaczepne, w tym spotkaniowe. W taktyce istniej podobne co do swej istoty podstawowe kategorie pojciowe, przy czym: dziaaniom operacyjnym odpowiadaj dziaania taktyczne, operacji - walka, bitwie - bj, przegrupowaniu - przemieszczanie. W taktyce najoglniejsz kategori s dziaania taktyczne /dziaania bojowe 2 / rozumiane jako wszelkie dziaania zwizkw taktycznych, oddziaw i pododdziaw wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej na polu walki. Obejmuj walki, w tym boje, przemieszczanie i rozmieszczanie wojsk. Gwn kategori dziaa taktycznych jest walka (bj), ktra jest starciem zbrojnym z przeciwnikiem w skali taktycznej. Stanowi zorganizowane w czasie i przestrzeni bezporednie fizyczne i informacyjne oddziaywanie na przeciwnika. Podstawowymi rodzajami walki s obrona i natarcie. Ze wzgldu na sposb wykonania zada wyrnia si ponadto wycofanie, rajd oraz dziaania desantowe, specjalne i nieregularne. Przyjcie przez Rzeczypospolit Polsk doktryny obronnej powoduje, e obrona jako rodzaj walki zyskuje na znaczeniu. Jest ona zamierzonym lub wymuszonym rodzajem walki prowadzonej w celu udaremnienia lub odparcia uderze wojsk przeciwnika, zadania im maksymalnych strat oraz utrzymania zajmowanego pasa (rejonu, pozycji, obiektw). Na szczeblu taktycznym czstym zjawiskiem bdzie przechodzenie wojsk z obrony do drugiego podstawowego rodzaju walki - natarcia. Jest ono zamierzonym rodzajem walki prowadzonej w celu rozbicia wojsk przeciwnika i odzyskania (opanowania) zajmowanego przez niego rejonu (pozycji, obiektw). Te dwa rodzaje walki bd si nawzajem przeplata i uzupenia. W toku ich realizacji mog wystpi: wycofanie, rajd, dziaania desantowe, dziaania nieregularne, przemieszczanie, rozmieszczanie. Wycofanie jest rodzajem walki prowadzonej w celu zerwania kontaktu bojowego z przeciwnikiem, a gwnie uchylenia si od starcia w niekorzystnej sytuacji. Przez zorganizowane i sprawnie prowadzone
2

Pojcia te mog by uywane zamiennie.

20

wycofanie wojska mog zaj dogodniejsze rubiee do kontynuowania walki, jak rwnie dokona zamierzonego wcignicia przeciwnika w stref wasnego skutecznego ognia. Wycofanie wykonuje si zawsze na rozkaz lub za zgod przeoonego. Istotnym dla skutecznoci prowadzonych dziaa taktycznych jest znajdowanie si wojsk w odpowiednim miejscu i czasie w gotowoci do realizacji okrelonych zada. Osign to mona poprzez poprawne przemieszczanie wojsk i sprawne ich rozmieszczanie. Rajd to rodzaj walki polegajcej na wtargniciu w gb ugrupowania przeciwnika i wykonaniu tam zada wspierajcych dziaania si gwnych. Do zada tych mona zaliczy: zwalczanie szczeglnie wanych si i rodkw przeciwnika, opanowywanie i utrzymywanie okrelonych rejonw (pozycji, obiektw), walk z odwodami przeciwnika. Dziaania desantowe to przemieszczanie drog powietrzn lub morsk okrelonego zgrupowania wojsk w celu stworzenia ognisk walki na terenie opanowanym przez przeciwnika. Charakter tych dziaa sprawia, e zadania realizowane przez wojska biorce udzia w desancie s podobne jak wojsk w toku rajdu. Dziaania nieregularne prowadzone s przez przygotowane ju w czasie pokoju bd doranie tworzone w czasie wojny oddziay i pododdziay, stosujce specyficzne sposoby walki w celu zwalczania i dezorganizacji poczyna przeciwnika na obszarze przez niego opanowanym. Najczciej stosowanymi formami s: napady, zasadzki, dziaania dywersyjne i dezinformacyjne. Przemieszczanie to wszelkie ruchy wojsk w skali taktycznej wykonywane w celu utworzenia w innym rejonie zamierzonego ugrupowania bojowego lub koncentracji si i rodkw. Obejmuje marsze wojsk oraz ich przewozy transportem kolejowym, powietrznym i wodnym. Rozmieszczenie to stacjonowanie wojsk w garnizonach oraz pobyt w rejonach zerodkowania (wyjciowych, odpoczynku) z zachowaniem odpowiedniego stopnia (poziomu) gotowoci bojowej. Celem dziaa taktycznych jest zwycistwo nad przeciwnikiem. Osiga si go przez umiejtne czenie w jeden spjny system elementarnych czynnikw walki jakimi s: raenie, ruch i informacja. Decydujc rol wrd nich spenia precyzyjne raenie, ktre jest destrukcyjnym oddziaywaniem na siy i rodki przeciwnika. Wspczenie mona wyrni raenie ogniowe, elektroniczne i psychologiczne. Jednak podstawowym czynnikiem raenia nadal jest ogie. Umoliwia on raenie obiektw przeciwnika, dezorganizowanie jego poczyna i osiganie zaoonych celw taktycznych. Raenie ogniowe jest zorganizowanym oddziaywaniem na przeciwnika rnymi rodzajami rodkw ogniowych w celu pozbawienia go zdolnoci do prowadzenia skutecznych dziaa bojowych. Wyrnia si: ogie pododdziaw piechoty i czogw, wsparcie ogniowe wojsk oraz ogie przeciwlotniczy.

21

Ogie pododdziaw piechoty i czogw odgrywa gwn rol w walce (boju). Jest najbardziej skutecznym rodzajem ognia w bezporednim starciu z przeciwnikiem. Powinien by prowadzony w powizaniu z ogniem rodkw wsparcia bezporedniego, zaporami inynieryjnymi i manewrem pododdziaw przy uwzgldnieniu waciwoci terenu. Wsparcie ogniowe wojsk obejmuje ogie artylerii (poredni i na wprost), uderzenia rakietowe i lotnicze oraz dziaalno ogniow rodkw inynieryjnych i innych. Ze wzgldu na cel i zakres zada dzieli si na wsparcie bezporednie i oglne. Za organizacj wsparcia bezporedniego s odpowiedzialni dowdcy pododdziaw i oddziaw, a wsparcia oglnego - dowdcy zwizkw taktycznych i operacyjnych. Ogie przeciwlotniczy jest podstaw skutecznej obrony przeciwlotniczej wojsk. Obejmuje ogie rakiet i artylerii przeciwlotniczej prowadzony w powizaniu z ogniem lotnictwa myliwskiego i wojsk rakietowych obrony powietrznej oraz uzupeniony ogniem broni pokadowej i strzeleckiej (w ramach powszechnej obrony przeciwlotniczej). Aby raenie ogniowe byo skuteczne dowdcy wszystkich szczebli planuj i organizuj go w ramach systemu ognia. Jest to spjny, dynamiczny ukad rnorodnych rodkw ogniowych przygotowany do dziaania zgodnie z decyzj dowdcy danego szczebla dowodzenia. Na przyszym polu walki istotnego znaczenia nabiera obezwadnianie radioelektroniczne. Moe ono skutecznie zakci funkcjonowanie systemu informacyjnego przeciwnika, a w wielu przypadkach wyeliminowa, w newralgicznych okresach walki, szereg wanych rodkw, stwarzajc tym samym dogodne warunki do prowadzenia dziaa taktycznych przez wojska wasne. Drugim obok raenia, istotnym czynnikiem walki jest ruch rozumiany jako wszelkie przemieszczanie si i rodkw. Form ruchu na polu walki jest manewr wojsk. Jest to zorganizowane ich przemieszczanie na polu walki w celu zajcia dogodniejszego pooenia w stosunku do przeciwnika oraz uzyskania i waciwego wykorzystania przewagi. Rozrnia si nastpujce rodzaje manewru: podejcie, oskrzydlenie (jednostronne i dwustronne), obejcie, przenikanie i odejcie. Szczeglnym rodzajem manewru jest luzowanie. Poczenie raenia ogniowego i elektronicznego z ruchem wojsk i zajciem terenu bronionego przez przeciwnika nosi nazw uderzenia. Spenia ono podstawow rol we wszystkich formach walki zaczepnej. Przez uderzenie dy si do rozbicia przeciwnika, natomiast przeciwstawianie si uderzeniu przeciwnika jest oporem. Sia oporu zawsze zaley od posiadanego potencjau raenia. Trzecim czynnikiem walki zbrojnej jest informacja. Jest ona elementem zespalajcym czynniki dziaa taktycznych w zharmonizowan cao. W tej funkcji przejawia si ona gwnie w dowodzeniu, w systemie rozpoznania, walki radioelektronicznej i dziaa psychologicznych. Informacja jest czynnikiem mogcym w okrelonych sytuacjach

22

bezporednio przesdzi o zwycistwie. Posiadanie przez walczce strony rwnie potnych rodkw raenia powoduje, e zwyciy moe ten, kto posiada bdzie peniejsz informacj o przeciwniku, jego potencjale, zamiarach i potrafi to uwzgldni w dziaaniu wasnym. Jest wic informacja sfer bezporednich zmaga z przeciwnikiem. Wojska prowadz dziaania bojowe w odpowiednim do wykonania oczekujcych je zada uszykowaniu, zwanym ugrupowaniem. Okrela ono rozmieszczenie i przemieszczanie si i rodkw, zapewniajce najlepsze warunki do wykonania zadania bojowego. Zwizek taktyczny (oddzia, pododdzia) moe prowadzi dziaania w ugrupowaniu: marszowym, przedbojowym i bojowym. Ugrupowanie marszowe skada si z kolumn sformowanych w celu przemieszczania zwizku taktycznego (oddziau, pododdziau) w formie marszu. Powinno ono zapewni jego szybkie i sprawne wykonanie, rozwinicie w ugrupowanie przedbojowe i bojowe, jak najmniejsz wraliwo na uderzenia przeciwnika, szczeglnie lotnictwa i broni precyzyjnej oraz utrzymanie cigoci dowodzenia. W ugrupowaniu marszowym mog by wykonywane rwnie przemieszczenia wojsk z jednego kierunku dziaa na inny oraz pocigi. Powinno ono stworzy warunki do osignicia nakazanych rejonw (rubiey, obiektw) w cile okrelonym czasie z zachowaniem gotowoci do realizacji zada bojowych. Ugrupowanie przedbojowe jest to uszykowanie oddziaw do przemieszczania w kolumnach pododdziaowych rozwinitych wzdu i w gb frontu, w celu skrcenia czasu rozwijania w ugrupowanie bojowe. Powinno ono zapewni sprawne rozwijanie wojsk w ugrupowanie bojowe, szybkie pokonywanie stref zapr (zniszcze, skae i poarw), zminimalizowanie skutkw oddziaywania przeciwnika oraz efektywne dowodzenie. Ugrupowanie bojowe jest to uszykowanie i rozmieszczenie si i rodkw w terenie odpowiednio do celw walki. Powinno ono zapewni pene wykorzystanie moliwoci bojowych oddziaw i pododdziaw, skupienie wysiku w odpowiednim miejscu w okrelonym czasie, raenie przeciwnika na ca gboko zadania bojowego i moliwo skutecznego odpierania jego uderze oraz utrzymanie wspdziaania i atwo dowodzenia. Ugrupowanie bojowe moe skada si z kilku rzutw i odwodw (zgrupowa taktycznych). Ponadto w jego skadzie wystpuj nastpujce stae elementy: oddziay i pododdziay artylerii, przeciwlotnicze, rozpoznania i walki radioelektronicznej oraz dziaa psychologicznych, stanowiska dowodzenia, oddziay i pododdziay oraz urzdzenia logistyczne, a take odwody specjalne rodzajw wojsk. Odpowiednio do zadania bojowego i warunkw walki w skad ugrupowania bojowego mog take wchodzi tworzone doranie: oddzia wydzielony (OW), oddzia rajdowy (OR), oddzia obejcia (OO), taktyczny desant migowcowy (TD), grupa desantowoszturmowa (GDSz), odwd przeciwdesantowy (OPDes.), oddziay zaporowe (OZap.), oddziay

23

zabezpieczenia ruchu (OZR), oddziay (grupy) torujce (OT) i oddzia ratunkowo-ewakuacyjny (ORE). W celu zapewnienia wojskom warunkw do prowadzenia dziaa w rnych sytuacjach realizuje si kompleks przedsiwzi zwanych zabezpieczeniem dziaa taktycznych. W jego skad wchodz: zabezpieczenie bojowe, zabezpieczenie logistyczne oraz uzupenianie wojsk. Zabezpieczenie bojowe to caoksztat przedsiwzi majcych na celu zmniejszenie skutecznoci uderze przeciwnika oraz zapewnienie wojskom wasnym sprzyjajcych warunkw do pomylnego wykonania zada w rnych sytuacjach. Obejmuje ono: ubezpieczenie, maskowanie, powszechn obron przeciwlotnicz, zabezpieczenie inynieryjne, obron przeciwchemiczn, zabezpieczenie topograficzne i zabezpieczenie hydrometeorologiczne. Zabezpieczenie logistyczne jest to zasilanie wojsk, obejmujce dostarczanie zaopatrzenia oraz wiadczenie usug niezbdnych do prowadzenia dziaa taktycznych. Obejmuje ono: zaopatrywanie, zabezpieczenie techniczne, zabezpieczenie medyczne oraz inne przedsiwzicia. Uzupenianie wojsk odbywa si po poniesieniu przez nie strat w ramach systemu uzupeniania. Jego celem jest zapewnienie ukompletowania stanem osobowym w wysokoci niezbdnej do zachowania potencjau bojowego zwizkw taktycznych (oddziaw, pododdziaw). Uzupeniania dokonuje si sposobem biecym, polegajcym na sukcesywnym dosyaniu do oddziaw onierzy rezerwy do obsadzania stanowisk i funkcji, w ktrych wystpiy braki na skutek poniesionych strat. W pierwszej kolejnoci odtwarza si obsad zag sprztu i uzbrojenia. W dalszej kolejnoci obsad pododdziaw zabezpieczenia. 2.2. Cechy dziaa taktycznych wojsk ldowych charakterze dziaa taktycznych wojsk ldowych decyduj gwnie posiadane przez nie rodki raenia. Ich rozwj i nowe struktury zawsze wymuszay zmiany w taktyce dziaa. Utrwalajca si dominacja rodkw konwencjonalnych i precyzyjnego raenia decyduje o wzrocie moliwoci jednoczesnego oddziaywania ogniowo-elektronicznego na ca gboko ugrupowania bojowego przeciwnika. Sprawia to, e nie ma dla wojsk ldowych miejsc o wzgldnym bezpieczestwie, s tylko miejsca ograniczajce stopie poraenia danym rodzajem broni. Sytuacja ta wymusza okrelone zachowanie si wojsk. Ich walka charakteryzuje si szeregiem specyficznych waciwoci z ktrych najwaniejsze to: dua dynamika, czste i gwatowne zmiany sytuacji, rnorodno sposobw prowadzenia dziaa taktycznych, chaos informacyjny, jednoczesne prowadzenie dziaa taktycznych w dwch-trzech rodowiskach.

24

Du dynamik, ktr obserwuje si zwaszcza w przenoszeniu wysikw wojsk na wybrane kierunki lub w gb ugrupowania przeciwnika, podczas przekraczania stref skae, zakae, zniszcze, poarw i zatopie, wyprowadzania wojsk spod uderze i rejonw zagroonych odciciem lub okreniem. Obserwujemy j take podczas zamiany wojsk obezwadnionych uderzeniami przeciwnika lub wynikajcej z innych przyczyn. Dynamizm zjawisk i procesw na polu walki, wyraa si m. in. w gwatownym i zaskakujcym zerodkowaniem ognia prowadzcym do zmiany stosunku si midzy walczcymi, gwnie przez zadanie przeciwnikowi duych strat. Powoduje to wyzwolenie ruchu wojsk, ktre ostatecznie rozbijaj przeciwnika i opanowuj teren. Starcia nabieraj wyjtkowej intensywnoci i zacitoci, zwaszcza na kierunkach prowadzcych do yciowo wanych rejonw. Czste i gwatowne zmiany sytuacji powoduj powstawanie odizolowanych ognisk walk i bitew, czste zawizywanie bojw spotkaniowych, gwatowne przechodzenie od jednego do drugiego rodzaju dziaa taktycznych. Walczce strony, przestrzegajc zasad cigoci dziaa, bd je prowadziy bez wzgldu na por doby i rodowisko walki. Szeroko stosujc manewr i zmieniajc formy oddziaywania utrudni organizacj skutecznego przeciwdziaania. Sytuacje te bd mczy dowdztwa i sztaby, pomimo wyposaenia ich w nowoczesne rodki cznoci i automatyzacji dowodzenia, wywoujc silne stresy i trudne do przewidzenia reakcje. Cige zmiany zmuszaj do nieprzerwanej aktualizacji planw walki, wprowadzania zmian w ugrupowaniu bojowym, zadaniach wojsk, czstego przechodzenia z natarcia do obrony i odwrotnie, a take przechodzenia do pocigw, rajdw, wycofa. Modyfikacji podlega bdzie rwnie zabezpieczenie bojowe i logistyczne. Rnorodno sposobw prowadzenia dziaa taktycznych wynika z wyej wymienionych waciwoci oraz zrnicowania jakociowego posiadanego uzbrojenia i wyposaenia, moliwoci realizowania okrelonych zada bojowych, jak te charakteru dziaa przeciwnika. Moe zdarzy si tak, e oddziay tego samego zwizku taktycznego bd w tym samym czasie prowadzi rne rodzaje dziaa taktycznych w zrnicowanych rodowiskach. Rubiee stycznoci wojsk ulegn "postrzpieniu", wojska walczcych stron bd dziaa przy odsonitych skrzydach, niejednokrotnie w oderwaniu od si gwnych i rde zaopatrzenia. Chaos informacyjny utrudnia podejmowanie decyzji i kierowanie wojskami. Gwatowny wzrost iloci i jakoci technicznych rodkw pozyskiwania i przekazywania informacji spowodowa rwnie szybki wzrost rodkw ich zakcania i niszczenia. Powoduje to, e w pewnych okresach walki dowdcy mog otrzymywa nadmiar informacji pochodzcych z rnych rde i czsto ze sob sprzecznych lub nawzajem si wykluczajcych, a w innych okresach prawie cakowity brak informacji. Podejmowanie decyzji bdzie czsto oparte na informacjach niepewnych lub niepenych. Z kolei podczas przekazywania zada wykonawcom mog

25

wystpi znaczce zmiany treci lub zbyt dugi czas dotarcia zadania do adresata, w rezultacie czego postawione zadanie moe by niewykonalne. Jednoczesne prowadzenie dziaa taktycznych w dwch - trzech rodowiskach oznacza realizacj okrelonych zada bojowych na ldzie, w powietrzu, na wodzie. Najbardziej typowe bd dziaania powietrznoldowe, prowadzone z duym rozmachem przestrzennym i w szybkim tempie. Przykadem walki w trzech rodowiskach moe by prowadzenie dziaa wzdu wybrzea morskiego przy aktywnym udziale marynarki wojennej. 2.3. Zasady walki brojnymi dziaaniami wojennymi rzdz obiektywne prawa, ktre wraz z rozwojem nauki o wojnie przybray form regu i zasad postpowania. Zasady sztuki wojennej to historycznie uksztatowane reguy przygotowania i prowadzenia zbrojnych dziaa wojennych, stanowice podstaw dziaalnoci dowdztw i wojsk w skali taktycznej, operacyjnej i strategicznej. W zalenoci od skali dziaa mona mwi o taktycznych, operacyjnych lub strategicznych aspektach zasad sztuki wojennej. W kadym jednak wypadku ich stosowanie jest warunkiem uzyskania, utrzymania i wykorzystania przewagi ilociowej i jakociowej (w tym sytuacyjnej) nad przeciwnikiem, aby z jak najmniejszymi stratami osign cel walki, operacji i wojny w moliwie najkrtszym czasie. Mog one jednak wzajemnie si wyklucza i nie naley stosowa ich wszystkich jednoczenie. Pierwsze zasady walki rodziy si w wyniku obserwacji i prb naladowania tego, co raz przynioso zwycistwo. Na przestrzeni dziejw ludzkoci zasady walki zmieniay si, doskonaliy, staway si uoglnieniem dowiadcze wojennych. Uwaa si, e jednym z pierwszych autorw, ktry formuowa zasady sztuki wojennej by grecki dowdca i teoretyk Ksenofont (430-355 r.p.n.e). W VI wieku cesarz bizantyjski Maurycjusz opracowa traktat pt "Strategikon", w ktrym opisuje zasady: zaskoczenia, manewru i inicjatywy 3 . Austriacki wdz i teoretyk Montecuccoli w 1664 r. okreli zasady sztuki wojennej w nastpujcym brzmieniu: nie rozprasza si, rozwija szybko dziaania, aktywno i manewr 4 . Prawie sto lat pniej marszaek francuski Maurycy Saski w 1751r. sformuowa zasady wojny manewrowej, w ktrych podkreli: zaskoczenie, manewr, szybko i zdecydowanie 5 . Z kolei Suworow z elazn konsekwencj realizowa nastpujce zasady: niszczenie przeciwnika i natarcie bez wzgldu na straty, posuszestwo woli dowdcw, gboki manewr, cigo dziaa a do odniesienia zwycistwa 6 .
3 4 5 6

K. Noko, Zasady wspczesnej sztuki wojennej w systemie obronnym Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1993. Tame. Tame. Pigarew K., Suworow, Moskwa 1948.

26

Cesarz Napoleon najczciej stosowa nastpujce zasady sztuki wojennej: zerodkowanie si i rodkw do wykonania gwnych zada w okrelonym miejscu i czasie; zabezpieczenie linii operacyjnych, szybko i zdecydowanie, zaskoczenie i manewr, prostota dziaania i jedno dowodzenia 7 . Marszaek Foch uznawa tylko cztery zasady: ekonomi si, swobod dziaania, swobod dysponowania siami i ubezpieczenie 8 . Wiele z wymienionych zasad sformuowano i stosowano w praktyce duo wczeniej. Bolesaw Chrobry i Bolesaw Krzywousty stosujc strategi obronno-zaczepn wypracowali takie zasady jak: zaskoczenie i fortel wojenny, manewr, skupienie si do wykonania gwnych zada, wycofanie po zadaniu ciosu przeciwnikowi. W XV-XVIII w. w polskiej sztuce wojennej wyranie ksztatuj si takie zasady jak: zaskoczenie, wspdziaanie, manewr, koncentrowanie przewaajcych si do pobicia rozdzielonych si przeciwnika. Widzimy wic, e zasady sztuki wojennej znane byy od zamierzchej przeszoci i cho rnie byy formuowane na przestrzeni dziejw, ich podstawowe przesania przetrway do wspczesnoci. Jednak nie znajomo tych zasad i umiejtno ich teoretycznego interpretowania decydowaa o sawnych zwycistwach, lecz ich twrcze zastosowanie w odpowiednim miejscu i czasie w starciu z przeciwnikiem. Pamita jednoczenie naley, e podobne zasady moe stosowa przeciwnik. Dlatego na zwycistwo wiksz szans ma ten dowdca, ktry umiejtniej, bardziej celowo i z wikszym mistrzostwem zastosuje wybrane zasady, a jednoczenie konsekwentnie przeciwdziaa bdzie ewentualnemu zastosowaniu podobnych zasad przez przeciwnika. Obowizujcy Regulamin Dziaa Taktycznych Wojsk Ldowych 9 , wprowadzony do uytku z dniem 2 maja 1994 roku, do zasad sztuki wojennej zalicza: celowo dziaania, zachowanie zdolnoci bojowej wojsk, ekonomi si, zaskoczenie, aktywno i manewrowo. Celowo dziaania to zasada nakazujca okrelanie celw i zada stosownie do potrzeb i moliwoci wojsk oraz w zgodzie z celem i zamiarem dziaa szczebla nadrzdnego. Celowo oznacza oraz umiejtne ich dostosowanie do warunkw walki. Osignicie zamierzonego celu, okrelonego na podstawie realnej oceny warunkw walki i moliwoci bojowych wykonawcw, wymaga od wojsk bezwzgldnego wykonywania zada bojowych, od dowdcw za i oficerw sztabw - silnej woli, stanowczoci, wyobrani i umiejtnoci prognozowania sytuacji bojowych oraz ich skutkw, a take zdolnoci i odwagi do podejmowania uzasadnionego ryzyka. Naley rwnie
7 8

Rola-Arciszewski S., Buonaparte, Warszawa 1935. Foch F., Zasady sztuki wojennej, Przekad z franc. Tadeusz Rycki, Warszawa 1924, Wojskowy Inst.Nauk.-Wyd. 9 Regulamin Dziaa Taktycznych Wojsk Ldowych (cz I), Zwizek taktyczny, oddzia, MON, Szt. Gen. WP 1422/94.

27

przenikn zamiary przeciwnika i okreli najbardziej prawdopodobny cel jego dziaania, a take zawczasu podj odpowiednie przedsiwzicia uniemoliwiajce jego osignicie. Zachowanie zdolnoci bojowej wojsk wymaga takiego postpowania podczas przygotowania i prowadzenia walki oraz po walce, ktre umoliwiaoby osignicie celu z jak najmniejszymi stratami wasnymi i zapewniao cig gotowo wojsk do wykonywania zada bojowych. Oznacza to konieczno niedopuszczenia do nadmiernego wyczerpania wojsk, a wic takiej organizacji dziaa, aby moliwe byo sukcesywne zamienianie walczcych oddziaw i pododdziaw, a po wyprowadzeniu ich z walki zapewnienie szybkiego odtworzenia zdolnoci bojowej. Wyrnia si pen zdolno bojow oraz ograniczon - pozwalajc na wykonanie tylko niektrych zada bojowych. Gwne czynniki decydujce o zdolnoci bojowej to: poziom wyszkolenia bojowego wojsk i ich odporno na uderzenia przeciwnika; ilo i jako uzbrojenia i sprztu wojskowego, ich stan techniczny i gotowo do uycia w walce; stopie przygotowania pododdziaw i oddziaw do walki; moliwoci prowadzenia rozpoznania wojsk i rodkw walki przeciwnika; gotowo rodkw i systemw elektronicznych do wykorzystania w dowodzeniu; zakres moliwoci zabezpieczenia logistycznego. O zdolnoci bojowej wojsk w walce decyduj ponadto: umiejtno uchylania si od uderze; szybkie odtwarzanie potencjau bojowego pododdziaw i oddziaw oraz sprawnoci bojowej rodkw walki i dowodzenia. Istotnym warunkiem sprawnego osigania i odtwarzania zdolnoci bojowej bdzie nagromadzenie i odpowiednie rozmieszczenie (urzutowanie) zapasw zaopatrzenia oraz zapewnienie zdatnoci technicznej uzbrojenia i sprztu wojskowego a take terminowe udzielenie pomocy medycznej rannym i chorym. Ekonomia si to racjonalne dysponowanie siami i rodkami walki odpowiednio do wanoci zada, gwarantujce osignicie jej celu w moliwie najkrtszym czasie i z jak najmniejszymi stratami. Polega na angaowaniu si i rodkw do wykonania zada gwnych kosztem innych zada oraz skupianiu wysiku w decydujcym miejscu i czasie. Ekonomi si zapewnia si przez szybkie i zdeterminowane dziaanie, koncentrowanie ognia oraz obezwadnienia elektronicznego i wysikw rodzajw wojsk w rejonie gwnego wysiku obrony lub na kierunku gwnego uderzenia. Waciwe zerodkowanie wysiku umoliwia efektywne wykorzystanie potencjau bojowego - uzyskanie przewagi nad przeciwnikiem; zapewnia skuteczne stawianie oporu w obronie i efektywne wykorzystanie moliwoci uderzeniowych wojsk w natarciu. Jest to moliwe dziki umiejtnemu podziaowi si i rodkw walki wedug zada, rejonw i kierunkw walki, przemylanemu tworzeniu zgrupowa obronnych i uderzeniowych, skoordynowaniu uderze ogniowych i elektronicznych z walk gwnych zgrupowa wojsk, przenoszeniu wysiku wojsk w miejsce decydujce o wyniku walki oraz trwaemu dowodzeniu i terminowemu zaopatrywaniu wojsk.

28

Zaskoczenie to nage, gwatowne i nieoczekiwane dla przeciwnika dziaanie wojsk, odbierajce mu inicjatyw bojow oraz moliwoci zorganizowanego prowadzenia walki. Celem zaskoczenia jest dezorganizowanie walki przeciwnika, pozbawienie go zdolnoci uderzeniowej lub moliwoci stawiania oporu oraz stworzenie wojskom wasnym warunkw do szybkiego osignicia celu walki. Zaskoczenie uzyskuje si przez: utrzymanie w tajemnicy zamiaru walki i przygotowania do niej, rozpoczcie jej w niespodziewanym czasie, kierunku, rejonie, terenie lub nieoczekiwanymi siami; zastosowanie nowych sposobw walki lub nowych rodzajw uzbrojenia; nieprzewidziane uycie rodkw raenia i walki ektronicznej; szybki manewr oraz skuteczne rozwinicie uzyskanego powodzenia; umiejtne maskowanie, dezinformacj, wprowadzenie przeciwnika w bd; przeciwdziaanie jego rozpoznaniu; bezwzgldne przestrzeganie tajnoci dowodzenia i trwaoci cznoci; wykorzystanie naturalnych waciwoci terenu oraz ograniczonej widocznoci, sprzyjajcej wykonaniu skrytego manewru i prowadzeniu walki z minimalnymi stratami. Podstawowe warunki uzyskania zaskoczenia to tajno, nago, szybko dziaania, prostota i nieszablonowo prowadzenia walki. Czas trwania zaskoczenia zwykle mierzony jest czasem, w ktrym przeciwnik nie jest w stanie podj zorganizowanego dziaania. Mija on bardzo szybko, jeeli pocztkowe efekty zaskoczenia nie zostan spotgowane dziaaniem wojsk. Aby wic rezultaty zaskoczenia zostay wykorzystane, musz zosta umiejtnie uyte odpowiednie siy potgujce efekt zaskoczenia. Aktywno (inicjatywa) oznacza nieustanne denie do narzucania przeciwnikowi swojej woli i zmuszania go do dziaa w myl celw i zamierze wojsk wasnych. Aktywny i zdecydowany charakter prowadzonych dziaa polega na: szybkim i bezkolizyjnym przechodzeniu od jednego do drugiego rodzaju dziaa, wychodzeniu na skrzyda i tyy przeciwnika oraz prowadzeniu tam zdecydowanych dziaa; zachowaniu cigoci w niszczeniu obiektw pierwszej kolejnoci raenia; unikaniu walki, jeeli przeciwnik ma zdecydowan przewag; sprawnym wycofaniu si z walki i odejciu, aby podj j w dogodniejszych warunkach. To take nieustanne izolowanie pola walki od dopywu wieych si przeciwnika. Dla zapewnienia duej aktywnoci w czasie prowadzonych dziaa od dowdcw i oficerw sztabu wymaga si: szybkiego, racjonalnego reagowania na wszelkie zmiany w sytuacji operacyjno-taktycznej, celowego stosowania manewru ogniem i uderzeniami wojsk, zwaszcza w wymiarze ldowo-powietrznym, oraz wykazywania inicjatywy, przebojowoci i silnej woli, a take umiejtnoci podejmowania rozsdnego ryzyka, natomiast od wojsk - szybkiego, aktywnego i zdecydowanego dziaania zarwno w dzie, jak i w nocy. Aktywno i zdecydowany charakter dziaa nie oznaczaj, e musz one by prowadzone za wszelk cen. Wymagana jest zimna kalkulacja, rozsdna ocena, celowe i racjonalne dziaanie, dostosowane do celu walki. Wyraa si przede wszystkim w celowym oddziaywaniu

29

informacyjnym na przeciwnika, uprzedzeniu go w wykonywaniu manewru i przenoszeniu gwnego wysiku na najwaniejsze kierunki. Manewrowo to zdolno do sprawnego ruchu w dziaaniach bojowych. Warunkuje realizacj koncepcji walki opartej na wykorzystaniu zdolnoci manewrowych wojsk wasnych i dezorganizowaniu manewru przeciwnika. W manewrze wyraa si idea ruchu, dziki czemu jego wykonawca jest w korzystniejszym pooeniu ni przeciwnik. Istot manewru jest zdobycie przewagi nad przeciwnikiem i jej wykorzystanie, gwnie przez zorganizowany ruch, umoliwiajcy stworzenie sobie dogodniejszych warunkw do skuteczniejszego uycia posiadanych si i rodkw oraz wykonania nieoczekiwanego uderzenia lub celowego wykorzystania waciwoci terenu, a przez to postawienie przeciwnika w niekorzystnej dla niego sytuacji i w rezultacie rozstrzygnicie walki na swoj korzy przy jak najmniejszych stratach wasnych. Kady manewr, aby osign swj cel, musi by wszechstronnie przygotowany i pod kadym wzgldem zabezpieczony. Manewr w swojej istocie powinien by wyjtkowo prosty w zamiarze i wykonawstwie, aby jego tre bya waciwie i jednoznacznie zrozumiana przez wszystkich wykonawcw tzn., aby kady z nich uwiadamia sobie swoje miejsce, rol i zadanie. Realizacja manewru w duym stopniu zaley od sprawnego systemu dowodzenia, waciwego wyszkolenia i przygotowania wojsk oraz umiejtnoci organizatorskich dowdcw i oficerw sztabu. Szczegln rol w czasie przygotowania i prowadzenia manewru naley przypisa dobremu wspdziaaniu wojsk ldowych z lotnictwem, siami i rodkami obrony powietrznej oraz wspdziaaniu pomidzy rodzajami wojsk i subami. Pytania kontrolne: 1. 2. 3. 4. Co obejmuj dziaania taktyczne? Opisa wpyw elementarnych czynnikw na prowadzenie walki. Dlaczego cech charakterystyczn przyszych dziaa bojowych jest gwatowno zmian sytuacji? Jakie obowizujce zasady walki omwiono w tym rozdziale podrcznika? . Na czym polega zaskoczenie i jak je mona osign na przyszym polu walki?

Rozdzia III. OBRONA Po dogbnym przestudiowaniu tego rozdziau Czytelnik powinien: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Umie zdefiniowa cel obrony i wyjani sposoby jego osigania podczas prowadzenia obrony pozycyjnej i manewrowej. Posi umiejtno oceny wpywu terenu na prowadzenie obrony. Rozumie wzajemne zwizki midzy elementami systemu obrony. Potrafi oblicza moliwoci bojowe zgrupowa wojsk ldowych w obronie. Umie wyrnia czynniki rzutujce na funkcjonowanie systemu obrony w rnych warunkach fizyczno-geograficznych. Zna specyficzne cechy obrony przeszkd wodnych. 3.1. Zasady oglne rzemiany jakie zachodz we wspczesnym wiecie i postp naukowo-techniczny sprawi, e przez wiele lat opracowywane koncepcje i zasady prowadzenia ewentualnych dziaa wojennych ulegaj cigym zmianom. W okrelonym stopniu zmieniy si pogldy na rol i znaczenie poszczeglnych dziaa bojowych w ramach prowadzonych operacji. Nowego wymiaru nabray rwnie problemy zwizane z planowaniem, organizowaniem i prowadzeniem walki obronnej. Coraz wiksze moliwoci wojsk w prowadzeniu natarcia powietrznoldowego w powizaniu ze wzrastajc rol walki elektronicznej powoduj, e zwizek taktyczny (oddzia) bdzie musia by przygotowany na odparcie wanie takiego uderzenia. Trzeba przewidywa, e przeciwnik zaatakuje we wszystkich moliwych wymiarach. Stosujc rne formy i metody oddziaywania zmierza bdzie do rozbicia lub rozsadzenia od wewntrz ugrupowania obronnego. Po naruszeniu systemu obrony i uzyskaniu przewagi - w okrelonym miejscu i czasie - dy bdzie do szybkiego wychodzenia na tyy bronicych si zgrupowa. Wane miejsce w planach przeciwnika zajmie szybkie (z marszu) przekraczanie kolejnych pozycji obrony i przeszkd terenowych. Dziaanie swe podporzdkuje szybkiemu pokonaniu obszarw przygotowanych do prowadzenia obrony. Nacierajcy zmierza bdzie do wyjcia w przestrze operacyjn i nadaniu swym dziaaniom charakteru wysoce manewrowego. Pomimo przeobrae pola walki nie zmieni si cel obrony. Od lat jest on niezmienny. Pewnej ewolucji ulega jednak droga do osignicia tego celu, bowiem zmieniaj si warunki prowadzenia dziaa bojowych i stosowane rodki walki.

31

Celem obrony jest udaremnienie lub odparcie uderze wojsk przeciwnika, zadanie im maksymalnych strat oraz utrzymania zajmowanego pasa (rejonu, pozycji, obiektu) 1 . Oznacza to, e dc do osignicia zamierzonego rezultatu starcia z silniejszym przeciwnikiem, rozstrzygajcego rozwizania nie trzeba szuka wycznie w oparciu o przedni skraj obrony. Przebieg dziaa obronnych zaley w gwnej mierze od tego, czy jest to obrona pozycyjna, czy manewrowa. W pierwszym wypadku wysiek bronicych si wojsk ukierunkowany jest przede wszystkim na zadanie przeciwnikowi jak najwikszych strat podczas walk o przedni skraj obrony oraz na kolejnych pozycjach. W prowadzonych dziaaniach gwn rol odgrywa ogie, zwaszcza przeciwpancerny i system zapr inynieryjnych. W obronie manewrowej istotn rol spenia manewr, gwnie wojskami i ogniem oraz manewr zakceniami, a take zaporami inynieryjnymi, ktry w poczeniu z gbokoci bronionego pasa (rejonu) ma doprowadzi do zaamania natarcia przeciwnika. Dysponujc gbokoci bronionego obszaru mona przejciowo ustpi z czoowych pozycji obronnych, by wysoce manewrowymi dziaaniami opniajcymi i stosowaniem rnych form i metod oddziaywania doprowadzi do sytuacji, e nacierajce wojska niewielkie zdobycze terenowe okupi niewspmiernie wysokimi stratami. Stopniowo osabiajc przeciwnika mona zniwelowa rnice w potencjaach bojowych przeciwstawnych stron i spowodowa, e nacierajcy znajdzie si w pooeniu niekorzystnym. Przez umiejtn obron manewrow, prowadzon gwnie w formie dziaa opniajcych, moe doj do sytuacji, e odpowiednio ukierunkujemy postpy przeciwnika by zada rozstrzygajcy cios wykona zdecydowany zwrot zaczepny w dogodnym dla naszych wojsk rejonie i rozbi zgrupowanie uderzeniowe przeciwnika. Cel obrony manewrowej moliwy jest do osignicia na szczeblu operacyjnym. Zwizek taktyczny (oddzia) moe bra udzia w poszczeglnych etapach obrony manewrowej. Niekiedy w urozmaiconym terenie na przykad w obronie Warmii i Mazur, obron manewrow moe prowadzi zwizek taktyczny. Albowiem w tych warunkach - terenu lesisto-jeziornego przeciwnik nie ma sprzyjajcych okolicznoci do okazania swej przewagi. Natarcie prowadzi na poszczeglnych kierunkach, gdzie obroca moe znacznie mniejszymi siami powstrzyma uderzenie. Tym samym wicej si i rodkw moe skierowa do drugiego rzutu, ktrym moliwe bdzie wykonanie kontrataku i osignicia zakadanego celu obrony. Przestrzenny charakter przyszego natarcia nakazuje by rwnie przestrzennie, w okrelonym obszarze, dostrzega moliwo osignicia celu walki obronnej. Z powyszego wynika, e odpowiednio do zaistniaej sytuacji celem obrony moe by 2 :

1 2

Regulamin dziaa taktycznych wojsk ldowych, op.cit., s.7 S. KOZIEJ, Teoria sztuki wojennej, wyd.cyt., s. 138.

32

- w wymiarze rzeczowym - zadanie nacierajcemu maksymalnie duych strat, aby pozbawi go moliwoci kontynuowania dziaa zaczepnych i stworzy warunki do rozbicia przeciwnika przy jak najmniejszych stratach wasnych; - w wymiarze przestrzennym - utrzymanie jak najwikszej czci bronionego obszaru, zapewniajc jednoczenie warunki do odzyskania utraconych rejonw i odtworzenie pierwotnego pooenia; - w wymiarze czasowym - zyskanie czasu niezbdnego do stworzenia zgrupowa uderzeniowych, przeznaczonych do wykonania zwrotu zaczepnego lub przejcia do przeciwnatarcia. Zakadany rezultat kocowy dziaa obronnych osignie si w wyniku wykonania szeregu zada, rozoonych w czasie i przestrzeni, ale spitych jednym wsplnym celem dla wszystkich uczestnikw walki (bitwy). Dlatego istota obrony wyraa si w zespoleniu raenia ogniowego w powizaniu z obezwadnianiem radioelektronicznym i uderzeniami z powietrza przed przedni skraj, na podchodzce i rozwijajce si do natarcia wojska przeciwnika w celu osabienia go, zatrzymania i rozbicia w rejonie wamania. Tak zdefiniowana istota obrony wskazuje, e przestaje ona by rodzajem walki podporzdkowanym natarciu. Dziaania obronne coraz bardziej przybieraj ksztat dziaa obronno-zaczepnych, ktre umoliwi powstrzymanie natarcia przwaajcych si, a nastpnie ich rozbicie. O skutecznoci i sile obrony decydowaa zawsze jej trwao rozumiana jako pewien stan, okrelona waciwo odzwierciedlajca stopie trudnoci jej pokonania. Czsto kojarzono j z gboko urzutowan i ufortyfikowan obron. Tymczasem trwao obrony jest nierozerwalnie powizana z drug jej cech, jak jest aktywno. Trwao obrony to zdolno do skutecznego przeciwstawiania si przeciwnikowi w nakazanym miejscu (obszarze) i czasie przy jak najmniejszych stratach wasnych. Ta waciwo obrony, oparta na sile ognia bronicych si wojsk, ich manewrowoci i wykorzystaniu dogodnych waciwoci terenu, prowadzi do rozbicia bd powanego osabienia przeciwnika i utrzymania zajmowanego obszaru, a tym samym do wykonania otrzymanego zadania. Z trwaoci obrony zwizany nierozerwalnie jest jej drugi atrybut aktywno. Te dwa czynniki charakteryzujce obron koca dwudziestego wieku wzajemnie si uzupeniaj. Drog do osignicia trwaoci jest jej aktywno. Obrona bdzie tym bardziej trwaa im aktywniejsze bd dziaania obrocy. Im mniejsze s siy przeznaczone do obrony danego obszaru tym bardziej musz by one ruchliwe i aktywne, tak aby obroca mg uprzedzi nacierajcego w decydujcych momentach i miejscach prowadzonej walki.

33

Obecnie trudno jest wic mwi o trwaoci obrony bez dostrzegania jej aktywnoci. Coraz wyraniejsz wspzaleno trwaoci i aktywnoci obrony potwierdzaj rwnie warunki ewentualnych dziaa wojennych oraz zoone uwarunkowania ich prowadzenia na obszarze kraju. Jeli w przeszoci aktywno zagraaa trwaoci obrony, to dzi j po prostu warunkuje. Obrona bdzie bowiem trwaa tylko wwczas, gdy zdoa si przeciwstawi skutecznie dziaaniom przeciwnika i pokrzyowa jego plany. Niebagatelny wpyw na trwao i aktywno obrony ma teren. W prowadzeniu operacji obronnej na obszarze kraju nabiera on wyjtkowego znaczenia, bowiem teren znany i umiejtnie przygotowany oraz wykorzystany przez bronice si wojska jest ich sojusznikiem, utrudnia natomiast przeciwnikowi prowadzenie dziaa zaczepnych. Uwzgldnianie walorw obronnych terenu zwiksza skuteczno rodkw ogniowych, zmniejsza straty wasnych wojsk, niweluje wystpujce rnice w potencjale bojowym walczcych stron. Teren jest zasadniczym komponentem trwaoci obrony. Moe rwnie uatwia lub utrudnia prowadzenie aktywnej obrony. Trwao obrony jest nierozerwalnie zwizana z terenem, co przejawia si w deniu do zatrzymania i zaamania natarcia przeciwnika na dogodnych rubieach terenowych lub obszarach. Wan rol mog odgrywa miejscowoci przygotowane do obrony oraz infrastruktura terenowa, ktre bd wanym elementem struktury obrony. Trwao obrony, interpretowana jako zdolno bronicych si wojsk do zachowania maksimum si i rodkw dla zerwania dziaa ofensywnych przeciwnika i stworzenia warunkw do wykonania zwrotu zaczepnego przez wojska wasne, jest niemoliwa do osignicia bez uwzgldniania cech obronnych terenu. Teren w wielu przypadkach bdzie dyktowa w jakich rejonach, obszarach czy te na jakich rubieach jest moliwe zapewnienie trwaoci obrony. Osignicie okrelonego stopnia aktywnoci zaley rwnie od terenu. Stworzenie wzgldnej swobody dziaania w obronie jest determinowane w znacznej mierze warunkami terenowymi. Bez tej swobody nie mona mwi o skutecznoci obrony i realizacji jej celw oraz przejcia do wykonania decydujcego zwrotu zaczepnego. Gama moliwych przedsiwzi, ktre aktywizuj obron i jednoczenie zwikszaj jej trwao jest dua. Wykazuje to dziaalno szkoleniowa oraz rozwaania teoretyczne. Obserwujemy cige poszukiwanie nowych form i metod oraz cise dostosowywanie przyjmowanych rozwiza do warunkw zaistniaej sytuacji operacyjnotaktycznej i warunkw terenowych oraz stosowanych rodkw walki. Spord caego spektrum przedsiwzi istotn rol odgrywa uprzedzanie przeciwnika w wykonywaniu uderze. To kompleks rnorodnych zabiegw, ujtych w system, ktre maj gwarantowa aktywne oddziaywanie na nacierajcego. Te wysiki obrocy, gwnie w sferze ogniowej i walki elektronicznej s stosunkowo due. Rzecz w tym, by posiadane moliwoci wykorzysta w peni. Oprcz bowiem niekorzystnego

34

z reguy stosunku w siach i rodkach trzeba dostrzega te elementy, ktre w znaczcy sposb rzutuj na moliwo poprawy tego stanu rzeczy na korzy obrocy. Nie bez znaczenia jest fakt posiadania przewagi w pooeniu wojsk i korzystniejsze warunki przygotowania si do dziaa. Waciwe wykorzystanie przez bronice si wojska tych atutw moe przynie okrelone korzyci wymierne, wyraajce si uderzeniami ogniowo-elektronicznymi na wybrane zgrupowania wojsk przeciwnika lub jego newralgiczne elementy ugrupowania taktycznego, czy nawet operacyjnego. Wykonanie uderze uprzedzajcych pozwala na osignicie jeszcze jednego, niezmiernie wanego czynnika - pokazujemy przeciwnikowi, e jestemy silni i nie mamy zamiaru biernie czeka na jego dziaania ofensywne. Kolejnym zespoem aktywnych dziaa na rzecz zwikszenia trwaoci obrony jest "sterowanie" dziaaniem przeciwnika. Osignicie takiego stanu, gdy nacierajcy posiada przewag jest zadaniem niezmiernie trudnym, ale moliwym do wykonania. Sterowania poczynaniami przeciwnika nie moemy utosamia z dyktatem, w wyniku ktrego zdoa si nacierajcemu narzuci miejsce, kierunek i sposb dziaania. Obroca nigdy nie jest zupenie pozbawiony moliwoci wywierania pewnego wpywu na dziaalno nacierajcego. Szczegln rol odgrywa manewr ogniem i rodkami walki radioelektronicznej. Polega on na skupianiu wysiku na tych kierunkach (rejonach) dziaania przeciwnika, gdzie wystpuje szczeglne zagroenie dla obrony, nawet kosztem wiadomej rezygnacji z oddziaywania w caym pasie. Taka "polityka" ogniowo-elektroniczna umoliwia stworzenie wzgldnie skutecznych barier tam, gdzie uderzenia przeciwnika s szczeglnie niebezpieczne. Jednoczenie celowo dopuszcza si do kontrolowanego powodzenia jego dziaa na kierunkach, gdzie trwao obrony gwarantuje zadanie mu najwikszych strat i wyhamowanie tempa natarcia. Z kolei wykorzystanie systemu zapr i niszcze polega na odpowiednim ich usytuowaniu w terenie oraz terminowym i podchwytliwym ich wykonaniu, co zachci przeciwnika do wybrania kierunkw uderze nam odpowiadajcych. To w konsekwencji powinno doprowadzi do skanalizowania wysikw nacierajcego na kierunkach, ktre s korzystne z punktu widzenia obrocy i gdzie wczeniej zaplanowano szerok gam rnorodnych przedsiwzi majcych na celu zadanie nacierajcemu strat. Istotnym jest umiejtne wkomponowanie systemu zapr i niszcze w warunki terenowe obszaru dziaa bojowych. Od charakteru terenu i waciwego wykorzystania jego walorw zaley w powanej mierze skuteczno podejmowanych przedsiwzi. W terenie sprzyjajcym ograniczeniu manewru, dogbnie przemylana koncepcja wykorzystania zapr i niszcze moe przynie obrocy due korzyci. Stwarza ona bowiem due szanse wprowadzenia nacierajcego w przygotowane

35

obszary raenia ogniowego (worki ogniowe) oraz swego rodzaju puapki operacyjne i taktyczne. Wprowadzenie w bd i dezinformacja to kolejna, moliwa grupa przedsiwzi zmierzajca do wywoania u przeciwnika podanych zachowa. Warunkiem skutecznoci i jednoczenie ich uzupenieniem jest szeroko pojte maskowanie. Pozorne obiekty w strukturze obrony zwizku taktycznego (oddziau) z innymi przedsiwziciami powinny wytworzy u przeciwnika niewaciwy obraz rozmieszczenia si i rodkw oraz przebiegu pozycji obronnych, a take sprzyja wycigniciu bdnych wnioskw co do sposobu osignicia celu obrony. Przeciwnika mona wprowadzi w bd przez szereg dziaa ukierunkowanych na wycignicie okrelonych wnioskw. Oprcz wic celowego, "podrzucania" odpowiednio spreparowanych informacji nieodzowne jest ich poparcie praktyczn dziaalnoci na polu walki. Wywoanie bowiem u nacierajcego okrelonych reakcji moliwe jest przez umiejtne poczenie rnych form dezinformacji. W tym wzgldzie szczegln rol odgrywa rozbudowa pozornych pozycji, stanowisk i innych urzdze obronnych, a take prowadzenie dziaa pozornych. W ramach szerokiego stosowania zabiegw uwiarygadniajcych prawdopodobiestwo treci dezinformujcych wane miejsce zajmuje take nieszablonowe ugrupowanie wojsk i stworzenie systemu obrony. Naley zmierza do tego by postawi przeciwnika przed koniecznoci wyboru jednej z kilku moliwych koncepcji prowadzenia dziaa bojowych przez obroc. W dobie dynamicznych walk, bitew i operacji prowadzonych przy szybko zmieniajcej si sytuacji istotn rol odgrywa szybkie przeciwdziaanie wszelkim niekorzystnym zjawiskom pola walki. To imperatyw czasu i warunkw prowadzenia dziaa bojowych, ktry w caej rozcigoci odnosi si take do caego spektrum czynnoci obrony. Wyraone w najbardziej lapidarnej formie elastyczne przeciwdziaanie zagroeniom to wszelkie aktywne zabiegi uprzedzajce przeciwnika w sytuacji niekorzystnej dla obrocy. W swym wyrazie praktycznym to waciwa jego reakcja na pojawiajce si zagroenia, dobr stosowanych si i rodkw oraz form i metod ich uycia, by we waciwym miejscu i czasie mie zagwarantowan moliwo oddalenia pojawiajcego si niebezpieczestwa. Najstarszym sposobem zwikszenia trwaoci obrony jest rozbudowa inynieryjna pasa (rejonu). Zmiany wywoane wprowadzeniem nowych rodkw raenia nie osabiy jej rangi. Nadal prace fortyfikacyjne s jednym z waniejszych czynnikw trwaoci obrony. To swego rodzaju kociec obrony, na ktry nakadaj si poszczeglne elementy systemu obronnego. Wspczenie jednak dla osignicia duej trwaoci obrony nie wystarcza rozbudowa inynieryjna. Wysoce manewrowemu powietrzno-ldowemu natarciu pancerno-zmechanizowanych zgrupowa wojsk ldowych, wspartych silnym i precyzyjnym oddziaywaniem ogniowo-elektronicznym mona si przeciwstawi poprzez umiejtne poczenie statycznych form obrony z jej manewrowymi. Nieodzowna jest odpowiednia gboko

36

ugrupowania obronnego. Obecnie gboko obrony nie oznacza - jak dawniej - licznych pozycji rozbudowanych na przewidywanych kierunkach natarcia. Istota nowoczenie rozumianej gbokoci polega na gotowoci do przeciwdziaania nacierajcym wojskom w dowolnym miejscu ugrupowania obronnego i dowolnej fazie postpw przeciwnika. Oznacza to szybkie przenoszenie wysiku obrony, elastyczne reagowanie na zmiany sytuacji, zdolno do pogbiania oporu manewrem wojsk, wiksz gboko ogniowo-elektronicznego przeciwdziaania. Gboko obrony przestaa by synonimem fortyfikacji, a staa si funkcj ognia i manewru poczonych z systemem zapr inynieryjnych i wykorzystaniem dogodnych warunkw terenowych. W kadej sytuacji obrona powinna by aktywna, trwaa i zdolna odeprze natarcie powietrzno-ldowych lub powietrzno-morskich zgrupowa uderzeniowych przeciwnika. Spenienie tych warunkw osiga si przez: rozpoznanie przygotowa przeciwnika do natarcia; zwalczanie wykrytych rodkw raenia ogniowego i elektronicznego oraz elementw systemu informacyjnego; prowadzenie skutecznej walki ze rodkami napadu powietrznego, zwalczanie desantw powietrznych, pododdziaw i grup powietrznoszturmowych (desantowoszturmowych), a na kierunku nadmorskim - desantw morskich; wykorzystanie waciwoci obronnych terenu i jego infrastruktury taktycznej; rozrodkowanie oraz maskowanie wojsk i obiektw; sprawne odtwarzanie naruszonego systemu dowodzenia i ognia; wykonywanie kontratakw i manewrw poczonych z utrzymaniem najwaniejszych rejonw, pozycji i obiektw; skuteczn ochron wojsk, obiektw i urzdze logistycznych. Zarwno nacierajcy, jak i obroca dysponuje duymi moliwociami oddziaywania na wojska strony przeciwnej. Oznacza to rwnie, e nacierajcy sta si jeszcze bardziej wraliwy na ogie obrocy. Moe on razi przeciwnika na dalekich podejciach do przedniego skraju obrony, przy czym intensywno i rnorodno oddziaywania wzrasta w miar zbliania si atakujcego do bronicych si wojsk. Znaczne moliwoci obrocy oddziaywania na nacierajcego, daleko jeszcze przed przednim skrajem obrony (lotnictwo, wojska rakietowe i artyleria) z intensywnymi, a jednoczenie skoncentrowanymi "uderzeniami" fal elektromagnetyczn przy wysoce manewrowym charakterze obrony mog dezorganizowa i osabia majcy nastpi atak. W stworzony system oddziaywania mona - w niektrych sytuacjach operacyjno-taktycznych - wkomponowa dziaanie desantw powietrznych (morskich), grup (pododdziaw) desantowoszturmowych i walk si prowadzcych dziaania nieregularne. S wic podstawy przypuszcza, e efekty oddziaywania na przeciwnika bd jeszcze wiksze gdy uycie poszczeglnych si i rodkw zostanie wczeniej zsynchronizowane i ukierunkowane na osignicie okrelonego celu. Niszczenie (obezwadnianie) i dezorganizowanie poczyna przegrupowujcych si wojsk moe dotyczy wybranych newralgicznych elementw. W pewnych sytuacjach i urozmaiconych warunkach terenowych moe by dowizane do konkretnego obszaru. Z uwagi jednak na zwikszajce si moliwoci

37

oddziaywania obrocy najkorzystniej byoby skupia wysiek na okrelonej drodze lub jednym - dwch elementach (kolumnach) maszerujcych wojsk. Przy takim rozwizaniu najrealniej jest myle o moliwoci zdezorganizowania ataku, a wic stworzeniu obrocy warunkw do skoncentrowania ognia dla odparcia uderzenia przeciwnika na danym kierunku i pniejszego przeniesienia go w inny rejon. Takie podejcie pozwala na nieco inne spojrzenie na problemy zwizane z dziaaniami obrocy. S podstawy, aby odchodzi od wyznaczania rejonu skupienia gwnego wysiku na rzecz kierunku gwnego wysiku. Moliwoci oddziaywania na podejciach do przedniego skraju obrony wraz z akcentowan koniecznoci jej duej odpornoci przemawiaj za kierunkiem skupiania gwnego wysiku, ktrego pocztkowy punkt wyznacza zasig wspierajcych i organicznych rodkw raenia. Punkt kocowy znajduje si za na rubiey ostatecznego oporu (kocowej pozycji opniania). Takie rozwizanie uatwia te wiele kwestii z obszaru wspdziaania. Staje si ono klarowniejsze, poniewa cel wsplnego dziaania jest wyraniej okrelony. Tym bardziej, e dysponujc gbi bronionego obszaru rozstrzygajce rozwizania mona podejmowa nie tylko w oparciu o przedni skraj, ale rwnie w oparciu o kolejne pozycje lub dogodne rubiee terenowe. Mog by one usytuowane na rnej gbokoci pasa (rejonu) obrony. Wyranie wida to w przypadku prowadzenia obrony manewrowej, zwaszcza jej pocztkowego etapu jakimi s dziaania opniajce. Tego rodzaju okrelenie jest bardziej elastyczne, pozwala skupia wysiek nie w dowizaniu do rejonu, a kierunku dziaania przeciwnika. W wymiarze praktycznym oznacza zagwarantowanie moliwoci rnorodnego oddziaywania na nacierajcego, niezalenie od przebiegu linii stycznoci wojsk. Kierunek gwnego wysiku w obronie jest wic pojciem bliszym przyszej obronie. Bardziej akcentuje jej wysoce manewrowy charakter i moliwoci rodkw walki oraz podkrela drog do osignicia ostatecznego celu obrony. Jednak w wypadku organizacji obrony przez oddzia i nisze szczeble organizacyjne wojsk ldowych zasadnym jest utrzymanie okrelenia - rejon skupienia gwnego wysiku ze wzgldu na zbyt mae moliwoci rodkw ogniowych i niewielkie gbokoci obrony. Z moliwego obrazu dziaa obronnych koca dwudziestego wieku trudno jest nakreli dokadny scenariusz obrony zwizku taktycznego (oddziau). Wobec rnorodnych uwarunkowa naley by przygotowanym do podjcia skutecznego przeciwdziaania w rnych sytuacjach. Majc mocn podstaw teoretyczn i odpowiednie umiejtnoci praktyczne oraz due dowiadczenie w rozwizywaniu problemw pola walki trzeba umie szybko zorganizowa i skutecznie prowadzi walk obronn z nacierajcymi zgrupowaniami przeciwnika. Waciwe rozumienie zjawisk przyszych dziaa bojowych wyklucza moliwo przedstawienia jednego modelu walki obronnej. Zbyt wiele

38

bowiem czynnikw rzutuje na proces przygotowania i prowadzenia obrony przez zwizek taktyczny (oddzia). W tej sytuacji mona sformuowa jedynie okrelone wzory postpowania by osign cel obrony. Uniwersalnej recepty na zwycistwo nie ma. Wobec wielu moliwych zagroe i uwarunkowa wspczesnej walki nieodzowne jest bardzo elastyczne podchodzenie do spraw zwizanych z rozwizywaniem zoonych problemw obrony. Niebagateln rol odgrywaj warunki przechodzenia do obrony, ktre rzutuj na wiele kwestii zwizanych z jej organizacj i prowadzeniem. 3.2. Warunki przejcia do obrony tosownie do charakteru i skali zagroenia, definiowane s zadania dla wojsk. W zalenoci od kierunku ewentualnego zagroenia zwizek taktyczny (oddzia) moe przechodzi do obrony wzdu granicy pastwowej lub w niewielkiej odlegoci od niej, a take w gbi kraju. Zalee to bdzie gwnie od sytuacji operacyjno-taktycznej i koncepcji prowadzenia dziaa obronnych na danym kierunku. Na to jakie bdzie miejsce zwizku taktycznego (oddziau) w ugrupowaniu operacyjnym (bojowym) wpynie take przynaleno do struktur organizacyjnych szczebla nadrzdnego oraz przewidywana specyfika jego dziaania. Zwizek taktyczny (oddzia) moe przechodzi do obrony w okresie zagroenia wojennego lub w toku prowadzenia dziaa wojennych. W tym drugim przypadku przechodzenie do obrony moe odbywa si w stycznoci z przeciwnikiem lub w warunkach jej braku. Przechodzenie do obrony w warunkach bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem najczciej bdzie miao miejsce w pocztkowej fazie dziaa wojennych lub po pomylnie wykonanym zwrocie zaczepnym (kontrataku). Tego rodzaju przechodzenie do obrony moe nastpi rwnie w kocowej fazie dziaa opniajcych. Niebagatelny wpyw na warunki obrony zwizku taktycznego (oddziau) wywrze sposb przejcia przeciwnika do dziaa wojennych oraz efektywno bojowa posiadanych przez niego rodkw raenia. Naley zakada, e przejcie do dziaa wojennych moe nastpi z zaskoczenia. Wykorzystanie bowiem tej odwiecznej zasady sztuki wojennej z reguy towarzyszyo wybuchowi konfliktw zbrojnych. Tajno i nago to atrybuty zaskoczenia, ktre gwarantuj, e uderzenie bdzie nieoczekiwane dla przeciwnika i naruszy wewntrzn rwnowag strony zaatakowanej, opni jej reakcj lub pozbawi j zdolnoci do skutecznego przeciwdziaania 3 . Wnioski wynikajce z analizy pocztkowych okresw wojen dowodz, e skutki zaskoczenia, uzyskanego z chwil rozpoczcia konfliktu zbrojnego lub operacji zaczepnej, wywieray okrelony wpyw na sytuacj walczcych stron. W przeszoci jednak zdolnoci manewrowe i bojowe wojsk czsto ograniczay pene wyzyskanie czynnika zaskoczenia.
3

Por. E. TOWSKI, Zaskoczenie we wspczesnej wojnie, Warszawa 1966, s. 41.

39

Obecnie za spraw nowoczesnego uzbrojenia i sprztu wojskowego szanse wykorzystania czynnika zaskoczenia znacznie si zwikszyy. Jest szeroka gama rodkw walki, ktre mog wykona nagy zaskakujcy atak bez wyranego okresu przygotowawczego 4 . Przejcie do dziaa wojennych z zaskoczenia oznacza, e przeciwnik moe sparaliowa systemy kierowania pastwem i dowodzenia, zniszczy lub obezwadni wybrane obiekty i cele wojskowe oraz dy do wysadzenia desantw powietrznych (morskich). Nie naley wykluczy, e przeciwnik od samego pocztku konfliktu bdzie stara si przerzuci w obszar bliszej lub dalszej strefy obrony pododdziay desantowo-szturmowe i wykona rajdy ldowe oraz powietrzne. Przewidywany charakter powietrzno-ldowych dziaa zaczepnych niesie ze sob rwnoczesne oddziaywanie elektroniczne, ogniem i wojskami nie tylko na pierwszorzutowe oddziay, ale rwnie na rozmieszczone w gbi. Nowe generacje uzbrojenia i sprztu wojskowego oraz zasady wykorzystania go sprawiy, e pojcie zaplecza, czy te gbi operacyjnej nabrao innego wymiaru. Wojska bronice si w pierwszym rzucie lub w gbi s naraone na rnorodne oddziaywanie. Mona nawet postawi tez, e skala zagroenia wszdzie jest bardzo dua, a zmieniaj si jedynie rodki oddziaywania. Od wybuchu ewentualnej wojny na zwizek taktyczny (oddzia) przygotowujcy obron w gbi obszaru kraju nie bd naciera oglnowojskowe zgrupowania wojsk ldowych, ale stan si one bardziej naraone na atak lotnictwa i wojsk rakietowych. Siy znajdujce si w gbi s bowiem przez wiele armii pastw europejskich postrzegane jako cele o pierwszoplanowym znaczeniu. Zainteresowanie to wynika take z obowizujcej nadal w armiach pastw-czonkw NATO koncepcji zwalczania drugich rzutw i odwodw. Powysze fakty ukazuj szerok gam uwarunkowa, ktre niewtpliwie wpyn na warunki przechodzenia zwizku taktycznego (oddziay) do obrony. Najistotniejszy jednak wpyw mie bdzie charakter prowadzonych dziaa wojennych i sposb rozpoczcia konfliktu zbrojnego oraz stosowane rodki walki (raenia). Niewtpliwie najtrudniejsze warunki zaistniej wwczas, gdy przeciwnikowi uda si uzyska zaskoczenie. Moe wtedy powsta sytuacja, e przemieszczanie i zajmowanie pasw (rejonw) obrony oraz tworzenie systemu obrony poczone bdzie z prowadzeniem walki i usuwaniem skutkw oddziaywania przeciwnika. Odpierajc jego uderzenia i dziaajc w warunkach utrudnionej wymiany informacji trzeba bdzie szybko przygotowa obron, przy czym ograniczony czas i skrajnie niekorzystna sytuacja nie powinna wpyn ujemnie na tworzony system obrony i moliwoci powstrzymywania dziaa zaczepnych przeciwnika. Ograniczony skad wojsk ldowych i zaoenia ich uycia nie wykluczaj ewentualnoci, e zwizek taktyczny (oddzia) moe przechodzi do obrony bezporednio po wykonaniu marszu. Moe zaistnie
4

K. NOKO, Walka o przewag, Warszawa 1985. s. 14.

40

przypadek, e wojska zanim przejd do obrony w wyznaczonym pasie (rejonie), bd musiay stoczy walk z oddziaem wydzielonym lub desantem powietrznym przeciwnika. Niekiedy, zwaszcza po uzyskaniu przez przeciwnika zaskoczenia, przechodzenie do obrony moe odbywa si przy nie zakoczonym jeszcze procesie mobilizacyjnego rozwinicia. Niejednokrotnie oznacza to moe zachwianie struktur organizacyjnych, a wojska bd zajmowa przewidziane dla nich rejony stopniowo, w miar osigania gotowoci lub wchodzenia do zaplanowanych dla nich rubiey obronnych. Spord wielu czynnikw rzutujcych na tworzenie systemu obrony przez zwizek taktyczny (oddzia) najistotniejszy wpyw wywrze fakt prowadzenia dziaa ofensywnych przez przeciwnika oraz stosowane rodki raenia i formy oddziaywania. Moliwo prowadzenia dalekosinego i dokadnego rozpoznania, intensywne oddziaywanie ogniowo-elektroniczne oraz stosowanie desantw powietrznych i pododdziaw desantowoszturmo-wych komplikowa bdzie proces przygotowania obrony. Dla pierwszorzuto-wych batalionw i brygad oznacza to moe swoisty "wycig z czasem". Poszczeglne czynnoci naleao bdzie bowiem wykonywa szybko, dc w pierwszej kolejnoci do powstrzymania nacierajcych wojsk. Rwnolegle z prowadzon walk przyjdzie przygotowywa i tworzy poszczeglne elementy systemu obrony, umiejtnie wykorzystujc waciwoci terenu. Dynamicznie prowadzone dziaania zaczepne oraz rnorodna gama form i metod oddziaywania przeciwnika zapewne nie bdzie sprzyja planowej realizacji poszczeglnych przedsiwzi. Zwizek taktyczny (oddzia) musi liczy si ze skutkami precyzyjnie wykonywanych uderze, intensywnym oddziaywaniem elektronicznym i wytworzeniem szeregu ognisk walki wewntrz wasnego ugrupowania bojowego. Spowoduje to szereg utrudnie w wykonywaniu wczeniej sporzdzonych planw. Wielce zoonym bdzie manewr i dowz rodkw materiaowych. S podstawy przypuszcza, e niejednokrotnie zostan naruszone struktury organizacyjne czasu pokojowego. Cz si moe by zaangaowana do walki z desantem powietrznym (morskim), pododdziaami desantowoszturmowymi przeciwnika lub jego oddziaami wydzielonymi (rajdowymi). Nie naley wykluczy przypadku, e niektre oddziay (pododdziay) bd ochrania jaki obiekt albo szczeglnie wany element ugrupowania szczebla nadrzdnego. Moliwe sytuacje przechodzenia zwizku taktycznego (oddziau) do obrony pozwalaj przypuszcza, e bdzie z reguy zrnicowane pooenie oddziaw (pododdziaw) oglnowojskowych, jak i rodzajw wojsk. Bd one znajdowa si w rnej sytuacji i na stosunkowo duej przestrzeni, a aktualne pooenie nie zawsze bdzie zbiene z interesami przygotowywanej obrony. W wielu wypadkach poszczeglne elementy ugrupowania bojowego bd ponosiy straty w stanie osobowym, uzbrojeniu i sprzcie wojskowym oraz w rodkach zaopatrzenia.

41

Nastpstwa walk prowadzonych przed przejciem do obrony i oddziaywania przeciwnika mog by rnorodne. W znaczcym wymiarze wpyn one rwnie na system dowodzenia zwizku taktycznego (oddziau). Niejednokrotnie skad, wyposaenie i rozmieszczenie niektrych punktw dowodzenia nie bdzie podporzdkowane dziaaniom obronnym. Mog dawa zna o sobie trudnoci w komunikowaniu si z przeoonym, podwadnymi i ssiadami. Nakrelone warunki przygotowania obrony wywr okrelone konsekwencje na pniejsze prowadzenie walki. Nie pozostan bez wpywu na tworzenie i efektywno systemu obrony oraz osignicie celu kocowego walki.

3.3. System obrony ompleksowe postrzeganie walki obronnej zwizku taktycznego (oddziau) wymusza potrzeb systemowego podejcia do zjawisk, jakie mog wystpi podczas odpierania powietrzno-ldowego, ogniowoelektronicznego natarcia przeciwnika. Systemowe podejcie do zoonych zjawisk obrony jest nieodzowne, pozwala bowiem stworzy skoordynowany wewntrznie, dynamiczny ukad si i rodkw oraz zaplanowanych i odpowiednio zabezpieczonych poczyna, zapewniajcych osignicie celu walki obronnej przy jak najmniejszych stratach wasnych. Nowe warunki przewidywanej walki obronnej zwizku taktycznego (oddziau) sprawiy, e cz z funkcjonujcych wczeniej sformuowa nie zawsze odpowiada nowej rzeczywistoci. Poczyniona uwaga jest dobrym punktem odniesienia dla odpowiedzenia na pytanie: czym jest system obrony zwizku taktycznego (oddziau) wspczenie, jaka jest jego struktura i jakie elementy powinien zawiera? System obrony jest to zorganizowany stosownie do celu, zamiaru i istniejcych warunkw - dynamiczny ukad si i rodkw zapewniajcy skuteczne raenie przeciwnika w celu zaamania natarcia i stworzenia warunkw do jego rozbicia. Innymi sowy taktyczny system obrony to wykorzystanie elementw obrony poczonych w jeden spjny, dynamiczny ukad dziaajcy zgodnie z decyzj dowdcy w celu skutecznego raenia przeciwnika i wykonania otrzymanego zadania. Obecnie przyjmuje si, e system obrony obejmuje nastpujce elementy: - ugrupowanie bojowe; - system ognia; - system informacyjny; - infrastruktur taktyczn pasa (rejonu) obrony.

42

Struktura systemu obrony jest elastyczna. Wnikliwie analizujc wpyw nowej techniki wojskowej na dziaania bojowe wojsk ldowych i dowiadczenia z konfliktw lokalnych, naley dostosowywa struktur systemu obrony do aktualnych potrzeb i moliwoci. Pozornie wyglda, e przedstawiona powyej struktura systemu obrony niewiele rni si od funkcjonujcej poprzednio. Tak jednak nie jest, gdy to co najbardziej istotne kryje si we wntrzu poszczeglnych elementw. Tam te zawarte s nowe treci, ktre naley dostrzega analizujc kady z wymienionych elementw. Ugrupowanie bojowe zwizku taktycznego (oddziau) jest to, oglnie rzecz ujmujc, uszykowanie oddziaw (pododdziaw) do walki. Istota problemu zawarta jest w proponowanym skadzie i przewidywanych zadaniach poszczeglnych elementw ugrupowania bojowego. Na szczeblu zwizku taktycznego (oddziau) przyjmuje si, e elementami ugrupowania bojowego s: - pierwszy i drugi rzut lub odwd; - zgrupowanie (zwizek taktyczny, oddzia, pododdzia)artylerii; - oddzia (pododdzia) przeciwlotniczy; - elementy rozpoznania, psychologicznych; - odwd przeciwpancerny; - oddzia zaporowy; - stanowiska dowodzenia; - odwody innych rodzajw wojsk (np. inynieryjny, przeciwchemiczny); - oddziay (pododdziay) logistyczne. Ponadto mog by tworzone dorane elemeny ugrupowania, do ktrych zalicza si: - oddzia wydzielony; - taktyczny desant migowcowy; - grup desantowoszturmow; - odwd przeciwdesantowy; - oddzia ratunkowo-ewakuacyjny. Oprcz tego - w zalenoci od zada i sytuacji bojowej - mog by organizowane inne elementy ugrupowania bojowego. W niektrych sytuacjach w skad ugrupowania bojowgo zwizku taktycznego (oddziau) wojsk operacyjnych wcza si oddziay (pododdziay) wojsk obrony terytorialnej, stray granicznej oraz innych si znajdujcych si w pasie (rejonie) obrony. Tak dua ilo moliwych elementw ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau) sprawia, e znaczna cz pododdziaw oglnowojskowych moe by skierowana do realizacji zada bezporednio walki radioelektronicznej i dziaa

43

nie podporzdkowanych zaamaniu natarcia przeciwnika. W ramach stworzonych elementw ugrupowania realizuj one okrelone zadania bojowe, lecz nie zawsze s ukierunkowane na osignicie duego natenia ognia w decydujcych momentach obrony. Wprowadzenie struktury brygadowej w wojskach, znacznie poprawia moliwoci tworzenia doranych elementw ugrupowania bojowego, bowiem wystpuje w nich wicej batalionw oglnowojskowych. Ponadto s one bardziej zrnicowane pod wzgldem wyposaenia, co pozwala na elastyczniejsze formowanie poszczeglnych elementw ugrupowania i uwzgldnianie specyfiki przewidywanego dziaania. Z reguy przyjmuje si, e do pierwszego rzutu wyznacza si wikszo si dywizji (brygady) i to niezalenie od rodzaju prowadzonej walki obronnej. Planowana struktura organizacyjna dywizji stwarza znacznie wiksz gam moliwych rozwiza wynikajcych z potrzeb pola walki. Umoliwia dostosowanie charakteru oddziau i pododdziau do warunkw terenowych w pasie (rejonie) obrony. Przy powietrzno-ldowym charakterze natarcia potencjalnego przeciwnika szczegln rol w osigniciu celu obrony speniaj siy i rodki znajdujce si w gbi ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau). Wrd tych elementw ugrupowania, pierwszoplanow rol speniaj drugie rzuty i odwody. Zwizek taktyczny (oddzia), w nowej strukturze organizacyjnej, posiada wiksze moliwoci w zakresie tworzenia wielu elementw ugrupowania bojowego. Moe nimi postrzymywa natarcie przeciwnika od czoa, a jednoczenie posiada w gbi siy zdolne do przeciwdziaania wamujcym si zgrupowaniom. W przewidywanej strukturze organizacyjnej zwizku taktycznego i oddziau bd warunki do tego aby obroca posiada moliwoci aktywnego reagowania na zjawiska prowadzonej walki. Swym ksztatem nie bdzie przypomina "suchej gazi" pkajcej pod uderzeniem silnego zgrupowania przeciwnika. Przysza obrona bdzie moga by gitka i elastyczna, posiada moliwo wielowariantowego reagowania na rozwj sytuacji. Elastyczno ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau) ma si wyraa gwnie w odpowiedniej proporcji si przewidzianych do realizacji okrelonych zada. To waciwy podzia midzy siami znajdujcymi si w pierwszym rzucie, a tymi ktre rozmieszczone s w gbi ugrupowania bojowego. Elastyczno to take moliwo przyjmowania uderzenia stosunkowo silnych zgrupowa przeciwnika i planowe ustpowanie w okrelonych miejscach po to, aby w odpowiednim miejscu i czasie wykona zdecydowany kontratak, ktry przekreli dotychczasowe sukcesy przeciwnika. Walka z desantami powietrznymi nacierajcego staa si istotnym elementem obrony na szczeblach taktycznych i operacyjnych. Jako swego rodzaju antidotum na moliwe zagroenie tworzy si odwody przeciwdesantowe, ktrych pierwszoplanowym zadaniem jest szybkie

44

podjcie walki z desantem powietrznym przeciwnika. Pododdziay speniajce t rol rozmieszcza si w pobliu prawdopodobnego obiektu uderzenia. Jeli prognoza potwierdzi si, to odwd przeciwdesantowy ma due szanse zaatakowa desant w momencie dla niego najmniej korzystnym - podczas ldowania lub bezporednio po tym fakcie, kiedy jeszcze przeciwnik nie zorganizowa okrelonego systemu walki. W innym przypadku, czas reakcji odwodu przeciwdesantowego jest stosunkowo dugi. W pasie obrony dywizji odwd ten moe potrzebowa do jednej godziny aby przemieci si w rejon ldowania desantu. Do czasu tego trzeba jeszcze doda minuty jakie upyn do podjcia decyzji i doprowadzenia jej do dowdcy odwodu przeciwdesantowego. Zamiast prby odpowiedzi na pytanie: co to moe oznacza, zasadnym jest przyblienie faktu, e desant powietrzny w sile batalionu potrzebuje rednio do 30 minut, aby po wyldowaniu stanowi zwarty pododdzia i przystpi do wykonywania otrzymanego zadania. Powysze rozwaania nie prowadz do negacji tworzenia odwodu przeciwdesantowego. Przy powietrzno-ldowym charakterze natarcia trzeba bowiem dostrzega problem walki z desantami powietrznymi rwnolegle z odpieraniem silnych uderze od czoa. Wiele faktw przemawia jednak za tym aby wydzielanie (tworzenie) odwodu przeciwdesantowego nie traktowa jako regu. Ten element ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau) powinien by tworzony jeli mona stosunkowo jasno okreli obiekt (obiekty), bdcy celem ataku lub opanowania przez desant powietrzny. W innym wypadku i terenie o urozmaiconej rzebie, racjonalniejszym rozwizaniem bdzie utrzymywanie przez wszystkie elementy ugrupowania bojowego i obiekty zwizku taktycznego (oddziau) gotowoci do zwalczania i walki z desantami powietrznymi. Stosownie do miejsca ich ldowania, siy nie zaangaowane w realizacj innych zada podejm rozstrzygajc walk. Jakie to bd siy zalee bdzie od decyzji dowdcy, ktra uwzgldnia powinna czynnik czasu. Takie rozwizanie bardziej odpowiada charakterowi przyszego pola walki, gdzie trudno bdzie stworzy przewidywany scenariusz rozwoju wydarze. Ponadto nie wydzielanie si do odwodu przeciwdesantowego o jasno zdefiniowanym zakresie zada nie "zamrozi" okrelonych pododdziaw w toku prowadzenia napitej walki obronnej. Przy rozpatrywaniu problematyki obrony stosunkowo rzadko dostrzega si moliwo wysadzania taktycznych desantw powietrznych przez bronice si wojska zwizku taktycznego (oddziau). Z reguy traktuje si je jako moliwy element ugrupowania bojowego w natarciu. Czsto zapomina si o tej formie aktywnoci obrocy . A przecie prowadzenie obrony przez zwizek taktyczny (oddzia), aby doprowadzio do osignicia zaoonego celu tego rodzaju walki musi, midzy innymi, cechowa si du aktywnoci i ofensywnoci. Na powietrzno-ldowe natarcie trzeba odpowiada podobnym charakterem obrony. Za uyciem desantw powietrznych w obronie przemawia szereg argumentw. Przede wszystkim stanowi one wyrany element wiadczcy o sile i wysokiej aktywnoci obrocy. Naley mie na uwadze i to, e

45

jednym ze sposobw uchronienia si przed systemami i rodkami rozpoznawczymi oraz broni precyzyjn jest nadanie obronie ofensywnego charakteru i podjcie aktywnych dziaa przed przednim skrajem obrony zwizku taktycznego (oddziau). Mona to osign dziki taktycznym desantom powietrznym. Su temu rwnie dziaania na przedpolu i rnorodne formy oddziaywania na wojska przygotowujce si do ataku. Cele, zadania i sposoby dziaania desantw powietrznych, grupy desantowoszturmowej i oddziau wydzielonego (rajdowego) mog by rne. Ujte w jeden system nadaj obronie bardziej ofensywnego charakteru, a bdc wysoce manewrowym elementem ugrupowania sprzyjaj utrzymaniu wysokiej aktywnoci bronicych si wojsk i niweluj dysproporcje si oraz uatwiaj uzyskanie niezbdnej przewagi w okrelonym miejscu i czasie. Te elementy ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau) odgrywaj take wan rol podczas zwrotw zaczepnych. System ognia zwizku taktycznego (oddziau) w obronie obejmuje: ogie artylerii z zakrytych stanowisk, strefy wielowarstwowego ognia rodkw przeciwlotniczych, strefy ognia rodkw przeciwpancernych, strefy cigego ognia innych rodkw raenia. System ognia to zmasowany, zerodkowany i zaporowy ogie wszystkich rodkw raenia zespolony z elektronicznym oddziaywaniem na nacierajcego. W skad systemu ognia wchodz wic wszystkie rodki ogniowe bdce w dyspozycji dowdcy zwizku taktycznego (oddziau). Obok przygotowanych uderze lotnictwa, wojsk rakietowych i artylerii, istotnym elementem systemu ognia jest ogie rodkw przeciwlotniczych i rodkw inynieryjnych. Obecnie wic w skad systemu ognia wchodz nie tylko rodki lotnicze (jeli wspieraj walk obronn dywizji lub brygady) i ogniowe, ale take rodki inynieryjne z szerok gam moliwoci minowania. Niebagateln rol odgrywa te elektroniczne oddziaywanie, co wyranie ukazaa ostatnia wojna w rejonie Zatoki Perskiej. System ognia jest pojciem, ktre nie w peni odzwierciedla jego wewntrzn struktur, elementy skadowe. Wszystkie one, ujte w okrelony system, ukierunkowane s na zadanie nacierajcemu przeciwnikowi strat. Lotnictwo, wojska rakietowe i artyleria, rodki obrony przeciwlotniczej, bro zespoowa i indywidualna oraz rodki inynieryjne i walki elektronicznej oddziaywujc na przeciwnika ra go. Kolejnym elementem systemu obrony zwizku taktycznego (oddziau) jest system informacyjny. Obejmuje on siy i rodki zdobywania, przetwarzania i przesyania informacji oraz informacyjnego oddziaywania na przeciwnika jak rwnie obrony wojsk wasnych przed informacyjnym oddziaywaniem przeciwnika. Std te podstawowymi elementami skadowymi s podsystemy: dowodzenia i cznoci oraz rozpoznania, walki elektronicznej i dziaa psychologicznych. Wsrd wszystkich podsystemw gwn rol spenia system rozpoznania. Jest to zrozumiae, bowiem aktualne wiadomoci (informacje) s podstaw kadego racjonalnego dziaania. Do podjcia okrelonej

46

decyzji niezbdne s informacje o przeciwniku, pooeniu jego elementw ugrupowania i obiektach oraz przypuszczalnych zamiarach. Nieodzowne s te wiadomoci o rodowisku walki. W interesie obrony znaczenie szczeglne maj informacje wymienione w pierwszej kolejnoci, ktre naley jednak analizowa i ocenia w cisym zwizku z innymi, gwnie warunkami terenowymi. Informacja zdobyta przy wykorzystaniu rnych si i rodkw moe by waciwie spoytkowana przy spenieniu kilku warunkw. Przede wszystkim naley upewni si, e jest ona wiarygodna. Nastpnie informacja ta powinna by przetworzona na jzyk pola walki. To oznacza, e w zderzeniu z innymi wczeniej ju posiadanymi informacjami, ma da prawdopodobny obraz dalszego dziaania przeciwnika lub ewentualnych konsekwencji wynikajcych z uycia przez niego danego rodka raenia. To take wycignicie wniosku: co wyeliminowanie danego obiektu moe oznacza dla nacierajcego i jakie korzyci pyn z tego dla obrony zwizku taktycznego (oddziau). Informacja na wysoce manewrowym polu walki i przy szybko zmieniajcych si sytuacjach ma stosunkowo krtk aktualno. Tez t potwierdza rwnie fakt, e wiele obiektw, jak na przykad wyrzutnia rakietowa czy okrelone centrum kierowania, to cele wysoce mobilne, czsto zmieniajce swe pooenie. Aby zostay raone, to czas od ich wykrycia do podjcia stosownej decyzji musi by bardzo krtki. Dowdca zwizku taktycznego (oddziau) nie moe dugo zastanawia si nad tym komu zleci wykonanie tego zadania. Znajc pooenie organicznych i przydzielonych rodkw raenia bdzie musia szybko przekaza zadanie bojowe do wykonawcy. W innym bowiem wypadku z trudem zdobyta informacja moe okaza si bezuyteczna. Na tym etapie nie koczy si problem. System rozpoznania ma obowizek dalej ledzi wykryty cel i przekazywa ewentualne informacje o zmianie jego pooenia. Nieodzowne jest take, aby podjta decyzja dotara do wykonawcy szybko i bez adnych znieksztace. Tu daje zna o sobie kolejny element skadowy systemu informacyjnego jakim jest system cznoci. Musi on by odporny na rnorodne formy oddziaywania przeciwnika. Nawet w przypadku obezwadnienia lub wyeliminowania jakiego ogniwa czy podzespou powinien gwarantowa przesanie okrelonych informacji w inny sposb. Dystrybucja posiadanych informacji oraz kierowanie walk obronn nie moe ogranicza si jednak do pasywnych form przeciwdziaania. Obok stworzenia warunkw do wielowariantowego i elektronicznie zabezpieczonego przepywu wiadomoci i rozkazw oraz rnego rodzaju polece, nieodzowne s aktywne formy oddziaywania na wyselekcjonowane stanowiska dowodzenia i rodki walki elektronicznej przeciwnika. Zmierzajc do zakcenia wybranych relacji dowodzenia, utrudniamy kierowanie natarciem okrelonych zgrupowa oglnowojskowych i wspierajcych je rodkw raenia. Z kolei koncentrujc wysiek wasnych si i rodkw walki elektronicznej na zapewnienie odpowiedniego maskowania

47

wojsk i obiektw przed rozpoznaniem elektronicznym, wykonywanie przedsiwzi z zakresu dezinformacji i pozoracji elektronicznej, powanie zmniejszamy moliwoci przeciwnika w zakresie rozpoznania i ewentualnego oddziaywania. Infrastruktura taktyczna obrony to rozbudowany pod wzgldem inynieryjnym teren w pasie (rejonie) obrony zwizku taktycznego (oddziau), zapory inynieryjne, drogi oraz przystosowane do walki obiekty i urzdzenia (instalacje) cywilne, a take wojskowe siy i rodki logistyczne, nie wchodzce organicznie w skad zwizku taktycznego (oddziau). Eksponowanie znaczenia ruchu w przyszej obronie nie pomniejsza roli i znaczenia inynieryjnej rozbudowy. Potencjalnie due moliwoci rozpoznania i precyzyjnego raenia, w poczeniu z powietrzno-ldowym charakterem natarcia, przemawiaj za niecelowoci tworzenia cigych, w peni rozbudowanych pozycji obronnych. Ich przygotowanie powinno by ukierunkowane na rozbudow inynieryjn wybranych miejsc i rejonw decydujcych o trwaoci i moliwoci osignicia celu obrony. Nowe rodki walki sprawiaj, e ogniskowo-przestrzenna rozbudowa inynieryjna, ujta w system, nadal zapewnia bdzie skuteczne oddziaywanie na nacierajcego. Moliwym bdzie tworzenie stref ognia cigego przed przednim skrajem obrony i w lukach midzy punktami oporu. Ponadto taki charakter inynieryjnej rozbudowy bdzie zapewne uniemoliwia przeciwnikowi trafne okrelenie przebiegu poszczeglnych pozycji obronnych. W pasie (rejonie) obrony przygotowuje si i rozbudowuje pod wzgldem inynieryjnym 3-4 (1-2) pozycje obronne. W wypadku prowadzenia obrony manewrowej lub wykonywania okrelonych zada w jej ramach, przygotowuje si pozycje opniania. Ich ilo bdzie uzaleniona od wielu czynnikw, gwnie od gbokoci prowadzenia obrony manewrowej. Ponadto przygotowuje si: pozycje ryglowe; stanowiska ogniowe (startowe); rubiee ogniowe i rubiee rozwinicia do kontratakw; rubiee ogniowe odwodw przeciwpancernych i rubiee (odcinki) minowania; wzy zapr i niszcze, strefy zapr i puapek ogniowych, rejony rozmieszczenia odwodw oraz oddziaw (pododdziaw) i urzdze logistycznych; ldowiska; rejony stanowisk dowodzenia, pozorne i zapasowe rejony obrony, drogi manewru, dowozu i ewakuacji. Teren sprzyja obrocy. To czynnik pozwalajcy zmniejszy dysproporcje si i wpywajcy na prowadzenie oraz wynik kocowy obrony zwizku taktycznego (oddziau). Dlatego te pozycje obronne i opniania naley rozbudowywa wzdu naturalnych przeszkd terenowych, przestrzegajc zasad maskowania. Usytuowanie pozycji powinno zapewnia dobre warunki obserwacji, prowadzenia ognia oraz skrytego manewru i odejcia wojsk wasnych, a jednoczenie utrudnia przeciwnikowi obserwacj, rozwijanie wojsk i prowadzenie natarcia. Podstaw pozycji obronnych stanowi, przygotowane do obrony okrnej, batalionowe rejony obrony oparte na systemie kompanijnych i

48

plutonowych punktw oporu, osonitych zaporami inynieryjnymi, zwaszcza przeciwpancernymi polami minowymi oraz powizanych z przeszkodami naturalnymi. Ich przedni skraj (przedni skraj obrony) wyznacza si na rubieach terenowych zapewniajcych dogodne warunki do obserwacji i prowadzenia ognia na przedpole oraz na skrzyda i w luki midzy rejonami obrony (punktami oporu). Niemniej wane ze wzgldu na czasochonno prac fortyfikacyjnych jest taki wybr pozycji obronnych, aby zakres tych prac by jak najmniejszy. W kadej sytuacji naley przewidzie konieczno oznaczenia - uzgodnionego z lotnictwem przebiegu przedniego skraju obrony. Z kolei pozycje opniania stanowi gwnie system kompanijnych i plutonowych punktw oporu, rozbudowanych na prawdopodobnych (moliwych) kierunkach natarcia przeciwnika. Umiejtnie wkomponowane w teren powinny umoliwia raenie nacierajcego na podejciach zdecydowan wikszoci posiadanych si i rodkw. Rozmieszczenie poszczeglnych pozycji opniania ma zapewni powstrzymywanie natarcia i kierowanie jego zasadniczych zgrupowa wojsk w zaplanowany rejon raenia ogniowo-elektronicznego lub puapk taktyczno-operacyjn (taktyczn). Istotne jest rwnie i to, aby usytuowanie tych pozycji gwarantowao szybkie i bezpieczne wyjcie z walki i przejcie do obrony kolejnej pozycji opniania lub wykonywania innych zada. Pozycje ryglowe rozbudowuje si w celu uniemoliwienia nacierajcemu przeciwnikowi rozprzestrzeniania si w stron skrzyde. Z reguy one take zakrelaj obszar planowanego rejonu raenia lub puapki taktyczno-operacyjnej (taktycznej). Pozycje ryglowe mog te stanowi rubiee rozwinicia do kontratakw lub rubiee ogniowe dla oddziaw i pododdziaw drugiego rzutu (odwodu). W wielu sytuacjach operacyjno-taktycznych przed przednim skrajem obrony moe by przygotowany pas przesaniania. Jego gboko (obszar) uzaleniona jest gwnie od zakadanego celu, warunkw terenowych i przewidywanego skadu nacierajcych zgrupowa przeciwnika. Pas przesaniania (przygraniczny pas przesaniania) organizuje si w celu rozpoznania nacierajcych zgrupowa przeciwnika, opniania tempa ich natarcia i zyskania czasu na przygotowanie obrony lub zerodkowanie si do wykonania zwrotu zaczepnego. Pas przesaniania przygotowuje si ponadto w celu osabienia uderzenia przeciwnika na przedni skraj obrony oraz zamaskowania przebiegu zasadniczych pozycji obronnych. Osignicie powyszych celw moliwe jest przy spenieniu kilku warunkw. Przede wszystkim struktura pasa przesaniania powinna wywoa u przeciwnika okrelone reakcje. Ma on by przekonany, e napotka przedni skraj obrony. Std te oddzia wydzielony, z reguy w sile wzmocnionego oddziau, przygotowuje kilka pozycji opniania i samodzielnych punktw oporu. Umiejtne wkomponowane w teren powinny tworzy obraz zbliony do obrony staej (pozycyjnej). Jest to

49

zadanie trudne do wykonania przez oddzia wydzielony oraz wyznaczone siy i rodki szczebla nadrzdnego. Oprcz bowiem dziaania rodkw i systemw rozpoznawczych naley take dostrzega okrelone zagroenia wynikajce z zasad prowadzenia dziaa zaczepnych przez przeciwnika. Jego powietrzno-ldowy charakter i wytwarzanie ognisk walki przed frontem nacierajcych zgrupowa stanowi powane zagroenie dla skromnych si oddziau, na og obsadzajcego pas przesaniania na szerokoci zblionej do pasa obrony zwizku taktycznego. Niekiedy zamiast pasa przesaniania lub na jego przedueniu w stron skrzyde moe by przygotowana pozycja przednia. Cel jej organizowania jest podobny jak pasa przesaniania. Pozycje przedni, utworzon systemem punktw oporu, broni z reguy siy do batalionu. I w tym przypadku rwnie istotne jest, aby pozycja ta nie odrniaa si od pozostaych pozycji pasa obrony. W innej bowiem sytuacji trudno bdzie wprowadzi przeciwnika w bd i zmusi go do wczeniejszego rozwinicia si gwnych. Na odcinki, na ktrych nie przewiduje si pozycji przedniej, z batalionw pierwszego rzutu wysya si ubezpieczenia bojowe przed przedni skraj obrony. W kadej sytuacji przed przedni skraj wysya si ubezpieczenia bezporednie. W przygotowanym pod wzgldem inynieryjnym pasie (rejonie) obrony istotn rol speniaj zapory inynieryjne. Umiejtne wkomponowane w warunki terenowe maj by tym elementem, ktry sprzyja bdzie osigniciu celu walki. Pamita trzeba jednak o tym, e nawet najlepiej przygotowany pod wzgldem inynieryjnym teren, nie zatrzyma natarcia przeciwnika. Prawd t dobitnie potwierdzaj wnioski z konfliktw lokalnych. Wnioski wynikajce z tych konfliktw jednoznacznie dowodz, e same zapory inynieryjne nie stanowi bariery nie do pokonania. Organizacja systemu zapr osignie swj cel jeli bdzie zaskoczeniem dla nacierajcego i gdy bdzie osaniana ogniem. Zwizek taktyczny (oddzia) w systemie obrony powinien w jak najwikszym stopniu wykorzysta obiekty i urzdzenia istniejce na terytorium kraju. Ich umiejtne wykorzystanie bdzie czsto stanowi o trwaoci obrony, pozwala na jej szybkie zorganizowanie, umoliwia skuteczny (bezpieczny) manewr si i rodkw wewntrz ugrupowania obronnego. Naley przy tym dy do ich wykorzystania w sposb, ktry bdzie stanowi jak najwiksze zaskoczenie nacierajcego. 3.4. Moliwoci bojowe

realnoci wykonania zada bojowych, obok kunsztu dowdczego i sztabowego oraz wyszkolenia wojsk, decyduj moliwoci bojowe. W odniesieniu do zwizku taktycznego (oddziau, pododdziau) wynikaj one gwnie z iloci i jakoci posiadanych rodkw walki. Zale ponadto od przyjtych struktur organizacyjnych, jakoci (sprawnoci) dowodzenia i wartoci moralno-bojowych stanw osobowych.

50

W obronie wygenerowane moliwoci bojowe, traktowane jako potencja bojowy danego szczebla organizacyjnego wojsk ldowych, pozwalaj okreli jakie zgrupowanie przeciwnika moe by powstrzymywane przez bronic si dywizj, brygad (puk), batalion. Porwnanie moliwoci bojowych w obronie rnych struktur organizacyjnych wojsk ldowych z istniejcymi strukturami jest procesem zoonym. Wymaga wieloaspektowego rozpatrzenia wymienionych wczeniej czynnikw oraz uoglnienia wnioskw wynikajcych z przeprowadzonych analiz. Praktyka dowodzi, e najbardziej celowe jest rozpatrywanie poszczeglnych typw zwizkw taktycznych, oddziaw i pododdziaw przez pryzmat posiadanego potencjau bojowego, moliwoci ogniowych i manewrowych. Potencja bojowy jest uniwersaln miar jakociowo-ilociow, ktra z pewnym uproszczeniem pozwala na porwnanie rnych typw broni i uzbrojenia, a nawet caych zwizkw taktycznych (oddziaw, pododdziaw). Jest to moliwe gwnie przez uwzgldnianie ich efektywnoci bojowej, rozumianej jako zdolnoci do raenia onierzy i sprztu przeciwnika. Podczas okrelania potencjau bojowego uwzgldnia si szereg czynnikw, takich jak: zasig i skuteczno ognia, szybkostrzelno, ruchliwo, niezawodno, odporno na oddziaywanie przeciwnika. Dokonuje si tego przy jednoczesnym zachowaniu zdolnoci skutecznego dziaania. Uwzgldnia si ponadto wpyw otaczajcych warunkw (meteorologicznych, klimatycznych, pory doby) na rozbudow inynieryjn oraz moliwoci prowadzenia rozpoznania. W celu uzyskania porwnywalnych wartoci poszczeglnych rodzajw uzbrojenia przyjmuje si miar standardow w postaci kalkulacyjnej jednostki uzbrojenia, ktra odpowiada moliwociom czogu T - 55. Jej warto wynosi 1,0. Korzystajc z tej metody, potencja bojowy zwizku taktycznego (oddziau, pododdziau) okrela si jako sum iloczynw poszczeglnych rodzajw uzbrojenia i sprztu bojowego znajdujcego si na wyposaeniu przez odpowiadajce im wspczynniki jakociowe 5 . Moliwoci ogniowe wyraaj zdolno pododdziau, oddziau lub zwizku taktycznego do wykonania w okrelonym czasie typowych zada ogniowych przy uyciu wydzielonej iloci amunicji. W pewnym sensie s pochodn posiadanego potencjau bojowego, gdy te dwie kategorie wzajemnie si warunkuj. Aby uzyska peny obraz moliwoci ogniowych danego szczebla organizacyjnego wojsk, naleaoby rozpatrywa poszczeglne grupy rodkw raenia osobno, z uwagi na ich specyficzne waciwoci konstrukcyjne i przeznaczenie, a nastpnie je zsumowa. Zdolno zaamania natarcia jest bowiem sum moliwoci ogniowych wszystkich uczestnikw walki.

A. TOMASZEWSKI, Teoretyczne podstawy wsparcia ogniowego wojsk w dziaaniach bojowych, AON, Warszawa 1994, s. 32.

51

Dla oglnego zobrazowania moliwoci ogniowych zwizku taktycznego (oddziau) w obronie, najbardziej reprezentatywnym i powszechnie stosowanym wskanikiem jest zdolno zaamania natarcia nacierajcych zgrupowa czogw i wozw bojowych piechoty (transporterw opancerzonych) przeciwnika przez wasne rodki przeciwpancerne. Okrela si to sumujc iloczyny wasnych rodkw przeciwpancernych przez odpowiadajce im wspczynniki skutecznoci. Moliwoci jakie posiadaj dywizje w tym zakresie, wyraane s liczb tzw. czogw obliczeniowych 6 , ktrych natarcie moe by zaamywane z prawdopodobiestwem 90%. Moliwoci manewrowe zwizku taktycznego (oddziau) wyraaj si gwnie szybkoci zerodkowania i przeniesienia ognia poszczeglnych rodkw raenia, terminowym zorganizowaniu wymaganego ugrupowania bojowego i sprawnym manewrem na zagroone kierunki w toku prowadzenia napitej walki obronnej. Porwnywalne zwizki taktyczne (oddziay) posiadaj tego samego typu rodki raenia, dowodzenia i kierowania ogniem. Std moliwoci wykonania manewru ogniem s bardzo zblione. Bardziej zoona jest sprawa porwnania moliwoci manewrowych w aspekcie przyjcia ugrupowania bojowego i przemieszczania si w toku walki.

3.5. Normy taktyczne wizek taktyczny (oddzia) moe przechodzi do obrony w rnych sytuacjach. Kada z nich bdzie niepowtarzalna. Z powyszego faktu wynika okrelony wniosek, ktry nakazuje traktowa normy taktyczne jako swego rodzaju wielkoci odniesienia. Normy taktyczne s bowiem oglnymi wskanikami, wyrazem okrelonych moliwoci i stanowi orientacyjne ramy. To wypadkowa rnych warunkw organizowania i prowadzenia obrony. Norm taktycznych nie naley traktowa jako co niezmiennego. Trzeba do nich podchodzi bardzo elastycznie, stosownie do: charakteru zadania i zamiaru dziaa przeoonego (rodzaju prowadzonej obrony); miejsca i roli w ugrupowaniu szczebla nadrzdnego oraz skadu i moliwoci bojowych zwizku taktycznego (oddziau). Innej filozofii podejcia do norm taktycznych by nie moe. Skoro eksponuje si konieczno osignicia celu walki obronnej, to dowdca zwizku taktycznego (oddziau) musi posiada moliwo uwzgldnienia warunkw zaistniaej sytuacji i mie okrelon swobod rozwizania problemu walki z nacierajcym przeciwnikiem.

Przez czog obliczeniowy rozumie si czog T-55 i odpowiadajce mu czogi starszej generacji typu M-60A1, Leopard-1.

52

Za traktowaniem norm taktycznych jako swego rodzaju punktu odniesienia przemawiaj take zaoenia systemu obronnego naszego pastwa i przewidywane warunki prowadzenia ewentualnych dziaa taktycznych. Przy dotychczasowej strukturze organizacyjnej wojsk ldowych przewidywano normy taktyczne, ktre s zawarte w tabeli nr 1. Tabela nr 1
WYSZCZEGLNIENIE Szeroko (km) Gboko (km) Liczba pozycji obronnych (km) Gboko pozycji obronnych (km) Odlego midzy pozycjami (km) Gboko pasa przesaniania (km) Oddalenie pozycji przedniej od przedniego skraju obrony DZ pz

30 i wicej (45) 10-15 20-25 10-12 3-4 1-2 2-3 3-5 10-15 6-8

Wraz z now struktur organizacyjn, zwikszonymi nieco moliwociami bojowymi, ulegn pewnej modyfikacji obowizujce normy taktyczne. Zjawisko to przebiega bdzie rnie na poszczeglnych szczeblach organizacyjnych wojsk ldowych. Skoro struktura organizacyjna batalionu (bpzmot i bcz) ulega tylko niewielkiej zmianie, ktra nie wpynie na jego moliwoci bojowe, to pododdzia ten nadal bdzie broni rejonu o szerokoci do 5 km i gbokoci 3-4 km. Powyszy wniosek, wynikajcy z zasady formuowania norm taktycznych "od dou" (od pododdziau) wpynie na ich okrelenie na szczeblu oddziau i zwizku taktycznego. Kada z brygad mie bdzie po 5 batalionw, a wic ilo nieco wiksz od liczby zasadniczych pododdziaw bojowych, jak mia puk zmechanizowany DZ-89. To pozwala przypuszcza, e BZ i BPanc moe broni rejonu o szerokoci 15 i wicej kilometrw. Mona zakada, e powikszenie szerokoci rejonu nie wpynie zasadniczo na jego gboko, ktra wynosi bdzie okoo 12-15 km. Taki rejon obrony gwarantowa bdzie ugrupowanie brygady w dwa rzuty, zapewniajc obronie - przy spenieniu innych warunkw odpowiedni trwao i aktywno. Stosunkowo niewielkie moliwoci bojowe BP, wynikajce ze specyfiki uzbrojenia, predysponuj ten oddzia do dziaania w terenie pokrytym, stwarzajcym warunki do walki na niewielkich odlegociach, kanalizujcych ruch. Tam gdzie przeciwnik nie bdzie mia moliwoci wykazania swej przewagi, szeroko rejonu obrony BP moe by zbliona do tych jakie bd przyjmowane w odniesieniu do

53

BZ i BPanc. Na kierunkach drugorzdnych i terenie lesistym i lesistojeziornym norma ta moe by nawet wiksza i oscylowa wok 20 km. W odniesieniu do dywizji nowego typu kwestia norm taktycznych zaamuje si nieco inaczej, zwaszcza gdy tworzone zwizki taktyczne skada si bd z brygad. Ponadto w kadej dywizji bd rne rodzaje brygad, co pozwoli na bardziej elastyczne tworzenie systemu obrony; stosownie do zaistniaej sytuacji, celu obrony i warunkw terenowych. Zwizek taktyczny typu 2000 posiada bdzie okoo 20 batalionw oglnowojskowych, podczas gdy DZ-89 ma ich o 40 procent mniej - 12. Powysze fakty pozwalaj przypuszcza, e nowo tworzone dywizje broni si bd mogy majc dwie-trzy brygady w pierwszym rzucie. Oznacza to, e szeroko pasa obrony moe oscylowa wok 50 kilometrw. Za tak norm, przemawia take ograniczona ilo tego rodzaju zwizkw taktycznych i przewidywane zaoenia ich operacyjnego wykorzystania. W konkluzji mona stwierdzi, e kadorazowo planujc zadania bojowe naley uwzgldnia: moliwoci bojowe danego wykonawcy wynikajce ze skadu organizacyjnego, uzbrojenia i wyposaenia; cel walki; miejsce w ugrupowaniu operacyjnym (bojowym); warunki terenowe oraz przewidyw si przeciwnika i sposobu jego dziaania na ldzie, w powietrzu i eterze i od sytuacji na morzu (podczas obrony wybrzea morskiego). To z kolei powinno stanowi podstaw do okrelenia szerokoci pasa (rejonu) obrony zwizku taktycznego (oddziau) w konkretnej sytuacji operacyjno-taktycznej i warunkach terenowych. Gboko obrony powinna zapewni potgowanie przeciwdziaania natarciu przeciwnika, wzajemn wi taktyczn midzy elementami ugrupowania bojowego oraz manewr drugim rzutem i odwodami. Tak dobrane parametry pasa (rejonu) obrony powinny umoliwi podjcie skutecznej walki ze znacznie silniejszym zgrupowaniem powietrznoldowym przeciwnika. Dla tworzonych szczebli organizacyjnych wojsk ldowych (typu 2000) za podstawowe mona wic przyj normy taktyczne przedstawione w tabeli nr 2. PODSTAWOWE NORMY TAKTYCZNE Tabela nr 2.
Wyszczeglnienie
O B R O N A

DYWIZJA 30-50 i 15-30 2-4

BRYGADA (BZ;BPanc) 20-30 w i c e j do 15 1-2

PUK 10-20

Szeroko pasa (rejonu) obrony [km] Gboko pasa (rejonu) obrony [km] Ilo pozycji obronnych

do 15 1-2

54

3.6. Prowadzenie obrony a prowadzenie obrony przez zwizek taktyczny (oddzia) rzutuje wiele czynnikw. Gwnie uzalenione jest ono od celu, warunkw i rodzaju obrony. Celem obrony w kadej sytuacji jest odparcie lub udaremnienie uderzenia silnego, powietrzno-ldowego zgrupowania przeciwnika, zadanie mu maksymalnych strat oraz utrzymanie zajmowanego pasa (rejonu, rubiey, obiektu). W zalenoci od rodzaju obrony nieco odmienna moe by droga prowadzca do osignicia zakadanego celu. W obronie pozycyjnej (staej) dominujcym czynnikiem jest opr i denie do utrzymania zajmowanego pasa (rejonu), w oparciu o system ognia i zapr inynieryjnych. Z kolei istot obrony manewrowej jest denie do rekompensowania niedoboru si i rodkw za pomoc ruchliwoci wojsk i ich aktywnoci, umoliwiajcych koncentracj wysiku w najwaniejszym,w danym momencie, punkcie obrony i dekoncentracj w celu uchylenia si od starcia w niekorzystnych warunkach. W obronie pozycyjnej (staej) wyrnia si walk (dziaania osonowe) na przedpolach pasa (rejonu) obrony, walk o utrzymanie jej przedniego skraju (pierwszej pozycji) i walk w gbi pasa (rejonu) obrony. Walka w poszczeglnych etapach rni si sw specyfik. Zostanie ona ukazana przy opisie poszczeglnych fragmentw prowadzenia obrony tego rodzaju. Walka na przedpolach pasa (rejonu) obrony (okrelana niekiedy jako dziaania osonowe lub jako walka na podejciach do przedniego skraju obrony) obejmuje rnego rodzaju oddziaywanie na przeciwnika przed podjciem przez niego dziaa w rejonie pierwszej pozycji obronnej. Celem dziaania zwizku taktycznego (oddziau) w tym etapie jest dezorganizowanie podejcia i rozwinicia elementw ugrupowania bojowego przeciwnika, okrelenie (rozpoznanie, wykrycie) czasu i kierunku gwnego uderzenia, a w sprzyjajcych warunkach - zerwanie natarcia przeciwnika. Ten etap dziaa charakteryzuje si raeniem przeciwnika dostpnymi rodkami ogniowego i elektronicznego oddziaywania. To take dziaania w obszarze pasa przesaniania lub pozycji przedniej, ktre prowadzone s w formie dziaa opniajcych 7 . W kadym rodzaju obrony istotn rol odgrywa oddziaywanie na przeciwnika zanim podejmie on walk o pierwsz (czoow) pozycj obronn. Umoliwiaj to wspczesne rodki raenia bronicych si wojsk,
7

Biorc pod uwag fakt, e stanowi one take istotny fragment obrony manewrowej, oglny mechanizm prowadzenia dziaa opniajcych - zbliony w swej istocie do obydwu rodzajw obrony - zostanie przedstawiony przy rozwaaniach zwizanych z obron manewrow.

55

gwnie ich sia i zasig raenia. Aby osign zakadany cel obrony, uderzenia lotnictwa, migowcw szturmowych, wojsk rakietowych i artylerii powinny osabi i zdezorganizowa planowany atak zgrupowa wojsk przeciwnika. Organiczne siy i rodki zwizku taktycznego (oddziau) posiadaj okrelone moliwoci oddziaywania na podchodzce wojska przeciwnika. Dlatego w okresie ogniowego wzbraniania podejcia i rozwinicia wojsk, gwny wysiek skupia si na obiektach, ktrych zniszczenie, obezwadnienie lub czasowe zatrzymanie zdezorganizuje i osabi atak. Dc do wyduenia zasigu, a tym samym czasu oddziaywania, cz rodkw ogniowych przyblia si do przedniego skraju obrony lub wysuwa przed przedni skraj. Wykonujc okrelone zadania z tymczasowych stanowisk ogniowych, naley umiejtnie powiza ogie z warunkami terenowymi. Koncentrowa naley wysiek na wykonaniu uderze ogniowych na maszerujce kolumny gwnie w trakcie przekraczania przez nie rnego rodzaju cianin terenowych i wszelkich innych miejsc kanalizujcych ruch. Istotne jest przy tym, aby uwzgldnia oddziaywanie lotnicze (w tym take lotnictwa wojsk ldowych) i elektroniczne. Najkorzystniej jest skupi wysiek na wyselekcjonowanej kolumnie (zgrupowaniu) i podtrzymujc oddziaywanie dy do jej opnienia, a tym samym wymuszenia na przeciwniku wykonania ataku stopniowo, w miar podchodzenia wojsk. W okrelonych warunkach mona w ten sposb zmusi przeciwnika do zatrzymania wojsk przed przednim skrajem obrony dla ponownego zorganizowania ataku. Stosujc odpowiedni taktyk walki ogniowo-minerskiej i elektronicznej mona wprowadzi przeciwnika w obszar, ktry stworzy obrocy najdogodniejsze moliwoci poraenia nacierajcego i by moe skieruje jego wojska w rejon gwnego wysiku obrony zwizku taktycznego (oddziau). Wytworzenie takiego stanu rzeczy jest szczeglnie korzystne dla bronicych si wojsk. Wymuszenie na przeciwniku ataku czci si stwarza realne szanse na jego odparcie. Umoliwia wzmocnienie zagroonego kierunku (rejonu) gwnie przez manewr wojsk z kierunku, na ktrym atak zosta opniony. Tego rodzaju sytuacja to klasyczny przykad bicia nacierajcego czciami. Przeprowadzony szybko i skrycie manewr okrelonych elementw ugrupowania bojowego zagwarantuje stworzenie bardzo silnej zapory, ktrej prb pokonania przeciwnik okupi duymi stratami. Zatrzymanie si zgrupowania uderzeniowego dla uporzdkowania wasnych szykw i wniesienia niezbdnych korekt do planu natarcia jest rwnie sytuacj ze wszech miar korzystn dla obrocy. Umoliwia bowiem kontynuowanie raenia ogniowo-elektronicznego, dokonanie niezbdnych korekt w systemie obrony i usunicie skutkw uderze przeciwnika. Dowdca zwizku taktycznego (oddziau) kierujc zwalczaniem wojsk przeciwnika na podejciach do przedniego skraju wzmacnia obron na prawdopodobnym kierunku jego gwnego uderzenia. Gdy sytuacja tego wymaga udokadnia zadania dla oddziaw (pododdziaw) oraz

56

przeprowadza manewr siami i rodkami. Na rozpoznanych, najbardziej prawdopodobnych kierunkach natarcia broni pancernej zwiksza gsto rodkw przeciwpancernych i zapr inynieryjnych oraz doskonali rozbudow fortyfikacyjn. Wszystkie przedsiwzicia ukierunkowane na doskonalenie obrony, w tym take te, ktre s zwizane ze zmian rejonw rozmieszczenia wojsk, przeprowadza si szybko, rygorystycznie przestrzegajc zasad maskowania i koczy przed rozpoczciem walki o utrzymanie przedniego skraju obrony. Walka o utrzymanie przedniego skraju obrony (pierwszej pozycji) jest bardzo istotnym fragmentem obrony pozycyjnej (staej). Niekiedy mona spotka si z okreleniem, e to najwaniejszy, a zarazem rozstrzygajcy etap walki obronnej. Celem dziaania zwizku taktycznego (oddziau) w tym etapie jest niedopuszczenie do wamania si przeciwnika w gb pasa (rejonu) obrony oraz zadanie mu takich strat, ktre zmusz go do wycofania i ponownego organizowania natarcia. Tak dua ranga walki o czoowe pozycje obronne wynika z kilku faktw. W obronie pozycyjnej, ukierunkowanej na utrzymanie zajmowanego pasa (rejonu), niebagateln rol odgrywaj zapory inynieryjne i rozbudowa fortyfikacyjna. To istotne elementy systemu obrony, ktre pozostaj w cisym zwizku z systemem ognia. Tworzc koncepcj rozegrania walki naley dy do zbudowania w oparciu o pierwsz pozycj obronn silnej zapory ogniowo-minerskiej. Przed t pozycj planuje si maksymalne natenia ognia artyleryjskiego, najwiksz gsto rodkw przeciwpancernych, broni pokadowej i strzeleckiej oraz due nasycenie terenu inynieryjnymi rodkami raenia. Istotne jest rwnie to, e dowdcy i onierze poznali teren na przedpolu oraz w rejonach (punktach oporu) bronionych przez ich pododdziay. Stosownie do moliwego rozwoju wydarze konstruuje si plan wspdziaania, ktry ukierunkowany jest na zapobieganie sytuacjom kryzysowym. Z reguy pierwsza pozycja obronna jest najlepiej rozbudowana pod wzgldem fortyfikacyjnym, a jej utrzymaniu zosta podporzdkowany gwny wysiek systemu obrony. To sprawia, e moliwoci stawiania oporu przez wojska bronice pierwszej pozycji s wiksze ni w gbi pasa (rejonu) obrony. Zwizek taktyczny (oddzia) walczc o utrzymanie przedniego skraju obrony odpiera atak pancerno-zmechanizowanych zgrupowa przeciwnika. Koncentrujc wysiek na najgroniejszych elementach ugrupowania bojowego przeciwnika, dowdca zwizku taktycznego (oddziau) w okrelonych sytuacjach przeprowadza nieodzowny manewr, wzmacniajc obron na zagroonych kierunkach, zadaje straty przeciwnikowi i powstrzymuje jego dalszy ruch do przodu. Po osigniciu takiego stanu, gwny wysiek przenoszony jest na kierunek, gdzie przeciwnik bdzie szuka kolejnej moliwoci pokonania obrony. Zdolno do byskawicznej koncentracji ognia, jego umiejtne powizanie z terenem i systemem zapr inynieryjnych oraz cisy zwizek z oddziaywaniem elektronicznym powinna by tym czynnikiem, ktry wraz

57

z dziaaniem pododdziaw bronicych pierwszej pozycji zaami natarcie przeciwnika przed przednim skrajem obrony i rozmieszczonymi tam zaporami inynieryjnymi. Wspczenie taktyczne desanty powietrzne s nieodcznym komponentem nacierajcych zgrupowa przeciwnika. Dlatego w tym etapie obrony naley liczy si z koniecznoci odpierania ataku od czoa i prowadzenia rwnolegej walki z desantami przeciwnika, prowadzcego dziaania bojowe w wymiarze powietrzno-ldowym. Analiza zaoe teoretycznych i wnioski z praktyki szkoleniowej oraz dowiadczenia z wojen i konfliktw lokalnych wiadcz o tym, e nacierajcy wysadza desanty powietrzne w gbi pasa obrony, z reguy poza rejonami obrony pierwszorzutowych oddziaw. Przeciwnik wytwarzajc ogniska walki wewntrz zwizku taktycznego zmierza do rozproszenia wysiku bronicych si wojsk, by tym samym stworzy sobie warunki do pokonania przedniego skraju obrony i pniejszego kontynuowania natarcia w szybszym tempie. Powietrzno-ldowy charakter natarcia sprawia, e obok zwalczania przeciwnika od czoa, cz si i rodkw zwizku taktycznego naley skierowa do realizacji zada zwizanych z blokowaniem, a nastpnie rozbiciem desantu powietrznego. W pierwszej kolejnoci walk t podejmuj onierze bdcy celem ataku lub przebywajcy w pobliu rejonu desantowania, cile wspdziaajc z siami obrony terytorialnej i ukadu pozamilitarnego. Aby nie da przeciwnikowi czasu na zorganizowanie dziaa, konieczne jest rwnie szybkie i silne uderzenie pododdziaw oglnowojskowych, ktre znajduj si w pobliu, a nie s zaangaowane w realizacj innych zada. Koncentryczne uderzenie z kilku kierunkw powinno doprowadzi do rozbicia desantu na szereg niewielkich grup, ktre likwiduje si stopniowo. Po odparciu ataku przed przednim skrajem obrony zwizek taktyczny (oddzia) odtwarza naruszony system obrony i nadal prowadzi walk ogniow. Zwalcza wycofujce si lub przechodzce do obrony wojska przeciwnika. Intensywnie oddziaywujc, ze zmienionych stanowisk ogniowych, utrudnia mu wykonanie manewrw i ponown organizacj ataku. Jednoczenie oddziay (pododdziay) usuwaj skutki dotychczasowego oddziaywania przeciwnika i przygotowuj si do odparcia kolejnych atakw. Odtwarza si naruszony system ognia, zamyka powstae przejcia w zaporach inynieryjnych, uzupenia zuyte rodki bojowe i materiaowe oraz udziela pomocy medycznej rannym i chorym. Jeli s warunki, przeprowadza si take niezbdne obsugiwania, a take remont uzbrojenia i sprztu wojskowego oraz dokonuje dodatkowej rozbudowy punktw oporu. Ze wszech miar zasadne jest, aby w tym czasie nastpio ostateczne rozbicie desantu powietrznego i zlikwidowanie ognisk walki wewntrz ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau). Prowadzc walk obronn naley zawsze liczy si z tym, e pomimo zadania przeciwnikowi strat na przedpolu i w trakcie walki o utrzymanie przedniego skraju obrony uda mu si wama w gb

58

bronionego pasa (rejonu). Tak ewentualno naley dostrzega podczas organizacji walki i w planie wspdziaania. Walka w gbi pasa (rejonu) obrony to najtrudniejszy etap walki obronnej, wymagajcy od dowdcw duej inwencji, kunsztu, a niekiedy intuicji w podejmowanych decyzjach. Duo zaley od wywaenia, gdzie jest potrzebna stabilno i opr, a w ktrym miejscu manewr i odpowiednio skalkulowane ryzyko. Celem dziaania zwizku taktycznego (oddziau) w tym etapie walki jest ostateczne powstrzymanie natarcia przeciwnika przed kolejn (drug, a niekiedy trzeci lub nawet czwart) pozycj obrony. Podejmowanymi dziaaniami naley dy do zatrzymania przeciwnika wamujcego si w obron. W tym celu czoowe pododdziay uporczywie bronic zasadniczych lub zapasowych punktw oporu, udaremniaj nacierajcemu wszelkie prby rozprzestrzeniania si na tyy i skrzyda bronionych pozycji. Uderzeniami rodkw ogniowych, manewrem odwodw specjalnych i si z nieatakowanych odcinkw oraz aktywn walk pododdziaw, ktre znalazy si na tyach przeciwnika, zadaje mu si maksymalne straty i dezorganizuje prowadzenie dalszego natarcia. W systemowym oddziaywaniu na nacierajcego istotne jest, aby przeciwdziaa wszelkim prbom przeniesienia wysiku na inny kierunek lub zdynamizowania dziaa, szczeglnie tych, ktre maj na celu poczenie si z wczeniej wysadzonym desantem powietrznym. Wanym problemem jest rwnie zwalczanie podchodzcych odwodw, w celu dezorganizacji (uniemoliwienia) ich planowego wejcia do walki. Podczas prowadzenia dziaa taktycznych w gbi pasa (rejonu) obrony istotn rol odgrywa walka na rubieach ogniowych, realizowana przez pododdziay oglnowojskowe. Szybkie, a zarazem skryte zajcie przez nie dominujcej rubiey terenowej oraz wykonanie silnego, zaskakujcego ognia przeciwpancernego moe zada nacierajcemu powane straty. Bd one jeszcze wiksze, gdy nastpi poczenie wysikw wojsk wychodzcych na rubiee ogniowe z dziaaniem odwodw specjalnych i migowcw bojowych. Powstrzymywanie i dezorganizowanie natarcia przeciwnika w tym etapie walki jest w gruncie rzeczy dziaaniem pasywnym, nie gwarantuje osignicia zakadanego celu obrony. Mona go osign w wyniku zwrotu zaczepnego wykonywanego przez bronicy si zwizek taktyczny (oddzia) lub szczebel nadrzdny. Kontratak pomimo pewnych przeobrae w prowadzeniu obrony, nadal jest przejawem najwyszej aktywnoci obrocy, ktra pozbawia przeciwnika swobody dziaania, zadaje mu straty na wybranym kierunku i prowadzi do odzyskania utraconego obszaru. Wykonanie kontrataku podczas walki obronnej sprawia, e duego znaczenia nabiera rwnie czynnik psychologiczny. Udzia w zwrocie zaczepnym podnosi morale dowdcw i onierzy, wyzwala energi do dziaania, utwierdza w przekonaniu o moliwoci odniesienia sukcesu.

59

Decyzj o wykonaniu kontrataku dowdca zwizku taktycznego (oddziau) podejmuje w oparciu o gruntown analiz sytuacji bojowej. Aby uzyska maksymalne prawdopodobiestwo powodzenia zwrotu zaczepnego naley dy do spenienia okrelonych warunkw. Z reguy zalicza si do nich: - powstrzymanie nacierajcego zgrupowania przeciwnika od czoa; - odizolowanie jego odwodw, przynajmniej na czas starcia w rejonie wamania; - zapewnienie kontratakujcemu zgrupowaniu skutecznej osony przeciwlotniczej, szczeglnie w okresie podejcia i rozwinicia na rubiey ataku; - wywalczenie przewagi ogniowej nad przeciwnikiem na kierunku wykonywanego kontrataku; - zdezorganizowanie lub przynajmniej zakcenie systemu informacyjnego przeciwnika (dowodzenia, rozpoznania, cznoci) w rejonie wamania; - zapewnienie sprawnego manewru wydzielonych si, stworzenie zgrupowania uderzeniowego oraz szybkie wprowadzenie go do walki w kierunku (rejonie) zaskakujcym dla przeciwnika. Precyzujc zadanie dla zgrupowania uderzeniowego naley rwnie okreli sposb dziaania po wykonaniu kontrataku. Do wykonywania kontrataku wykorzystuje si z reguy drugi rzut (odwd), wzmocniony niezbdnymi siami i rodkami. Ponadto na korzy kontratakujcego zgrupowania okrelone zadania wykonuj wojska bdce w bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem. W zalenoci od zaistniaych warunkw kontrataki dzieli si na: - planowe - gdy elementy decyzji dotyczce ich wykonania (cel, kierunek uderzenia, rubie, siy i rodki) nie ulegy zasadniczym zmianom w trakcie prowadzenia walki obronnej, a sporzdzone wczeniej plany, po wprowadzeniu korekt, s adekwatne do zaistniaej sytuacji; - nieplanowane - gdy w okresie planowania walki nie przewidywano kontrataku i wszystkie prace zwizane z jego planowaniem i organizowaniem trzeba wykona od podstaw lub gdy wczeniej sporzdzone plany nie odpowiadaj powstaej sytuacji. Decyzj o wykonaniu kontrataku podejmuje dowdca w toku prowadzenia walki obronnej. Oprcz spenienia warunkw stwarzajcych due prawdopodobiestwo powodzenia tego rodzaju zwrotu zaczepnego, istotn rol odgrywa rwnie czas. Kontratak mona wykona ju podczas walki o pierwsz pozycj obronn lub w gbi pasa obrony zwizku taktycznego (oddziau). W obydwu przypadkach wystpuje okrelone ryzyko. Wczesne wykorzystanie drugiego rzutu (odwodu) pozbawia

60

dowdc moliwoci skutecznego reagowania na zmieniajc si sytuacj taktyczn. Natomiast "wpuszczenie" nacierajcego zbyt gboko grozi utraceniem kontroli nad rozwojem sytuacji i stawia pod znakiem zapytania moliwo osignicia celu obrony. Problematyka kontrataku budzi wiele kontrowersji. Czasami podwaana jest jego celowo na szczeblu oddziau. W pojawiajcych si wtpliwociach jest wiele racji. Wnioski z wicze wojsk potencjalnego przeciwnika dowodz, e bardzo czsto naciera on majc 6-10 krotn przewag nad bronicymi si wojskami. Z reguy na oddzia naciera siami nie mniejszymi ni dywizja, silnie wsparta ogniowo. Przy takim ukadzie si, nawet po zadaniu nacierajcemu pewnych strat, s to silne zgrupowania, dysponujce duymi moliwociami bojowymi. Zwikszaj si one dodatkowo z chwil przejcia do natarcia na doranie zorganizowan obron. W tych warunkach samodzielne wykonywanie kontrataku drugim rzutem lub odwodem brygady (puku) w celu rozbicia przeciwnika i odtworzenia przedniego skraju jest zadaniem przekraczajcym moliwoci bronicego si oddziau. Trudno bowiem stworzy nawet chwilowo (lokalnie) przewag ogniow oraz elektroniczn i rozbi okoo dwch brygad, ktre z reguy stanowi gwne zgrupowanie uderzeniowe dywizji przeciwnika. Dlatego te niejednokrotnie korzystniejszym rozwizaniem na szczeblu oddziau bdzie wykorzystanie drugiego rzutu (odwodu) do wykonania kontrataku o ograniczonym celu. Moe nim by na przykad wyhamowanie lub zdezorganizowanie natarcia przeciwnika, czy te odzyskania okrelonej rubiey terenowej majcej istotne znaczenie dla dalszego prowadzenia walki obronnej. W wielu wypadkach zasadnym bdzie przejcie do uporczywej obrony na drugiej pozycji obronnej i wytworzenie warunkw do wykonania zwrotu zaczepnego przez zwizek taktyczny. Poruszane zjawisko nieco inaczej zaamuje si na szczeblu zwizku taktycznego. Chocia nacieraj na ni rwnie znaczne siy, to jednak w tym przypadku szanse osignicia celu kontrataku s wiksze, chociaby z dwch powodw. Na tym szczeblu organizacyjnym wojsk ldowych wystpuje znacznie silniejszy drugi rzut. Ponadto zwizek taktyczny prowadzi walk obronn na duo wikszym obszarze ni oddzia. Wiksza gboko pasa obrony to moliwo zadania nacierajcemu powaniejszych strat w toku prowadzenia dziaa obronnych. Osignicie celu kontrataku zaley w duym stopniu od: trafnego okrelenia jego celu; wybrania waciwego kierunku, rubiey i czasu wykonania uderzenia; wydzielenia odpowiednich si i rodkw zapewniajcych wytworzenie lokalnej przewagi; waciwej organizacji ogniowego i elektronicznego oddziaywania na przeciwnika oraz wszechstronnego zabezpieczenia dziaa. Szczeglnie istotnym jest zsynchronizowanie w czasie i przestrzeni dziaania wojsk w stosunku do przewidywanej rubiey ataku. Jej utrzymanie przez walczce pododdziay gwarantuje bowiem realizacj poszczeglnych zada bojowych przez wszystkich uczestnikw kontrataku. Bardzo czsto rubie ataku wie si z wczeniej przygotowanymi pozycjami ryglowymi. Ich sprawne obsadzenie

61

przez siy wyparte z pierwszej (kolejnej) pozycji jest jednym z warunkw powodzenia kontrataku. Kontratak z reguy wykonuje si w formie jedno lub dwustronnego uderzenia skrzydowego. Niekiedy dopuszcza si moliwo frontalnego uderzenia rozcinajcego, szczeglnie w sytuacji gdy czoowe oddziay przeciwnika s powanie osabione. Uderzenia skrzydowe nie budz wikszych refleksji. Pojawiaj si one przy ewentualnym wykonywaniu kontrataku czoowego. Powane osabienie przeciwnika, jako jeden z warunkw jego rozpoczcia jest moliwe. Jednak nie mona nie dostrzega okrelonych zasad obowizujcych podczas rozwijania dziaa zaczepnych. Tam gdzie si rysuj szanse powodzenia, wprowadzane s kolejne siy do potgowania uderzenia. Doprowadza to do sytuacji, e przeciwnik cigle zwiksza ilo wieych si i rodkw na kierunku gwnego uderzenia i problematycznym bdzie ich rozbicie atakiem frontalnym. Znacznie sabsze s z reguy skrzyda nacierajcych wojsk. Krtsza jest te droga do przedniego skraju obrony, co gwarantuje szybsze zamknicie wyomu powstaego w systemie obrony. Zwizek taktyczny (oddzia) z reguy bierze udzia w obronie manewrowej realizowanej przez zwizek operacyjny, prowadzc dziaania bojowe w formie dziaa opniajcych, obrony pozycyjnej oraz zwrotw zaczepnych (kontratakw, przeciwuderze). W przypadku prowadzenia samodzielnie dziaa opniajcych zwizek taktyczny (oddzia) przez miay manewr si i rodkw, elastyczny ogie i uporczyw obron wanych rejonw (obiektw) dy do zniwelowania przewagi przeciwnika. Osiga si to poprzez kanalizowanie ruchu i osabianie tempa natarcia jego wojsk przy jednoczesnym stopniowym ustpowaniu w gb bronionego obszaru. Kosztem przejciowej utraty terenu dy si do zmniejszenia potencjau bojowego przeciwnika, zyskania czasu oraz wytworzenia korzystnych warunkw do podjcia z nim rozstrzygajcych dziaa. Aby to uzyska niewielkie, z gry zaplanowane przez obroc, zdobycze terenowe przeciwnik powinien okupi niewspmiernie wysokimi stratami. Dy naley do tego, aby odpowiednio zaplanowanymi dziaaniami wprowadzi (wcign) go w obszar dla niego niekorzystny. Dziaania opniajce s jedn z form realizacji okrelonych zada w ramach obrony manewrowej. Ich umiejtne prowadzenie przez zwizek taktyczny (oddzia) gwarantuje osignicie zakadanych celw obrony. Tego rodzaju dziaania nie s jednak wyczn domen obrony manewrowej. Mog by prowadzone rwnie w czasie walk w pasie przesaniania i na pozycji przedniej oraz w trakcie wycofania lub walk w okreniu.

62

Jak wynika z powyszych rozwaa, przejcie opniajcych moe by zamierzone lub wymuszone.

do

dziaa

Od obrony dziaania opniajce rni si tym, e podczas ich prowadzenia: - unika si rozstrzygajcych star; - pozycje i rubiee opniania organizuje zatrzymania nacierajcego na okrelony czas; si w celu

- kontrataki na og wykonuje si mniejszymi siami, gwnie w celu oderwania si wojsk wasnych od przeciwnika i odejcia na kolejn pozycj opniania; - wikszo si i rodkw ogniowych rozmieszcza si na przednich skrajach poszczeglnych pozycji opniania; - z reguy oddziaom (pododdziaom) wyznacza si szersze pasy dziaania. Podczas prowadzenia dziaa opniajcych wojska, w zalenoci od sytuacji, broni si, wycofuj lub niespodziewanie kontratakuj. Szybki manewr i elastyczny ogie cile powizany z warunkami terenowymi oraz zaporami inynieryjnymi, zabezpiecza walczce oddziay (pododdziay) przed obejciem i okreniem przez przewaajce siy przeciwnika. W dziaaniach opniajcych organizuje si pozycje opniania. Wybiera si je w miar moliwoci w powizaniu z naturalnymi przeszkodami terenowymi, posiadajcymi skryte drogi odejcia. Odlego pomidzy poszczeglnymi pozycjami moe by rna. Zaley gwnie od celu i gbokoci opniania oraz zaangaowanych si. W dziaaniach opniajcych wan rol odgrywa teren. W warunkach braku czasu i moliwoci inynieryjnej rozbudowy pozycji opniania waciwoci obronne terenu stanowi istotny czynnik rekompensujcy sabo wojsk prowadzcych te dziaania. Dlatego pooenie poszczeglnych pozycji powinno by ukierunkowane na zamykanie drg i wszelkiego rodzaju miejsc kanalizujcych ruch, a ssiadujce z sob punkty oporu musz swym charakterem przypomina obron sta. W zalenoci od skadu i moliwoci bojowych przeciwnika oraz wojsk wasnych, celu prowadzonych walk i warunkw terenowych, wyrnia si w zasadzie trzy metody prowadzenia dziaa opniajcych: cig, przemienn i kombinowan. Prowadzenie dziaa metod cig polega na obsadzaniu kolejnych pozycji opniania. Charakteryzuje si tym, e ta sama cz si zwizku taktycznego (oddziau) prowadzi walk z przeciwnikiem na kolejnych pozycjach opniania. Metoda przemienna (przekraczania), zwana czsto "szufladkowaniem" wymaga dwurzutowego ugrupowania. W metodzie tej jedno ze zgrupowa (rzutw) powstrzymuje natarcie przeciwnika, a w tym czasie drugie zgrupowanie przygotowuje obron nastpnej pozycji. Ostatnia metoda jest poczeniem dwch

63

pierwszych sposobw walki z silniejszym przeciwnikiem i stopniowego ustpowania w gb. W dziaaniach opniajcych, podobnie jak podczas prowadzenia obrony staej, podchodzce wojska przeciwnika zwalcza si w miar ich zbliania do przedniej (czoowej) pozycji opniania. Stopniowo do walki wcza si kolejne siy i rodki przewidziane do wykonywania zada w tym etapie walki. D one do powstrzymania natarcia przeciwnika i uniemoliwienia mu pokonania z marszu pierwszej pozycji opniania. Aktywna dziaalno bronicych si pododdziaw musi utwierdzi przeciwnika w przekonaniu, i napotka dobrze rozbudowan rubie obronn, ktrej pokonanie wymaga bdzie zaangaowania si gwnych po odpowiednim przygotowaniu i zabezpieczeniu ataku. Przewidywa naley, e przeciwnik po wznowieniu natarcia wykona kolejne, znacznie silniejsze uderzenie. Czoowe pododdziay po zadaniu atakujcym oddziaom strat wycofuj si na kolejn pozycj opniania. Czyni to w sposb skryty, nieprzerwanie oddziaywujc na przeciwnika. Na og przyjmuje si, e dalsze dziaania opniajce to cige zmagania przeciwnika z wojskami bronicymi kolejnych pozycji. Najczciej (na podstawie dowiadcze z okresu drugiej wojny wiatowej) zakada si nieprzerwane powstrzymywanie nacierajcego w oparciu o wczeniej przygotowane pozycje opniania. Taki schemat dziaa opniajcych to model idealny, ktry w dobie prowadzenia natarcia powietrzno-ldowego, bdzie bardzo trudny do osignicia. Naley liczy si z dziaaniem silnych zgrupowa przeciwnika nie w caym pasie, lecz na wybranych przez niego kierunkach. W konsekwencji walka zwizku taktycznego (oddziau) rozpadnie si na szereg odizolowanych od siebie ognisk, rozmieszczonych na rnej gbokoci pasa (kierunku) opniania. W takich warunkach powstrzymywanie natarcia przeciwnika opiera si bdzie na uporczywej obronie okrelonych punktw i rejonw obrony oraz szerokim stosowaniu manewru ogniem, siami i rodkami oraz zaporami inynieryjnymi. Poprzez miay manewr, naley tworzy w wybranych miejscach przewag niezbdn do skutecznego hamowania natarcia przeciwnika i dezorganizowania jego poczyna. Cigym i rnorodnym oddziaywaniem naley dy do stopniowego wyczerpywania jego si. Oddziay (pododdziay) prowadzc dziaania opniajce musz walczy w sposb wysoce manewrowy, umiejtnie czc trwao z aktywnoci. Obok walki na kolejnych pozycjach opniania skutecznym rodkiem hamujcym ruch przeciwnika s zasadzki, planowane wczeniej bd organizowane doranie. Niemniej efektywne s pola minowe, zwaszcza narzutowe oraz zaskakujce uderzenia migowcw bojowych i grup desantowoszturmowych. Na szerok skal naley prowadzi rwnie walk na tyach przeciwnika. miae uderzenie niewielkich liczebnie pododdziaw na newralgiczne elementy ugrupowania bojowego

64

przeciwnika bd wyrazem siy i aktywnoci wojsk, ktre zostay odcite od si gwnych zwizku taktycznego (oddziau). W dziaaniach prowadzonych przez silnego, zdecydowanego przeciwnika problemem bardzo zoonym jest przechodzenie z jednej pozycji opniania na kolejn, pooon w gbi. Przechodzc do jej obrony, nie mona dopuci do tego, aby przeciwnik w lad za wycofywanymi pododdziaami przeszed do pocigu. Naley dy do zamaskowania dziaa wiadczcych o rozpoczciu wycofywania, a nastpnie blokowa dostpnymi siami i rodkami szybki ruch przeciwnika do przodu. Naley mie rwnie na wzgldzie wygospodarowanie czasu na zorganizowane przejcie do obrony w nowym rejonie i wykonanie przegrupowania rodkw ogniowych osaniajcych wycofywane pododdziay. W dynamicznie prowadzonych dziaaniach nie mona wykluczy sytuacji bardzo zoonych. Jeli uwzgldnia si wszystkie okolicznoci moliwego rozwoju wydarze, to trzeba przyjmowa, e cz wojsk moe zosta odcita od reszty zwizku taktycznego (oddziau). Decydujc si na ich odblokowanie, trzeba wykona silne, a zarazem zaskakujce uderzenie dostpnymi siami i rodkami. Czasem, zwaszcza przy planowanym na tym kierunku zwrocie zaczepnym, okrone pododdziay mog stanowi ogniska walki wewntrz ugrupowania przeciwnika. W okrelonych sytuacjach siy okrone mog przej do dziaa nieregularnych. Po kolejnym powstrzymaniu przeciwnika na ostatniej ju pozycji opniania, pododdziay stopniowo, za zgod przeoonego, wycofuj si do pasa (rejonu) obrony si gwnych. W tym etapie dziaa do walki aktywnie wczaj si niektre rodki ogniowe rozmieszczone w rejonach obrony pierwszorzutowych oddziaw. Problemem nader zoonym dziaa opniajcych prowadzonych w kadej sytuacji jest przekroczenie przedniego skraju obrony (kocowej rubiey opniania). Wynika to gwnie z faktu, e wycofujce si wojska s zwizane pewnymi ustaleniami co do miejsca i sposobu przekraczania wyznaczonych im przej (rubiey),a przeciwnik podajc za nimi usiowa bdzie wedrze si w gb obrony. Aby to uniemoliwi, naley dostpnymi rodkami "odci" go od wycofujcych si si, ktre znajduj si na przedpolu. Wie si to z pewnym ryzykiem, poniewa niektre rodki ogniowe mog zdemaskowa swoje miejsce w ugrupowaniu obronnym zwizku taktycznego (oddziau). Dlatego zadania w tym czasie naley wykonywa ze stanowisk zapasowych lub tymczasowych. Rwnie ilo uytych rodkw nie powinna demaskowa penych moliwoci obrocy. Po przekroczeniu przedniego skraju obrony, przez wojska prowadzce dziaania opniajce, oddziay pierwszorzutowe szybko zamykaj przejcia w zaporach inynieryjnych, dokonuj niezbdnych modyfikacji systemu obrony i usuwaj skutki dotychczasowego oddziaywania przeciwnika. Oddziay (pododdziay), ktre wyszy z walki odtwarzaj zdolno bojow i osigaj gotowo do wykonywania kolejnych zada. W niektrych jednak wypadkach sytuacja wymaga moe

65

ich uycia do wzmocnienia obrony lub natychmiastowego wykonania zadania, ktrym na przykad moe by walka z desantem przeciwnika. 3.7. Waciwoci przygotowania i prowadzenia dziaa bojowych w specyficznych warunkach fizyczno-geograficznych a prowadzenie dziaa taktycznych wpyw wywiera wiele czynnikw. Zalicza si do nich rwnie teren wraz z rzeb (uksztatowaniem) oraz warunki atmosferyczne, por doby i roku. W wielu wypadkach czynniki te stanowiy podstaw do przyjcia swoistej klasyfikacji dziaa taktycznych na prowadzone w tzw. warunkach "normalnych" i "szczeglnych". W obowizujcych do niedawna dokumentach normatywnych i wielu publikacjach do warunkw szczeglnych zaliczano: teren grzysty, zabudowany i lesisty oraz dziaania bojowe prowadzone w zimie, w nocy i na wybrzeu morskim. Wiele faktw wskazuje na to, e funkcjonujca dotychczas klasyfikacja nie przystaje do otaczajcej nas rzeczywistoci. Podzia ten nie uwzgldnia bowiem moliwoci wspczesnej techniki bojowej oraz przewidywanego charakteru dziaa bojowych prowadzonych w operacjach na terenie kraju. 3.7.1.Interpretacja warunkw szczeglnych osncemu zainteresowaniu problematyk przygotowania i prowadzenia dziaa bojowych w warunkach dotychczas okrelanych jako "szczeglne" towarzyszy brak ich jednoznacznego zdefiniowania. Z reguy przyrwnuje si je do warunkw uwaanych za "normalne". Trudno jest jednak znale parametry precyzyjnie okrelajce granic przyjmowanego podziau, co rodzi szereg wtpliwoci, a niekiedy nawet nieporozumie. W sensie znaczeniowym pojcie "szczeglne" oznacza - niezwyke, osobliwe, wyjtkowe, a w porwnaniu z innymi nieprzecitne 8 . W terminologii wojskowej okrelenie "warunki szczeglne" wprowadzono do dawno. Zapewne uczyniono tak w celu wykazania odmiennoci dziaania wojsk w danych warunkach, rnicych si od tych postrzeganych jako "normalne". Za "normalny" (przecitny) uznaje si teren rwninny lub pocity, w ktrym wysoko wzgldna wzniesie nie przekracza 50 m, a ich stoki s w miar dogodne do pokonania przez czogi i inne wozy bojowe oraz gdy pokrycie terenu tj. zalesienia, wody (bagna) lub zabudowa nie przekracza 50% rozpatrywanej powierzchni. Ponadto przyjmuje si, e w warunkach "normalnych" widoczno jest nie mniejsza ni 4 km, temperatura otoczenia waha si w granicach od -5 do +30 stopni Celsjusza, a grubo pokrywy nienej w zimie nie
8

W. DOROSZEWSKI, Sownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1981, s. 398.

66

przekracza 15 cm. Przedstawione wartoci s tak precyzyjnie okrelone, e w praktyce staj si mao przydatne. Tym bardziej, e nie obejmuj innych, rwnie dokuczliwych dla wojsk warunkw, takich jak np.: ulewne deszcze, nieyce lub wichury. Nie uwzgldnia take naoenia si pewnych czynnikw, jakie dla przykadu mog wystpi w grskim lesie zim. Punktem odniesienia mogcym zastpi dotychczasowe kryteria podziau powinien by zakres i skala dodatkowych przedsiwzi jakie musz zrealizowa wojska przystpujc do walki w okrelonych warunkach, dostosowujc do nich odpowiedni sposb dziaania. Trzeba przy tym widzie zarwno przedsiwzicia z zakresu zabezpieczenia dziaa bojowych, jak i czynnoci organizacyjne, ktre dowdca i sztab musz uwzgldnia planujc walk. Zdecydowanie waniejszym i moliwym do zaobserwowania kryterium jest w tym wypadku konieczno przyjcia przez walczce strony odpowiedniego sposobu dziaania wojsk, innego ni w warunkach przecitnych. Z praktycznego punktu widzenia opis sposobu dziaania wojsk w najrniejszych warunkach pola walki jest, jak si wydaje, bardziej podany ni sama klasyfikacja tych warunkw. Specyfika dziaania wojsk w grach wynika przede wszystkim z uksztatowania terenu, jego pokrycia i warunkw klimatycznych, ktrych nie sposb porwna z innymi. Teren grzysty posiada bardzo urozmaicon rzeb ze stromymi zboczami, wyranymi grzbietami, gboko rozcitymi dolinami i licznymi urwiskami. Rzeba terenu w grach obejmuje wiele form, ktre wystpuj zespoowo i z zasady zmieniaj si wraz z wzrostem wysokoci. Dronia jest sabo rozwinita, drogi s wskie i krte, przebiegaj z reguy wzdu dolin. W grach wystpuje okoo dwa razy wicej opadw ni na terenie przylegym. Naley skonstatowa, e nie ma takiego rodzaju wojsk, ktry nie musiaby uwzgldnia specyfiki dziaania w warunkach grskich. Jednoczenie powinnimy dostrzega, e warunki grskie raz uatwiaj, a innym razem utrudniaj prowadzenie dziaa taktycznych. Z dowiadcze historycznych wynika, e uatwiaj one gwnie prowadzenie dziaa obronnych. Zdecydowanie za trudniej jest w nich naciera lub wykonywa marsze. Biorc pod uwag pooenie geograficzne Polski trudno nam nie uwzgldnia warunkw grskich. Usytuowane na poudniowych obrzeach pastwa stanowi naturaln przeszkod dla nacierajcych wojsk ewentualnego przeciwnika. To wanie w oparciu o gry moemy organizowa trway system obrony na poudniowej granicy. Podobnie zarysowuj si dziaania taktyczne w terenie zabudowanym. Wikszo miast i osiedli ma zwart zabudow, ktra rozciga si na znacznych przestrzeniach. Niekiedy trudne lub wrcz niemolie jest ich obchodzenie. Mog i powinny stanowi do istotne wzy oporu, tym bardziej, e miasta na og s jednoczenie wanymi wzami drogowymi i kolejowymi oraz w ich granicach znajduje si wikszo staych przepraw przez rzeki. Fakt ten nakada na wojska obowizek zdecydowanego ich bronienia.

67

Cech charakterystyczn wspczesnych miast jest ich wielopitrowa, murowana lub elbetowa zabudowa. Ona to, podobnie jak masywy grskie, determinuje sposb dziaania wojsk. Uycie wojsk w duym stopniu uzalenione jest od sposobu prowadzenia dziaa bojowych przez walczce strony, charakteru zabudowy architektonicznej i wielkoci miasta. Waciwoci terenu zabudowanego sprzyjaj szczeglnie organizowaniu obrony. Tym bardziej, e kady ogniotrway budynek stanowi moe dogodny punkt oporu, ktry trzeba zdobywa pitro po pitrze. O waciwociach lasu i ich wpywie na prowadzenie dziaa taktycznych decyduj takie czynniki, jak wielko, rodzaj, gsto, waciwoci glebowe oraz hydrograficzne masywu lenego. Teren lesisty (lesisto-jeziorny), ktry stanowi okoo 25% powierzchni kraju, komplikuje uycie sprztu bojowego i kanalizuje dziaania wojsk. Dronia w lesie jest sabo rozwinita. Jej podstaw s drogi gruntowe pozbawione infrastruktury technicznej. Ich przejezdno w duym stopniu uzaleniona jest od pory roku i warunkw atmosferycznych. Z reguy przejezdno na przeaj przez las jest ograniczona lub wrcz niemoliwa. W okresach suszy istnieje ciga groba powstawania trudnych do opanowania poarw przestrzennych. Zasig obserwacji zmniejsza si wraz ze wzrostem gstoci lasu i charakteru poszycia. Utrudniona jest orientacja i utrzymanie planowanego kierunku dziaania. Zima charakteryzuje si wystpowaniem niskich temperatur, pokrywy nienej oraz krtkimi dniami. Wszystkie te czynniki wywieraj swoisty wpyw na moliwoci prowadzenia dziaa bojowych. Wystpowanie niskich temperatur utrudnia a niekiedy wrcz uniemoliwia wykonanie prac ziemnych, zmuszajc wojska do wykorzystania wycznie obiektw staych. Zalodzenia i zaspy niene utrudniaj wykorzystanie drg. Z kolei gboki nieg uniemoliwia "zejcie" z drg i prowadzenie dziaa na przeaj. Jednoczenie zamarznite bagna i zbiorniki wodne umoliwiaj pokonanie zim terenu nieprzejezdnego w pozostaych porach roku. Dugie noce poczone z opadami niegu zmniejszaj zasig obserwacji i skuteczno prowadzonego ognia, ale uatwiaj skryte przenikanie w ugrupowanie przeciwnika rnych elementw ugrupowania bojowego. Noce charakteryzuj si gwnie ograniczeniem widocznoci oraz spadkiem potencjalnych moliwoci fizycznych uczestnikw walki. Ograniczenia widocznoci, potgowane dodatkowo przez zachmurzenia i opady atmosferyczne, wpywaj ujemnie na skuteczno ognia (szczeglnie prowadzonego na wprost), wykonanie manewru i uzyskanie planowanej prdkoci marszu. W nocy uwydatnia si przewaga wojsk wyposaonych w nowoczesne urzdzenia optoelektroniczne. onierze nie przygotowani do prowadzenia dziaa w nocy wykazuj wiksz podatno na objawy paniki. Brak snu wpywa na szybsze powstawanie zespou wyczerpania walk, szczeglnie w razie koniecznoci prowadzenia intensywnych dziaa nocnych w zimie.

68

Pas wybrzea morskiego charakteryzuje si specyficzn rzeb, pokryciem terenu i warunkami klimatycznymi. Bezporednio przy linii brzegowej rozcigaj si piaszczyste plae i wydmy poronite ubog rolinnoci. Niekiedy wskie plae kocz si stromymi, wysokimi urwiskami niemoliwymi do pokonania bez specjalistycznego przygotowania. Teren poprzecinany jest licznymi rzekami, ktrych szeroko i gboko zaley bardzo czsto od stanu morza. W niektrych rejonach na wybrzeu wystpuj tereny depresyjne o staym zagroeniu powodziowym. Dronia rozwinita jest z reguy dobrze, jednak przewaaj drogi prowadzce w kierunku morza przy ograniczeniach iloci drg rokadowych. 3.7.2. Planowanie i prowadzenie dziaa obronnych przez zwizek taktyczny (oddzia) w specyficznych warunkach pola walki alka w terenie zabudowanym z reguy rozczonkowuje si na szereg odizolowanych ognisk. Moe by prowadzona o kad dzielnic miasta, zabudowany kwarta lub nawet pojedyncze budowle np. gmachy instytucji uytecznoci publicznej, szkoy, zakady produkcyjne itp. Warunki te wywieraj okrelony wpyw na prowadzenie dziaa taktycznych poniewa: - gwarantuj szybkie przystosowanie zabudowa do obrony; - umoliwiaj oddziaywanie na nacierajcego przeciwnika ogniem wielowarstwowym; - zapewniaj ukrycie elementw ugrupowania bojowego i rodkw ogniowych oraz wykonawanie nimi skrytego manewru; - urzdzenia komunalne mog by przystosowane do ochrony wojsk i ludnoci cywilnej. Gwny wysiek obrony skupia si na utrzymaniu obiektw i rejonw miasta, ktre maj kluczowe znaczenie dla prowadzenia skutecznej walki. Z reguy zalicza si do nich zakady przemysowe, arterie komunikacyjne, obiekty infrastuktury komunalnej itp. Miasta o zabudowie z lat pidziesitych mona atwiej i szybciej przygotowa do obrony ni wspczesne, wielkopytowe budynki o maej podstawie. O trwaoci obrony miasta decyduje rwnie zabudowa znajdujca si na jego obrzeach, bowiem utrata obiektw pooonych na przednim skraju daje przeciwnikowi moliwo rozszerzenia wyomu, a tym samym potgowania ataku w gb miasta. Nie naley rwnie wykluczy dziaania "od wewntrz", czyli moliwo wysadzenia desantw i grup desantowoszturmowych, ktrych zadaniem moe by podejmowanie prb rozsadzenia obrony od rodka. Na tak ewentualno rwnie powinien by przygotowany obroca. Zwarta i czsto zrnicowana wysoko zabudowy miast wymusza prowadzenie walki na kilku poziomach jednoczenie. W zabudowie, ktrej

69

przykadem mog by starwki duych miast, bj toczy si bdzie o kady budynek, o kade pomieszczenie. Std naley zakada, e tempo natarcia przeciwnika bdzie stosunkowo niskie. Poniewa walka w miecie rozpada si na odizolowane ogniska, duego znaczenia nabiera inicjatywa, zdecydowanie i miae dziaanie dowdcw wszystkich szczebli. Dziaaniom taktycznym w rejonach zabudowanych, bez wzgldu na rodzaj i ukad zabudowy, czy te uyty rodzaj broni, bd towarzyszyy takie zjawiska jak gruzowanie budowli, tarasowanie ulic i drg, due zapylenie, poary, zadymienie oraz rnego rodzaju detonacje. Te ostatnie nie zawsze bd wynikiem bezporednich dziaa bojowych. Niejednokrotnie mog stanowi rezultat ujcia gazu lub niekontrolowanych procesw chemicznych, zaistniaych w wypadku zniszczenia zakadw przemysowych. Zjawiska te jeszcze bardziej utrudni i ogranicz zasig obserwacji. Skomplikuj prowadzenie ognia na wprost, co zapewne nie pozostanie bez wpywu na zwikszenie zuycia amunicji i materiaw wybuchowych. Zwizkowi taktycznemu bronicemu terenu zabudowanego wyznacza si zazwyczaj pas lub sektor obrony. W pasie obrony moe znale si (w zalenoci od wielkoci) cae miasto, cz duego miasta, kilka mniejszych miejscowoci lub osiedli. Oddziaowi wyznacza si rejon obrony. Jego podstaw s kompanijne punkty oporu, ktre w sprzyjajcych warunkach (miasta o lunej zabudowie, osiedla) mog by czone w batalionowe rejony obrony. Szeroko i gboko pasa (rejonu) obrony bdzie z reguy mniejsza ni w terenie otwartym. Batalionowy rejon obrony moe obejmowa 7-10 kwartaw szerokoci i do 6 kwartaw w gb, tj. 2-3 km szerokoci i do 2 km gbokoci. W miastach o zabudowie prostoktnej z duymi placami, szerokimi arteriami komunikacyjnymi i parkami normy mog by wiksze, zblione do wartoci przyjmowanych w terenie otwartym. Ugrupowanie bojowe zwizku taktycznego (oddziau) zaley gwnie od otrzymanego zadania, charakteru zabudowy oraz zamiaru rozegrania walki. Podstawow zasad podczas jego tworzenia w miecie (terenie zabudowanym) powinno by denie do penego usamodzielnienia poszczeglnych elementw. Realizuje si to przez silniejsze ni zazwyczaj wzmacnianie pododdziaw piechoty i czogw artyleri, wojskami inynieryjnymi i pododdziaami obrony przeciwchemicznej. Bardzo due znaczenie ma wykorzystanie pododdziaw Obrony Terytorialnej, ktrych onierze (w przewaajcej wikszoci mieszkacy miasta) mog w znaczcy sposb wpyn na wyniki walki. Zwizek taktyczny (oddzia) w obronie miasta bdzie najczciej ugrupowany w dwa rzuty. Okrelajc siy pierwszego rzutu naley bra pod uwag pojemno pasa (rejonu) obrony, charakter zabudowy i moliwoci organizacji systemu ognia. Trudnoci w wykonaniu manewru caoci si drugiego rzutu oraz niejednokrotnie maa pojemno kierunkw powoduje konieczno rozmieszczenia ich w kilku rejonach. Te same wzgldy

70

nakazuj tworzenie wikszej liczby odwodw przeciwpancernych i oddziaw zaporowych, rozmieszczonych jednak bliej przedniego skraju. Szczeglnego znaczenia nabiera obrona przeciwlotnicza. Wysoka zabudowa czci miasta utrudnia podjcie walki z samolotami lub migowcami przeciwnika z wikszej odlegoci. Dlatego pododdziay przeciwlotnicze naley rozmieszcza w tych czciach miasta, ktre pozwol zarwno na prowadzenie obserwacji, jak i ogniowe niszczenie rodkw napadu powietrznego. Te wymogi speniaj place, parki, dachy budynkw, bulwary itp. Duego znaczenia nabiera kwestia tworzenia mieszanych pododdziaw przeciwlotniczych w celu podjcia skutecznej walki z rodkami napadu powietrznego. Rodzaj zabudowy miasta ma istotny wpyw na wybr i sposb uycia rodkw walki zwizku taktycznego (oddziau). Szczeglnego znaczenia nabiera bro stromotorowa (modzierze) oraz rodki strzelajce na wprost (przeciwpancerne pociski kierowane, armaty, granatniki). Nie oznacza to wcale, i podczas walk w miecie nie maj zastosowania haubice czy artyleria rakietowa. Jednak trzeba pamita, e skuteczno ognia prowadzonego z zakrytych stanowisk ogniowych w duej mierze zale od moliwoci jego obserwacji i korygowania, a efekty od trwaoci i odpornoci zabudowy miasta. Wiele uwagi trzeba powici zorganizowaniu systemu ognia, ktry powinien zapewni gwnie: - prowadzenie wielowarstwowego, skrzydowego i krzyowego ognia na podejciach i w gbi zajmowanych rejonw obrony; - oson ogniow barykad, zapr inynieryjnych i podej do obiektw; - prowadzenie ognia wzdu ulic i w lukach midzy budynkami; - skuteczn walk ze migowcami i samolotami przeciwnika. W celu zapewnienia dobrego ostrzau i stworzenia wielowarstwowego ognia na duych odlegociach cz rodkw ogniowych mona rozmieci na grnych pitrach i dachach budynkw oraz innych wyniosociach architektonicznych. Naley rwnie planowa uderzenia ogniowe na podchodzce do miasta zgrupowania przeciwnika, dc do dezorganizacji i opnienia ataku. W zabezpieczeniu dziaa bojowych w terenie zabudowanym na pierwszy plan wysuwa si dobra znajomo miasta, jego infrastruktury, podziemnych przej, systemu zasilania energetycznego i wiele innych z tym zwizanych spraw. Zgromadzenie planw miasta, map jego obszaru lub pobliskiego rejonu, a take dokumentacji komunalnej to istotne czynnoci sztabu bronicego si zwizku taktycznego (oddziau). Specyfika miasta wywiera wpyw na organizacj dowodzenia, przede wszystkim ze wzgldu na utrudnienia w utrzymaniu cznoci, szczeglnie radiowej. Niezalenie od potrzeby utrzymania wojskowej cznoci przewodowej, w operacjach prowadzonych na obszarze kraju skutecznym

71

rodkiem w miecie moe okaza si sie telefoniczna, radiotelefony itp. Trzeba dostrzega take sie telefonii komrkowej, ktra moe odegra znaczc rol w zapewnieniu cznoci. Specyficzn cech prowadzenia obrony w miecie (terenie zabudowanym) jest sposb wykonywania kontratakw. Powinny by organizowane i realizowane ju od bardzo niskiego szczebla (kompania, batalion), poniewa kada strata czasu umoliwia przeciwnikowi umocnienie si w zdobytym obiekcie (budynku). Ze wzgldu na bardzo ma z reguy pojemno terenu powinny by wykonywane jednoczenie z kilku kierunkw. W celu osignicia maksymalnych efektw musz by czone z dziaaniami grup szturmowych (obejcia) wykorzystujcymi infrastruktur miasta (obiekty podziemne, dachy itp.) do wyjcia na skrzyda i tyy przeciwnika. Prowadzenie dziaa taktycznych w grach ze wzgldu na warunki terenowe i klimatyczne moe by powanie utrudnione, a niekiedy wrcz niemoliwe. Nawet przy obecnych moliwociach sprztu i techniki bojowej trudnoci w pokonaniu grskiego terenu nadal pozostaj. Wpywa on w sposb zasadniczy na sposb dziaania wszystkich rodzajw wojsk. Od uksztatowania wzniesie, dolin i wwozw zaley moliwo ich pokonywania. Warunki naturalne, gwnie uksztatowanie i pokrycie terenu zwikszaj moliwoci prowadzenia w nim obrony. Jednak z uwagi na znaczne oddalenia bronicych si pododdziaw i oddziaw oraz wiksze ni zazwyczaj prawdopodobiestwo prowadzenia dziaa w okreniu zachodzi potrzeba zapewnienia im rodkw walki na czas duszy ni zwykle. Do ujemnych waciwoci obrony w grach zaliczy trzeba wystpowanie duych luk midzy zorganizowanymi okrnie punktami oporu, a tym samym duej wraliwoci skrzyde i tyw na oddziaywanie przeciwnika. Trudny do wykonania manewr wojsk w warunkach grskich naley zastpi manewrem ognia i zaporami oraz du iloci wczeniej przygotowanych zasadzek. Teren grski pozwala na szerokie stosowanie rodkw oddziaywania powierzchniowego, zwaszcza na maszerujce kolumny. Zastosowanie w grach migowcw jest bardzo utrudnione, jednak rezultaty ich uycia mog by znaczne. To najlepszy i najszybszy rodek mogcy w bezporedni sposb oddziaywa na prowadzon walk. migowcami mona szybko przerzuci onierzy i sprzt. Przy wykorzystaniu migowcw realnym wydaje si planowanie desantw migowcowych i dziaanie grup desantowoszturmowych. Dziki temu rodkowi walki moliwym te jest uzupenianie rodkw materiaowych i ewakuacja rannych. Na prowadzenie dziaa w grach ma take wpyw dua liczba pl martwych i skrytych podej, trudno w orientacji, nage zmiany warunkw klimatycznych, wystpowanie utrudnie w pracy rodkw radiowych. Nie bez znaczenia pozostaje wydolno fizyczna onierzy. W grach nie

72

wszyscy czuj si dobrze, z racji innego cinienia i rozrzedzonego powietrza. Nawet eksploatacja sprztu w warunkach duych wzniesie jest bardzo kopotliwa. Gwny wysiek obrony w grach skupia si na uporczywym utrzymywaniu wanych z punktu widzenia operacyjnego i taktycznego rejonw i obiektw zamykajcych kierunki dogodne do natarcia, takie jak: przecze, wwozy, szerokie doliny, wzy drg itd. Trwao obrony tych obiektw zaley przede wszystkim od utrzymania przylegajcych do nich dominujcych wzgrz i grzbietw. Zadanie bojowe zwizku taktycznego w grach bdzie polegao z reguy na obronie pasa obejmujcego 2 - 3 kierunki dogodne do prowadzenia natarcia przez przeciwnika. Trudna do zdefiniowania jest szeroko i gboko obrony. Zaleaa ona bdzie gwnie od uksztatowania terenu (charakterystyki gr). Z dowiadcze wojen i konfliktw lokalnych oraz wnioskw z wicze wynika, e bdzie zdecydowanie wiksza ni w terenie rwninnym. Stosownie do zada realizowanych przez zwizek taktyczny ksztatowaa si bdzie szeroko i gboko obrony oddziau. Z zasady bdzie on broni 1 - 2 kierunkw, niekiedy znacznie oddalonych od siebie. W tej sytuacji trudno dostpne odcinki terenu bd bronione niewielkimi siami, a czasami tylko dozorowane. Ugrupowanie bojowe zwizku taktycznego w grach bdzie z reguy skada si z dwch rzutw. Natomiast oddzia bardzo czsto ugrupowany bdzie w jeden rzut z niewielkimi, ale ruchliwymi odwodami. Ich liczba zaleaa bdzie od iloci bronionych kierunkw oraz charakteru dziaa przeciwnika. Podstaw ugrupowania bojowego bdzie system pododdziaowych punktw oporu, wzajemnie powizanych systemem ognia. Poprzez swoje usytuowanie maj uniemoliwi przeprowadzenie skrytego obejcia, zmuszajc przeciwnika do wykonania ataku czoowego. Podobnie, jak w terenie zabudowanym poszczeglne punkty oporu powinny spenia warunek obrony okrnej i umoliwi wsparcie ogniwe kontratakw oraz oson zapr inynieryjnych. Swoistym problemem staje si rozmieszczenie pododdziaw i urzdze logistycznych. Dobrym ukryciem s pieczary, jaskinie i innego rodzaju nisze skalne. Kada bowiem dziaalno w zakresie rozbudowy fortyfikacyjnej przysparza wielu dodatkowych kopotw. Szczeglnego znaczenia nabiera ona w przypadku prowadzenia dugotrwaych walk w zimie, gdzie budowa ukry i schronw oraz stwarzanie warunkw bytowania dla ludzi odgrywaj szczegln rol. W terenie grzystym raenie ogniowe naley organizowa tak, aby ogie stwarza dogodne warunki poraenia przeciwnika na podejciach do bronionych pozycji oraz w gbi obrony, szczeglnie na stokach i przeciwstokach. Wanym zagadnieniem jest rwnie pokrycie ogniem stref i pl martwych, zwaszcza na kierunkach prawdopodobnego podejcia wojsk przeciwnika. Ze wzgldu na trudnoci manewru siami i rodkami wzrasta znaczenie manewru ogniem i zaporami. Istotnego znaczenia

73

nabiera zatem zaplanowanie ognia skrzydowego, uniemoliwiajcego rozprzestrzenianie si przeciwnika na dominujce w terenie wzniesienia lub skrzyda i tyy bronionych pozycji. W gbi obrony na kierunki, ktre mog by wykorzystane do oskrzydlenia (obejcia) lub w rejonach dogodnych do wysadzenia desantw powietrznych naley zaplanowa ogie artylerii. Podczas prowadzenia dziaa bojowych w terenie grzystym zasady organizacji wspdziaania i zabezpieczenia dziaa bojowych s podobne jak w terenie zurbanizowanym. Jednak ograniczona obserwacja w poczeniu z dziaaniem na oddzielnych czsto izolowanych kierunkach nadaje wspdziaaniu szczeglnego wymiaru. Wczeniejsze zgranie wysikw wszystkich rodzajw wojsk dziaajcych na danym obszarze odgrywa niebagateln rol, bowiem w tych warunkach jednoosobowe dowodzenie w toku walki bdzie skrajnie utrudnione. Duego znaczenia nabiera zabezpieczenie dziaa w grach. Na pierwszy plan wysuwa si organizowanie ubezpiecze, ktrych zadania niejednokrotnie bd rwnie obejmoway rozpoznanie. W zalenoci od moliwoci przeciwnika przewidywa trzeba potrzeb wysyania ubezpiecze we wszystkich kierunkach, organizujc system okrny. Specyfika i okrelone konsekwencje dziaa w grach sprawiaj, e istnieje potrzeba organizowania wikszej iloci oddziaw ratunkowoewakuacyjnych. Uwzgldnia naley take trudnoci w uzupenianiu rodkw bojowych i materiaowych i udzielaniem pomocy medycznej. Specyfika dziaa obronnych na wybrzeu morskim wynika z charakteru przestrzeni, z ktrej moe nastpi zagroenie. W tych warunkach obron cechowa bdzie midzy innymi to, e z jednej strony trudno oceni prawdopodobny kierunek podejcia przeciwnika, a z drugiej strony jest mu trudno ukry na morzu swoje zgrupowanie. Na prowadzenie dziaa bojowych na wybrzeu w znacznym stopniu wpywaj warunki hydrograficzne. Ujcia rzek, zatoki, jeziora, a niekiedy podmoky teren kanalizuj i utrudniaj manewr odwodami, a take dowz i ewakuacj ludzi i sprztu. Dlatego niezbdne jest zapewnienie warunkw do szybkiego przeprowadzenia manewru. Wczeniej naley rozpozna, a czasami przygotowa odpowiedni ilo drg. Jeli zachodzi taka konieczno to trzeba stworzy moliwoci pokonania przeszkd wodnych lub terenu zabagnionego. Za specyficzn waciwo w obronie wybrzea naley uzna znaczn szeroko pasa (rejonu) obrony zwizku taktycznego (oddziau). Jest to tym istotniejsze, e obecnie zagroenie desantem morskim przeciwnika jest moliwe prawie na caej granicy morskiej. Obroca musi by przygotowany na tak ewentualno. Podstawowym dylematem w tych warunkach jest pytanie: jak ugrupowa siy i rodki oraz gdzie podj rozstrzygajc walk z desantem morskim? Istotna jest rwnie odpowied na pytanie: czy uczyni to bezporednio na play czy w gbi? Jeli dodamy do tego skal zagroenia wynikajc z moliwoci wysadzenia desantw powietrznych w gbi obrony to dopiero wwczas mona

74

przedstawi realny obraz specyfiki dziaa prowadzonych na wybrzeu morskim. Do waniejszych waciwoci wynikajcych ze specyfiki terenu zaliczy trzeba znaczenie rozbudowy inynieryjnej pasa nadbrzenego i wd do niego przylegych. Chodzi o tworzenie zapr przeciwdesantowych, zarwno na morzu, jak i w portach czy bazach morskich. Mog one w znacznym stopniu utrudni desantowanie si przeciwnika. Stosunkowo szeroki pas obrony zwizku taktycznego (oddziau) jaki przewiduje si w obronie wybrzea rzutuje bezporednio na ugrupowanie bojowe. By realnym byo bronienie wicej ni jednego odcinka ldowania desantu przeciwnika z reguy celowe jest planowanie podwjnej iloci odwodw. Z uwagi na skromno specjalistycznych si rol odwodw mog spenia pododdziay oglnowojskowe. Nawet mniejsze liczebnie siy, ale bdce w stanie podj walk z desantem przeciwnika na nieoczekiwanym kierunku, mog okaza si bardzo skuteczne. Cz artylerii organicznej i przydzielonej rozmieszcza si w gbi ldu w gotowoci do szybkiego zajcia stanowisk ogniowych z chwil ustalenia rejonu ldowania desantu. Odwody przeciwdesantowe rozmieszcza si w prawdopodobnych rejonach ldowania desantw powietrznych, ktre - jak wskazuj dowiadczenia wojenne - s nieodcznym elementem kadej morskiej operacji desantowej. Warunki wybrzea morskiego i charakter przewidywanych dziaa nie pozostaj bez wpywu na organizacj systemu ognia. By sprosta on czekajcym go zadaniom powinien by silny, a jednoczenie trway i bardzo elastyczny. Powinien gwarantowa szybk koncentracj ognia w okrelonym rejonie morza lub linii brzegowej, umoliwiajc zwalczanie desantu na maksymalny zasig posiadanych i wspierajcych rodkw ogniowych. W obronie wybrzea rozpoznanie, raenie ogniowe oraz oddziaywanie elektroniczne planuje si wsplnie z marynark wojenn i lotnictwem. Szczeglnego znaczenia w tych warunkach nabiera artyleria dalekosina. Moliwo podjcia skutecznej walki z desantem przeciwnika ju na podejciach do wd terytorialnych daje gwarancje osabienia jego siy uderzeniowej. Moe to spowodowa, e zaniecha desantowania na danym kierunku. Na obron w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) wywiera wpyw wielko kompleksw lenych i ich rodzaj oraz stopie powizania z przeszkodami wodnymi i terenem zabagnionym. Teren ten, podobnie jak rejony zurbanizowane, kanalizuje dziaania wojsk, rozprasza walk na drobne izolowane ogniska, utrudnia uycie cikiego sprztu bojowego, ogranicza obserwacj i manewr ogniem oraz utrudnia dowz i ewakuacj. Las w znacznym stopniu ogranicza ruch wojsk ldowych, gdy musz one dziaa wzdu drg i przesiek lenych. W wypadku istnienia jezior utrudnienia w ruchu s potgowane iloci przej midzy nimi. W dobie obecnej wrcz koniecznym jest uycie w tych warunkach

75

migowcw bojowych zarwno do walki, jak i do szybkiego przerzutu sprztu i elementw ugrupowania bojowego. Ze wzgldu na cikie podoe i grzski grunt przejezdno terenu lesisto-jeziornego w okresie wiosennych i jesiennych roztopw w niektrych regionach moe by niemoliwa. Podobnie podczas zimy, gdy dukty i przesieki - nawet te o znacznej szerokoci - bd zasypane niegiem uniemoliwiajcym jakikolwiek ruch pojazdw. Las maskuje ale zarazem ogranicza manewr. Podczas dugotrwaej suszy poszycie lene jest bardzo wraliwe choby na najdrobniejsze zagroenie poarowe. Niewykluczone, e poary bd wybuchay samoistnie. Nie mona te wykluczy celowego podpalenia przez przeciwnika, co moe wywoa trudne do okrelenia reakcje wojsk zerodkowanych w kompleksach lenych. Przebywajce w lesie oddziay (pododdziay) mona stosunkowo atwo zaskoczy. Prawdopodobiestwo zaistnienia takiej sytuacji w powanej mierze zaley od systemu ubezpiecze, ktry musi eliminowa moliwo dziaania pododdziaw rozpoznawczych przeciwnika i wyklucza prawdopodobiestwo niespodziewanych uderze. Dlatego elementw ubezpieczajcych naley organizowa wicej i z reguy powinny dziaa na nieco mniejszych odlegociach ni w terenie otwartym. Prowadzc obron w terenie lesistym atwiej o materia do budowy umocnie, schronw i stanowisk dowodzenia. Drewno i gazie mog by wykorzystywane take do budowy drg w terenie podmokym i bagnistym. Swoistym problemem w niektrych kompleksach lenych, z racji wystpowania rnego typu pokrycia i rzeby terenu, staje si rozmieszczenie poszczeglnych elementw ugrupowania bojowego. Szczeglnie odnosi si to do: odwodw przeciwpancernych i oddziaw zaporowych, oddziaw (pododdziaw) artylerii i przeciwlotniczych oraz pododdziaw i urzdze logistycznych. Do cech specyficznych organizacji i prowadzenia obrony w lesie i terenie lesisto-jeziornym zalicza si konieczno wykonywania dodatkowych przedsiwzi inynieryjnych, gwnie: - oczyszczanie pasw obserwacji i ostrzau; - budow punktw obserwacyjnych na wysokich drzewach; - minowanie drg lenych, skrajw lasw i przesiek oraz przej midzyjeziornych; - ca gam rnych przedsiwzi zwizanych z uyciem sprztu do gaszenia poarw. W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) ugrupowanie bojowe tworzy si najczciej w dwa rzuty, wydzielajc odpowiednie siy do walki z desantami i grupami desantowoszturmowymi przeciwnika. Ze wzgldu na wystpowanie duej iloci niedostpnego terenu naley organizowa wicej, ale mniejszych, wysoce manewrowych odwodw. Naley dostrzega potrzeb szybkiego przerzutu si na zagroony kierunek, w

76

czym wielce pomocne mog by migowce. One to w tych warunkach najlepiej zdaj egzamin, co wyranie potwierdziy dziaania na pwyspie Indochiskim. W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) raenie ogniowe przeciwnika organizuje si tak, aby zapory, drogi, przesieki oraz przesmyki midzy jeziorami byy pod ostrzaem, a wzy drg i polany przestrzeliwane ogniem krzyowym. W obronie zwizku taktycznego (oddziau) artyleri wykorzystuje si przewanie w sposb zdecentralizowany, w celu usamodzielnienia poszczeglnych elementw ugrupowania bojowego. Ogie artylerii naley przygotowa do wykonania uderze na newralgicznych skrzyowaniach drg lenych i wskich przesmykach midzyjeziornych, uniemoliwiajc tym samym przeciwnikowi ich wykorzystanie. Przed przednim skrajem obrony, na skrzydach i w gbi tworzy si cige strefy ognia. Wzdu drg i przesiek przygotowuje si zasadzki. Podobnie jak w grach, duego znaczenia nabiera organizacja wspdziaania. O ile mona dopuci do pewnego rozdrobnienia si w tym terenie, to nie naley dopuci do rozproszenia wysikw walczcych wojsk. To zadanie i cel dobrze zorganizowanego wspdziaania. Wan rol odegra uzgodnienie sposobu realizacji szeregu zada z siami obrony terytorialnej. W lesie (terenie lesisto-jeziornym) wojska przeciwnika zmuszone s prowadzi natarcie na kierunkach, wzdu drg i przesiek, co powoduje znaczne rozszerzenie ich pasa natarcia. Z tego te wzgldu zwizek taktyczny (oddzia) moe tymi samymi siami broni wikszego pasa (rejonu) obrony. Urozmaicony teren ze wzgldu na samo uksztatowanie i pokrycie wymusza niejako od obrocy organizowanie na jednym kierunku tylko dozorowania, na innym za gbokiego urzutowania. Noc powodujc ograniczenia widocznoci, wpywa ujemnie na moliwo obserwacji pola walki, orientacj w terenie i samopoczucie onierzy. Konieczno intensywnych dziaa w nocy, wynikajca z potrzeby cigoci prowadzenia dziaa taktycznych, narusza biologiczny rytm czowieka, powodujc szybsze zmczenie. Warunki nocy sprawiaj, e uycie niektrych rodzajw broni lub sprztu bojowego, zwaszcza starszej generacji jest wrcz niemoliwe lub bardzo ograniczone. Kade rdo wiata, bysk ognia na stanowisku strzeleckim demaskuje dziaanie wojsk. Nakada to na wszystkich bez wyjtku obowizek maskowania swych dziaa, zmusza take do sigania po rnego rodzaju sprzt do nocnego widzenia. Nieumiejtne korzystanie z tych urzdze moe by rwnie demaskujce. Zadania ogniowe artylerii podczas walki prowadzonej w nocy zwielokrotniaj si. Realizuje ona bowiem wiele zada zwizanych z owietleniem terenu, stawianiem dozorw wietlnych i olepianiem przeciwnika.

77

W nocy system ognia organizuje si w miar moliwoci tak, aby dane do strzelania przygotowane byy w cigu dnia. Cz rodkw ogniowych przesuwa si na tymczasowe stanowiska ogniowe. Planujc prowadzenie walki w nocy naley dostrzega zwikszony zakres zada pododdziaw (urzdze) logistycznych, zwizany midzy innymi z rosncym zuyciem amunicji artyleryjskiej i strzeleckiej. Organizowanie i prowadzenie obrony w zimie niesie za sob wiele niedogodnoci. nieg utrudnia poruszanie si w terenie i zmusza pododdziay do trzymania si drg i zabudowa. Spada w tych warunkach tempo i zakres manewru. Odwile i roztopy spowodowa mog gooled, utrudniajc szybkie poruszanie si po drogach. Czstym zjawiskiem w zimie s zamiecie niene i gste mgy, ktre mog powanie ograniczy prowadzenie celnego ognia na wprost. Planujc obron w zimie pierwszy rzut rozmieszcza si na kierunkach dostpnych do natarcia. Trudnoci manewru i zwikszony czas jego wykonania przemawiaj, podobnie jak w terenie lesistym (lesistojeziornym) za tworzeniem kilku odwodw rozmieszczonych w rnych miejscach. W wielu przypadkach bd one rozmieszczone bliej przedniego skraju obrony ni w terenie otwartym. Oddzielnego potraktowania wymaga problematyka rozbudowy inynieryjnej pasa (rejonu) obrony zwizku taktycznego (oddziau) w warunkach zimowych. Zmarznity grunt powoduje wielokrotne wyduenie czasu wykonania schronw i ukry dla sprztu. W niektrych rejonach bdzie to wrcz niemoliwe. Z kolei uycie materiau wybuchowego rodzi konieczno maskowania prac fortyfikacyjnych, poniewa odamki ziemi bd doskonale widoczne na niegu. W zimie system ognia w obronie organizuje si tak, aby uderzenia artylerii skupi gwnie wzdu drg, na osiedlach oraz rejonach gdzie pokrywa niena jest stosunkowo maa, a wic tam gdzie naley spodziewa si ataku zgrupowa uderzeniowych przeciwnika. Trudnoci w manewrowaniu wojskami naley zastpi manewrem ognia i zaporami inynieryjnymi. Niezmiernie istotn spraw jest maskowanie, gdy w zimie rodek ogniowy strzelajc w duym stopniu demaskuje stanowisko ogniowe. Najwiksz sztuk organizacji systemu ognia w zimie bdzie rozmieszczenie rodkw ogniowych, zapewnienie obserwacji pola walki oraz rozwizanie problemu dowozu amunicji. Waciwoci tej pory roku jest to, e obron organizowa si bdzie w oparciu o budowle ogniotrwae, budynki mieszkalne, zabudow wiejsk itp. Zmarznita ziemia wykluczy niekiedy budow transzei, roww czcych i wielu innych obiektw fortyfikacyjnych. Nieodzownym bdzie uycie maszyn inynieryjnych lub materiau wybuchowego, co znacznie wyduy czas na organizacj obrony. W tej sytuacji naley zauway, e prowadzenie dziaa na obszarze kraju uatwi rozwizanie wielu problemw. Wykorzystanie infrastruktury terenu stworzy przede wszystkim dogodne warunki do zorganizowania bytowania onierzy. Ponadto moliwe

78

bdzie wykorzystanie do realizacji zada zabezpieczenia inynieryjnego maszyn i urzdze z gospodarki narodowej (koparki, spycharki, pugi niene itp.). 3.8. Podstawowe zasady organizacji i prowadzenia obrony przeszkd wodnych (rzek granicznych) tan liczebny oraz poziom ilociowo-jakociowy uzbrojenia naszych si zbrojnych zmusza do szukania najefektywniejszych sposobw obrony suwerennoci i niepodlegoci kraju. Jednym ze sposobw osignicia tego celu jest maksymalne wykorzystanie naturalnych cech obronnych terenu i prowadzenie walki obronnej z duym nateniem ju od granic pastwa przez umiejtne wykorzystanie istniejcych tam przeszkd terenowych, gwnie rzek granicznych. Rozwj techniki bojowej sprawi, e same przeszkody wodne stanowi fizycznie coraz mniejsz przeszkod dla wojsk, ale mog sta si trudne do sforsowania gdy bd bronione. Obrona przeszkody wodnej bdzie skuteczna, jeeli z jednej strony uwzgldnia bdzie ju zdobyte dowiadczenia, z drugiej za przyjte rozwizania dalekie bd od jakichkolwiek schematw. Przeszkody wodne (w tym i rzeki graniczne) wywieraj duy wpyw na dziaanie zarwno nacierajcego, jak i obrocy: - wpywaj one na zwolnienie tempa natarcia; - utrudniaj wojskom manewr; - kanalizuj ruch nacierajcych wojsk; - uniemoliwiaj bojowego; wykonanie uderzenia caoci ugrupowania

- wykluczaj uycie wikszej liczby bojowej techniki pancernej w skadzie forsujcych wojsk. Z kolei strona bronica si moe; - szybciej zorganizowa skuteczn obron; - broni si na szerszym froncie; - skoncentrowa wikszo si i rodkw na zagroonych kierunkach; - wykona w wikszym zakresie manewr siami i rodkami. W konkretnej sytuacji - obrony rzek granicznych - oprcz wykazania pewnej determinacji obronnej bdzie mona: - zmusi przeciwnika do maksymalnego zaangaowania si i rodkw od samego pocztku dziaa wojennych; - zyska czas na mobilizacyjne i operacyjne rozwinicie si zbrojnych; - wykorzysta naturalne cechy obronne rzek granicznych w celu zadania przeciwnikowi maksymalnych strat;

79

- rozpozna ugrupowanie przeciwnika i przewidywane gwne kierunki jego uderze. Oglnym celem obrony przeszkody wodnej jest - przez maksymalne wykorzystanie i zintensyfikowanie jej naturalnych waciwoci obronnych zaamanie natarcia przeciwnika, zadanie mu duych strat w czasie forsowania i stworzenie warunkw do przejcia inicjatywy. Jednym z istotniejszych problemw staje si wic waciwa ocena naturalnych waciwoci obronnych przeszkody wodnej, umiejtno ich szybkiej intensyfikacji i waciwe ich wykorzystanie w interesie obrony. Charakterystyczne cechy przeszkody wodnej, ktre wpywaj na dziaanie wojsk, to: - parametry samej przeszkody; - charakter dna; - charakter brzegw; - istnienie wysp; - dopywy; - brody; - wahania poziomu wody. Due znaczenie ma take szeroko i stoki doliny rzeki oraz taktyczna pojemno poszczeglnych kierunkw po obu stronach przeszkody wodnej. Obron przeszkd wodnych prowadzono przez lata dwoma zasadniczymi sposobami. Pierwszy polega na rozmieszczeniu wikszoci si i rodkw w pierwszym rzucie. Ten sposb obrony by realizowany zazwyczaj w wypadku wskich i rednich przeszkd wodnych. Drugi za saby pierwszy rzut dziaajcy na zasadzie dzwonka alarmowego i silny manewrowy drugi rzut - by stosowany prawie wycznie w wypadku obrony szerokich przeszkd wodnych. Wybr rodzaju obrony i przyjtego ugrupowania uwarunkowany bdzie ogln sytuacj operacyjno-taktyczn. Zalee bdzie od otrzymanego zadania, posiadanych si i rodkw, charakteru dziaa przeciwnika, si odwodw szczebla nadrzdnego wykonujcych zadanie na korzy bronicego si, charakterystyki przeszkody wodnej i obszarw przylegych do niej, pory roku i warunkw atmosferycznych. Wikszo si i rodkw w pierwszym rzucie ugrupowuje si zazwyczaj w obronie wskich i rednich przeszkd wodnych, gdy warunki terenowe na wasnym brzegu utrudniaj lub uniemoliwiaj manewr, gboko rejonu obrony nie jest zbyt dua, do organizacji obrony zostay wyznaczone niewielkie siy i rodki, przeciwnik posiada panowanie w powietrzu i przewag w zakresie ruchliwoci. Utrzymanie okrelonego rejonu bdzie realizowane przez maksymalne wykorzystanie rodkw ogniowych i przez inynieryjn rozbudow terenu.

80

Obron opart na silnych manewrowych drugich rzutach lub odwodach naley prowadzi wwczas, kiedy postawione zadanie i warunki terenowe pozwalaj na rozwinicie dziaa na du gboko i sprzyjaj manewrowaniu siami i rodkami obrocy. Siy gwne utrzymuje si w drugim rzucie lub odwodach w gotowoci do wyjcia na rubiee ogniowe lub wykonania kontratakw na zagroonych kierunkach. Ten rodzaj obrony w wikszoci armii wiata uwaany jest za podstawowy. W organizacji obrony przeszkody wodnej lustro wody naley wykorzysta nie tylko jako przeszkod, lecz take jako czynnik umoliwiajcy rozczonkowanie si przeciwnika (szczeglnie podczas forsowania), niszczenie go czciami przez uderzenia ogniowe i niespodziewane kontrataki silnych odwodw i drugich rzutw. Najbardziej skuteczna jest obrona zorganizowana na obu brzegach; na brzegu od strony przeciwnika organizuje si pas przesaniania, natomiast na wasnym - pozycje obrony. Przy tym rozwizaniu zadaniem wojsk organizujcych pas przesaniania jest rozpoznanie ugrupowania bojowego przeciwnika, ustalenie prawdopodobnego kierunku jego gwnego uderzenia, dezorganizowanie dziaa na podejciach do przeszkody wodnej oraz zadanie mu maksymalnych strat. Trzeba mie jednak na uwadze fakt, e szczeglnie trudnym fragmentem walki jest zapewnienie moliwoci wycofania tych si na broniony brzeg przy jednoczesnym niedopuszczeniu do przekroczenia przeszkody przez przeciwnika. Organizowanie obrony przeszkody wodnej obroca powinien rozpocz od uniemoliwienia przeciwnikowi uprzedzenia go w obsadzeniu bronionego brzegu. Szczegln uwag naley zwrci na obron i utrzymanie urzdze hydrotechnicznych znajdujcych si na przeszkodzie. Sam proces organizowania obrony rozpoczyna si od wnikliwej oceny terenu na podejciach do przeszkody wodnej i na wasnym brzegu, ksztatu linii koryta przeszkody wodnej, pojemnoci moliwych kierunkw uycia okrelonych zgrupowa oglnowojskowych i moliwoci rozwijania natarcia po stronie bronicych. S to podstawowe czynniki, ktre naley uwzgldni w przewidywanej koncepcji systemu obrony i prowadzeniu dziaa obronnych. Podczas organizowania systemu obrony naley te uwzgldni specyfik prowadzenia walki z forsujcym przeciwnikiem, szczegln uwag zwracajc na ponisze problemy. Ugrupowanie bojowe, ktre przede wszystkim zaley od przyjtej koncepcji obrony przeszkody wodnej, rwnie w znacznym stopniu uzalenione jest od uksztatowania terenu i samego przebiegu koryta rzeki. W szczeglnoci naley zwrci uwag na rejony gdzie rzeka (kana) pynie ukiem w stron nacierajcego oraz na obszary gdzie teren po stronie przeciwnika gruje nad obszarem obrony, a take na istniejce wyspy i pwyspy. Przyjte ugrupowanie ma zapewni moliwo stworzenia silnego i gbokiego systemu ognia oraz gwarantowa wykonanie manewru w celu

81

obezwadnienia i niszczenia przeciwnika na podejciach do przeszkody wodnej, w toku jej forsowania i na bronionym brzegu. Jeeli przedni skraj obrony oddala sie od przeszkody, to bezporednio na jej brzegu tworzy si pozycj przedni lub pozycj ubezpiecze bojowych, cile dostosowan do charakteru przeszkody wodnej i zaistniaej sytuacji taktycznej. Drugi rzut (odwd oglnowojskowy) rozmieszcza si w rejonach umoliwiajcych szybkie i skryte podejcie do przeszkody wodnej w rejony przewidywanych odcinkw forsowania przez przeciwnika lub do rejonw, w ktrych moe on wysadzi desanty powietrzne. Odwody specjalne na og przyblia si do przedniego skraju obrony, a do niszczenia przeciwnika ogniem na wprost wysuwa si w poblie brzegu cz rodkw ogniowych. System ognia powinien umoliwia zwalczanie przeciwnika ju na dalekich podejciach i zapewnia potgowanie siy ognia w miar jego zbliania si do przeszkody wodnej. Natenie ognia powinno osign apogeum w czasie rozwijania si przeciwnika i forsowania przez niego przeszkody wodnej, a take podczas ogniowego wsparcia kontrataku. Tak zorganizowany system ognia pozwala zatrzyma przeciwnika w momencie pokonywania przez niego koryta rzeki oraz w trakcie ldowania na brzegu, gdzie na skutek istnienia zapr jego ruchliwo jest najmniejsza. W celu wyduenia zasigu ognia wyznacza si stanowiska ogniowe artylerii w pobliu brzegu rzeki, a pierwsz rubie ogniow wszystkich rodkw ogniowych (z odwodami specjalnymi wcznie) jest rubie umoliwiajca prowadzenie ognia na lustro wody. W ramach inynieryjnego przygotowania rejonu obrony na prawdopodobnych kierunkach dziaania przeciwnika, ustawia si du liczb zapr inynieryjnych. Na bronionym brzegu wykonuje si przeciwskarpy i minuje brzeg. Niszczy si istniejce mosty, brody i miejscowe rodki przeprawowe, a take przygotowuje do wysadzenia wszelkie obiekty hydrotechniczne. Ponadto w nurcie przeszkody wodnej urzdza si system zapr podwodnych i nawodnych (w tym rwnie pywajcych). Jeeli jest to moliwe, przygotowuje si mieszank atwo paln w celu utworzenia zapory ogniowo-wodnej. Powietrzno-ldowy wymiar walki, prowadzenie dziaa desantowoszturmowych podczas natarcia z forsowaniem przeszkd wodnych, bdzie zmusza obroc do poszukiwania skutecznych sposobw przeciwdziaania wszekim prbom rozsadzania obrony od wewntrz i tworzenia w ugrupowaniu bronicych si wojsk dodatkowych ognisk walki. W przewidywanych miejscach ldowania desantw powinny zosta ustawione rne zapory inynieryjne, w tym miny kierunkowego dziaania. Do prowadzenia walki z desantami powinny by gotowe wszystkie elementy ugrupowania bojowego. Zarwno do realizacji tego zadania, jak i w walce o utrzymanie rubiey przeszkody wodnej szczeglnie przydatne s migowce bojowe. Mona z nich utworzy bardzo efektywny odwd oglnowojskowy i przeciwpancerny. Prowadzenie obrony przeszkody wodnej przygotowanej przy braku stycznoci z przeciwnikiem dzieli si na nastpujce etapy: walka w pasie

82

ubezpiecze bezporednich; walka o przeszkod wodn; walka w gbi obrony. W wypadku obrony rzeki granicznej oraz organizowania obrony przeszkody wodnej w stycznoci z przeciwnikiem, dziaania mona podzieli na dwa etapy: walka o przeszkod wodn oraz walka w gbi obrony. Walk o utrzymanie rubiey przeszkody wodnej rozpoczynaj na og ubezpieczenia bojowe. Ich dyslokacja powinna by dostosowana do charakteru przeszkody wodnej. Rozmieszcza si je na wyspach i pwyspach oraz przy lustrze wody gdy przedni skraj obrony przebiega z dala od niego. Realizowane jest poprzez wystawienie posterunkw (w nocy podsuchw), zwaszcza na skrzydach i lukach midzy punktami oporu. Wydziela si take dyurne rodki ogniowe. Nie obsadzone odcinki terenu powinny by patrolowane, aby nie dopuci do przenikania grup przeciwnika w gb obrony. Walka o utrzymanie przeszkody wodnej rozpoczyna si - przez oddziaywanie ogniowe obrocy - ju na podejciach do niej. W tym etapie gwnym zadaniem jest zerwanie forsowania lub zniszczenie forsujcych si bezporednio po wyldowaniu. Decydujc faz walki tego etapu s kontrataki. Wanym czynnikiem przy ich wykonywaniu jest czas. W przyjmowanych rozwizaniach wynikajcych z potrzeb pola walki, kontratak wykonywany powinien by z takim wyliczeniem, aby nie dopuci do umocnienia si przeciwnika na opanowanych przyczkach. Kontrataki zmierzajce do osignicia tego celu powinny by podejmowane od najniszych szczebli organizacyjnych wojsk. Wymagaj one jednak odpowiedniego przygotowania i zabezpieczenia, przede wszystkim bardzo szczelnej osony rodkw przeciwlotniczych i stworzenia przynajmniej okresowej przewagi ogniowo-elektronicznej w danym rejonie. Wykonujc kontratak, najlepiej dwa zbiene wzdu brzegw rzeki, naley zintensyfikowa oddziaywanie na przeciwnika w rejonie podejcia do miejsca, gdzie udao si mu uzyska lokalne powodzenie. Denie do zepchnicia przeciwnika z bronionego brzegu jednak nie moe by traktowane jako zasada. Niekiedy lepszym rozwizaniem jest skupienie wysiku na uniemoliwieniu przeciwnikowi powikszenia przyczka i wzmocnienie go kolejnymi siami by tym samym stworzy warunki korzystniejsze do wykonania zwrotu zaczepnego przez szczebel nadrzdny. Ponadto jego urzeczywistnienie nie moe pozbawia obrocy moliwoci skutecznego reagowania na poczynania przeciwnika w dalszej fazie walki o utrzymanie przeszkody wodnej (rzeki granicznej). Szczeglnie w wypadku dokonania przez przeciwnika manewru siami i podjcia zdecydowanej prby forsowania przeszkody wodnej (rzeki granicznej) na innym kierunku. Trzeci etap walki rozpocznie si po nieudanym kontrataku lub gdy znaczne siy przeciwnika sforsuj przeszkod wodn. W tej sytuacji wojska bd prowadzi walk na pozycjach ryglowych, dc do ograniczenia rozmiarw opanowanego przyczka. Niewykluczone, e cze pododdziaw bdzie prowadzi walk w okreniu. Cele walki na tym etapie to: niedopuszczenie do sforsowania przeszkody przez kolejne siy,

83

zwalczanie przeciwnika na przyczku, kontrataku przez siy przeoonego.

zabezpieczenie

wykonania

Upr, wytrwao i aktywno wojsk bronicych przeszkody wodnej, powinny by ukierunkowane na przekrelenie wszelkich prb przedostania si przeciwnika w gb bronionego obszaru. Realizacja tego zadania moliwa bdzie przy odpowiednim zabezpieczeniu dziaa si bronicych przeszkody wodnej. W jego organizacji koniecznym bdzie uwzgldnienie specyfiki obrony przeszkd wodnych (w tym i rzek granicznych). Szczeglnym wymogiem bdzie usamodzielnienie si dziaajcych na przeciwlegym brzegu przeszkody. Moliwo wielowariantowego prowadzenia dziaa taktycznych sprawia, e proces przygotowania przedstawiony powyej wymaga bdzie twrczego zastosowania nowych rozwiza, ktre stanowi bd podstaw do dalszych rozwaa. Pytania kontrolne: 1. Jaka jest rnica midzy obron pozycyjn a manewrow? 2. Scharakteryzowa wpyw ognia i zapr inynieryjnych na osignicie celu obrony. 3. Na czym polega rola podsystemu informacyjnego na funkcjonowanie systemu obrony? 4. Opisa specyfik obrony oddziau zim w grach. 5. Omwi znaczenie obrony rzek granicznych. 6. Przedstawi i skomentowa normy taktyczne zwizku taktycznego (oddziau) w obronie. Rozdzia IV. NATARCIE Po zapoznaniu si z treci tego rozdziau podrcznika Czytelnik powinien: 1. Rozumie charakter przyszego powietrzno-ldowego natarcia. 2. Opisa system natarcia i wyjani powizania midzy jego elementami. 3. Przedstawi oglny model natarcia z marszu i bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem oraz okreli wady i zalety powyszych sposobw. 4. Wyjani w jaki sposb moe odbywa si forsowanie przeszkd wodnych przez zwizek taktyczny /oddzia/. 5. Omwi specyfik natarcia w terenie lesistym /lesisto-jeziornym/ i rejonie zurbanizowanym.

84

4.1. Zasady oglne o obronie natarcie jest kolejnym rodzajem walki. Przemiany doktrynalne ostatnich lat sprawiy, e prowadzi si je gwnie w formie zwrotw zaczepnych w celu rozbicia wojsk przeciwnika i odzyskania zajmowanego przez niego terenu (wanych rejonw, rubiey i obiektw). Cel ten osiga si przez: raenie przeciwnika, wykonanie zdecydowanego uderzenia sigajcego w gb jego ugrupowania, rozbicie wojsk i zajcie wanych obiektw i rejonw (rubiey). Natarcie jest tym rodzajem walki, ktry w swej istocie zmierza do opanowania terenu zajtego przez przeciwnika. Tylko przez natarcie istnieje..moliwo odzyskania utraconego terenu i odrzucenia strony przeciwnej za granic pastwa. Natarcie polega na manewrze, nieustannym stosowaniu uderze skrzydowych i obej, a take ruchu zgrupowa pancernozmechanizowanych do przodu, do rubiey ktra jest celem dziaa zaczepnych. Ruch ten wyzwalany jest raeniem przeciwnika rnymi rodkami i sposobami, przede wszystkim uderzeniami ogniowymi i walki elektronicznej, a take dziaaniem desantw powietrznych i grup (pododdziaw) desantowoszturmowych. Na szczeblach taktycznych wojska mog naciera w ramach kontrataku, przeciwuderzenia lub przeciwnatarcia. Oddzia naciera wykonujc kontratak i bierze udzia w przeciwuderzeniu lub przeciwnatarciu. Zwizek taktyczny naciera wykonujc przeciwuderzenie w skali zwizku operacyjnego i bierze udzia w przeciwuderzeniu strategicznym lub w przeciwnatarciu. W dziaaniach zaczepnych preferowane s dynamiczne uderzenia, ktre pozwalaj prowadzi natarcie w szybkim tempie, przenoszc dziaania w gb obrony przeciwnika. Zamierzone cele osiga si stosujc manewry oskrzydlenia i obejcia. Z kolei dziaaniami rozcinajcymi na wybranych kierunkach stwarza si warunki do rozbijania zgrupowa przeciwnika czciami. Podstawowym warunkiem osignicia sukcesu w natarciu jest synergiczne zespolenie raenia, ruchu i informacji w wymiarze powietrznoldowym. Szczeglny wpyw na powodzenie i osignicie celu natarcia przy jak najmniejszych stratach wasnych wywiera umiejtne skupianie wysikw w odpowiednim miejscu i czasie. 4.2. Formy natarcia miany rodkw walki, nowe organizacje i struktury wojsk ldowych wpywaj na kwestie zwizane z organizacj i prowadzeniem natarcia.

85

Natarcie mona wykonywa na przeciwnika, ktry si broni, naciera lub wycofuje. Stosownie do wymienionych dziaa strony przeciwnej natarcie moe przybiera form przeamania lub pokonania, boju spotkaniowego albo pocigu. Do przeamania dochodzi wwczas, gdy nie ma moliwoci obejcia pozycji obronnych przeciwnika. Polega ono na wykonaniu uderzenia, majcego na celu dokonanie wyomu w jego ugrupowaniu. Do wykonania tego wyomu gromadzi si siy i rodki, ktrych ilo zagwarantuje uzyskanie odpowiedniej przewagi. Uderzenie zgrupowania przeamujcego poprzedzane jest raeniem ogniowym i elektronicznym, ktrego efekty wykorzystywane s przez wojska atakujce w wymiarze powietrzno-ldowym. Dokonany wyom poszerza si w kierunku skrzyde i w gb obrony przeciwnika, stwarzajc warunki do manewru i wprowadzania kolejnych si. Gboko i czas trwania przeamywania uzaleniony jest od wielu czynnikw. Oprcz przewagi ilociowej i ogniowo-elektronicznej, umiejtnego wykorzystania warunkw wytworzonej sytuacji wiele zaley od sposobu uycia drugiego rzutu (odwodu) przez bronicy si zwizek taktyczny przeciwnika. Na og przeamanie obrony jest zakoczone wwczas kiedy rozbite zostan siy gwne pierwszorzutowego oddziau przeciwnika, a dokonany wyom siga gbokoci jego ugrupowania bojowego. Przeamanie ma charakter powietrzno-ldowy. Wiele zaley wic od rozstrzygni zapadajcych w trzecim wymiarze. Trzeba mie jednak na uwadze utrzymujce si proporcje wanoci, ktre wskazuj na decydujce znaczenie efektw uderze ldowych zgrupowa pancernozmechanizowanych. Istotn rol odgrywa nadal odcinek przeamania. Pozwala on w okrelonym miejscu i czasie skupia siy i rodki celem uzyskania odpowiedniej przewagi nad przeciwnikiem - stwarzajcej wysokie prawdopodobiestwo wykonania zadania. Odcinek ten od czasw powojennych nie ulega znacznym przeobraeniom. Radykalnym przeobraeniom podlega jednak sposb wykonania wyomu w obronie przeciwnika. Dokonuje si go umiejtnie czc manewr, uderzenia skrzydowe i na tyy z atakiem od czoa. Szeroko odcinka przeamania i sposb pokonania przeciwnika uzaleniana jest rwnie od moliwoci ogniowych raenia jego celw (obiektw), ktrego efekty powinny zapewni pynny ruch do przodu nacierajcych wojsk. Charakter uderzenia zgrupowania wojsk ldowych i sytuacja jego wykonywania przemawia za koniecznoci przywizywania duej uwagi do wyboru odcinka przeamania. Niebagateln rol odgrywaj przy tym warunki terenowe. Z reguy wyznacza si go na kierunku gwnego uderzenia nacierajcych wojsk. Powinien te gwarantowa szybkie osignicie celu natarcia przy jak najmniejszych stratach wasnych.

86

Powszechnie przyjmuje si, e organizatorem przeamania jest zwizek operacyjny. W niektrych sytuacjach jest nim zwizek taktyczny. Zawsze natomiast oddzia moe bra udzia w przeamaniu. W wypadku sabej obrony, doranie przygotowanej przez przeciwnika mona podj prb jej pokonania, ktra polega na wykonaniu uderze w wyznaczonym pasie natarcia (bez wyznaczania odcinka przeamania), izolowaniu, a nastpnie rozbiciu przeciwstawiajcych si zgrupowa, wyjciu na ich tyy i przejciu do pocigu. Niekiedy wojska mog pokona obron przeciwnika na szerokim froncie w ugrupowaniu przedbojowym. Moe to mie miejsce zwaszcza w dynamicznych sytuacjach pola walki i przy eksponowaniu powietrznoldowego charakteru natarcia. Kolejn form natarcia jest bj spotkaniowy. Nastpuje on wwczas gdy obie strony d do wykonania zadania przez natarcie, a gbokoci tych zada sigaj poza rubie starcia. W boju spotkaniowym kada ze stron dy do wykonania wyprzedzajcego uderzenia, zdobycia przewagi, narzucenia swej woli i rozstrzygnicia walki przez natarcie. Charakteryzuje si on ograniczonym czasem na organizacj dziaa, szybkim zblianiem stron, niejasnoci sytuacji, deniem do uzyskania zaskoczenia i przejcia inicjatywy, gwatownymi i czstymi zmianami sytuacji oraz istnieniem luk i otwartych skrzyde. Istota boju spotkaniowego zachowuje sw historycznie uksztatowan aktualno. Natomiast przeobraeniom ulegaj sposoby osigania celu. Obecnie naley go postrzega jako walk powietrzno-ldow kolejnych rzutw, desantw powietrznych, oddziaw wydzielonych (rajdowych) i grup desantowosztur-mowych, poczon z jednoczesnym zwalczaniem odwodw i najgroniej-szych rodkw raenia oraz selektywnym oddziaywaniem elektronicznym na ca gboko ugrupowania walczcych stron. Do podstaw powodzenia wojsk w boju spotkaniowym zaliczy mona: rozpoznanie; trafne przewidywanie rozwoju sytuacji i stosownie do niej przyjcie ugrupowania bojowego; przyjcie koncepcji walki zapewniajcej jej skuteczno; uprzedzenie przeciwnika w uderzeniach ogniowo-elektronicznych, opanowaniu dogodnych rubiey terenowych oraz w manewrze dajcym przewag; oson skrzyde; oson przed uderzeniami z powietrza oraz mistrzowskie dowodzenie i zdecydowane dziaanie wojsk, a take dezorganizacj systemu informacyjnego przeciwnika. Ostatni z form natarcia jest pocig, ktry stosuje si w celu rozbicia wycofujcych si wojsk przeciwnika i uniemoliwienia im zorganizowanego przejcia do obrony na dogodnych rubieach w gbi.

87

Pocig organizuje si w wypadku powodzenia w natarciu oraz stwierdzenia prby wyjcia wojsk przeciwnika z walki i wycofania. Prowadzi si go bez przerwy, maksymalnie wykorzystujc posiadane siy i rodki walki. Rozrnia si pocig czoowy, rwnolegy i kombinowany. Dowiadczenia bojowe, wsparte wnioskami z dziaalnoci szkoleniowej dowodz, e najlepsze wyniki daje pocig kombinowany, czcy elementy pocigu czoowego i rwnolegego. Cech charakterystyczn pocigu jest rozwijanie dziaa w szybkim tempie i na szerokim froncie, przy cigej dnoci do wychodzenia na skrzyda i tyy, by uniemoliwi przeciwnikowi zorganizowanie skutecznej obrony. Jest on t form natarcia, w ktrej w sposb szczeglny uwidacznia si potrzeba stosowania zasady aktywnoci i cigoci walki. 4.3. Zadania bojowe zwizku taktycznego (oddziau) wizkowi taktycznemu wyznacza si z zasady zadanie dwustopniowe: blisze i dalsze (dnia). Zadanie to stawiane jest wwczas kiedy przeciwnik przechodzi do obrony w warunkach dynamicznych zmian sytuacji, ktre nie pozwalaj na waciwe umocnienie zajmowanych pozycji. Zadanie blisze zwizku taktycznego polega na rozbiciu pierwszorzutowych oddziaw przeciwnika w pasie natarcia i opanowaniu rubiey na gboko rozmieszczenia ich odwodw. Oznacza to, e aby wykona zadanie naley rozbi batalionowe rejony obrony na pierwszej i drugiej pozycji obrony przeciwnika. W wielu przypadkach zadanie dalsze moe by jednoczenie zadaniem dnia zwizku taktycznego. Polega ono na rozwiniciu natarcia, rozbiciu oddziaw drugiego rzutu bronicego si zwizku taktycznego przeciwnika w pasie natarcia i opanowaniu rubiey na gboko rozmieszczenia ich odwodw. W wymiarze praktycznym oznacza to, e naley rozbi batalionowe rejony obrony trzeciej, a niekiedy czwartej pozycji (jeeli jest ona organizowana). W wypadku przeamywania silnie umocnionej obrony przeciwnika lub forsowania szerokich przeszkd wodnych zwizek taktyczny moe otrzyma zadanie trzystopniowe: blisze, dalsze i dnia. Wwczas zadanie blisze polega bdzie na rozbiciu przeciwnika w pasie natarcia i opanowaniu pierwszej pozycji jego obrony, a zadanie dalsze - na rozbiciu si gwnych oddziau pierwszego rzutu. Tre zadania dnia pozostanie podobna, jak w zadaniu dwustopniowym. Oddziaowi pierwszego rzutu wyznacza si zadanie dwustopniowe blisze i dalsze oraz kierunek dalszego natarcia. Zadanie blisze oddziau polega na rozbiciu pododdziaw przeciwnika bronicych si na pierwszej pozycji. Treci zadania dalszego oddziau jest rozbicie pododdziaw bronicych si na drugiej pozycji i opanowaniu rubiey na gboko obrony pierwszorzutowego oddziau przeciwnika. Kierunek dalszego

88

natarcia wyznacza si na gboko zadania dalszego (dnia) zwizku taktycznego. Oddziaowi drugiego rzutu wyznacza si zadanie jednostopniowe blisze i kierunek dalszego natarcia. Zadanie blisze polega na rozbiciu przeciwnika w pasie natarcia i opanowaniu pozycji w gbi obrony. Kierunek dalszego natarcia wyznacza si na gboko zadania dalszego (dnia) zwizku taktycznego. Zwizkowi taktycznemu (oddziaowi) przechodzcemu do pocigu okrela si zadanie blisze i kierunek dalszego pocigu. W boju spotkaniowym zwizkowi taktycznemu (oddziaowi) okrela si zadanie blisze i kierunek dalszego natarcia. Zadanie blisze polega na rozbiciu si gwnych przeciwnika oraz opanowanie rubiey zapewniajcej dogodne warunki do rozwinicia natarcia. Zadanie blisze oddziau (pododdziau) wicego przeciwnika od czoa polega na opanowaniu rubiey zapewniajcej siom gwnym zwizku taktycznego dogodne warunki do manewru, rozwinicia i wykonania uderzenia w skrzydo i na tyy zgrupowania przeciwnika. Po uderzeniu si gwnych zwizku taktycznego oddzia wicy otrzymuje nowe zadanie. W boju spotkaniowym i pocigu treci zada uzalenia si od konkretnej sytuacji taktycznej. Mog tu by zastosowane rozwizania niekonwencjonalne wynikajce z inwencji twrczej dowdcw, ktrzy dy bd do racjonalnego wykorzystania warunkw wytworzonej sytuacji. Istotnym elementem treci zada jest okrelenie kierunku gwnego uderzenia, ktry powinien by odpowiednio akcentowany uyciem si i rodkw, aby gwarantowa utrzymanie na nim cigej przewagi nad przeciwnikiem i zapewnia szybkie osignicie celu natarcia przy jak najmniejszych stratach wasnych. W zadaniu dla zwizku taktycznego (oddziau) okrela si pas natarcia przez wyznaczenie linii rozgraniczenia. Jeeli zadanie wykonywane jest samodzielnie (bez ssiadw) wwczas wyznacza si kierunek natarcia. Obecnie preferowane jest dowodzenie przez cele, ktre stwarza warunki do wyzwalania inwencji twrczej tych dowdcw i sztabw, ktrzy planuj i organizuj natarcie. Ma to swoje odbicie w przedstawionych treciach zada okrelajcych w sposb krtki i komunikatywny zasadnicze cele czstkowe (porednie) i cel kocowy natarcia. Dlatego kadorazowo w zadaniu powinno by wskazane: jakie zgrupowanie (obiekt) przeciwnika rozbi, rubie do opanowania oraz pas (kierunek) dziaania. S to "drogowskazy" do celu natarcia, ktrym jest rozbicie przeciwnika i opanowanie (odzyskanie) wyznaczonego rejonu (terenu). Szczegowe za sposoby osigania celu kocowego pozostawione s do wypracowania i realizacji przez bezporednich wykonawcw. Przyjta filozofia dowodzenia znajduje rwnie swoje odzwierciedlenie w normach taktycznych. W natarciu, podobnie jak w obronie, naley traktowa je jako wskaniki orientacyjne, pomocne w

89

procesie decyzyjnym. S one niejako wtrne, gdy wynikaj z szerokoci i gbokoci rejonw (obiektw) przeciwnika wskazanych w zadaniu do rozbicia. Te z kolei s okrelane po dogbnych kalkulacjach (symulacjach komputerowych) moliwoci wykonania zadania. Przy spenieniu innych warunkw wymagana jest jednak odpowiednia przewaga w potencjaach bojowych, moliwociach wyzwolenia ruchu wojsk oraz odpowiednio wysoki stopie prawdopodobiestwa wygrania walki o informacj. 4.4. System natarcia ramach przygotowania natarcia, tworzy si jego system. Jest to zorganizowany - stosownie do celu, zamiaru i istniejcych warunkw - dynamiczny ukad si i rodkw zapewniajcych skuteczne raenie przeciwnika, rozbicie jego zgrupowa (obiektw) oraz opanowanie (zajcie) okrelonego w zadaniu terenu (rejonu). W istniejcych uwarunkowaniach, aby wymieniony system natarcia by adekwatny do wymaga pola walki, jego ksztat strukturalny i efektywno funkcjonalna musz mie charakter powietrzno-ldowy. Podobnie jak w obronie system natarcia obejmuje: - ugrupowanie bojowe; - system ognia; - system informacyjny; - infrastruktur taktyczn terenu (pasa) natarcia. Ugrupowanie bojowe jest to uszykowanie wojsk do walki. Powino ono odpowiada charakterowi zadania i zamiarowi dowdcy oraz zapewni: pene wykorzystanie posiadanego potencjau bojowego; skupienie wysikw na wybranym kierunku i w okrelonym czasie; jak najmniejsz wraliwo wojsk na uderzenia z ldu i powietrza oraz utrzymanie cigoci wspdziaania i operatywno dowodzenia wojskami. W natarciu zwizku taktycznego (oddziau) ugrupowanie bojowe skada si z nastpujcych elementw: pierwszy, drugi oraz niekiedy trzeci rzut (zgrupowanie taktyczne); zgrupowanie (oddzia, pododdzia) artylerii; oddzia (pododdzia) przeciwlotniczy; elementy rozpoznania, walki radioelektronicznej i dziaa psychologicznych; odwd przeciwpancerny; oddzia zaporowy; oddzia torujcy (grupa torujca); odwd inynieryjny; odwd przeciwchemiczny; oddziay (pododdziay) i urzdzenia logistyczne. Ponadto doranie mog by organizowane: oddzia wydzielony; oddzia rajdowy; taktyczny desant migowcowy (powietrzny) i grupa (pododdzia) desantowoszturmowa. Zalenie od sytuacji i potrzeb mog by ponadto organizowane inne elementy ugrupowania bojowego, np. oddzia (grupa) ratunkowoewakuacyjny i oddzia (grupa) przeciwpoarowy.

90

Gdy w zwizku taktycznym bdzie wystpowa oddzia migowcw bojowych, to on rwnie moe tworzy element ugrupowania bojowego lub by podstaw do stworzenia elementw gwarantujcych prowadzenie powietrzno-ldowego natarcia. Pierwszy rzut z reguy wykonuje najwaniejsz cz zadania, std te w jego skad wchodzi przewanie wikszo si i rodkw formacji pancerno-zmechanizowanych (rednio 2/3). Wskazane jest jednak, aby siy wydzielone do pierwszego rzutu miay najwysz warto bojow. W wypadku ugrupowania wojsk zwizku taktycznego (oddziau) w jeden rzut wydziela si odwd oglnowojskowy. Drugi rzut tworzy si z si oddziau (pododdziaw) wydzielajc do niego okoo 1/3 dyspozycyjnych jednostek zmechanizowanych (pancernych). Siy te mog by pomniejszone o pododdziay tworzce inne elementy ugrupowania bojowego. Niekiedy mog suy do jego zamiany, stosownie do wytworzonych warunkw pola walki. Drugi rzut zwizku taktycznego (oddziau) wykorzystuje si przede wszystkim do rozwinicia powodzenia na kierunku gwnego uderzenia. Odwd oglnowojskowy stanowi siy, z zasady mniejsze od drugiego rzutu. Tworzy si go wwczas gdy ugrupowanie jest jednorzutowe lub po wprowadzeniu do walki drugiego rzutu. Przeznaczony on jest do wykonywania zada wynikych doranie w toku prowadzenia natarcia. Oddzia wydzielony stanowi siy zgrupowania taktycznego, z reguy formowanego na bazie batalionu. Przeznaczony on jest do tworzenia korzystnych warunkw dziaania siom gwnym przez opanowanie i utrzymanie newralgicznych rejonw (obiektw) w gbi obrony przeciwnika. Ten element ugrupowania bojowego z zasady czy swe wysiki z taktycznym desantem migowcowym i wspdziaa z grupami desantowoszturmowymi. Oddzia rajdowy stanowi na og siy zgrupowania taktycznego tworzonego w oparciu o pododdzia oglnowojskowy. Ten element ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau) przeznaczony jest gwnie do niszczenia (obezwadniania) wanych obiektw pooonych w ugrupowaniu przeciwnika, szczeglnie gronych dla nacierajcych wojsk. Grupa (pododdzia) desantowoszturmowa z reguy organizowana jest w zwizku taktycznym, zwykle w sile wzmocnionego pododdziau, najczciej piechoty.Przeznaczona jest do zwalczania wanych obiektw w ugrupowaniu przeciwnika metod szturmu powietrzno-ldowego. Pozostae elementy ugrupowania bojowego o charakterze specjalistycznym tworzone s zgodnie z organizacj, przeznaczeniem i taktyk rodzajw wojsk. Dziaania ich podporzdkowane s zgrupowaniom uderzeniowym wojsk pancerno - zmechanizowanych wykonujcym zasadnicze zadania. System ognia stanowi spjny, dynamiczny ukad uycia organicznych i przydzielonych rodkw ogniowych zgodnie z decyzj dowdcy zwizku taktycznego (oddziau). Skada si on z nastpujcych

91

elementw: ognia artylerii z zakrytych stanowisk ogniowych; ognia rodkw przeciwpancernych; ognia rodkw obrony przeciwlotniczej; ognia broni strzeleckiej i pokadowej oraz ognia inynieryjnych rodkw raenia. Z systemem ognia cile wie si uycie rodkw walki elektronicznej, a take oddziaywanie psychologiczne na przeciwnika. O skutecznoci wykonywanych uderze ogniowych, oprcz technicznych moliwoci, decyduje koncepcja - nazywana zamiennie taktyk walki ogniowej. Stosowanie zasad tej taktyki wymaga, zalenie od zaistniaej sytuacji i formy natarcia, przyjcia okrelonego ukadu raenia ogniowego. Jego wybr uzaleniony jest od wielu czynnikw. Wymieni tu naley przede wszystkim uderzenia rakietowe, lotnicze i migowcw bojowych, wykonywane przez siy i rodki przeoonego oraz moliwoci organicznego i przydzielonego potencjau ogniowego w zakresie wykonywania uderze w wymiarze powietrzno-ldowym. Wsparcie ogniowe natarcia z reguy obejmuje: ogniowe zabezpieczenie podejcia wojsk (podczas natarcia z marszu); ogniowe przygotowanie ataku; ogniowe wsparcie ataku oraz ogniowe wsparcie wojsk nacierajcych w gbi obrony przeciwnika. Ogniowe zabezpieczenie podejcia wojsk wykonuje si w celu osony przed oddziaywaniem ogniowym przeciwnika maszerujcych kolumn oraz zapewnienia pynnego ich wyjcia na rubie ataku. Okres ten rozpoczyna si jednoczenie z rozpoczciem wyprowadzania wojsk z rejonw wyjciowych i trwa do momentu rozpoczcia ogniowego przygotowania ataku. Ogniowe przygotowanie ataku jest podstawowym okresem raenia ogniowego przeciwnika. Rozpoczyna si zwykle z chwil wyjcia wojsk na rubie rozwinicia w kolumny batalionowe lub jeeli si takiej rubiey nie wyznacza, po dojciu wojsk na odlego kilkunastu kilometrw od rubiey wejcia do walki. Kadorazowo rozpoczyna si od odlegoci, gdy przeciwnik ma najwiksze moliwoci oddziaywania ogniowego na podchodzce wojska zwizku taktycznego (oddziau). Gwny wysiek ogniowego przygotowania ataku skupia si na obezwadnianiu (niszczeniu) celw przeciwnika rozmieszczonych na odcinku przeamania i obszarze do niego przylegym. Czas trwania i ukad ogniowego przygotowania ataku okrela si uwzgldniajc zamiar walki, ugrupowanie i charakter obrony przeciwnika, wymagany stopie poraenia, zakres zada ogniowych, ilo i stan posiadanych si i rodkw oraz czas niezbdny na rozwinicie wojsk do ataku. Ukad ogniowego przygotowania ataku powinien by nieoczekiwany dla przeciwnika ale jednoczenie odpowiada konkretnym warunkom. Okres ten koczy si w czasie wyznaczonym na wyjcie pododdziaw zmechanizowanych i czogw na rubie ataku. Przejcie od ogniowego przygotowania ataku do ogniowego wsparcia ataku powinno odbywa si pynnie, bez przerw i zmian w nateniu ognia.

92

Ogniowe wsparcie ataku rozpoczyna si z chwil rozpoczcia ataku czoowych punktw oporu przeciwnika i trwa z zasady do opanowania rejonw obrony jego oddziaw pierwszego rzutu. Po tym nastpuje przejcie do ogniowego wsparcia nacierajcych wojsk w gbi. Ogniowe wsparcie wojsk nacierajcych w gbi obrony przeciwnika jest okresem dziaalnoci ogniowej rodkw raenia prowadzonym na gboko i do czasu wykonania zadania dalszego (dnia) przez zwizek taktyczny. Wnioski z konfliktw lokalnych ostatnich lat, wsparte wizj pola walki, dowodz e ogie artyleryjski prowadzony z zakrytych stanowisk ogniowych nadal zachowuje sw wano. Podstawowym jednak sposobem raenia w natarciu, zwaszcza podczas walki w gbi obrony przeciwnika, jest czenie ognia prowadzonego przez czogi i bojowe wozy piechoty z ogniem migowcw bojowych. Zwiksza si rola inynieryjnych rodkw raenia, przede wszystkim narzutowych pl minowych ustawianych przez wyrzutnie rakietowe oraz przez migowce. System informacyjny obejmuje siy i rodki zdobywania, przetwarzania i przesyania informacji oraz informacyjnego oddziaywania na przeciwnika. Jego skad jest analogiczny jak w obronie. Rnica polega jednak na sposobie realizacji zada. System informacyjny sprzga w jedn spjn cao wszelkie wysiki majce na celu uzyskanie przewagi informacyjnej nad przeciwnikiem. Ma to swj wyraz szczeglny w zastosowaniu techniki informatycznej w nowoczesnych rodkach walki oraz systemach dowodzenia i kierowania ogniem. Wygranie walki o informacj jest obecnie zasadniczym warunkiem skutecznego wykonywania zada bojowych. Infrastruktura taktyczna obejmuje rozbudowany pod wzgldem inynieryjnym teren po stronie wasnej (od rejonw wyjciowych do rubiey wejcia do walki), jak rwnie w pasie natarcia, obiekty i urzdzenia cywilne przystosowane do potrzeb walki, a take wojskowe siy i rodki zabezpieczenia logistycznego, nie wchodzce organicznie w skad zwizku taktycznego (oddziau). W natarciu zakres rozbudowy inynieryjnej zasadniczo rni si od innych rodzajw dziaa taktycznych. W jej skad wchodz prace rozbudowy fortyfikacyjnej, wykonywanie zapr inynieryjnych oraz przygotowanie i utrzymanie drg. Ze wzgldu na charakterystyczny dla natarcia, jego duy dynamizm, rozbudowa inynieryjna bdzie miaa swoist specyfik. W wikszym wymiarze bdzie ona realizowana przed rozpoczciem walki; w mniejszym - w toku jej trwania. Zwikszony wysiek bdzie ukierunkowany na ukrycie wojsk w rejonach wyjciowych, zapewnienie pynnoci ruchu i manewru

93

wojsk oraz wykonywanie zapr minowych sposobem narzutowym, gwnie podczas odpierania kontratakw i osony skrzyde nacierajcych wojsk. Podczas prowadzenia ewentualnych dziaa bojowych na terytorium wasnego kraju, szczeglnego znaczenia nabiera wykorzystywanie obiektw pozamilitarnych. Mog by one wczane do organicznego systemu zabezpieczenia logistycznego walczcych wojsk. Dotyczy to gwnie ewentualnego wykorzystania krajowej sieci dystrybucji paliw, zaopatrywania w ywno, serwisu technicznego i pomocy medycznej. 4.5. Sposoby przejcia do natarcia wizek taktyczny (oddzia) moe przej do natarcia z marszu lub z bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem. Do natarcia z marszu wojska przechodz po podejciu z gbi, z zajmowaniem lub bez zajmowania rejonu wyjciowego. Do natarcia z bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem wojska przystpuj z pooenia obronnego lub po zluzowaniu wojsk bdcych w stycznoci z przeciwnikiem. Natarcie z marszu w znacznym stopniu zapewnia skryto przygotowania, uatwia zaskoczenie i zmniejsza wraliwo wojsk na uderzenia ogniowe. W dynamicznie prowadzonych operacjach to zasadniczy sposb przechodzenia wojsk do natarcia. Polega on na deniu do zaskoczenia przeciwnika, rozwiniciu wojsk w ugrupowanie bojowe i rozpoczciu ataku bez zatrzymania czoowych pododdziaw. Wymaga jednak szczegowej i sprawnej organizacji rozwinicia wojsk i wyjtkowo dokadnego wspdziaania. Natarcie z marszu w wikszoci wypadkw ma miejsce po uprzednim zajciu rejonu wyjciowego, ktry wyznacza si w takiej odlegoci od rubiey stycznoci wojsk, aby znajdowa si on poza zasigiem zasadniczych rodkw ogniowych przeciwnika. Przebywajce w rejonie wyjciowym wojska rozmieszcza si w sposb rozrodkowany, wzdu drg, wykorzystujc waciwoci obronne terenu. W niektrych sytuacjach mona przechodzi do natarcia z marszu bez uprzedniego zajmowania rejonu wyjciowego. Walk organizuje si wwczas w marszu, dokonujc na postojach przegldw technicznych i uzupenie rodkw materiaowych. Przechodzenie wojsk do natarcia z bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem moe mie miejsce w sytuacji gdy wojska znajduj si w obronie lub natarcie z marszu nie miao powodzenia. Ten sposb natarcia wystpi take po wczeniejszym luzowaniu. Przechodzenie zwizku taktycznego (oddziau) do natarcia z bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem oznacza, e wojska znajduj si w zasigu oddziaywania jego rodkw ogniowo-elektronicznych. Dlatego w kadej sytaucji przyjmowanie ugrupowania bojowego, podporzdkowanego przyszym dziaaniom zaczepnym, powinno stwarza pozory

94

przemieszcze, ukierunkowanych na sprawne funkcjonowanie systemu obrony. Przejcie do natarcia z bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem stwarza jednak korzystniejsze warunki jego organizacji. Umoliwia wczeniejsze, dokadne zapoznanie si z terenem i systemem obrony przeciwnika. Pozwala take lepiej zorganizowa wspdziaanie na okres ataku. Niekiedy warunki dyktowa bd potrzeb innych rozwiza. Gwnie z uwagi na warunki terenowe, stan moralno-bojowy onierzy czoowych oddziaw (pododdziaw) i denie do zaskoczenia przeciwnika, moe nastpi luzowanie wojsk bdcych z nim w stycznoci. W tej sytuacji oddzia drugiego rzutu zajmuje rejon wyczekiwania, a pododdziay drugorzutowe - pozycje wyczekiwania. Nastpnie stopniowo, przy cigym zachowaniu gotowoci bojowej i wedug wczeniej ustalonego planu, nastpuje zamiana pododdziaw. Kadorazowo przed rozpoczciem luzowania artyleria i rodki obrony przeciwlotniczej zajmuj stanowiska ogniowe (startowe) i osigaj gotowo do osony przegrupowania wojsk. 4.6. Prowadzenie natarcia a podstawie wynikw z prowadzonych analiz i ocen praktycznych dziaa wojsk, jak i treci opracowa teoretycznych stwierdzi mona, e przeobraenia w zasadach i sposobach prowadzenia natarcia nie maj charakteru diametralnych przewartociowa. Niejednokrotnie cz nowych elementw wnosi pojawianie si kolejnych generacji broni, czsto o cechach inteligentnych, jak rwnie zwikszajcy si zakres dziaa w wymiarze powietrzno-ldowym. Ze wzgldu na sw specyfik, nadal wyodrbnia si charakterystyczne okresy prowadzenia natarcia, do ktrych zaliczamy: podejcie i rozwinicie wojsk do natarcia; atak i przeamanie obrony przeciwnika; walka w gbi obrony przeciwnika i wykonanie zadania dalszego (dnia). W natarciu z marszu, wychodzenie wojsk z rejonu wyjciowego rozpoczyna si w ustalonym wczeniej czasie lub na sygna dowdcy. Odbywa si to pod oson oddziaw wydzielonych, awangard lub wojsk dziaajcych w przodzie. W pierwszej kolejnoci na stanowiska startowe i ogniowe wychodz oddziay (pododdziay) artylerii przeznaczone do wykonania zada wsparcia oglnego oraz cz pododdziaw przeciwlotniczych. W drugiej kolejnoci rozwijane s pododdziay artylerii wsparcia bezporedniego. Artyleria organiczna batalionw przemieszcza si do rubiey ataku w ich ugrupowaniu i rozwija si do realizacji zada ogniowych w ogniowym przygotowaniu ataku. Marsz wojsk zwizku taktycznego na rubie ataku realizowany jest najczciej po minimum dwch drogach (jedna droga na oddzia) pierwszego rutu. Aby zapewni sprawne przejcie wojsk do natarcia

95

wyznacza si kolejno: lini (punkt) wyjciow; rubiee rozwinicia w kolumny batalionowe i kompanijne oraz rubie ataku. Celem wyznaczania tych linii i rubiey jest dyscyplinowanie marszu i rozwijania wojsk, jak rwnie uatwienie dowodzenia. W sprzyjajcych warunkach taktycznego cztery drogi marszu zgrupowanie taktyczne, nacierajce oddzia). Nie ma wwczas potrzeby kolumny batalionowe. mona wyznaczy dla zwizku po jednej na kade batalionowe w pierwszym rzucie (po dwa na wyznaczania rubiey rozwinicia w

Najistotniejszym problemem w wyborze wariantu przemieszczania jest osignicie najwikszego prawdopodobiestwa doprowadzenia wojsk na rubie ataku w wyznaczonym czasie. Wynika to z potrzeby przestrzegania sprze wspdziaania midzy wojskami przechodzcymi do natarcia, a ogniowym zabezpieczeniem podejcia wojsk i rozpoczciem ogniowego przygotowania i wsparcia ataku. Powyszy problem daje zna o sobie rwnie podczas przechodzenia do natarcia z bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem. W tym jednak przypadku ma to mniejszy wymiar gdy zakres przegrupowa jest stosunkowo niewielki i odbywa si na maych odlegociach. Podczas podchodzenia i rozwijania wojsk do natarcia naley by przygotowanym do odpierania uderze przeciwnika z powietrza, likwidacji skutkw tych uderze, pokonywania stref zniszcze, poarw i narzutowych pl minowych oraz dziaa w warunkach zakce systemw dowodzenia i kierowania ogniem. W wypadku wystpowania przed przednim skrajem obrony strefy ubezpiecze (pasa przesaniania lub pozycji przedniej) z reguy pokonuj j oddziay wydzielone. Z koniecznoci podejmowania tych dziaa naley si liczy cigle. Wynika to z zasad organizowania obrony, ktre stosuj armie wszystkich bez maa pastw. Denie do wprowadzenia nacierajcego w bd, gwnie co do przebiegu przedniego skraju obrony, przyjtej struktury pasa (rejonu) obrony i rejonu (kierunku) gwnego wysiku nadal pozostaje bowiem jednym z istotnych wyznacznikw poziomu kunsztu dowdczo-sztabowego. Z reguy pas przesaniania tworzy system samodzielnych punktw oporu, umiejtnie poczonych z warunkami terenowymi i zaporami inynieryjnymi. Dlatego te oddziay wydzielone i awangardy powinny swymi dziaaniami "oczyci przedpole" stwarzajc dogodne warunki siom gwnym zwizku taktycznego (oddziau) do uderzenia na gwn pozycj obrony przeciwnika. Atak czoowych punktw oporu przeciwnika jest kulminacyjn czci natarcia, ktrej podporzdkowane s wszelkie zamierzenia przygotowa-wcze. Od wynikw ataku czsto uzalenione s ostateczne wyniki caego natarcia oraz termin osignicia jego celu i poniesione straty. W zalenoci od siy bronicego si przeciwnika i oglnej sytuacji bojowej, mona stosowa atak bez spieszania piechoty lub po jej

96

spieszeniu. W tym przypadku wojska ugrupowane s w trzech liniach. Najpierw atakuj pododdziay czogw wyposaone w tray przeciwminowe lub wyrzutnie adunkw wyduonych, przesuwajc si w bezpiecznej odlegoci za wybuchami pociskw wasnej artylerii wykonujcej wsparcie ataku. W drugiej linii atakuj pododdziay zmechanizowane w odlegoci ok. 100-200 m za czogami. W trzeciej linii przesuwaj si samobiene rodki obrony przeciwlotniczej zwalczajc przede wszystkim migowce bojowe przeciwnika. Podczas ataku po spieszeniu pododdziaw zmechanizowanych rwnie tworzone s trzy linie, lecz piechota opuszcza bojowe wozy i atakuje w tyralierze przed wasnymi wozami lub majc je w swoim szyku. Z reguy w natarciu zwizku taktycznego, na odcinek przeamania, wydzielane s siy z dwch pierwszorzutowych oddziaw, ktre do ataku kieruj po dwa-trzy zgrupowania batalionowe, a te z kolei wydzielaj do pierwszego rzutu po dwie kompanie. Std przewanie na czterokilometrowym odcinku przeamania atakuj siy omiu-dwunastu, wzmocnionych kompanii. Jednoczenie z atakiem zgrupowa wojsk ldowych wykonywane s uderzenia z powietrza przez migowce bojowe znad ugrupowania nacierajcych pododdziaw czogw i bojowych wozw piechoty. Po rozbiciu czoowych punktw oporu przeciwnika, rozmieszczonych na przednim skraju jego pierwszej pozycji, pierwszorzutowe oddziay kontynuuj natarcie w gb ugrupowania obronnego. W tym okresie naley si liczy z narastajcym oporem przeciwnika na kolejnych rubieach terenowych oraz deniem do ograniczenia rejonu wamania i kanalizowania postpw natarcia. W czasie przeciwuderzenia kolejn reakcj strony przeciwnej moe by zwrot zaczepny majcy na celu likwidacj wojsk w rejonie wamania i odtworzenie pierwotnego pooenia. Niekiedy moe nim by odzyskanie wanej rubiey lub obiektu decydujcego o dalszym prowadzeniu obrony. Dlatego te nacierajcy zwizek taktyczny (oddzia) moe by zmuszony do odpierania przeciwuderzenia (kontrataku). Wybr wariantu wykonania tego zadania uzaleniony jest od wielu czynnikw. Najwaniejsze z nich to: ilo si zaangaowanych przez przeciwnika i moliwoci si wasnych w kontynuowaniu zasadniczych zamierze natarcia w trakcie odpierania przeciwuderzajcych /kontratakujcych/ zgrupowa. Najczciej kontratak odpierany jest z miejsca na dogodnej rubiey terenowej. Okresowe przejcie do obrony wydzielonych si oddziau stanowi ponadto oson skrzyda zgrupowania nacierajcego. W korzystnej sytuacji operacyjno-taktycznej mona te podj prb radykalnego rozstrzygnicia, polegajc na rozbiciu kontratakujcych si przeciwnika w boju spotkaniowym. Musz tu by jednak spenione okrelone warunki pozwalajce osign realne prawdopodobiestwo wykonania zadania, bez koniecznoci zmniejszenia dynamiki natarcia na kierunku gwnym. Do ciekawych rozwiza koncepcyjnych zaliczy naley odpieranie kontrataku sposobem obronno-zaczepnym. Polega ono na zatrzymaniu

97

czci si przeciwnika od czoa oraz wykonaniu uderzenia lub uderze skrzydowych na jego gwne zgrupowanie. Nacierajc w gbi obrony zwizek taktyczny (oddzia) dziaaniem zgrupowa pancerno-zmechanizowanych na wybranych kierunkach, oddziaw wydzielonych i rajdowych, desantw powietrznych, grup desantowoszturmowych oraz uderzeniami rodkw raenia nie dopuszcza do zorganizowanego zajcia przez przeciwnika obrony na kolejnych pozycjach (rubieach). Pokonuje je z marszu na szerokim froncie. Dziaania prowadzi si nieprzerwanie, dc do posiadania inicjatywy. Wanym zamierzeniem potgujcym uderzenie jest wprowadzenie do walki drugiego rzutu. Ma to miejsce z zasady przed lub po wykonaniu zadania bliszego. Drugi rzut wprowadza si w luk midzy nacierajcymi oddziaami (pododdziaami), zza skrzyde lub - w szczeglnych wypadkach - przez przekroczenie ugrupowania wojsk pierwszego rzutu. Niezwykle wan spraw jest wybr czasu wprowadzenia drugiego rzutu. Jeeli nastpi to przedwczenie moe by powodem braku moliwoci reagowania na nowe, grone dla nacierajcego sytuacje. Z kolei zbyt pne jego wprowadzenie obnia tempo natarcia i umoliwia przeciwnikowi zorganizowanie oporu. Po wprowadzeniu do walki drugiego rzutu naley bezzwocznie odtworzy go lub zorganizowa odwd ze skadu wojsk wyprowadzonych z kierunkw drugorzdnych. Na kierunku gwnego uderzenia powinny by ponadto nieustannie wykonywane uderzenia ogniowe oraz elektroniczne. Niekiedy na tym kierunku wprowadza si do dziaania oddziay wydzielone, ktrych zadaniem moe by poczenie z desantem migowcowym. Natomiast na obiekty przeciwnika utrudniajce natarcie oraz na jego centra dowodzenia i kierowania ogniem powinny uderza grupy desantowoszturmowe. W gbi obrony przeciwnika moe doj do boju spotkaniowego z podchodzcymi odwodami, z ktrymi walczy bdzie cz lub cao si zwizku taktycznego (oddziau). Sposb prowadzenia boju spotkaniowego zalee bdzie od przyjtej koncepcji jego rozegrania. W wikszoci wypadkw dy si do wykonania zdecydowanych uderze na kierunkach, wykorzystujc skutki raenia ogniowego, efekty walki oddziau wydzielonego i wicego przeciwnika od czoa (jeeli si takie organizuje). W wypadku niepowodzenia w boju spotkaniowym zwizek taktyczny (oddzia) umacnia si na opanowanej dogodnej rubiey i odpiera uderzenia przeciwnika. Jeeli obrona przeciwnika zostaa przeamana, a sukcesywnie wprowadzane elementy ugrupowania bojowego uzyskuj powodzenie wwczas wojska przechodz do pocigu. Sygnaem do jego rozpoczcia moe by stwierdzenie objaww wycofywania si pododdziaw przeciwnika. Podczas prowadzenia pocigu nie mona dopuszcza do oderwania si jego si od cigajcych oddziaw (pododdziaw).

98

Zakoczenie pocigu nastpuje po rozbiciu zasadniczego zgrupowania przeciwnika i osigniciu rubiey wyznaczonej zadaniem dalszym (dnia). 4.7. Forsowanie przeszkd wodnych rowadzenie natarcia na du gboko i w szybkim tempie wie si z koniecznoci czstego pokonywania przeszkd wodnych. Czstotliwo ich wystpowania pozwala wnioskowa, e w toku natarcia wojska bd zmuszone pokonywa w cigu doby rednio 2-3 rzeki i kanay o szerokoci 5 do 50 m, a co drugi dzie walki rzek o szerokoci ponad 50 m. Pokonywanie przeszkd wodnych naley traktowa jako nieodczn, a zarazem skomplikowan cz dziaa zaczepnych. Natarcie poczone z pokonaniem bronionej przez przeciwnika przeszkody wodnej nazywamy forsowaniem. Przeszkody wodne umownie dzieli si na: wskie do 50 m (pokonuje si je z zasady w brd, na pywajcych wozach bojowych i rodkach desantowo-przeprawowych oraz pod wod; do przeprawy wojsk wykorzystuje si rwnie mosty towarzyszce i niskowodne); rednie 50150 m i szerokie 150-300 m (pokonuje si je z reguy na pywajcych wozach bojowych, rodkach desantowo-przeprawowych i promach; posiadajc wystarczajc ilo rodkw pontonowych, buduje si mosty pontonowe i kombinowane) oraz bardzo szerokie - ponad 300 m. Kolejnymi kryteriami podziau przeszkd wodnych to ich gboko oraz prdko prdu wody. Przyjto uwaa, e przeszkody wodne o gbokoci do 1,5 m zaliczamy do pytkich, do 3 m - redniej gbokoci, do 7 m - gbokie, ponad 7 m - bardzo gbokie. Natomiast prdko prdu wody, ktry ma zasadnicze znaczenie na przygotowanie rodzajw przepraw przyjto uznawa do 0,5 m/s - jako saby (powolny); 0.5-1 m/s - redni; 1-2 m/s szybki; ponad 2 m/s - jako bardzo szybki (uznawany w praktyce za bardzo grony i nie nadajcy si do organizowania przepraw). Przeszkody wodne o szerokoci do 20 m oddziay pokonuj samodzielnie, wykorzystujc mosty towarzyszce. Dowdca oddziau jest te organizatorem bezzaogowej przeprawy czogw pod wod. Organizacja forsowania wskich (rednich) przeszkd wodnych jest jednak przedsiwziciem zwizku taktycznego (operacyjnego). W celu przypieszenia tempa przeprawy zwizek taktyczny moe by wzmocniony oddziaami i pododdziaami pontonowymi i desantowo-przeprawowymi. Szeroko przeszkody wodnej wywiera najwaniejszy wpyw na organizacj forsowania, liczb uytych rodkw przeprawowych oraz moliwoci wsparcia forsujcych oddziaw (pododdziaw) z wasnego brzegu. Wraz ze wzrostem szerokoci przeszkody wodnej zwiksza si czas przeprawy i liczba rodkw przeprawowych, a tym samym czas przebywania pod ogniem przeciwnika i w konsekwencji - wielko strat. Na wybr rodzaju przepraw podczas forsowania istotny wpyw wywiera nie tylko szeroko przeszkody wodnej, lecz rwnie jej

99

gboko, prdko prdu, rodzaj brzegw i warunki atmosferyczne w dniu forsowania. Wszystkie te czynniki decyduj o stopniu trudnoci pokonania przeszkody wodnej. Zaley on take od charakteru doliny i urzdze hydrotechnicznych. Wska rzeka, pooona w szerokiej i bagnistej dolinie, pozbawiona dostatecznej liczby dojazdw lub posiadajca strome brzegi, urzdzenia hydrotechniczne do spitrzania wody, moe powanie zmniejszy tempo natarcia. Organizujc forsowanie i przeprawy naley kadorazowo uwzgldnia moliwoci zrzutu dodatkowych mas wody, spitrzenia jej poprzez zdeformowanie koryta rzeki i zatopienie przylegego terenu. Zrzuty wody mog by wykonywane krtkotrwaymi falami oraz fal aktywnego zatopienia o duych pojemnociach mas wody w wypadku jednoczesnego otwarcia wszystkich zastaw w zaporach lub ich zniszczeniu. Forsowanie przeszkody wodnej moe by wykonywane z marszu lub po planowym przygotowaniu. Wskie przeszkody wodne oddziay pierwszego rzutu pokonuj samodzielnie, z marszu, na wyznaczonych (wybranych) odcinkach forsowania. Ustala je przeoony lub wybiera dowdca w swoim pasie natarcia. W sprzyjajcych warunkach szeroko odcinka moe si pokrywa z szerokoci pasa natarcia. Odcinek forsowania zwizku taktycznego (oddziau) jest to pas przeszkody wodnej z przylegajcym do niej terenem na brzegu wyjciowym i przeciwlegym, odpowiednio przystosowanym do forsowania wojsk w kilku najbardziej dogodnych miejscach, w ktrych urzdza si gwne i zapasowe przeprawy desantowe, promowe, mostowe, a w dogodnych warunkach - przeprawy czogw pod wod. Na odcinku forsowania oddziaw wyznacza si odcinki forsowania pododdziaw oraz urzdza przeprawy oddziaowe. W celu zwikszenia ywotnoci przepraw urzdza si przeprawy pozorne. Niezalenie od liczby przepraw gwnych zawsze przygotowuje si przeprawy zapasowe. Na odcinku forsowania zwizku taktycznego organizuje si dwa-trzy odcinki forsowania oddziaw. Liczb i rodzaje przepraw okrela si przyjmujc za podstaw ilo posiadanych rodkw przeprawowych, charakter przeszkody wodnej i ustalony sposb przeprawy wojsk. Przeprawy desantowe s przeznaczone do przeprawiania pododdziaw i oddziaw zmechanizowanych i artylerii na pywajcych transporterach opancerzonych, samobienych rodkach przeprawowych. Z kolei przeprawy promowe organizuje si do przeprawiania czogw, transporterw opancerzonych, dzia i cignikw artyleryjskich oraz innego sprztu bojowego i rodkw transportowych. Do urzdzenia przeprawy promowej wykorzystuje si samobiene promy gsienicowe, promy mostowo-przewozowe z etatowego parku pontonowego i z miejscowych rodkw przeprawowych (barki, promy miejscowe itp.). Przeprawy promowe urzdza si z zasady na pododdziaowych i oddziaowych odcinkach forsowania o pojemnoci 1-2 plutonw czogw lub 1-2 baterii artylerii.

100

Przeprawy mostowe zapewniaj cigo ruchu i maj najwiksz przepustowo. Na przeprawach tych buduje si mosty pywajce (z parkw pontonowych, miejscowych rodkw pywajcych /barek/), mosty kombinowane - skadajce si z estakad i czci pywajcej, mosty niskowodne i podwodne - z drewnianych lub metalowych konstrukcji na podporach staych. Przepustowo przepraw mostowych zaley od typu mostu, dopuszczalnej prdkoci ruchu po nim i odlegoci midzy pojazdami oraz stanu dojazdw i wynosi 300-400, a przy ruchu cigym powyej 500 pojazdw w cigu godziny. Przeprawa czogw pod wod moe by z zaogami lub bez zag (przeciganie). Czogi do przeprawy pod wod z zaogami wyposaa si w specjalny sprzt umoliwiajcy zaogom przebywanie pod wod. Przeprawiajce si po dnie czogi mog holowa dziaa artyleryskie, modzierze i samochody z odpowiednim obcieniem. Do przeprawy czogw pod wod najodpowiedniejsze s odcinki przeszkody wodnej z dogodnymi i ukrytymi drogami, agodnymi brzegami oraz z dnem z twardego lub piaszczystego gruntu. Do przeprawy czogw pod wod wraz z zaogami gboko przeszkody wodnej nie moe przekracza 5 m, prdko prdu nie moe by wiksza ni 1,5 m/s, kt nachylenia brzegu w miejscu wyjazdu 150, kt nachylenia dna w kierunku jazdy do 150 oraz wzniesienia do 100. Na przeprawach czogw pod wod wyznacza si i urzdza 1-2 trasy na pododdzia czogw. Przyjmuje si, e szeroko trasy 20 m przy przeszkodach o szerokoci do 100 m, powiksza si o kade 20 m przy szerokoci przeszkody wodnej o 100 m wikszej. Granic grn szerokoci przeszkody wodnej przy przeprawie czogw pod wod z zaogami jest 1000 m. Natomiast bezzaogow przepraw czogw pod wod organizuje si na przeszkodach wodnych o gbokoci powyej 5 m, podczas spywu kry oraz wwczas, gdy zaogi czogw nie s przeszkolone w zakresie przeprawy czogw pod wod. Istot bezzaogowej przeprawy czogw pod wod jest ich przeciganie za pomoc zestaww holowniczych i cignikw na przeciwlegy brzeg. Przy tym sposobie zaogi czogw przeprawia si na rodkach pywajcych (desantowych). Przepraw w brd urzdza si przez niezbyt gbokie odcinki przeszkody wodnej, pozwalajce pokonywa j bez zastosowania rodkw przeprawowych. Urzdzenie przeprawy polega na jej rozpoznaniu, rozminowaniu i oznakowaniu granic brodu. Dno brodu o sabym gruncie wzmacnia si narzutem kamiennym i innymi materiaami. Przeprawa po lodzie moe by urzdzona dla wszystkich rodzajw wojsk. Nono pokrywy lodowej zaley od jej gruboci i stanu, charakteru przeszkody wodnej, zasolenia wody oraz temperatury powietrza. Przy dostatecznej gruboci lodu oddziay (pododdziay) przeprawiaj si na wasnych rodkach transportowych po wybranych i oznaczonych trasach. W razie niedostatecznej gruboci lodu mona go odpowiednio wzmocni. Przeprawy zapasowe organizuje si niezalenie od przepraw gwnych. Mog by one uruchomione niezalenie (mechanicznie) w razie

101

uniemoliwienia przez przeciwnika wykorzystania przepraw gwnych. Za zorganizowanie przepraw zapasowych odpowiada dowdca organizujcy forsowanie. Przeprawy demonstracyjne to przeprawy wydzielonych si na wybranych kierunkach, organizowane w ramach maskowania operacyjnego i funkcjonujce rwnolegle z przeprawami rzeczywistymi. Maj one na celu odwrcenie uwagi przeciwnika od przepraw gwnych, organizowanych na kierunku gwnego natarcia. Przeprawa pozorna to przeprawa organizowana w ramach maskowania operacyjnego. Ma ona na celu pozorowanie przeprawy rzeczywistej, organizowanej w innym miejscu. Pozorn przepraw desantow urzdzaj pododdziay pontonowe w strefach swojej odpowiedzialnoci z etatowych mostw pozornych lub pododdziay maskowania szczebla operacyjnego z wykorzystaniem odbijaczy ktowych i rodkw podrcznych. Do pozorowania ruchu wojsk na przeprawie pozornej wyznacza si pododdziay w sile 1/3 rzeczywistego skadu bojowego. W celu zapewnienia zorganizowanego forsowania przeszkody wodnej wyznacza si: lini wyjciow do forsowania - rednio w odlegoci 1-2 km, a podczas zajmowania rejonu wyjciowego do forsowania bezporednio przed przeszkod wodn - w odlegoci 100-300 m od lustra wody; rejony zaadowania na rodki desantowo-przeprawowe i rejony uszczelniania czogw - w odlegoci poza zasigiem broni przeciwpancernej rodkw naziemnych i ze migowcw, rednio 5-6 km od przeszkody wodnej; rejony wyjciowe dla drugich rzutw (odwodw oglnowojskowych) s wyznaczane w odlegociach zblionych jak w podstawowych rodzajach dziaa taktycznych odpowiednio dla danego szczebla. Forsowanie z marszu jest podstawowym sposobem pokonywania przeszkd wodnych przez zwizek taktyczny (oddzia). Forsuje on przeszkod wodn w takim ugrupowaniu, w jakim naciera, najczciej na szerokim froncie. Jego istota polega na rozbiciu si gwnych przeciwnika na podejciach do przeszkody, raeniu odwodw i niedopuszczenie do zorganizowanego zajcia obrony za przeszkod wodn, szybkim podejciu do niej nacierajcych wojsk na szerokim froncie, pokonaniu jej bez zatrzymywania i rozwiniciu natarcia na przeciwlegym brzegu. Podczas forsowania przeszkody wodnej z marszu, aby uprzedzi przeciwnika w podejciu do przeszkody wodnej i zdobyciu mostw, przepraw, dogodnych odcinkw do forsowania i przyczkw z pierwszorzutowych oddziaw zwizku taktycznego wysya si oddziay wydzielone. Ponadto zwizek taktyczny moe wysadza taktyczny desant migowcowy. Denie do szybkiego pokonania przeszkody wodnej sprawia, e siy przeciwnika przed t rubie niszcz z reguy oddziay wydzielone, nierzadko wspdziaajc z desantem migowcowym. Forsowanie po planowym przygotowaniu jest realizowane przez zwizek taktyczny (oddzia) w razie niepowodzenia forsowania z marszu

102

lub w czasie przechodzenia do natarcia z pooenia w bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem, bronicym si za przeszkod wodn. Ten sposb forsowania wymaga czsto zmiany ugrupowania si i rodkw w gb i wzdu frontu oraz rozwinicia wikszej liczby rodkw w pobliu przeszkody wodnej w celu ogniowego raenia przeciwnika na przeciwlegym brzegu. W takim przypadku forsowanie wykonuje si na wskim froncie przy jednoczesnym wizaniu si przeciwnika w caym pasie natarcia. Poprzedza si ogniowym przygotowaniem, w czasie ktrego (w zalenoci od terenu i pooenia) siy gwne zajmuj pozycje do ataku (forsowania) lub wychodz z rejonu wyjciowego i rozwijaj si na wyznaczonych rubieach. Za pocztek forsowania ("G") przyjmuje si moment odbicia pododdziaw pierwszego rzutu od wasnego brzegu. Wojska pierwszego rzutu si gwnych, w miar podchodzenia do przeszkody wodnej, forsuj j z marszu, atakuj przeciwnika i z chwil uzyskania powodzenia poszerzaj uchwycony przyczek. Pododdziay wyznaczone do przeprawy pierwszym rejsem zaadowuje si na samobiene rodki desantowo-przeprawowe w miejscach ukrytych , z ktrych podchodz do odcinkw forsowania i przeprawiaj si na przeciwlegy brzeg. Do budowy mostw pontonowych wojska przystpuj po zdobyciu przeciwlegego brzegu i po wyjciu oddziaw wydzielonych lub czoowych oddziaw na odlego zapewniajc bezpieczestwo budowy. Na og jest to obszar, na ktry przeciwnik nie moe oddziaywa na lustro wody ogniem rodkw strzelajcych na wprost. W wypadku forsowania po planowym przygotowaniu, oddziay i pododdziay oraz rodki przeprawowe rozmieszcza si w rejonach wyjciowych, w ukryciach, stosujc rne sposoby i rodki maskowania. Forsowanie rozpoczyna si i trwa na wybranych odcinkach wszystkimi siami pierwszego rzutu. Jako pierwszy forsuje przeszkod wodn rzut szturmowo-torujcy na odziach desantowych. Forsowanie przeszkd wodnych nie powinno wpyn na zwolnienie tempa natarcia wojsk. W zwizku z tym naley: - zawczasu zorganizowa rozpoznanie przeszkody wodnej i przeciwnika na podejciach do niej i przeciwlegym brzegu; - odpowiednio wczeniej podj decyzj i postawi wojskom zadania bojowe dotyczce forsowania (jeszcze przed ich podejciem do przeszkody wodnej); - zaplanowa ogniowe raenie przeciwnika bronicego przeszkody wodnej; - zapewni obron przeciwlotnicz wojsk i przepraw; - zapewni skuteczno wsparcia i oson elektroniczn forsujcych wojsk; - zaplanowa dziaanie oddziaw wydzielonych, awangard i taktycznych desantw powietrznych;

103

- uwzgldni wykonanie przej w zaporach na brzegu i wodzie; - zaplanowa przemieszczanie rodkw przeprawowych, urzdzanie przepraw oraz manewr tymi rodkami; - zapewni bezkolizyjne narastanie si i rodkw na przeciwlegym brzegu; - zorganizowa sprawn sub porzdkowo-ochronn, ratunkow i ewakuacyjn; - uwzgldni przedsiwzicia maskowania wojsk i przepraw. W decyzji dotyczcej forsowania dowdca zwizku taktycznego (oddziau) dodatkowo okrela: sposoby rozbicia przeciwnika na podejciach do przeszkody wodnej i na przeciwlegym brzegu; zadania, sposoby i kolejno forsowania przeszkody wodnej przez oddziay wydzielone, oddziay, pododdziay pierwszego rzutu, ich odcinki forsowania, rodzaj i liczb przepraw; sposoby i kolejno przeprawy pozostaych wojsk; rodzaj, miejsca urzdzania przepraw i czas ich gotowoci; podzia rodkw przeprawowych i moliwy manewr nimi; lini wyjciow do forsowania, rejony uszczelniania czogw, rejony wyjciowe drugich rzutw (odwodw), sposb organizacji obrony przeciwlotniczej, suby porzdkowo-ochronnej; kolejno podejcia oddziaw i pododdziaw do przeszkody wodnej. Zwizkowi taktycznemu podczas forsowania przeszkd wodnych z marszu stawia si zwykle zadanie blisze i dalsze (dnia). Zadanie blisze zwizku taktycznego polega na rozbiciu pierwszorzutowych oddziaw przeciwnika w pasie natarcia i opanowaniu rubiey na gboko rozmieszczenia ich odwodw. Z kolei zadanie dalsze (dnia) polega na rozwiniciu natarcia, rozbiciu odwodw drugiego rzutu w pasie natarcia i opanowanie rubiey dogodnej do kontynuowania natarcia w dniu nastpnym. W wypadku forsowania po planowym przygotowaniu lub szerokich przeszkd wodnych zwizek taktyczny moe otrzyma zadanie trzystopniowe: blisze, dalsze i dnia. Zazwyczaj w takiej sytuacji zadanie dnia bdzie pytsze, a zadanie blisze i dalsze mog si pokrywa z zadaniami oddziaw. Oddziaom pierwszego rzutu podczas forsowania przeszkd wodnych z marszu stawia si zwykle zadanie dwustopniowe: blisze i dalsze oraz kierunek dalszego natarcia. Zadanie blisze polega na rozbiciu przeciwnika w pasie natarcia i opanowaniu przyczkw na przeciwlegym brzegu, na gboko pierwszej pozycji obrony. Zadanie dalsze polega na rozbiciu przeciwnika bronicego kolejnych pozycji obrony. Kierunek dalszego natarcia wyznacza si na gboko zadania dalszego (dnia) zwizku taktycznego. W wypadku forsowania po planowym przygotowaniu lub szerokich przeszkd wodnych oddziaom pierwszego rzutu stawia si zadania dwustopniowe: blisze i dalsze. W takiej sytuacji zadania s pytsze, niejednokrotnie mog si pokrywa z zadaniami pododdziaw.

104

Oddziaom drugiego rzutu wyznacza si zadanie jednostopniowe blisze i kierunek dalszego natarcia na oglnych zasadach jakie zostay podane w podrozdziale 4.3. Na podstawie dowiadcze z praktyki szkoleniowej mona okreli czas trwania forsowania zasadniczych elementw ugrupowania bojowego zwizku taktycznego, ktry gwarantuje utrzymanie wysokiego tempa natarcia: - dla pododdziaw pierwszego rzutu - oddziaom wydzielonym (awangardom) 30-40 minut 1-1,5 godziny 1,5-2 godzin.

- oddziaom pierwszego rzutu zwizku taktycznego (bez oddziaw, pododdziaw logistycznych) -

W procesie przygotowania natarcia z forsowaniem przeszkody wodnej wane miejsce zajmuje wspdziaanie. Organizujc je dowdca zwizku taktycznego (oddziau) dodatkowo uzgadnia: - dziaanie oddziaw (pododdziaw) pierwszego rzutu w czasie rozbijania przeciwnika na podejciach do przeszkody wodnej i na przeciwlegym brzegu; - dziaanie oddziau wydzielonego w czasie opanowywania mostw, przepraw i forsowania przeszkody wodnej, poczone z uderzeniami wojsk i dziaaniami taktycznych desantw powietrznych; - kolejno forsowania przeszkody wodnej przez oddziay pierwszego rzutu, drugiego rzutu (odwodw) oraz oddziay (pododdziay) rodzajw wojsk; - przedsiwzicia zwizane z odtwarzaniem przepraw w razie ich obezwadnienia i sposb wykonywania manewru siami i rodkami inynieryjnymi oraz oddziaami (pododdziaami) zwizku taktycznego (oddziau); - sposb wykonania zason dymnych i przedsiwzi maskowania; - sposb organizacji ewakuacyjnej. suby porzdkowo-ochronnej, ratunkowej i

4.8. Natarcie w specyficznych warunkach fizyczno-geograficznych acierajc w terenie uwaanym za otwarty dowdcy zwizkw taktycznych (oddziaw) ca swoj uwag koncentruj na zrealizowaniu zada gwnych w nakazanym czasie. Jego fizyczno-geograficzne waciwoci sprawiaj, e nie musz oni wykonywa dodatkowych zabiegw organizacyjnych. Natomiast specyficzne warunki pola walki zmusz ich jednak do realizacji wielu dodatkowych przedsiwzi, bez ktrych uzyskanie sukcesu moe by okupione duymi stratami, a wykonanie zada w nakazanych terminach bdzie niewykonalne. Te dodatkowe przedsiwzicia to nie tylko utworzenie dodatkowych elementw ugrupowania bojowego, to rwnie zabiegi organizacyjne

105

zwizane z przygotowaniem do dziaa onierzy i rodkw walki. W zwizku z tym nacierajc w specyficznych warunkach naley stosowa nieco odmienne sposoby dziaania, aby przy jak najmniejszych stratach osign cel walki. Stopie zurbanizowania kraju sprawia, e nie naley wykluczy sytuacji, e zwizek taktyczny (oddzia) nacierajc napotka rejony zabudowane i miasta, ktre bdzie musia opanowa. W zwizku z tym nacierajcy powinien dy do tego, aby walk o miasto rozstrzygn na podejciach do niego. Jeli opanowanie miasta nie jest celem natarcia to zasadnym bdzie okrenie go i siami gwnymi realizowanie postawionego zadania. Jeli celem natarcia jest opanowanie miasta to naley wykona uderzenie na tych kierunkach, ktre zapewni izolowanie najwaniejszych obiektw i zdezorganizuj system obrony przeciwnika. Ze wszech miar suszne jest te wykonanie uderze z marszu i wsplnie z oddziaami desantowoszturmowymi opanowanie tych obiektw, ktre decyduj o trwaoci obrony. Podstawowym sposobem opanowania miasta jest czoowe natarcie z marszu poczone z jego oskrzydleniem i obejciem. Zdobycie miasta z marszu ma najwiksz szans powodzenia wwczas gdy nacierajcy przeszed do pocigu. Rozbijajc jednak przeciwnika na podejciach do miasta nie naley dopuci do wzmocnienia jego obrony. Nacierajcy opanowuje miasto poprzez wysanie oddziaw wydzielonych, ktre wsplnie z desantami taktycznymi lub oddziaami desantowoszturmowymi opanowuj najwaniejsze obiekty, zapewniajc siom gwnym realizacj zadania. Jeli przeciwnik mimo groby okrenia nie opuszcza miasta, a natarcie z marszu nie uzyskao powodzenia, przechodzi si do jego blokowania, zapewniajc kolejnym siom jego rozbicie i opanowanie go szturmem. Podczas natarcia w miecie naley uzyska wiksz przewag w siach i rodkach nad przeciwnikiem ni w warunkach terenu rwninnego. W zwizku z tym szerokoci pasw natarcia, jak te i gbokoci zada bd mniejsze. Zwizek taktyczny moe prowadzi szturm w pasie obejmujcym cz duego miasta. Jeli jest to miasto mae, wwczas pas natarcia obejmuje je w caoci. Oddzia moe otrzyma pas obejmujcy dwie-cztery ulice lub sektor miasta oddzielony od pozostaej czci charakterystycznymi obiektami, jak np. tor kolejowy, ulica itp. Gboko zada zalee bdzie od charakteru zabudowy miasta, skadu bojowego przeciwnika i jego przygotowania si do obrony. Cech szczegln szturmu miasta jest to, e oddziay otrzymuj w zadaniu opanowanie okrelonych obiektw, a nie rubiey. Ugrupowanie bojowe szturmujcego zwizku taktycznego (oddziau) powinno zapewni stae narastanie si. Generaln zasad jest tworzenie w peni samodzielnych elementw ugrupowania. Realizuje si to poprzez wzmocnienie pododdziaw oglnowojskowych innymi rodzajami wojsk.

106

Korzystnym wariantem zapewniajcym cigo dziaa bdzie kilkurzutowe ugrupowanie oddziau. Natomiast zwizek taktyczny powinien by na og ugrupowany w dwa rzuty. Jednym z podstawowych elementw ugrupowania oddziau oglnowojskowego podczas szturmu miasta jest oddzia i grupa szturmowa. Oddziay szturmowe tworzy si z reguy na bazie wzmocnionego batalionu. Z kolei grupy szturmowe tworzone s ze wzmocnionych kompanii. Skad oddziau szturmowego zalee bdzie od wykonywanego zadania i przewidywanego sposobu jego realizacji. Bdzie on skada si z grup szturmowych. Te z kolei celowo podzieli na podgrupy: - ogniow; - torujc; - uderzeniow. Niekiedy mog by te zorganizowane podgrupy: - umocnienia zdobytych obiektw; - zadymiania; - gaszenia poarw. Czynnoci zwizane z realizacj zada doranych np. dotyczcych gaszenia poarw, jak rwnie przedsiwzicia zapewniajce pomyln realizacj zada przez oddziay szturmowe moe realizowa odwd lub oddzia szturmowy nie biorcy udziau w walce. Podczas szturmu miasta dowdca zwizku taktycznego (oddziau) powinien wzi pod uwag wiele specyficznych cech, do ktrych midzy innymi nale: - trudnoci w obserwacji i prowadzeniu ognia; - ograniczenie swobody w rozmieszczeniu poszczeglnych elementw ugrupowania bojowego; - niskie tempo natarcia z uwagi na uporczywo i zacito walk o kady obiekt. Specyfika walk w miecie przemawia za tym, aby wikszo artylerii przydzieli do oddziaw szturmowych i zdecentralizowa dowodzenie. W przyjtych rozwizaniach naley jednak widzie moliwo wykorzystania jej w sposb scentralizowany, na przykad w pocztkowym okresie szturmu, czy te podczas realizacji szczeglnie wanych zada. Z uwagi na to, e przeciwnik w trakcie obrony miasta bdzie czciej wykonywa kontrataki w celu odzyskania utraconych obiektw, naley posiada wiksz liczb odwodw oglnowojskowych i specjalistycznych. Do skadu odwodu przeciwpancernego naley wykorzystywa pododdziay

107

czogw i artylerii przeciwpancernej. Wnioski z dziaalnoci szkoleniowej dowodz, e odwd przeciwpancerny wyposaony w wyrzutnie przeciwpancernych pociskw kierowanych (9P133) moe by wykorzystany w miecie w ograniczonym zakresie ze wzgldu na swoje moliwoci taktyczno-techniczne. Oglnie mona stwierdzi, e odlego rozmieszczenia odwodw przeciwpancernych powinna by mniejsza ni w terenie otwartym. Naley rozmieszcza je w pobliu oddziaw szturmowych pierwszego rzutu. Pododdziay przeciwlotnicze oddziaw wykorzystuje si do osony stanowisk dowodzenia, punktw dowdczo-obserwacyjnych i drugorzutowych oddziaw szturmowych przed uderzeniami rodkw napadu powietrznego przeciwnika. Oddzia przeciwlotniczy zwizku taktycznego rozmieszczany jest na obrzeach miasta. Osania on zgrupowania szturmujce miasto przed uderzeniami lotnictwa i migowcw. Nacierajc w miecie naley si liczy ze zwikszonym zuyciem, o okoo jedn trzeci, amunicji artyleryjskiej i strzeleckiej. Wzronie rwnie zapotrzebowanie na materiay wybuchowe, rodki dymne i zapalajce. W zwizku ze zwikszonym zakresem zada celowym jest pododdziay logistyczne rozmieszcza na obrzeu miasta. Natomiast zaopatrywanie w rodki walki powinno by realizowane midzy innymi przez wykorzystanie przedziaw desantowych bojowych wozw piechoty i transporterw opancerzonych. Ewakuacja rannych rwnie powinna odbywa si przy uyciu tych rodkw gdy niecelowym jest wykorzystanie do tego celu samochodw ciarowo-terenowych ze wzgldu na atwo ich zniszczenia. Za pierwszorzutowymi oddziaami szturmowymi powinny przemieszcza si cigniki ewakuacyjne grup ewakuacyjno-ratunkowych. Bd one udziela pomocy w ramach ratownictwa technicznego, jak te ewakuowa uszkodzony sprzt do punktw zbirki uszkodzonego sprztu. Szturm miasta rozpoczyna si jednoczesnym uderzeniem oddziaw szturmowych, ktre przyjmuj ugrupowanie do ataku w rejonach spieszania pooonych poza zasigiem ognia rodkw strzelajcych na wprost. Podczas ogniowego przygotowania zajmuj one podstawy wyjciowe do szturmu, moliwie jak najbliej obiektw ataku. Powinny by one tak wybrane, aby opanowanie ich naruszyo system obrony przeciwnika i zapocztkowao niszczenie go czciami. Podczas walk w miecie naley szeroko wykorzystywa grupy (pododdziay) desantowoszturmowe, ktre wraz z grupami szturmowymi bd niejako "od gry" zdobywa budynki bronione przez przeciwnika. Nie naley rwnie zapomina o podziemnej infrastrukturze w miecie i w miar moliwoci wykorzystywa j do zaatakowania bronionego obiektu przez stworzone doranie elementy ugrupowania bojowego. Pozwoli to zminimalizowa straty jakie mog powsta w wyniku szturmu czoowego.

108

Czogi i bojowe wozy piechoty grup szturmowych przesuwaj si za szturmujc piechot od ukrycia do ukrycia. Zaogi prowadz ogie z armat i karabinw maszynowych do punktw ogniowych wykrytych indywidualnie lub wskazanych przez dowdcw grup szturmowych. Z reguy ogie prowadzi si na przeciwne strony ulicy. Czogi wykorzystuje si rwnie do niszczenia barykad, jak te do burzenia niewielkich budowli. Czogi z urzdzeniami spycharkowymi mona wykorzysta do torowania i utrzymywania drg, szczeglnie w zagruzowanych ich czciach. W trakcie natarcia w miecie istotnym jest posiadanie moliwoci potgowania uderzenia i wykorzystania warunkw wytworzonej sytuacji. Dlatego kolejne rzuty oddziau przemieszczaj si po ulicach w gotowoci wejcia do walki. Oddziay szturmowe po opanowaniu obiektw szturmu powinny by w gotowoci do odparcia kontratakw przeciwnika. W momencie jego wyjcia oddziay szturmowe umacniaj si w zdobytych obiektach i ogniem posiadanych rodkw odpieraj jego uderzenie. Dowdca oddziau na zagroony kierunek przemieszcza odwd przeciwpancerny, a w razie potrzeby cz drugiego rzutu, aby zatrzyma przeciwnika. Po rozbiciu kontratakujcego przeciwnika kontynuuje si szturm miasta a do osignicia jego przeciwlegego kraca. Szturm miasta prowadzi si nieprzerwanie w dzie i w nocy a do cakowitego rozbicia przeciwnika. Natarcie w grach prowadzi si zwykle wzdu drg, dolin, grzbietw grskich i paskowyw, na samodzielnych kierunkach z jednoczesnym oddziaywaniem na skrzyda i tyy bronicego si przeciwnika. Ze wzgldu na niewielk pojemno moliwych kierunkw natarcia, uderzenie czoowe naraa nacierajcego na due straty, co powinno zmusi go do szukania rozwizania w manewrze, wykorzystywaniu trudno dostpnego terenu i luk w obronie przeciwnika. Czynniki te powinny by brane pod uwag podczas tworzenia ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau). W skad jego powinny wchodzi oddziay obejcia, desanty migowcowe i grupy desantowoszturmowe. Dziki utworzeniu tych elementw nacierajcy ma moliwo wychodzenia na skrzyda i tyy przeciwnika oraz uniemoliwia mu organizowanie obrony w gbi. Jak dowodz bowiem wnioski z walk w Afganistanie opanowanie dominujcych wzgrz i przeczy oraz innych wanych obiektw zapewni prowadzenie natarcia w wyszym tempie oraz zmniejszy straty powstae w walce. Aby umoliwi nacierajcemu zwizkowi taktycznemu (oddziaowi) swobod manewru otrzymuje on szerszy ni w terenie otwartym pas natarcia. Moe on obejmowa dwa-trzy kierunki natarcia. Wyznacza si je przewanie wzdu dolin i drg, przy czym przylegajce do wyyny, stoki i grzbiety gr wcza si w pas natarcia. W niektrych sytuacjach, zamiast pasa natarcia, moe by wyznaczony kierunek. Oddzia z reguy naciera bdzie na jednym kierunku. W zwizku z tym, e przeciwnik bronicy gr bdzie chcia rozstrzygn walk u ich podna lub uniemoliwi nacierajcemu wyjcie

109

poza nie, gboko i tre zada bdzie miaa pewne specyficzne cechy. W zadaniach dla zwizku taktycznego (oddziau) wikszy nacisk bdzie pooony na opanowanie (zdobycie) obiektw terenowych zapewniajcych rozwijanie natarcia z jednoczesnym rozbiciem zgrupowania obronnego przeciwnika. W zwizku z tym zadaniem bliszym zwizku taktycznego bdzie na og rozbicie pierwszorzutowych oddziaw przeciwnika i zdobycie przeczy (wanych obiektw) w tym obszarze. Z reguy treci zadania dalszego bdzie rozbicie odwodw i opanowanie obiektw w gbi, ktre zapewni zwikszenie tempa natarcia i spowoduj naruszenie systemu obrony przeciwnika. Zadaniem bliszym oddziau moe by rozbicie pierwszorzutowych pododdziaw przeciwnika bronicych podejcia do wanych obiektw terenowych. Zadanie dalsze to opanowanie danego obiektu. Z chwil uchwycenia przeczy lub innego wanego obiektu, dowdca powinien zrealizowa szereg przedsiwzi zmierzajcych do uniemoliwienia odzyskania go przez przeciwnika. Ugrupowanie bojowe tworzy si uwzgldniajc znaczenie i pojemno poszczeglnych kierunkw. Powinno ono charakteryzowa si samodzielnoci dziaania i wyeliminowa zbdne manewry. Do pierwszego rzutu naley wyznacza wikszo pododdziaw piechoty, ktr wzmacnia si czogami, artyleri i innymi rodzajami wojsk i sub. Drugi rzut powinien mie rwnie charakter zgrupowania mieszanego. Uwzgldniajc waciwoci terenu mona zamiast drugiego rzutu, tworzy odwody oglnowojskowe na kierunkach dziaania. Naley jednak pamita, e gbokie ugrupowanie moe zaway na terminach wprowadzenia poszczeglnych rzutw do walki. Charakterystycznym elementem ugrupowania bojowego s oddziay obejcia o rnym skadzie, organizowane zawczasu lub doranie. W wypadku gdy zwizek taktyczny (oddzia) dysponuje wysikiem lotnictwa wojsk ldowych, zadania oddziaw obejcia mog realizowa grupy desantowoszturmowe. Oprcz nich mog by organizowane desanty migowcowe. Podczas natarcia w grach obok oglnowojskowych elementw ugrupowania bojowego na kadym kierunku dziaania tworzy si odwody specjalne takie, jak: odwd przeciwpancerny, oddzia zaporowy, oddzia zabezpieczenia ruchu. Jeeli zwizek taktyczny (oddzia) nie dysponuje dostateczn iloci si i rodkw do zorganizowania tych elementw ugrupowania bojowego, mona utworzy niektre z nich na bazie pododdziaw oglnowojskowych. Wielowarstwowa obrona w grach wymaga jednoczesnego obezwadnienienia systemu ognia przeciwnika. W zwizku z tym niecelowym jest rozpoczyna natarcie od uderzenia czoowego. Dy naley do uderzenia skrzydowego z jednoczesnym rozbiciem czci si przeciwnika przez oddziay obejcia lub grupy desantowoszturmowe.

110

W okresie ogniowego przygotowania i wsparcia ataku najskuteczniej obezwadnia si przeciwnika w punktach oporu przy drogach stanowicych kierunek natarcia oraz na przeczach i dominujcych wzgrzach. Oddziaom pierwszego rzutu dodatkowo wyznacza si rubie spieszania, ktr piechota zajmuje pod oson ognia artylerii i rodkw strzelajcych na wprost. Spieszona piechota zblia si do czoowych punktw oporu i wsplnie z oddziaami obejcia rozbija je i rozwija natarcie w gb ugrupowania przeciwnika. Czogi i bojowe wozy piechoty na sygna zajmuj kolejn rubie ogniow z ktrej wspieraj walk piechoty o kolejne punkty oporu. Pododdziay piechoty po opanowaniu punktw oporu przylegajcych do przeczy, dominujcego obiektu, zajmuj miejsca w bojowych wozach piechoty ktrymi pokonuj niebronione odcinki terenu. Do rozbicia kolejnych punktw oporu w gbi obrony celowo jest stosowa grupy desantowoszturmowe, ktre wsplnie z pierwszorzutowymi oddziaami umoliwiaj szybkie ich rozbicie. Jeli nie ma moliwoci zorganizowania grup desantowoszturmowych naley wykorzystywa oddziay obejcia. Mog by one tworzone w trakcie prowadzenia natarcia lub podczas jego planowania. Jak w kadej innej sytuacji, tak i podczas rozwijania natarcia w grach naley liczy si z kontratakami. W tym celu mona wysadza desanty migowcowe, ktre po uchwyceniu dominujcych wzgrz, obiektw opni lub zdezorganizuj wyjcie wojsk przeciwnika. Opanowane obiekty terenowe utrzymaj do czasu podejcia pierwszorzutowych pododdziaw. Takie dziaanie uniemoliwi organizacj obrony na kolejnej rubiey wycofujcym si pododdziaom przeciwnika. Konieczno potgowania uderzenia sprawia, e do likwidacji lub blokowania okronego przeciwnika wyznacza si minimaln ilo si i rodkw. Siy gwne powinny realizowa postawione zadanie. Do pokonywania kolejnych rubiey i rozwijania natarcia wprowadza si drugi rzut (odwd). Powinien on by wprowadzany do walki caoci si. Niekiedy jednak z uwagi na pojemno kierunku moe by on wprowadzany czciami. Po rozwiniciu natarcia w gbi naley dy do przejcia do pocigu uniemoliwiajc jednoczenie przeciwnikowi zorganizowanie obrony na kolejnych rubieach i kierunkach. Waciwoci lasw i terenu lesisto-jeziornego nie pozwalaj na prowadzenie dziaa zaczepnych duymi siami. Warunki terenowe kanalizuj natarcie, obniaj jego tempo i skuteczno wsparcia ogniem. Utrudniaj rwnie dowodzenie i zapewnienie cigoci wspdziaania, jak te efektywne wykorzystanie uzbrojenia wystpujcego w pododdziaach. Naley si take liczy z wikszym zagroeniem poarami oraz moliwoci zaskakujcego dziaania przeciwnika (zostawianie grup onierzy na tyach nacierajcego, jednoczesne uderzenia na skrzyda i tyy itp.). Uwzgldniajc cechy terenu lesistego i lesisto-jeziornego naley pamita, e natarcie naley prowadzi wzdu drg i przesiek. Wysokie

111

tempo moe zapewni zorganizowanie podczas jego planowania takich elementw ugrupowania bojowego jak oddziay obejcia, grupy desantowoszturmowe i desanty migowcowe. Okrelajc zadania bojowe naley bra pod uwag, ktre obiekty lub rubiee terenowe powinno si opanowa w pierwszej kolejnoci, aby ich uchwycenie naruszyo system obrony przeciwnika i gwarantowao dynamizm prowadzenia natarcia. Teren lesisty (lesisto-jeziorny) uniemoliwia prowadzenie natarcia w tempie przewidywanym dla warunkw terenu otwartego. Wpywa to na gboko zada, ktre powinny by pytsze. Z gbokoci zada wie si szeroko pasa natarcia. Wynosi on moe dla zwizku taktycznego do 20 km, a oddziau do 10 km. Niekiedy oddzia moe otrzyma 1-2 kierunki dziaania zamiast pasa. Zawsze jednak decydujcym argumentem o jego szerokoci powinna by moliwo stworzenia przewagi nad bronicym si przeciwnikiem. Ugrupowanie bojowe zwizku taktycznego (oddziau) skada si z tych samych elementw co w innych warunkach, wzbogacone o elementy wczeniej wymienione. Ze wzgldu jednak na ograniczone moliwoci manewru poszczeglne elementy ugrupowania powinny by wzmocnione pododdziaami rodzajw wojsk i sub, aby mogy walczy samodzielnie i by w peni autonomiczne. Najbardziej typowym ugrupowaniem zwizku taktycznego bdzie ugrupowanie w dwa rzuty. Natomiast oddzia moe by ugrupowany w dwa rzuty z odwodem,ktry na og powinien przeciwdziaa oskrzydleniom i obejciom przeciwnika. Dodatkowym zadaniem odwodu moe by gaszenie poarw. Natomiast w pododdziaach pierwszego rzutu naley organizowa grupy torujce. Znaczne trudnoci wystpowa bd podczas rozmieszczania w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) poszczeglnych elementw ugrupowania bojowego. W zwizku z tym na og bd one przyblione do rubiey stycznoci walczcych wojsk. W tym celu naley wykorzystywa skraj lasu, polany, przesieki w ten sposb, aby nie utrudnia ruchu wojsk na drogach wiodcych na poszczeglne kierunki natarcia. Natarcie poprzedza si zwykle raeniem ogniowym przeciwnika, w ktrym decydujc rol odgrywa artyleria. Z reguy pododdziay pierwszorzutowe atakuj przeciwnika w szyku pieszym przy wsparciu ogniem broni pokadowej bojowych wozw piechoty i czogw. Punkty oporu rozmieszczone na skraju lasu, w przesmykach midzy jeziorami nacierajcy opanowuje wsplnie z oddziaami obejcia, ktre uderzaj na nie od tyu. Z chwil wamania si w gb obrony nacierajcy nie powinien wiza si w walk z drobnymi grupami, lecz dy do uniemoliwienia przeciwnikowi umocnienia si na kolejnych rubieach. W tym celu powinny by wysadzane desanty migowcowe, a grupy desantowoszturmowe wsplnie z nacierajcymi pododdziaami opniaj i dezorganizuj wycofanie si przeciwnika. Uchwycone obiekty, rubiee naley przygotowa do obrony i by na nich przygotowanym do odparcia kontrataku ogniem z miejsca. W tym

112

czasie wprowadza si do walki kolejne siy, ktrymi dowdca realizuje postawione zadanie. Po odparciu kontrataku oddzia (pododdzia), ktry go rozbi moe stanowi drugi rzut lub odwd w zalenoci od rozwoju sytuacji. Dc do opanowania przesmykw midzyjeziornych i innych wanych obiektw nie naley zapomina o ich pokonaniu w takich miejscach, ktre pozwol zaskoczy obroc. Takie dziaanie powinno spowodowa, e zwizek taktyczny (oddzia) szybciej zrealizuje cel natarcia. Na przewidywanym kierunku kontrataku wykonuje si zaway lene, ustawia grupy min i kieruje odwody specjalne. Nacierajc w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) naley pamita o zabezpieczeniu skrzyde. W rejonach gdzie oddziay (pododdziay) odtwarzaj zdolno bojow naley rwnie organizowa ubezpieczenia, aby zapobiec niespodziewanemu uderzeniu. Natarcie zim rni si od natarcia prowadzonego w innych porach roku bardziej zoon problematyk rozpatrywan w okresie planowania przez dowdc i sztab zwizku taktycznego (oddziau). Na jego stron organizacyjn mie bdzie wpyw gwnie mrz i grubo pokrywy nienej. Ponadto na wiele kwestii rzutowa bd czste wahania temperatury, opady niegu, zawieje i zamiecie niene, duga noc i krtki dzie. Niedogodnoci w prowadzeniu natarcia nie powinny jednak stanowi dla dowdcy zwizku taktycznego (oddziau) jakiegokolwiek usprawiedliwienia. Wpywaj one jednak na przygotowanie natarcia i powinny by brane pod uwag podczas okrelania kolejnoci i terminw wykonywania zada bojowych oraz podczas rozwizywania problemw zabezpieczenia logistycznego. Zalet zimy jest moliwo przekraczania przeszkd wodnych, bagien, grzzawisk i innych niedostpnych obszarw w wyniku ich zamarznicia. Kadorazowo naley jednak rozpozna grubo lodu, czy te gboko zamarznicia ziemi, aby teren wykorzysta do osignicia celu walki. Zima sprzyja rwnie dziaaniu odpowiednio wyposaonym oddziaom obejcia w obchodzeniu punktw oporu przeciwnika. Grubo pokrywy nienej wywiera wpyw na prowadzenie natarcia. Jeli wynosi ona 30-50 cm to fakt ten nie ma wikszego wpywu na poruszanie si pojazdw gsienicowych, natomiast pojazdom koowym uniemoliwia poruszanie si drogami na przeaj. Pokrywa niena powyej 50 cm skutecznie obnia ruch czogw i bojowych wozw piechoty, a pojazdy koowe mog porusza si jedynie po drogach. W zwizku z tym natarcie przy gbokim niegu bdzie prowadzone jedynie wzdu przejezdnych drg i terenu do nich przylegego. Tre zada zwizku taktycznego (oddziau) bdzie podobna do tych, ktre s realizowane w warunkach terenu otwartego. Jednak z uwagi

113

na nisze tempo natarcia bd one pytsze. Natomiast szeroko pasa natarcia bdzie z reguy wiksza ni w terenie rwninnym. Ugrupowanie bojowe zwizku taktycznego (oddziau) powinno zapewni wykonanie silnych uderze z marszu oraz samodzielno poszczeglnych elementw. Drugie rzuty (odwody) z uwagi na potrzeb szybkiej reakcji na zaistnia sytuacj pola walki, powinny znajdowa si bliej czoowych oddziaw (pododdziaw). W celu jednoczesnego uderzenia na skrzyda i tyy punktw oporu przeciwnika organizuje si oddziay obejcia. Tworzy si je na bazie pododdziaw oglnowojskowych wzmocnionych elementami rodzajw wojsk i sub, wyposaonych w rodki uatwiajce ruch po pokrywie nienej. Na kadym kierunku natarcia naley organizowa oddziay zabezpieczenia ruchu i oddziay torujce wyposaone w sprzt do rozsuwania niegu. Natarcie rozpoczyna si od raenia ogniem przeciwnika i wymaga wikszego zuycia amunicji na zniszczenie umocnie, ktre ze wzgldu na mrz s trwalsze. Pododdziay pierwszego rzutu atakuj punkty oporu wzdu drg lub w terenie pokrytym cienk warstw niegu. We wspdziaaniu z oddziaami obejcia uderzaj na tyy i dokonuj wyomu w obronie. Rozwijajc natarcie w gbi, pierwszorzutowe pododdziay powinny konsekwentnie dy do zrealizowania celu natarcia bez wizania si w likwidacj przeciwnika na swoich tyach. Ich rozbiciem powinny zaj si pododdziay drugorzutowe. Niekiedy ocalae punkty oporu przeciwnika, ze wzgldu na czas, korzystniej jest blokowa nieduymi siami. Jeli przeciwnik bdzie wykonywa zwrot zaczepny naley odpiera go ogniem z miejsca. W celu uchwycenia wanych dla nacierajcego obiektw terenowych, powinno wysadza si taktyczne desanty migowcowe na takich samych zasadach jak w innych porach roku. Czynniki majce wpyw na natarcie noc oddziaywuj - niezalenie od nowoczesnych rodkw widzenia w ciemnoci - na orientacj w terenie, rozpoznawanie celw przeciwnika. Utrudniaj te dowodzenie, wspdziaanie i realizacj przedsiwzi zwizanych z zabezpieczeniem bojowym natarcia. Noc wywiera swj ujemny wpyw na zachowania onierzy. Pomimo tych trudnoci nie mog one by powodem zawenia celu natarcia, jak te zaniechania cigoci dziaa. Tre zada bojowych zwizku taktycznego (oddziau) zalee bdzie midzy innymi od czasu trwania nocy i stopnia ciemnoci, terenu i moliwoci jego pokonania, charakteru obrony przeciwnika i moliwoci wojsk wasnych. Ich gboko moe by taka jak w dzie lub mniejsza. Pierwszorzutowym oddziaom (pododdziaom) powinno wyznacza si

114

rubie, ktr naley opanowa do witu. Z rubiey tej powinny by wprowadzane kolejne siy w celu rozwinicia uzyskanego powodzenia. Naley dy do tego, aby w nocy nie wprowadza do walki drugich rzutw lub odwodw z uwagi na trudnoci w realizacji tego przedsiwzicia. Jeli bdzie jednak zachodzia taka potrzeba to naley odpowiednio zabezpieczy to przedsiwzicie. Ugrupowanie bojowe bdzie podobne jak podczas natarcia w dzie. Tworzc je naley jednak do pierwszego rzutu wyznaczy tak ilo si, ktra zapewni wykonanie zadania bez potrzeby wprowadzania drugich rzutw. Taktyczny desant migowcowy wysadza si z takim wyliczeniem, aby nacierajce pododdziay poczyy si z nim o wicie. Grupy desantowoszturmowe naley rwnie uywa od witu. Z uwagi na trudnoci w dowodzeniu odlegoci midzy elementami ugrupowania bojowego powinny by mniejsze. Specyfika natarcia w nocy sprawia, e do prowadzenia rozpoznania i ubezpieczenia skrzyde naley przewidzie wicej si ni podczas natarcia w dzie. Natarcie w nocy bywa kontynuacj natarcia w dzie. Niekiedy moe rozpocz si w nocy od przeamania obrony. W obu przypadkach atak bdzie prowadzony spieszonymi pododdziaami piechoty. Atak, oprcz raenia ogniem, musi by zgrany z owietlaniem terenu i olepianiem rodkw ogniowych przeciwnika. Niekiedy chcc zaskoczy przeciwnika moe odby si w ciemnociach, bez wczeniejszego przygotowania ogniowego. Natarcie prowadzi si na kierunkach, ktre posiadaj najmniej przeszkd terenowych i zapewniaj dobr orientacj. Powinny one prowadzi do wyznaczonych obiektw, rubiey najkrtsz drog bez koniecznoci wykonywania skomplikowanych manewrw. Dc do osabienia obrony naley uwzgldnia rwnie moliwo wysania pododdziaw, ktre przenikn w obron przeciwnika. Po wykonaniu zadania mog one obsadzi rubiee, ktrych opanowanie i utrzymanie uniemoliwi bronicemu si sprawne wycofanie na kolejne pozycje. Jeli za przeciwnik zdecyduje si na wykonanie zwrotu zaczepnego naley zwalcza go ogniem z miejsca. Pytania kontrolne: 1. W czym wyraa si istota powietrzno-ldowego natarcia? 2. Wymieni elementy systemu natarcia. Omwi kady z nich. 3. Jaka jest rola ognia w przygotowaniu i wykonaniu ataku? 4. Jakie przewiduje si sposoby pokonywania przeszkd wodnych? 5. Wymieni elementy ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau) w natarciu. 6. Przedstawi specyfik natarcia w lesie.

115

7. Wymieni i omwi przeznaczenie elementw ugrupowania bojowego oddziau podczas natarcia w miecie. 8. W czym wyraa si zasada cigoci natarcia?

Rozdzia V. WALKA W UGRUPOWANIU PRZECIWNIKA Po zakoczeniu lektury tego rozdziau Czytelnik powinien umie: 1. Omwi wpyw dziaa w ugrupowaniu przeciwnika na rezultat kocowy walki si gwnych. 2. Zdefinowa i opisa poszczeglne etapy walki w okreniu. 3. Odrnia dziaania oddziaw rajdowych od oddziaw wydzielonych. 4. Opisa specyfik dziaa desantowoszturmowych. 5.1. Zasady oglne rzysze dziaania bojowe wojsk ldowych bd prowadzone w gbi ugrupowania przeciwnika i w bezporedniej stycznoci z nim oraz w ugrupowaniu wojsk wasnych. Jest to w znacznej mierze nastpstwo faktu, e walczce strony coraz wicej rodkw walki, decydujcych o przebiegu i wynikach starcia, rozmieszczaj w gbi swego ugrupowania, w duym oddaleniu od przeciwnika (np.: bro precyzyjn, rodki powietrzne, elementy systemu dowodzenia, rodki walki elektronicznej). Zwalczanie tych rodkw determinuje pomylne osiganie zakadanych celw dziaa taktycznych. Lotnictwo, wojska rakietowe i artyleria nie w kadej bowiem sytuacji bd w stanie skutecznie oddziaywa na wspomniane rodki, dlatego zachodzi potrzeba przeniesienia dziaa bojowych w ugrupowanie przeciwnika przez wykorzystanie do tego celu si i rodkw zwizku taktycznego (oddziau). Prowadzenie dziaa w ugrupowaniu przeciwnika z punktu widzenia ekonomii si ma suy stworzeniu korzystnych warunkw do pomylnego rozegrania z nim przyszych dziaa w bezporedniej stycznoci. czenie dziaa stwarza bowiem warunki do szybszego rozbicia bd obezwadnienia strony przeciwnej. Rozwj rodkw walki i wkomponowanie na stae do dziaa taktycznych wymiaru powietrznego wpyno rwnie na konieczno rozszerzenia obszaru starcia poza rubie stycznoci wojsk. Walka nabraa wymiaru przestrzennego, a o jej wynikach nie decyduje ju wynik starcia na linii bezporedniej stycznoci wojsk. Dowiadczenia bojowe potwierdzaj, e zwalczanie wielu rnorodnych obiektw w ugrupowaniu przeciwnika nie moe by prowadzone wycznie przez ich zniszczenie czy te obezwadnienie uderzeniami lotnictwa i artyleri. Czsto istniaa potrzeba stosowania innych sposobw oddziaywania majcych na celu eliminowanie, neutralizowanie, przechwytywanie czy wreszcie rozbrajanie przeciwnika. Powysze cele realizoway bezporednio wojska walczce w jego ugrupowaniu. Warunki przyszego pola walki sprzyja bd zasadnoci podejmowania tego typu dziaa, bowiem toczone starcia odbywa si bd na samodzielnych kierunkach, wybranych obszarach i czsto bez

117

zachowania cigoci frontu. Cechowa je bdzie wysoka dynamika, gwatowne i czsto nieprzewidziane zmiany w sytuacji oraz uporczywa walka o przejcie i utrzymanie inicjatywy. Jak wykazuj liczne analizy i dowiadczenia bojowe, dziaania na tyach przeciwnika s wysoce efektywne. Dotyczy to bdzie zarwno operacji zaczepnych, jak i obronnych. Dziaania w gbi stwarzaj warunki do szerokiego manewru, sprzyjaj postawieniu przeciwnika w niekorzystnej sytuacji, co umoliwia rozbicie lub okrenie jego si. Rozwj rodkw walki zmieni warunki i sposoby prowadzenia dziaa taktycznych. Szczegln waciwoci tych zmian jest stae zwikszanie si gbokoci ugrupowania (np. obrony) i coraz wiksze nasycenie jego rnymi rodkami walki. Niszczenie rnych obiektw i urzdze oraz tworzenie wielu ognisk walk na tyach przeciwnika wyczerpuje jego siy, osabia zdolno stawiania zorganizowanego oporu w obronie i przyspiesza tempo dziaa wojsk wasnych. Wnioski z konfliktw lokalnych ostatnich lat dowodz, e obiektami zainteresowania i oddziaywania dla si prowadzcych dziaania na tyach przeciwnika najczciej bd: - odwody (drugie rzuty); - stanowiska dowodzenia; - wzy cznoci; - rodki walki elektronicznej; - stanowiska startowe rakiet; - stanowiska startowe rakiet OP i rodki systemu OPL; - lotniska i ldowiska; - rodki rozpoznawczo-uderzeniowe; - obiekty i siy zabezpieczenia logistycznego; - wzy drogowe i kolejowe; - szczeglnie wane rejony (rubiee). Wynika z tego, i bd to obiekty zarwno stae, jak i ruchome, szczeglnie bronione (chronione) przez specjalnie do tego celu wyznaczone siy . Z pewnoci rodzaj prowadzonych dziaa bdzie precyzowa potrzeby wykonywanych zada na tyach przeciwnika i tak do zada wykonywanych w obronie naley zaliczy: - dezorganizowanie natarcia i manewru si przeciwnika; - utrudnianie wprowadzenia do dziaa kolejnych si (izolowanie odwodw); - osabianie moliwoci ogniowych;

118

- kanalizowanie ruchu nacierajcych wojsk w zawczasu wybrane obszary i rejony; - blokowanie (powstrzymywanie) si gwnych nacierajcego; - niszczenie rodkw rozpoznawczo-uderzeniowych, stanowisk dowodzenia, kierowania i naprowadzania oraz pododdziaw migowcw na ldowiskach; - opanowanie lub zniszczenie wanych obiektw systemu logistycznego; - uporczywe bronienie wanych obiektw (rubiey), jak np.: przecze, przesmyki, wzy drg, przeprawy w brd; - uprzedzenie przeciwnika w opanowaniu wanych rejonw lub rubiey oraz utrzymaniu ich do czasu zajcia przez wojska wasne podczas wykonywania zwrotu zaczepnego. Do zada wykonywanych podczas natarcia zaliczy naley: - opanowanie i utrzymanie wanych rubiey i obiektw do czasu podejcia wojsk wasnych (wzw drg, przepraw i przyczkw na przeszkodach wodnych itp.); - niszczenie lub obezwadnianie rodkw broni precyzyjnej i walki elektronicznej, baz, skadw, stanowisk dowodzenia, lotnisk, wzw komunikacyjnych i innych wanych obiektw; - walk z odwodami; - paraliowanie manewrujcego przeciwnika i udaremnienie mu odejcia i zajcia obrony na kolejnej rubiey; - osabianie moliwoci ogniowych; - dezorganizowanie pracy elementw systemu logistycznego. Celem oglnym dziaa na tyach przeciwnika bdzie uatwienie wykonania zada siom gwnym przez zdezorganizowanie i osabienie potencjau bojowego przeciwnika w najwaniejszych momentach dziaa taktycznych. Cel ten osigany bdzie poprzez: - osabianie potencjau ogniowego przeciwnika; - spotgowanie skutkw wasnych uderze ogniowych; - zdezorganizowanie manewru si i rodkw przeciwnika w wybranym etapie walki; - tworzenie warunkw uatwiajcych manewr wojsk wasnych w wymiarze ldowym i powietrznym; - naruszenie systemu dowodzenia i kierowania rodkami walki; - osabienie potencjau walki elektronicznej przeciwnika; - oddziaywanie psychologiczne i propagandowe, obniajce wartoci moralno-bojowe przeciwnika. Prowadzenie dziaa w ugrupowaniu przeciwnika przez wydzielone siy i rodki bdzie racjonalne wwczas, gdy zaistnieje moliwo wykorzystania skutkw ich uycia przez gwne siy zwizku taktycznego

119

(oddziau). Istotnym problemem jest rwnie zapewnienie poczenia si si dziaajcych w ugrupowaniu przeciwnika z wasnymi wojskami. Starcie z przeciwnikiem na og zapocztkuj uderzenia elektroniczne, lotnictwa, wojsk rakietowych i artylerii wykonywane na ca gboko jego ugrupowania. Nie zawsze jednak one wystarcz, nie zawsze bd w stanie sprosta potrzebom co najmniej z dwch powodw. Po pierwsze - ze wzgldu na niewystarczajc liczb posiadanych rodkw raenia do wykonania wszystkich zada. Po drugie - na opacalno (efektywno) uderze na pojedycze cele znajdujce si na duych odlegociach i czsto zmieniajcych swoje pooenie. Przykadowo do raenia baterii haubic 155 mm (6 hb) potrzeba wystrzeli 1100 pociskw artyleryjskich, a wic na jedno dziao w dywizjonie przypada 60 pociskw (tj. samochd amunicji artyleryjskiej). Niekiedy trudno zniszczenia bdzie wynikaa z faktu rozmieszczenia celw (np. skadw amunicji specjalnej) w fortach, sztolniach, grotach, nieczynnych kopalniach . Kolejnym powodem jest to, e nie w kadej sytuacji wasne rodki raenia mog by efektywnie uyte. Niekiedy bowiem trudne warunki atmosferyczne mog znacznie obniy efektywno uycia lotnictwa. Ponadto samo ogniowe zwalczanie rozmieszczonych w gbi ugrupowania przeciwnika jego rodkw raenia nie zaspokoi wszystkich potrzeb (neutralizacja, przechwycenie, opanowanie), jakie rodzi moe przysze pole walki. Nieodzowne bdzie zatem uzupenienie tego zwalczania dziaaniami wojsk. Do prowadzenia dziaa na tyach przeciwnika mog by uyte: - zgrupowania, ktre znalazy si tam w sposb niezamierzony (nieplanowo); - elementy ugrupowania bojowego celowo (planowo) wysane na tyy przeciwnika lub pozostawione w jego ugrupowaniu. Mog to by siy o rnej wielkoci, skadzie i moliwociach bojowych. Wedug pogldw B. Chochy 1 i S. Kozieja 2 do dziaa w gbi ugrupowania przeciwnika mona wydzieli do 1/3 si (wojsk). Bd to takie elementy ugrupowania, jak zgrupowania (oddziay) i grupy desantowoszturmowe, desanty powietrzne, oddziay wydzielone, oddziay i grupy rajdowe, a take zawczasu przygotowane do walki w okreniu zaogi i garnizony wybranych miejscowoci, rejonw i obiektw umocnionych. Niekiedy bd rwnie wydzielane siy i rodki wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej prowadzce dziaania nieregularne 3 . Siy (elementy ugrupowania) przeznaczone do dziaa w ugrupowaniu przeciwnika bd wykonyway zadania przy cigym zagroeniu ze strony przeciwnika naziemnego i powietrznego.
1 2

B. Chocha, Rozwaania o taktyce, Warszawa 1982, s.176. S. Koziej, Dziaania rajdowe. Rozprawa habilitacyjna, Zeszyt Naukowy nr 10/84, dodatek, ASG WP 1984, s.128. 3 Zostan one omwione w oddzielnym rozdziale niniejszego podrcznika.

120

Kadorazowo umiejtno prowadzenia dziaa przez te siy w warunkach przyszego pola walki bdzie decydowa o efektywnoci zwalczania obiektw i osigniciu celu kocowego dziaa taktycznych przy jak najmniejszych stratach wojsk wasnych. Podczas kadego dziaania w ugrupowaniu przeciwnika mona wyrni trzy etapy: wejcie do dziaa (przedostanie si) i dotarcie na jego tyy, wykonanie zadania, ponowne poczenie si z siami gwnymi. Sposoby dziaania w kadym z tych etapw bd zaleay przede wszystkim od jego celu oraz warunkw operacyjno-taktycznych i rodowiska pola walki. 5.2. Walka w okreniu i wyjcie z okrenia krenie w wojskowych publikacjach m.in. w "Leksykonie wiedzy wojskowej", definiowane jest jako zorganizowane dziaanie rnych rodzajw wojsk, a najczciej rodzajw si zbrojnych podejmowane w celu izolacji na ldzie i w powietrzu, a na kierunku nadmorskim rwnie od strony morza, okrelonego zgrupowania wojsk przeciwnika od bazy zaopatrzenia i pozostaych si, zmuszajc je do zaniechania oporu i poddania si 4 . Regulamin dziaa taktycznych z kolei precyzuje, e okrenie jest konsekwencj niepomylnego przebiegu walki, ktrej dalszemu niekorzystnemu rozwijaniu si nie mona w danej sytuacji zapobiec 5 . Warto w tym momencie zwrci uwag, e nie znajdziemy w powyszym wydawnictwie szczegowego opisu, w jakich rodzajach walki moe doj do okrenia wojsk. Dowiadczenia wojen i konfliktw lokalnych, pozwalaj na postawienie tezy, e okrenie moe mie miejsce we wszystkich rodzajach dziaa taktycznych. Dla wojsk przechodzcych do dziaa w okreniu z reguy jest ono nastpstwem niepomylnego przebiegu walki i ma charakter dziaa wymuszonych. Jednoczenie wnioski z dziaalnoci bojowej dowodz, e do okrenia najczciej bdzie dochodzio podczas prowadzenia obrony. Wynika to gwnie z przewagi oglnej przeciwnika i swobody wyboru przez niego kierunkw uderze. Niebagateln rol odgrywa szerokie stosowanie "manewru pionowego" tzn. desantw powietrznych, dziaa powietrznoszturmowych i minowania zdalnego, co uatwia szybsze zamknicie piercienia okrenia. Okrone mog by take wojska nacierjce. Moe to nastpi na skutek nierwnomiernego rozwijania dziaa na szerokim froncie i w szybkim tempie. Nacierajce na wybranych kierunkach zwizki taktyczne (oddziay) z reguy bd miay otwarte skrzyda, mog dziaa w wikszym ni dawniej oddaleniu od pozostaych si, co sprzyja bdzie wykonaniu niespodziewanego uderzenia i wyjcia na tyy wojsk prowadzcych
4

Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979 , s. 274. Por. M. Laszczyk, Walka w okreniu, Warszawa 1985, s. 22. 5 Regulamin Dziaa Taktycznych Wojsk Ldowych, Cz I (zwizek taktyczny, oddzia), Warszawa 1994, s. 48.

121

dziaania zaczepne. Do okrenia moe doj take wwczas, gdy przeciwnik silnym kontratakiem lub przeciwuderzeniem odetnie i odizoluje w okrelonym rejonie cz si nacierajcych wojsk, pozbawiajc je swobody ruchu. W warunkach gdy zorganizowane wycofanie wojsk stanie si niemoliwe lub niecelowe bd one zmuszone prowadzi walk w izolacji od si gwnych tj. w okreniu. Wwczas celem ich dziaania jest niedopuszczenie do rozbicia wojsk zwizku taktycznego (oddziau) i stworzenie warunkw do wyjcia z okrenia i poczenia si z siami gwnymi. Walka w okreniu nie zawsze ma charakter wymuszony, niekiedy moe by dziaaniem zamierzonym, szczeglnie w sytuacji gdy przewiduje si tylko czasow utrat czci bronionego pasa (terenu). Celem zamierzonej walki w okreniu jest: utrzymywanie obiektw i rejonw o duym znaczeniu taktycznym, operacyjnym lub strategicznym, przecicie gwnych drg dowozu i ewakuacji przeciwnika, wizanie jego si oraz hamowanie tempa natarcia. W tym celu przygotowuje si zaogi i garnizony wybranych miejscowoci (obiektw) do walki w okreniu. Przedsiwzicia te realizowane s przede wszystkim w ramach obrony staej. Maj szczegln racj bytu podczas ewentualnych operacji na obszarze kraju. Wnioski z dziaalnoci bojowej dowodz, e na szczeblu taktycznym siy celowo (planowo) pozostawione do walki w okreniu nie przekraczaj w zasadzie batalionu (zgrupowania taktycznego), std czas ich samodzielnej walki ograniczony jest do 1-2 db. Z reguy s zwizane z dan miejscowoci, obiektem lub rodowiskiem walki i mog prowadzi przede wszystkim dziaania stacjonarne. Zadania takich zgrupowa wojsk ldowych bd na og ograniczone do: - utrzymania danej miejscowoci lub obiektu wraz ze znajdujcymi si tam zasobami; - blokowania szlakw komunikacyjnych; - suenia jako rejon bazowy dla oddziaw i grup (zgrupowa) rajdowych oraz grup desantowoszturmowych. Ilo si i rodkw okronych wojsk moe by rna. Okrony moe by zwizek taktyczny (oddzia) w takim skadzie, w jakim prowadzi dotychczas walk. Niekiedy niektre jego oddziay (pododdziay) pozostan poza okreniem. W innej z kolei sytuacji razem z okronym zwizkiem taktycznym (oddziaem) mog znale si oddziay (pododdziay) ssiednich zwizkw taktycznych (oddziaw). W takiej sytuacji siy te powinny zosta podporzdkowane najwyszemu rang i stanowiskiem w celu zespolenia wysikw wszystkich wojsk znajdujcych si w okreniu. Organizujc walk w okreniu dokonuje si niezbdnych zmian w ugrupowaniu. Przygotowuje si punkty oporu do obrony okrnej oraz koryguje system ognia i ucila wspdziaanie.

122

W dziaaniach wojsk w okreniu mona wyodrbni trzy okresy rnice si celami, warunkami i sposobami dziaania. S nimi: a) okres wstpny - majcy na celu zapewnienie dogodnych warunkw walki wyjcia z okrenia; b) dziaania obronne w okreniu; c) wychodzenie (przebijanie si) z okrenia. Dziaania w okreniu rozpoczynaj si z chwil wychodzenia przewaajcych si przeciwnika na skrzyda i tyy zwizku taktycznego (oddziau) i przechwycenia przez niego drg wycofania si z zajmowanego rejonu. Bezporednio po zamkniciu piercienia okrenia przeciwnik zazwyczaj przez pewien czas nie bdzie mia moliwoci likwidacji okronych wojsk. Oddziay (pododdziay) powinny wykorzysta kady mniej aktywny okres dziaa przeciwnika na popraw pooenia, korekt ugrupowania, umocnienia punktw oporu i rejonw obrony pod wzgldem inynieryjnym, a take doskonalenie systemu ognia oraz wspdziaania. Najbardziej zoone warunki prowadzenia walki w okreniu zaistniej wwczas, kiedy przeciwnik jednoczenie z okreniem bdzie dy do rozcicia zwizku taktycznego (oddziau) i rozbicia jego czciami. Moe to mie miejsce zwaszcza wtedy, gdy okreni utrzymuj wane rejony i wzy komunikacyjne i nie pozwalaj przeciwnikowi wykorzysta ich do rozwinicia powodzenia. Warunki obrony w okreniu najczciej narzuca bd ugrupowanie w jeden rzut z silnymi odwodami rozmieszczonymi w kilku rejonach za oddziaami, (pododdziaami) pierwszego rzutu. Mocne odwody pozwalaj w odpowiednim czasie przeprowadzi manewr na zagroony kierunek, wykona kontratak i przej do natarcia w celu przerwania frontu okrenia. Takie ugrupowanie przyjmuje si ju w chwili zarysowania si groby okrenia. Uoglniajc wnioski z konfliktw lokalnych mona stwierdzi, e ugrupowanie wojsk podczas obrony w okreniu powinno zapewni: - skuteczn obron ludzi i sprztu przed uderzeniami broni precyzyjn; - manewr ogniem oraz siami i rodkami na zagroone lub zamierzone kierunki dziaa; - si oporu wojsk w wanych rejonach i na wanych rubieach; - jak najlepsze wykorzystanie terenu. Tworzc ugrupowanie w obronie okrnej naley kierowa si nastpujcymi wzgldami: - organizowa tak liczb elementw ugrupowania bojowego, jaka jest niezbdna do utrzymania bronionego rejonu;

123

- zapewni kademu z elementw ugrupowania maksymaln zdolno do samodzielnego dziaania;

bojowego

- przewidzie moliwoci czenia wysiku (wspdziaania) poszczeglnych elementw ugrupowania na korzy tego, ktry w danym okresie bdzie wykonywa zadanie gwne. Oddzia (pododdzia) bronicy si w skadzie zwizku taktycznego (oddziau) w rejonie skupienia wysiku ugrupowuje si z reguy w dwa rzuty, a na kierunku pomocniczym - w jeden rzut. Oddzia na bojowych wozach piechoty z reguy broni si w pierwszym rzucie na najwaniejszym kierunku. Oddziay (pododdziay) majce na swoim wyposaeniu samochody, bd dziaajce pieszo powinno wykorzystywa si do obrony pasywnych kierunkw. Oddzia (pododdzia) czogw podczas walki w okreniu wykorzystuje si najczciej w odwodzie. Wiksz cz artylerii zwizku taktycznego (oddziau) wykorzystuje si w sposb scentralizowany i przygotowuje do wykonania manewru w celu odparcia atakw z kadego kierunku. Stanowiska ogniowe artylerii wyznacza si na kierunkach zagroonych i dokadnie maskuje. W celu podwyszenia efektywnoci ognia cz artylerii moe by wydzielona do strzelania na wprost. Biorc pod uwag rozcigo frontu okrenia oraz moliwo wykonania przez przeciwnika uderze jednoczenie z kilku kierunkw, a take niewielk gsto rodkw prowadzcych walk z czogami i transporterami opancerzonymi przeciwnika ogniem na wprost, celowo jest tworzy w okreniu kilka, np. dwa odwody przeciwpancerne i oddziay zaporowe. Takie rozwizanie znacznie przypieszy czas reakcji w miejscu tego wymagajcym. Podczas walki w okreniu istotn rol odgrywaj zapory inynieryjne. Umiejtnie wkomponowane w teren zwikszaj moliwoci bojowe walczcych wojsk. Szczeglne znaczenie ma szerokie zastosowanie minowania narzutowego. Podczas walk w okreniu wane jest uprzedzanie przeciwnika w dziaaniach, wyprzedzajce niszczenie jego najgroniejszych rodkw raenia i obezwadnianie zgrupowa uderzeniowych. Atak odpiera si ogniem wszystkich rodkw. W zwizku z ograniczon iloci amunicji zwiksza si rola ognia prowadzonego na wprost jako najbardziej skutecznego i ekonomicznego. Pododdziay bronice si w pierwszym rzucie uporczywie utrzymuj punkty oporu, nie dopuszczajc do wamania si przeciwnika w gb obrony. Jeli przeszed on do natarcia jednoczenie na kilku kierunkach, to sukces walki w okreniu w znacznym stopniu bdzie zalea od szybkiego wykonania manewru ogniem oraz siami i rodkami na najbardziej zagroony kierunek. W celu wzmocnienia obrony na decydujcych kierunkach wykorzystuje si odwody, oddziay zaporowe, a take pododdziay z nieatakowanych odcinkw. W razie wamania si przeciwnika w obron naley ogniem i zaporami zatrzyma posuwanie si go w gb i w miar monoci stara si odtworzy poprzednie pooenie albo te dokona odpowiedniego przegrupowania si, aby dostosowa si do dalszych dziaa w zmienionej sytuacji. Istotn rol w takich przedsiwziciach mog odegra kontrataki.

124

Podczas walk w okreniu musi by on wyjtkowo precyzyjnie przygotowany i przeprowadzony, aby dawa pen szans powodzenia i osignicia zaoonego celu. Naley przede wszystkim zapewni na wybranym kierunku wymagan przewag oraz wykorzysta maksymalnie warunki terenowe. Uyty do kontrataku drugi rzut (odwd) powinien by natychmiast odtworzony z czci oddziaw (pododdziaw) bronicych si na kierunkach nieatakowanych lub z si wyprowadzanych z walki na kierunku wykonywanego kontrataku. Jeli ugrupowanie zwizku taktycznego (oddziau) w wyniku dziaa przeciwnika zostanie rozcite, najczciej organizuje si uderzenie rozdzielonych zgrupowa w celu pobicia przeciwnika, ktry wama si midzy nie i ponownego poczenia si w jedno zgrupowanie. Na rozkaz przeoonego lub za jego zgod zwizek taktyczny (oddzia) moe wychodzi z okrenia przenikajc lub przebijajc si w stron wojsk wasnych. Z zasady na okres wychodzenia z okrenia zwizkowi taktycznemu (oddziaowi) stawia si zadanie blisze i dalsze. Zadaniem bliszym zwizku taktycznego (oddziau) jest zazwyczaj rozbicie okrelonego zgrupowania wojsk przeciwnika na wybranym kierunku i przerwanie piercienia okrenia. Zadanie dalsze zwizku taktycznego (oddziau) polega na dotarciu oddziaw (pododdziaw) do wojsk wasnych lub na opanowaniu rejonu zapewniajcego dogodniejsze warunki do dalszych dziaa na tyach przeciwnika. W sprzyjajcych warunkach wyjcie z okrenia moe by wspierane siami i rodkami przeoonego. Moe to wyraa si w wykonaniu uderze na wojska znajdujce si na kierunku przebijania si zwizku taktycznego (oddziau) lotnictwem, ogniem artylerii. Pomoc ta moe take wyraa si w wykonaniu uderze spotkaniowych, w przerzucie wojsk migowcami w rejon okrenia, oraz w wysadzeniu desantw powietrznych na przewidywanym kierunku wyjcia z okrenia. Liczne dowiadczenia historyczne dobitnie wykazuj, e nawet niewielka pomoc przeoonego moe mie decydujce znaczenie w uzyskaniu powodzenia podczas wychodzenia z okrenia. W niektrych sytuacjach wojska znajdujce si poza okreniem mog przechodzi do natarcia i wykonywa uderzenie na gwne zgrupowanie przeciwnika tworzce piercie okrenia. Moe to zmusi je do odstpienia od aktywnych dziaa bojowych. Zwizek taktyczny (oddzia) w tym wypadku z reguy nie wykonuje uderzenia na spotkanie nacierajcych wojsk, lecz wie przeciwnika lub rozpoczyna rajd w jego ugrupowaniu przed frontem (na kierunku) nacierajcych wojsk wasnych. O wiele bardziej zoone i trudne warunki zaistniej wwczas, gdy przeoony nie bdzie mia moliwoci udzielenia jakiejkolwiek pomocy okronym wojskom. Moe to mie miejsce zwaszcza wtedy, kiedy gwne zgrupowanie wojsk wasnych prowadzi dziaania obronne lub wycofuje si pod naciskiem przewaajcych si. W tym wypadku zwizek taktyczny (oddzia) wychodzi z okrenia (przebija si) samodzielnie.

125

Podczas wychodzenia z okrenia szczeglne znaczenie ma wybr kierunku i czasu przerwania piercienia okrenia oraz stworzenie odpowiedniego ugrupowania. Przerwanie piercienia okrenia naley organizowa na kierunku zapewniajcym szybkie i skryte zerodkowanie wojsk, gwatowno uderzenia i moliwo szybkiego poczenia si z wojskami wasnymi. Dla odcignicia czci si przeciwnika i wprowadzenia go w bd co do kierunku dziaa, okrone wojska mog wykonywa uderzenia pozorne na innych kierunkach. Okrelajc kierunek wyjcia z okrenia uwzgldnia si rejony wykonania uderze ogniowych, kierunek gwnego uderzenia wojsk dziaajcych poza piercieniem okrenia, liczb nieobsadzonych lub sabo bronionych odcinkw i luk w ugrupowaniu bojowym przeciwnika oraz charakter terenu w pasie wyjcia z okrenia. Szeroko odcinka przerwania piercienia okrenia za kadym razem razem bdzie zaleaa od moliwoci bojowych wojsk, ugrupowania przeciwnika i charakteru jego dziaania, terenu i warunkw sytuacji. Najbardziej sprzyjajcym czasem wyjcia z okrenia jest noc i inne warunki ograniczonej widocznoci, poniewa one sprzyjaj uzyskaniu zaskoczenia, utrudniaj manewr przeciwnikowi i wybr obiektw uderze oraz obniaj efektywno prowadzonego przez niego ognia. Cechy przyszego pola walki i przestrzeganie zasady cigoci walki nie wykluczaj wyjcia z okrenia w dzie. W takim przypadku naley dy do uzyskania zaskoczenia, osignicia skutecznego poraenia przeciwnika i posiadania co najmniej lokalnego panowania w powietrzu wasnego lotnictwa. W odrnieniu od natarcia w warunkach terenu otwartego ugrupowanie bojowe zwizku taktycznego (oddziau) do wyjcia z okrenia tworzone bdzie w czasie prowadzenia uporczywych walk, pod cigym oddziaywaniem przeciwnika z rnych kierunkw i nierzadko w warunkach braku ssiadw. Najczciej ugrupowanie to bdzie skada si z nastpujcych elementw: - zgrupowania przeamujcego (uderzeniowego); - oddziaw (grup) osony; - odwodw oglnowojskowych; - oddziau (pododdziau) artylerii; - oddziaw (pododdziaw) przeciwlotniczych; - odwodw przeciwpancernych; - oddziaw zaporowych; Liczba elementw ugrupowania bojowego, ich skad i zadania bd zalene od sytuacji i przewidywanych potrzeb pola walki. Niekiedy moe zaistnie konieczno organizowania innych elementw ugrupowania bojowego, takich jak np. oddziay obejcia lub oddziay rajdowe. Kady z tych elementw powinien by zdolny do wykonania specyficznego zadania okrelonego w planie walki.

126

Ugrupownie bojowe zawsze powinno odpowiada zamiarowi walki o wyjcie z okrenia i zapewnia: - szybkie wykorzystanie skutkw uderze ogniowych w celu rozbicia przeciwnika na kierunku wyjcia z okrenia lub przeniknicie przez luki w jego ugrupowaniu; - zdecydowane rozwijanie dziaa w kierunku wojsk wasnych lub rejonu wyznaczonego do opanowania; - szybki manewr siami i rodkami (odpowiednio do zmian zachodzcych w sytuacji) oraz potgowanie uderzenia i oson skrzyde i tyw; - jak najlepsze wykorzystanie warunkw terenowych; - cigo dowodzenia i wspdziaania; - jak najmniejsz wraliwo na uderzenia rodkw ogniowych i raenia elektronicznego przeciwnika. Zgrupowanie przeamujce wykorzystuje si do wykonania uderzenia w wybranym miejscu, przerwania piercienia okrenia i stworzenia warunkw do rozwinicia natarcia w okrelonym kierunku. Zgrupowanie to wykonuje najbardziej odpowiedzialne zadanie, dlatego w jego skad wcza si nie mniej ni poow si znajdujcych si w okreniu. W zwizku taktycznym do przerwania piercienia okrenia wykorzystuje si oddziay czogw i zmechanizowane na bojowych wozach piechoty (w oddziale pododdzia czogw i zmechanizowany). Ich dziaanie wspiera wikszo artylerii. Oddzia (grupy) osony wyznacza si w celu: - obrony zajmowanego rejonu do czasu przerwania piercienia okrenia przez zgrupowanie przeamujce; - zapobieenia zamknicia dokonanego wychodzenia wojsk z okrenia; - osony skrzyde zorganizowanego (pododdziaom). wyomu w czasie

i tyw si gwnych oraz zapewnienia wyjcia z okrenia wszystkim oddziaom

Liczba i skad oddziaw (grup) osony mog by rne. W przecitnych warunkach mog by rozpatrywane dwa warianty osony skrzyde i tyw: - dwoma oddziaami (grupami) osony skrzyde i jednym osony tyw; - dwoma oddziaami (grupami) osony. W obu wypadkach kady z oddziaw (pododdziaw) osony wystpuje jako oddzielny element ugrupowania bojowego. Skad oddziaw (grup) osony bdzie zalea od stopnia zagroenia uderzeniami z danego kierunku. Odwd (w zwizku taktycznym najczciej w sile batalionu, w oddziale - kompania) moe by uyty do potgowania uderzenia

127

zgrupowania przeamujcego, wsparcia walki oddziaw (grup) osony lub wykonania innych zada, ktre wynikn podczas wychodzenia wojsk z okrenia. Podczas walki (boju) o wyjcie z okrenia przesuwa si za zgrupowaniem przeamujcym. Czas rozpoczcia przerywania piercienia okrenia i dziaa bojowych nacierajcych wojsk z zewntrz okrela przeoony. Piercie okrenia przerywa si zwykle po przygotowaniu ogniowym. W warunkach ograniczonej widocznoci, szczeglnie noc, mona, dla uzyskania zaskoczenia, atakowa bez przygotowania ogniowego; wwczas artyleria otwiera ogie z chwil rozpoczcia ataku wykonujc artyleryjskie wsparcie ataku. W zwizku z gbokim najczciej ugrupowaniem bojowym przeciwnika i ma iloci amunicji, ogniowe przygotowanie ataku bdzie prowadzone na mniejsz odlego i na og w krtszym czasie. Wykorzystujc rezultaty ognia artylerii i lotnictwa oddziay (pododdziay) przeznaczone do wykonywania uderzenia, gwatownie atakujc, przerywaj piercie okrenia i nawizuj czno z wojskami podajcymi im na spotkanie. W celu osony skrzyde oddziaw (pododdziaw) przerywajcych piercie okrenia, a take w celu osony wyjcia z okrenia wszystkich wojsk, na rozkaz dowdcy zwizku taktycznego (oddziau) wysya si oddziay (grupy) osony skrzyde, ktre tworzc "korytarz" umacniaj si na dogodnych rubieach w gotowoci do odparcia ataku przeciwnika. W razie koniecznoci mog by wspierane odwodami. Artyleria znajdujca si w skadzie zgrupowania przeamujcego wspiera jego dziaanie i przemieszcza si tak jak w natarciu, wiksz czci wspierajc nacierajce oddziay (pododdziay). Wychodzi z okrenia razem z oddziaami (pododdziaami), ktrym zostaa przydzielona. Oddziay (pododdziay) logistyczne wychodz z okrenia w lad za siami gwnymi. Ich odejcie ubezpieczaj oddziay (pododdziay) osony. rodki transportowe w pierwszej kolejnoci wykorzystuje si do ewakuacji rannych i chorych. Uzbrojenie, sprzt techniczny, amunicj, paliwa i inne rodki materiaowe, ktre nie mog by ewakuowane, niszcz - tylko na rozkaz dowdcy zwizku taktycznego (oddziau) - specjalnie do tego wyznaczone grupy. W niektrych sytuacjach zapasy rodkw materiaowych mog by przewidywane do wykorzystania w dziaaniach nieregularnych. Oddziay (pododdziay) osony w czasie przerywania piercienia okrenia utrzymuj zajmowane pozycje i wycofuj si tylko na rozkaz dowdcy zwizku taktycznego (oddziau). Pododdziay osaniajce skrzyda wycofuj si ostatnie po przepuszczeniu oddziaw (pododdziaw) wydzielonych do osony tyw. Sposb dziaania zwizku taktycznego (oddziau) po przerwaniu piercienia okrenia zalea bdzie od konkretnej sytuacji operacyjno-taktycznej oraz charakteru i treci zadania bojowego okrelonego przez przeoonego. Siy gwne zgrupowania przeamujcego, w zalenoci od odlegoci wojsk znajdujcych si poza

128

okreniem i charakteru dziaania przeciwnika, wykorzystuje si do rozszerzenia wyomu w piercieniu okrenia oraz do rozwinicia powodzenia na spotkanie wojsk wasnych, przy zapewnieniu wyjcia wszystkich si z okrenia. Wojska znajdujce si poza okreniem mog w rny sposb wspomaga wyjcie z okrenia zwizku taktycznego (oddziau). W sprzyjajcej sytuacji mog wykonywa uderzenie na spotkanie podchodzcych si. Czsto jednak bd utrzymywa ustalon rubie, wspierajc wychodzce wojska ogniem. Wane jest tu przestrzeganie zasad bezpieczestwa, zapobiegajcych wzajemnemu ostrzelaniu wojsk wasnych. Na kierunkach poczenia si z siami gwnymi wyznacza si rubiee, punkty spotkania (gwne i zapasowe) i przewodnikw oraz ustala si sygnay i znaki rozpoznawcze. Sam fakt przekroczenia ustalonej rubiey powinien odbywa si jak najsprawniej i trwa jak najkrcej. 5.3. Dziaania oddziaw wydzielonych i rajdowych o wykonania zada w gbi ugrupowania przeciwnika tworzy si midzy innymi oddziay wydzielone i oddziay rajdowe. W dziaaniach prowadzonych przez wymienione elementy mona dostrzec szereg podobiestw, wynikajcych przede wszystkim z faktu, e dziaania te tocz si w jednakowych warunkach, a mianowicie w ugrupowaniu przeciwnika. Z tego te wzgldu cznie potraktowano te zjawiska, ktre s domen zarwno dziaania oddziaw wydzielonych, jak i oddziaw rajdowych. Oddzia wydzielony to siy zwizku taktycznego, oddziau odpowiednio przygotowane i zabezpieczone, wysane przez zwizek operacyjny (taktyczny) dla wykonania zada bojowych w znacznym oddaleniu od rejonu (obszaru, kierunku) dziaania si gwnych. W zalenoci od szczebla organizacyjnego rozrniamy operacyjne i taktyczne oddziay wydzielone. Operacyjne oddziay wydzielone mog by organizowane w sile zwizku taktycznego (oddziau), a taktyczne w sile oddziau (usamodzielnionego pododdziau). Oddziay rajdowe mog by wysyane ze skadu operacyjnych oddziaw wydzielonych, bd bezporednio z si gwnych zwizku taktycznego (oddziau). W operacyjnym oddziale wydzielonym organizuje si specjalne zgrupowanie (oddzia) bazowe dla umoliwienia oddziaom rajdowym wykonania zrnicowanych zada, utrzymania zdolnoci do szybkiego operowania oraz zapewnienia ywotnoci. Spenia ono rol suebn wobec oddziaw rajdowych, a jednoczenie powinno by zdolne do samodzielnego dziaania wewntrz ugrupowania przeciwnika. Zasadniczymi elementami zgrupowania bazowego s: siy logistyczne z przydzielonymi im pododdziaami piechoty i czogw, stanowisko dowodzenia, zgrupowanie migowcowe (jeli oddzia nimi dysponuje), a

129

ponadto nie rozdzielone w danym momencie do oddziaw rajdowych siy i rodki. Oddziay wydzielone s przeznaczone do opanowania obiektw (lotnisk, ldowisk, mostw, baz, itp.), rejonw, rubiey w gbi ugrupowania przeciwnika i utrzymania ich do czasu podejcia si gwnych zwizku taktycznego (oddziau). Niekiedy celem dziaania oddziau wydzielonego moe by niszczenie obiektw lub zwizanie walk podchodzcego odwodu przeciwnika. Dziaania tego rodzaju mog trwa dob (w wypadku oddziaw taktycznych) lub kilka dni (w wypadku operacyjnych oddziaw wydzielonych). W czasie wykonywania zada bojowych zarwno oddziay wydzielone jak i rajdowe powinny wspdziaa z desantami powietrznymi, grupami desantowoszturmowymi oraz siami prowadzcymi dziaania nieregularne. Fakt uycia oddziaw wydzielonych przez zwizek taktyczny i oddzia jest odzwierciedleniem denia do realizacji koncepcji jednoczesnego oddziaywania na ca gboko ugrupowania przeciwnika. Oddziay wydzielone s jednym z najwaniejszych na szczeblach taktycznych instrumentw takiego oddziaywania. Wyraa si ono w wykonywaniu dwojakiego rodzaju zada, tj. opanowania i utrzymywania wanych rubiey i obiektw w gbi obrony przeciwnika albo zwalczania jego si i rodkw o szczeglnym znaczeniu dla przebiegu walki. Charakter tych zada oraz warunki ich wykonywania w ugrupowaniu i na tyach przeciwnika powoduj, e oddzia wydzielony powinien si charakteryzowa: - samodzielnoci i samowystarczalnoci w sensie ogniowouderzeniowym, zaopatrzeniowym i dowodzenia; - duymi moliwociami rozpoznawczymi; - du manewrowoci wszystkich jego elementw skadowych; - odpornoci na uderzenia. Oddziay wydzielone mog by organizowane zawczasu lub w toku walki. W tym drugim wypadku bdzie to oddzia (pododdzia), ktry uzyska najwiksze powodzenie w dziaaniach taktycznych. Skad oddziaw wydzielonych moe by rny, zalee bdzie gwnie od celu i warunkw dziaania. Oglnie naley si kierowa zasad, aby wydziela w sumie nie wicej ni 1/4-1/3 caoci si danego szczebla do dziaa w skadzie oddziau wydzielonego. Do dziaania w roli oddziau wydzielonego powinien by przygotowany kady oddzia (pododdzia) oglnowojskowy. Z uwagi na specyficzne warunki dziaania w ugrupowaniu przeciwnika, musi on by odpowiednio wzmocniony, gwnie siami i rodkami o duej manewrowoci i odpornoci na ogie, w tym zwaszcza na zagroenie z powietrza, przede wszystkim migowcw. Dla zapewnienia wszechstronnoci bojowej celowo

130

jest m.in. wzmocni pododdzia piechoty czogami, a pododdzia czogw piechot. Ponadto wskazane jest wzmocnienie oddziau wydzielonego artyleri samobien oraz wysoce manewrowymi i skutecznymi pododdziaami przeciwlotniczymi. Etatowe siy i rodki, ktre mogyby ogranicza zwaszcza manewrowo dziaa pozostawia si w ugrupowaniu wojsk wasnych. Oddziaowi wydzielonemu, a take i rajdowemu przed wprowadzeniem do dziaania precyzuje si kierunek dziaania, zadanie bojowe i czas jego wykonania, rodki wzmocnienia i sposb wsparcia oraz czas i miejsce poczenia si z siami gwnymi po wykonaniu zadania. Zadanie bojowe oddziau wydzielonego wysyanego na tyy przeciwnika dzieli si zazwyczaj na blisze i dalsze. Treci zadania bliszego moe by: dotarcie do wyznaczonego obiektu (rejonu, rubiey) i jego opanowanie; wyjcie na spotkanie podchodzcego odwodu przeciwnika i zwizanie go walk; zwalczanie wyznaczonych obiektw (si i rodkw) przeciwnika w gbi jego ugrupowania. Treci zadania dalszego moe by utrzymanie (obrona) opanowanego obiektu (rejonu, rubiey) do czasu podejcia si gwnych. Specyficznym zadaniem oddziau wydzielonego jest prowadzenie dziaa bojowych w pasie przesaniania przeciwnika. Jego waciwoci okrelaj pewne zasady dziaa oddziaw wydzielonych do: wykonania zaskakujcych uderze, obezwadniania i niszczenia artylerii wspierajcej wojska osonowe, opanowania rubiey decydujcych o moliwoci stawiania oporu, szybkiego dojcia do przedniego skraju gwnego pasa obrony i zabezpieczenia wejcia do walki si gwnych. Specyfik tego typu dziaa okrela potrzeba niszczenia punktw i wzw oporu przeciwnika, zwaszcza na dostpnych kierunkach, ktrych omijanie nie moe by przyjte za regu, gdy ich pozostawienie moe zdezorganizowa podejcie i rozwinicie si gwnych zwizku taktycznego (oddziau). Oddzia rajdowy z reguy otrzymuje zadanie dwustopniowe: blisze i dalsze. Treci zadania bliszego moe by niszczenie (zwalczanie) w wyznaczonym rejonie (kierunku) obiektw przeciwnika w gbi jego ugrupowania. Zadaniem dalszym oddziau rajdowego moe by przejcie do dziaania w innym rejonie (na innym kierunku) lub poczenie z siami gwnymi wojsk wasnych. Istotny wpyw na prowadzenie dziaa przez oddziay wydzielone oraz rajdowe bdzie wywiera teren. Wpyw ten bdzie polega na "podpowiadaniu" najbardziej prawdopodobnych rejonw rozmieszczenia elementw ugrupowania przeciwnika, w tym obiektw uderze, okrelaniu dogodnych kierunkw dziaania, czy te ustalaniu rubiey (rejonw) i innych obiektw, ktrych opanowanie i utrzymanie przyczyni si do realizacji zada przez siy gwne zwizku taktycznego (oddziau). Waciwoci zada i warunkw ich realizacji rzutuj na specyfik ugrupowania oddziau wydzielonego. Oddziay wydzielone wysyane przez zwizek taktyczny (oddzia) dziaaj w ugrupowaniu marszowym tworzonym w przewidywaniu wejcia do walki. Z kolei oddziay wydzielone

131

tworzone do prowadzenia dziaa opniajcych we wasnym pasie przesaniania przyjmuj ugrupowanie waciwe dziaaniom obronnym. Natomiast oddziay wydzielone prowadzce natarcie w pasie przesaniania przed przednim skrajem obrony przeciwnika dziaaj w ugrupowaniu takim jak w dziaaniach zaczepnych. Swoiste natomiast waciwoci musi mie ugrupowanie oddziau wydzielonego (rajdowego) wykonujcego zadania w gbi ugrupowania i na tyach przeciwnika. Nie odpowiada bowiem takim warunkom ani ugrupowanie marszowe, ani zaczepne, ani obronne. Charakterystyczne w tym wypadku bdzie ugrupowanie rajdowe, zapewniajce moliwo szybkiego i samodzielnego dziaania w rnych kierunkach w obliczu cigego i okrnego zagroenia ze strony przeciwnika. Istota ugrupowania rajdowego tkwi w usamodzielnieniu poszczeglnych pododdziaw przez wzmocnienie ich, zwaszcza samobien artyleri i rodkami przeciwlotniczymi, a take w razie potrzeby innymi siami i rodkami. Utworzone w ten sposb autonomiczne grupy rajdowe powinny by zdolne do wykonywania samodzielnie lub zespoowo rnych zada w ugrupowaniu przeciwnika. Autonomiczno grup rajdowych nie wyklucza moliwoci ich wsplnego dziaania. W razie potrzeby wykonywania jakiego zadania caoci si (np. podczas zdobywania i obrony duego obiektu) oddzia wydzielony moe przyjmowa ugrupowanie typowe dla natarcia lub obrony, wydzielajc cz grup rajdowych do pierwszego rzutu, z czci za tworzc drugi rzut lub odwd. W okrelonych sytuacjach (np. podczas obrony opanowanego rejonu) mog by tworzone i inne elementy ugrupowania, takie np.: jak oddzia (pododdzia) artylerii, odwd przeciwpancerny, oddzia zaporowy. Dziaania bojowe oddziau wydzielonego (rajdowego) w gbi ugrupowania i na tyach przeciwnika cechuj si szeregiem waciwoci. Najwaniejsze z nich to: - cige, zarazem okrne zagroenie uderzeniami przeciwnika z ldu i powietrza, std konieczno staego utrzymywania gotowoci do ich odparcia oraz dua ranga systemu rozpoznania i ubezpieczenia; - stosowanie zasady "manewr - uderzenie - manewr", polegajcej na skrytym podejciu do obiektu, wykonaniu zdecydowanego ataku i szybkim skrytym odskoku w bezpieczny rejon; - unikanie przewlekych walk, ograniczajcych swobod manewru i tempo dziaania; - wyjtkowo konsekwentne wykorzystywanie skutkw wasnego lotnictwa, wojsk rakietowych, desantw i elektronicznych; uderze rodkw

- brak dopywu rodkw materiaowo-technicznych oraz moliwoci ewakuowania rannych i uszkodzonego sprztu do wojsk wasnych.

132

wiadomo tych waciwoci musi towarzyszy wszystkim onierzom oddziau wydzielonego i wyzwala u nich inicjatyw, przedsibiorczo, dno do przechytrzenia przeciwnika w wykorzystaniu walorw terenu i broni, aby w skomplikowanych warunkach wykona postawione zadanie. W dziaaniach bojowych oddziau wydzielonego wysyanego w gb ugrupowania przeciwnika mona wyodrbni trzy fazy: wejcie do dziaa i przedostanie si na tyy przeciwnika; wykonywanie zada w ugrupowaniu przeciwnika (w tym zwalczanie jego si i rodkw lub opanowywanie obiektw) oraz poczenie si z wojskami wasnymi. Podobne fazy mona przypisa dziaaniom bojowym oddziau rajdowego, jeli wysyany jest on z si gwnych zwizku taktycznego (oddziau). Oddzia wydzielony moe pozostawa w ukryciu i po przejciu przeciwnika podobnie, jak garnizony i zaogi umocnionych miejscowoci, przystpuje do wykonywania zada na jego tyach. Ten sposb dziaania bdzie charakterystyczny podczas prowadzenia operacji obronnej (obrony), zwaszcza w pocztkowym etapie wojny. Natomiast podczas dziaa zaczepnych oddziay wydzielone mog rozpoczyna dziaanie z marszu (po podejciu z gbi) i z bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem (z walki). Zalenie od sytuacji operacyjnej (taktycznej), przede wszystkim od warunkw stworzonych przez siy gwne na kierunku (rubiey) wejcia do dziaa zarwno operacyjny, jak i taktyczny oddzia wydzielony moe rozpoczyna rajd na tyy przeciwnika metod; - wtargnicia w luk ; - przebijania si ; - przenikania. Najbardziej korzystnymi sposobami s przenikanie i wejcie w luk, poniewa sprzyjaj one maskowaniu dziaa i uzyskaniu zaskoczenia. Przedstawione sposoby wejcia w ugrupowanie przeciwnika mona stosowa zarwno w natarciu, jak i w obronie. Celem pierwszej fazy rajdu jest szybkie przedostanie si na tyy przeciwnika oraz uniknicie strat wasnych. Oddzia wydzielony powinien w miar moliwoci uchyla si od star z wikszymi siami przeciwnika, ktre mogyby ogranicza tempo rajdu i powodowa przedwczesne zuywanie si. Wejcie oddziau wydzielonego do dziaa - organizowanego z si drugorzutowych (odwodowych) - zazwyczaj odbywa si caoci si, zwykle na kierunku najwikszego powodzenia si gwnych zwizku taktycznego (oddziau), a ponadto w powsta luk w obronie przeciwnika lub na jego skrzydle. Oddzia wydzielony przed wejciem do dziaania przesuwa si po wyznaczonych drogach za pierwszym rzutem. Dowdca i sztab oddziau wydzielonego ledz rozwj sytuacji bojowej na podstawie informacji ze sztabu nadrzdnego, od elementw rozpoznawczych i ssiadw (oddziaw, pododdziaw pierwszego rzutu).

133

Jeeli warunki bojowe pozwalaj, dowdca oddziau wydzielonego przed wejciem do dziaania moe przeprowadzi krtki rekonesans, w czasie ktrego precyzuje zadanie bojowe w terenie. Podczas marszu na rubie wejcia oddzia wydzielony zachowuje cay czas gotowo do odparcia uderze z powietrza i torowania przej w narzutowych polach minowych. Siy gwne zwizku taktycznego (oddziau) stwarzaj warunki do rozpoczcia dziaa przez oddzia wydzielony. Polega to przede wszystkim na rozbiciu gwnych si bronicych si w pasie natarcia zwizku taktycznego (oddziau) i stworzeniu odpowiedniej luki na planowanym kierunku wprowadzenia oddziau wydzielonego oraz obezwadnieniu bliszych odwodw i gwnych rodkw ogniowych przeciwnika. Wojska bdce w stycznoci powinny wiza ogniem i olepia czoowe pododdziay; zapewnia oson przeciwlotnicz; zwalnia i utrzymywa drogi podejcia i rozwijania; wykonywa i oznacza przejcia w polach minowych oraz potgowa uderzenie na innych kierunkach w momencie przekraczania rubiey stycznoci przez oddzia wydzielony. Decydujce znaczenie, zwaszcza w warunkach braku dostatecznej luki, ma ogniowe raenie przeciwnika. Raenie to zwizek taktyczny (oddzia) wykonuje ogniem artylerii oddziaw pierwszego rzutu i artyleri wsparcia oglnego oraz uderzeniami lotnictwa, w tym migowcw bojowych. Na rubie wejcia pododdziay podchodz w kolumnach z maksymaln prdkoci pod oson ognia artylerii i lotnictwa. W tym czasie pododdziay inynieryjne wykonuj przejcia w polach minowych. Pokonywanie rubiey stycznoci wojsk i odrywania od si gwnych zwizku taktycznego (oddziau) jest newralgicznym momentem w dziaaniach oddziau wydzielonego (rajdowego). Czas jego trwania powinien by jak najkrtszy. Zaley on od tempa dziaania oddziau wydzielonego (rajdowego) i dugoci (gbokoci) jego ugrupowania oraz od tempa dziaania si gwnych. Na podstawie dowiadcze bojowych i z prowadzonych wicze mona przyjmowa, e tempo dziaania (rajdu) oddziau wydzielonego w ugrupowaniu przeciwnika powinno by okoo 1,5 krotnie szybsze od moliwego w danej sytuacji tempa dziaania si gwnych. Jeeli siy gwne nie wytworz luki w ugrupowaniu przeciwnika, wwczas warunki wejcia do dziaa oddziau wydzielonego (rajdowego) bd o wiele trudniejsze. Konieczne bdzie uycie czci si do rozbicia przeciwnika na rubiey wejcia i stworzenia potrzebnej luki w jego ugrupowaniu. Bdzie to wymuszone, wczeniej nie planowane dziaanie, ktore w konsekwencji spowoduje zwolnienie tempa wchodzenia oddziau wydzielonego (rajdowego) i zuycie czci si ju na rubiey wejcia. To zapewne odbije si na jego moliwociach pniejszego dziaania w gbi ugrupowania przeciwnika. Niekiedy wejcie oddziau wydzielonego na jednym kierunku moe okaza si niemoliwe lub niecelowe. Oddzia wydzielony moe wwczas przedostawa si na tyy przeciwnika metod przenikania. Polega ona na wchodzeniu do dziaa na szerszym froncie, czsto w caym pasie

134

dziaania zwizku taktycznego (oddziau). Poszczeglne pododdziay przenikaj w ugrupowanie przeciwnika na odrbnych kierunkach, wykorzystujc luki i sabiej bronione miejsca w jego ugrupowaniu. Wybiera si do tego zwaszcza kierunki trudne do pokonania. Pododdziay (grupy rajdowe) rubie stycznoci pokonuj samodzielnie bez zabezpieczenia przez przeoonego. Po osigniciu okrelonego rejonu (rubiey) w gbi ugrupowania przeciwnika pododdziay (grupy rajdowe) mog czy si w celu wsplnego wykonywania okrelonych zada. Po wtargniciu na tyy przeciwnika tj. z reguy na tyy ugrupowania batalionu w odniesieniu do oddziaowego oddziau wydzielonego i na tyy ugrupowania brygady w odniesieniu do oddziau wydzielonego zwizku taktycznego, rozpoczyna si kolejna faza, tzn. wykonywanie nakazanego zadania bojowego. Jednym z zada wykonywanych z zasady przez oddziay rajdowe, a rzadziej przez oddziay wydzielone, jest zwalczanie manewrowych obiektw przeciwnika. Cechy charakterystyczne obiektw narzucaj pewn specyfik zwalczania kadego z nich. Zwalczanie rodkw raenia to przede wszystkim ich niszczenie. Z kolei zwalczanie stanowisk dowodzenia nie zawsze moe polega na ich fizycznym niszczeniu, czsto wystarczy jedynie ich nkanie, zmuszanie do zmiany miejsca rozmieszczenia lub naruszanie wystpujcych powiza w systemie informacyjnym; zwalczanie elementw systemu logistycznego nierzadko obejmuje rwnie zdobywanie okrelonych zasobw materiaowych. Niezalenie jednak od rodzaju obiektu podstawowymi skadnikami dziaa oddziau rajdowego w ramach ich walki s: wczesne zlokalizowanie obiektu i nastpnie cige ledzenie go do czasu wykonania uderzenia; w miar skryte i szybkie podejcie w rejon rozmieszczenia obiektu lub na drog jego przemieszczania si; wykonanie byskawicznego i zaskakujcego uderzenia (napadu ogniowego); szybki odskok z miejsca akcji i przystpienie do wykonywania kolejnego zadania. Biorc pod uwag gboko zadania bojowego oddziaw rajdowych zwizku taktycznego (oddziau), naley uzna, e typowymi obiektami przeciwnika zwalczanymi przez te oddziay bd: artyleria na stanowiskach ogniowych (rakietowa, lufowa, modzierze), stanowiska dowodzenia, stacje i posterunki radiolokacyjne, obiekty systemw rozpoznawczych i broni precyzyjnej, baterie rakiet przeciwlotniczych itp. Pododdziay artylerii oraz wojsk rakietowych nale do obiektw zwalczanych w pierwszej kolejnoci. Rozmieszczenie artylerii w ugrupowaniu bojowym wskazuje, e oddzia rajdowy moe j zwalcza natychmiast po wejciu do dziaa. O sposobach zwalczania stanowisk (rejonu) systemw rozpoznawczo - uderzeniowych decydowa bd gwnie moliwoci ich rozpoznania, skrytego podejcia czogw i bojowych wozw opancerzonych . Wane jest take wczeniejsze wysyanie grup rajdowych na moliwe kierunki odejcia z zagroonego rejonu oraz szybkie wykonanie ponownego uderzenia.

135

Oddziay wydzielone (rajdowe) mog zwalcza stanowiska dowodzenia szczebla taktycznego, a niekiedy operacyjnego i rozmieszczone w ich pobliu punkty kierowania uderzeniami lotnictwa oraz elementy logistyczne. Informacje o lokalizacji stanowiska dowodzenia dowdca oddziau wydzielonego (rajdowego) bdzie otrzymywa od swoich elementw rozpoznawczych lub ze sztabu zwizku taktycznego (oddziau), niekiedy z rozpoznania powietrznego. Informacje rozpoznawcze powinny gwnie dotyczy: rozmieszczenia si i rodkw ochrony, obrony przeciwlotniczej, miejsc rodkw cznoci, centrum dowodzenia, ldowiska migowcw, a take dogodnych kierunkw podejcia i ataku. Dowdca oddziau wydzielonego(rajdowego) ustala rubiee i kierunki ataku, czas i sposb ich osignicia oraz rejon zbirki po wykonaniu zadania i kierunek dalszego dziaania. Uderzenie poszczeglnych pododdziaw (grup rajdowych) powinno by poprzedzone udokadnieniem zadania w terenie, m.in. na podstawie wasnej obserwacji i kolejnych informacji otrzymywanych od elementw rozpoznawczych, a take zgrane z uderzeniami lotnictwa i ogniem artylerii. Podczas ataku na stanowisko dowodzenia dy naley do uchwycenia jecw, zwaszcza z centrum dowodzenia, dokumentw bojowych i wzorw rodkw uzbrojenia, cznoci itp. Niszczenie niewielkich pojedyczych obiektw typu stacjonarnego (np. baterii rakiet przeciwlotniczych, stacji, posterunku radiolokacyjnego) najczciej bdzie realizowane niejako "po drodze", natychmiast z chwil ich wykrycia. Zwykle bd one niszczone ogniem broni pokadowej elementw rozpoznawczych lub poszczeglnych grup rajdowych. Czstym sposobem zwalczania tych obiektw w razie ich przemieszczania moe by zasadzka ogniowa organizowana na drogach ich marszu. Poprzez zasadzk oddzia wydzielony (rajdowy) moe take skutecznie zwalcza niewielkie siy odwodowe przeciwnika. W zasadzie oddzia wydzielony powinien uchyla si od walki z odwodami, jeeli nie jest to jego gwnym zadaniem i nie zostao mu nakazane przez przeoonego w interesie si gwnych. Wynika to z faktu, e starcie z odwodem moe oznacza uwikanie si w walk uniemoliwiajc wykonywanie zadania gwnego. Gdy jednak do tej walki dojdzie to mona wyrni dwie fazy: nawizanie walki i walk z siami gwnymi odwodu. W pierwszej fazie chodzi o zapewnienie sobie jak najkorzystniejszych warunkw wprowadzenia do walki zasadniczych si gwnych oddziau. W dziaaniach takich decyduje szybko, zdecydowanie. Konieczne jest te zapewnienie sobie moliwoci natychmiastowego - w razie potrzeby zaprzestania walki, wyjcia z niej i oderwania si od przeciwnika. Niekorzystna i trudna sytuacja zaistnieje rwnie w razie koniecznoci pokonywania przez oddzia wydzielony kolejnych rubiey obronnych w gbi, przygotowanych i obsadzonych przez odwody. Jest to zadanie o duym znaczeniu taktycznym, a niekiedy i operacyjnym. Jego wykonanie umoliwi bowiem siom gwnym, rozwijanie natarcia w gb obrony przeciwnika bez potrzeby organizowania kolejnego przeamania.

136

Std na rozpoznanie tych rubiey i odwodw skierowany powinien by wysiek elementw rozpoznawczych rnych szczebli. Oddzia wydzielony powinien dy do uprzedzenia przeciwnika w zajciu istotnego dla dalszych dziaa odcinka rubiey obronnej. W tym celu naley przewidywa wysanie czci si (grupy rajdowej) do wczeniejszego uchwycenia i utrzymania takiego odcinka. Dowiadczenia wojenne dowodz, e przygotowane, lecz nie obsadzone rubiee obronne niemal nie wystpoway. W przyszoci, nawet w razie rozbicia odwodw, rubiee przygotowane w gbi bda obsadzane gwnie przez siy obrony terytorialnej i wojska wycofujce si z walki. Dlatego uprzedzi przeciwnika w penym tego sowa znaczeniu bdzie trudno. Dy raczej naley do uzyskania zaskoczenia szybkoci i skrytoci podejcia, si ognia i uderzenia oraz wykorzystaniem luk, przerw i odsonitych skrzyde w celu przeniknicia nawet niewielkich pododdziaw w gb rubiey obronnej. Efektem samodzielnego pokonywania kolejnej rubiey obronnej powinno by utworzenie w niej luk. W konkretnej sytuacji bojowej, w zalenoci od postawionego zadania, oddzia wydzielony moe opanowa i utrzymywa odcinek rubiey odwodw przeciwnika czci lub caoci si. W tym drugim wypadku bdzie to oznaczao zakoczenie aktywnych dziaa w ugrupowaniu przeciwnika. Due zastosowanie, podczas pokonywania kolejnych rubiey obronnych, powinny mie taktyczne desanty migowcowe i grupy desantowoszturmowe, co niewtpliwie uatwi wykonanie zadania przez oddzia wydzielony. Jego dowdca powinien utrzymywa sta czno z dowdc desantu, wzajemnie wymienia informacje o dziaaniu przeciwnika oraz uaktualnia uprzednio uzgodnione sposoby nawizania bezporedniej stycznoci bojowej. W miar moliwoci oddzia wydzielony powinien wspiera desant ogniem artylerii. Z chwil poczenia si obydwu tych elementw ugrupowania w zasadzie desant przechodzi w podporzdkowanie oddziau wydzielonego, wykonujc dotychczasowe zadania lub stanowic jego odwd. Wsplne dziaanie desantu taktycznego i oddziau wydzielonego znajdzie take szerokie zastosowanie podczas opanowywania i utrzymywania przepraw na przeszkodach wodnych. Jako powszechnie obowizujc regu stosuje si uycie desantw taktycznych i oddziaw wydzielonych w celu uchwycenia istniejcych staych przepraw na przeszkodach wodnych. Kocowym etapem dziaania oddziau wydzielonego jest poczenie si z siami gwnymi zwizku taktycznego (oddziau). Mona tutaj wyrni trzy warianty dziaania: obrona w opanowanym rejonie i czekanie na podejcie si gwnych; przebijanie si do wojsk wasnych; wycofywanie si z ugrupowania przeciwnika pod naporem jego si. Najczciej stosowany i najprostszy jest wariant pierwszy. Ma miejsce w warunkach, gdy wojska wasne z powodzeniem rozwijaj dziaania zaczepne. Trudniejsze, wymagajce wicej wysiku organizacyjnego, jest przebijanie si. Czsto bdzie prowadzone w sytuacji, gdy wojska wasne zostay zatrzymane i nie mog udzieli pomocy oddziaowi wydzielonemu (rajdowemu). Najtrudniejsze warunki zaistniej w razie koniecznoci koczenia dziaa

137

przez oddzia wydzielony wycofaniem si z ugrupowania przeciwnika z jednoczesnym opnianiem (powstrzymywaniem) jego uderze. Odbywa si to bdzie w ugrupowaniu przeciwnika, dlatego specyfik takich dziaa bdzie poczenie przebijania si z torowaniem sobie drogi wycofania. We wszystkich wariantach najbardziej newralgicznym momentem jest spotkanie dziaajcych dotd odrbnie zgrupowa i przekroczenie rubiey obronnej zajmowanej przez siy gwne. Konieczne jest tu zwaszcza zapewnienie maksymalnych warunkw bezpieczestwa, wykluczajcych wzajemne ostrzelanie si wojsk. W tym celu wyznacza si rubiee przerwania ognia, dokadnie okrela kierunki podchodzenia oddziau wydzielonego (lub si gwnych), okrela si rubiee i punkty spotkania (zasadnicze i zapasowe) oraz przewodnikw, ustala sygnay i znaki rozpoznawcze. Przedstawiona w tym podrozdziale problematyka uycia i dziaania oddziaw wydzielonych w zdecydowanej wikszoci odnosi si take do oddziaw rajdowych. Maj one oczywicie take swoj specyfik. Ley ona przede wszystkim w samej istocie tych elementw ugrupowania, ale take w zasadach ich uycia oraz sposobach dziaania. Specyfika oddziaw rajdowych - jako elementw ugrupowania wysyanych z oddziaw wydzielonych zarwno o charakterze operacyjnym jak i taktycznym - tkwi przede wszystkim w tym, e wszystkie fazy dziaania odbywaj si wewntrz ugrupowania przeciwnika. Oddziay rajdowe organizowane s z zasady zawczasu i przeznaczone przede wszystkim do wykonywania zada polegajcych na zwalczaniu si i rodkw przeciwnika, chocia mog take, podobnie jak oddziay wydzielone, opanowywa rne obiekty i utrzymywa je przez pewien czas w interesie pozostaych si. Specyfik odrniajc oddziay rajdowe od oddziaw wydzielonych jest to, e te pierwsze dziaaj na og w przestrzeni operacyjnej i maj w zwizku z tym do czynienia w znacznej mierze z nieco innymi obiektami, a ponadto czas ich dziaania w ugrupowaniu przeciwnika jest duszy ni czas dziaania oddziau wydzielonego. Musz w zwizku z tym co pewien czas odtwarza zdolno bojow, korzystajc z pomocy zgrupowania bazowego. Realizacja tego rodzaju przedsiwzi w ramach dugotrwaego utrzymywania ywotnoci w warunkach dziaania w ugrupowaniu przeciwnika jest charakterystyczna wanie dla oddziaw rajdowych. Natomiast ugrupowanie oraz sposoby wykonywania poszczeglnych zada czstkowych s w znacznej mierze podobne. Wrd si i rodkw zwalczanych w toku rajdw mona wyrni obiekty stae i manewrowe. O wiele bardziej skomplikowane jest zwalczanie tych drugich. Moe si ono odbywa metod zwalczania strefowego (zwalczanie obiektw w miar ich pojawiania si na kierunku rajdu) albo selektywnego tropienia (zwalczanie a do skutku jednego

138

obiektu przez dany element rajdowy). Gwnymi formami taktycznymi w takich dziaaniach bd napady i zasadzki oraz atak. W tym drugim przypadku przed planowanym atakiem wojska rakietowe i artyleria oraz lotnictwo wykonuj uderzenia ogniowe na wyznaczone obiekty. 5.4. Dziaania powietrznodesantowe i desantowoszturmowe stota desantu powietrznego polega na przetransportowaniu na terytorium przeciwnika wybranych elementw wojsk ldowych za pomoc si i rodkw powietrznych. Ich rola sprowadza si do przewiezienia wydzielonych oddziaw (pododdziaw) w rejon desantowania i wysadzenia ich. Po wykonaniu tego zadania rodki powietrzne wracaj do rejonw bazowania w ugrupowanie wojsk wasnych, a wojska desantowane prowadz na tyach przeciwnika dziaania bojowe. Desant powietrzny wysadzany jest z reguy na obszarze zajtym przez przeciwnika, a jego zadania mog by nastpujce: - niszczenie wanych obiektw (stanowisk dowodzenia, elementw systemw rozpoznawczo - uderzeniowych, itp.); - opanowanie i utrzymanie do czasu podejcia wojsk wasnych przyczkw, przepraw i obiektw dogodnych do przepraw przez przyczkw, przepraw i obiektw dogodnych do przepraw przez szerokie przeszkody wodne, przeczy grskich, cianin i innych newralgicznych rejonw; - opanowanie i utrzymanie lotnisk; - izolowanie pola walki od dopywu kolejnych si przeciwnika i dowozu rodkw materiaowych ; - zamknicie, wsplnie z wojskami nacierajcymi piercienia okrenia wok zgrupowania przeciwnika; od frontu,

- osona (obrona) samodzielnych kierunkw i rejonw, luk i otwartych skrzyde wojsk wasnych. Zadania te bd realizoway desanty operacyjne, bd taktyczne organizowane z etatowych si zwizku taktycznego (oddziau) desantowoszturmowego. Taktyczne desanty migowcowe organizowane s przede wszystkim z si etatowych oglnowojskowych zwizkw taktycznych (oddziaw) i wysadza si je na ich korzy. Gboko ldowania desantw bdzie zrnicowana. Rny bdzie te czas prowadzenia przez nie dziaa. Najgbiej w ugrupowaniu przeciwnika - do kilkudziesiciu kilometrw od rubiey stycznoci wojsk mog ldowa desanty spadochronowe. Na mniejsz gboko, w taktycznej strefie przeciwnika, bd ldoway desanty migowcowe. Dziaania desantowoszturmowe s to dziaania skadajce si z odrbnych akcji desantowych i akcji szturmowych. Jest to suma

139

wykonywanych w rnym miejscu lub czasie desantw powietrznych i uderze powietrznoszturmowych. W przyszoci istotn rol bd odgrywa dziaania oddziaw (zgrupowa) lub grup desantowoszturmowych. Bd to doranie organizowane elementy ugrupowania operacyjnego (bojowego) skadajce si z rnych migowcw oraz pododdziaw oglnowojskowych, wzmocnionych innymi siami i rodkami, przeznaczonych do wykonania zadania metod szturmu powietrznego. Liczy si jednak naley, e w skali operacyjnej dziaania tego typu bd z zasady prowadzi etatowe oddziay i pododdziay desantowoszturmowe, a na szczeblach taktycznych doranie organizowane ze skadu zwizku taktycznego (oddziau) grupy desantowoszturmowe w sile do pododdziau piechoty na migowcach. W zalenoci od wymaga pola walki, form dziaa oraz moliwoci bojowych oddziay (zgrupowania) i grupy desantowoszturmowe mog wykonywa takie zadania, jak: - poszukiwanie lotniczych; i niszczenie rodkw rakietowo - artyleryjskich i

- wykrywanie i paraliowanie systemu informacyjnego, rozpoznania i kierowania; - poszukiwanie i niszczenie pododdziaw migowcw na ldowiskach oraz sprztu i urzdze systemw rozpoznawczo - uderzeniowych; - lokalizowanie i opanowanie skadw broni (amunicji specjalnej) oraz niszczenie obiektw i urzdze logistycznych; - zdobywanie nowych rodzajw uzbrojenia i sprztu bojowego oraz wanych dokumentw bojowych przeciwnika; - izolowanie i obezwadnianie odwodw specjalnych i desantw powietrznych przeciwnika; - uprzedzenie przeciwnika w opanowaniu wanych rejonw lub rubiey oraz utrzymanie ich do czasu podejcia wojsk wasnych; - walka ze zgrupowaniami wojsk przeciwnika, zwaszcza ze zgrupowaniami powietrznoszturmowymi (desantowoszturmowymi). Wojska desantowoszturmowe stanowi struktury etatowo stae, w peni samodzielne oraz doranie organizowane. Struktury organizacjne samodzielnych wojsk desantowoszturmowych (oddzia, pododdzia) charakteryzuj si, w odrnieniu od doranie organizowanych zgrupowa (grup), posiadaniem wasnego lotnictwa wojsk ldowych. Podczas przerzutu powietrznego si na tyy przeciwnika potrzebna jest niezbdna ilo rodkw transportu powietrznego. Podstawowym rodkiem na szczeblach operacyjno-taktycznych s migowce transportowe. Ich udwig nie pozwala na transportowanie czogw, bojowych transporterw opancerzonych, dlatego te przerzuty wojsk w tej skali polegaj przede wszystkim na desantowaniu pododdziaw (oddziaw) wykorzystanych jako taktyczne desanty migowcowe oraz

140

zgrupowa i grup desantowoszturmowych. Przykadowo do przerzutu wojsk w sile wzmocnionej kompanii potrzebne s 4 migowce transportowe Mi-6 lub 10 migowcw Mi-8. Przerzut kompanii moe odbywa si take w ugrupowaniu mieszanym, na przykad z uyciem 3 migowcw Mi-6 i 3 migowcw Mi-8. Z kolei siy wzmocnionego batalionu piechoty mog by przerzucane na 20 migowcach Mi-6 lub 40 migowcach Mi-8. Kadorazowo naley przyjmowa zasad, e na kade 5 migowcw transportowych powinien przypada przynajmniej 1 migowiec osony. Podczas przerzutu wojsk, szczeglnie za pomoc migowcw, trasa przelotu powinna by tak dobrana, aby prowadzia nad terenem lesistym, trudno dostpnym i sabo obsadzonym przez przeciwnika lub wykazujcym ma aktywno bojow. Powinna by przy tym wzgldnie prosta i przebiega nad wyranymi obiektami orientacyjnymi. Pasy przelotu (trasy) wybiera si na kierunkach najsabszej obrony przeciwlotniczej przeciwnika i tam, gdzie warunki terenowe umoliwiaj przelot na maych i bardzo maych wysokociach. W pobliu korytarza przelotu naley obezwadni rodki przeciwlotnicze. Do wykonania lotu migowcami wyznacza si nastpujce punkty nawigacyjne : wyjciowy punkt (rubie) trasy (WPT), punkty kontrolne (PK) na trasie lotu umiejscowione co kilkanacie kilometrw, punkty zmiany kierunku lotu (PZK), rubie (punkty) bojowego rozejcia (PBR) i kocowe punkty trasy (KPT) okrelajce zwykle rubie szturmu. Pytania kontrolne: 1. Jakie siy zwizku taktycznego i oddziau oraz w jakich sytuacjach mog prowadzi dziaania bojowe w ugrupowaniu przeciwnika? 2. Przedstawi cel i sposb dziaania w ugrupowaniu przeciwnika. 3. Jakie czynniki powinien bra pod uwag dowdca przy organizowaniu taktycznego oddziau wydzielonego? 4. Jakie s zasadnicze rnice midzy oddziaem wydzielonym a oddziaem rajdowym? 5. Omw rol migowcw w materializowaniu si koncepcji powietrznoldowych dziaa bojowych.

Rozdzia VI. PRZEMIESZCZANIE I ROZMIESZCZANIE WOJSK Po zakoczeniu lektury tej czci podrcznika Czytelnik powinien potrafi: 1. Zdefiniowa pojcia dotyczce przemieszczania i rozmieszczania wojsk. 2. Wyrni czynniki wpywajce na organizacj i prowadzenie marszu. 3. Opisa organizacj marszu i przewozu wojsk transportem kolejowym. 4. Opisa specyfik marszu w terenie lesistym i zim. 5. Wymieni zalety i wady transportu kolejowego. 6. Wymieni i omwi czynniki rzutujce na rozmieszczanie wojsk. przewidywanych koncepcjach organizacji i prowadzenia dziaa taktycznych na obszarze kraju niebagateln rol odgrywaj przemieszczenia i rozmieszczenia wojsk. Obok obrony i natarcia stanowi one jedn z zasadniczych czci tworzcych dziaania taktyczne. Celem oglnym przemieszczania jest umiejtne zblienie si do przeciwnika i przyjcie odpowiedniego ugrupowania, natomiast rozmieszczanie wojsk ma zagwarantowa waciwe bytowanie i odtwarzanie zdolnoci bojowej oraz uniknicie niespodziewanych napadw ze strony przeciwnika przy penej gwarancji swobody manewru. 6.1. Zasady oglne marszu Marsz jest to zorganizowane przemieszczanie wojsk na wasnych rodkach transportu do wyznaczonego rejonu lub na rubie walki, z zachowaniem zdolnoci do wykonywania zada bojowych. Std te celem marszu jest osignicie przez wojska nakazanego rejonu lub rubiey w odpowiednim czasie i penej gotowoci do prowadzenia walki. Marsz podporzdkowany jest stworzeniu w odpowiednim miejscu i czasie przewagi, uzyskaniu zaskoczenia i przejciu inicjatywy. W zalenoci od kierunku przemieszczania, w stosunku do rubiey stycznoci z przeciwnikiem, marsze dzielimy na: - dofrontowe (czoowe); - rokadowe (boczne); - odfrontowe. Natomiast uwzgldniajc rodki transportu wykorzystane podczas marszu, dzielimy go na: - piesze; - odbywane na rodkach transportu (koowe, gsienicowe, mieszane);

142

- kombinowane (piesze i na rodkach transportu). Moliwoci osignicia celu marszu oraz jego wykonywanie podczas dziaa wojennych odbywa si w nader zoonych warunkach. Nowoczesne rodki i systemy rozpoznania oraz raenia, a take przewidywany charakter ogniowo-elektroniczny i powietrzno-ldowych dziaa oznacza midzy innymi oddziaywanie na du gboko i wykonywanie precyzyjnych uderze, zarwno na maszerujce wojska, jak rwnie newralgiczne elementy systemu komunikacyjnego. Obecnie marsz to swoiste "przedzieranie si" do okrelonego rejonu (rubiey) przy cigym deniu do utrzymania i zachowania gotowoci bojowej. Marsz powinien by wykonywany w sposb rozrodkowany, skrycie i szybko, z zasady w nocy lub w innych warunkach ograniczonej widocznoci. Oczywicie w razie potrzeby, zwaszcza w czasie prowadzenia dziaa taktycznych oraz na gbokich tyach wasnych, moe by wykonywany take w dzie. Z uwagi na warunki wykonywania moemy wyodrbni marsze: - przed wybuchem wojny (w okresie zagroenia wojennego); - w pocztkowym okresie wojny; - w toku trwania dziaa wojennych. Najdogodniejsze warunki do wykonywania marszu istniej przed wybuchem wojny (w okresie zagroenia wojennego). W tej sytuacji ruch wojsk bdzie koordynowany zgodnie z centralnym planem przegrupowania operacyjnego si zbrojnych. Do zabezpieczenia marszu bd angaowane siy ukadu militarnego (zwaszcza wojsk inynieryjnych i komunikacji wojskowej) i pozamilitarnego. Wykonywane bd take przedsiwzicia w ramach wiadcze osobowych i materiaowych. W tych warunkach marsz bdzie przebiega wedug ustalonego harmonogramu z uwzgldnieniem minimalnego wysiku ludzi i uycia rodkw materiaowych oraz sprztu bojowego. Skomplikowane warunki istnie bd podczas wykonywania marszu w pocztkowym okresie wojny (w okresie rozpoczcia konfliktu i przestawienia gospodarki okresu czasu pokoju na czas wojny), szczeglnie w razie uycia broni precyzyjnej, o wzmocnionej sile raenia. Niezalenie od linii stycznoci wojsk, przeciwnik moe ponadto oddziaywa na maszerujce wojska lotnictwem, grupami dywersyjno-rozpoznawczymi, pododdziaami desantowoszturmowymi. W miar zbliania si do linii frontu wzronie zagroenie dziaaniem desantw powietrznych i ldowych zgrupowa uderzeniowych. Jeszcze bardziej zintensyfikuj si trudnoci wykonywania marszu w toku trwania wojny. W wyniku systematycznego oddziaywania lotnictwa, rodkw walki elektronicznej i innych rodkw o wzmocnionej sile raenia mog powstawa trudnoci w utrzymywaniu nakazanego harmonogramu marszu. Zaistnieje potrzeba obejcia zniszczonych obiektw drogowych, usuwania szkd spowodowanych w wyniku uderze przeciwnika. Czsto torowanie i wykonywanie obej bdzie jedynym rozwizaniem

143

przywracajcym pynno marszu. Szczeglnie skomplikowana sytuacja powstanie w razie uycia rodkw precyzyjnego raenia lub broni niekonwencjonalnej, ktra moe spowodowa zniszczenia drg i urzdze systemu komunikacyjnego. Powstan wwczas trudne do pokonania zaway, poary, a przede wszystkim strefy skae wraz ze skaeniami toksycznymi rodkami przemysowymi. Konieczno obchodzenia rejonw uznawanych za nieprzekraczalne wydua bdzie drogi, tym samym powstan opnienia i zakcenia w planach marszu. W wielu wypadkach wojska zmuszone bd do uycia etatowych si i rodkw do odbudowy zniszczonych urzdze lub wykonania drg obejcia. Wczeniejsze zuycie rodkw materiaowych, bdzie wymagao zaplanowania dodatkowego uzupeniania. Bezporednie uderzenia na maszerujce kolumny oraz oddziaywania grup dywersyjnorozpoznawczych spowodowa mog straty w stanie osobowym i sprzcie, co obniy poziom zdolnoci bojowej, ktry naley odtworzy w rejonach wyjciowych i bdzie rwnie wymaga dodatkowego czasu i wiadcze. Intensywno oraz charakter oddziaywania przeciwnika na maszerujce kolumny bdzie rna, mona jednak z duym stopniem prawdopodobiestwa oczekiwa wzmoonej jego aktywnoci w czasie przekraczania przeszkd wodnych, pokonywania duych kompleksw lenych, wzw drg oraz obszaru w ktrym praktycznie istnieje "jedna droga". Uwzgldniajc powysze utrudnienia z jakimi prawdopodobnie przyjdzie zmaga si dowdcy nasuwa si jeden zasadniczy wniosek, a mianowicie ju od samego pocztku planowania marszu naley przewidywa odpowiednie rodki zaradcze niwelujce skutki oddziaywania przeciwnika. Zawsze bowiem dotrzymanie terminu dotarcia do wyznaczonego rejonu lub na nakazan rubie przy zachowaniu gotowoci bojowej powinno by celem nadrzdnym przyjmowanych rozwiza i podejmowanych decyzji. 6.2. Moliwoci marszowe Zdolno do pokonania odlegoci na wasnych rodkach transportowych w cile okrelonym czasie i przy zachowaniu gotowoci bojowej okrela si mianem moliwoci marszowych. Gwnymi czynnikami wypywajcymi na nie s: - stopie (intensywno) i rodki oddziaywania przeciwnika; - waciwoci manewrowe i eksploatacyjne sprztu bojowego i rodkw transportowych oraz ich stan techniczny; - stan drg, warunki terenowe i meteorologiczne; - przygotowanie wojsk do marszu, fizyczna kondycja, wyszkolenie kierowcw i mechanikw; - zabezpieczenie marszu.

144

Moliwoci marszowe rzutuj na wiele kwestii zwizanych z wykonywanym marszem. Najistotniejsze s jednak: - rednia prdko marszu; - odlego (zasig) marszu dziennego (dobowego); - oglny czas marszu. Zwizkowi taktycznemu wyznacza si drogi lub pas marszu, ktrego szeroko powinna umoliwia wybr co najmniej 2-3 drg oraz zapewnia wykonanie manewru w celu pokonania stref zakae, rejonw zniszcze, zatopie i zapr inynieryjnych. Natomiast oddziaowi wyznacza si drog (drogi) marszu, ktra nie powinna przebiega przez due miejscowoci, wzy kolejowe i cianiny terenowe, mogce by celami dla uderze rakietowych, artylerii i rodkw napadu powietrznego przeciwnika. Odchodzc od krpujcych dowdcw norm na og nie okrela si szerokoci pasa marszu. W zamian za to formuuje si okrelone wymogi pod ktem przebiegu poszczeglnych drg marszu. Powinny one znajdowa si w pewnym oddaleniu, wynikajcym z zagroenia, a take gwarantowa moliwo wykonania nieodzownego manewru. Znaczcy wpyw przy wyborze i ustalaniu iloci drg dla maszerujcych wojsk maj moliwoci usamodzielnienia poszczeglnych zgrupowa siami i rodkami zabezpieczajcymi ruch w postaci oddziaw zabezpieczenia ruchu lub oddziaw torujcych. Dlatego w przewidywaniu wejcia zwizku taktycznego do walki powinno si wyznaczy nie mniej ni dwie drogi gwne, natomiast w marszu na du odlego, trwajcym ponad jedn dob bez zagroenia zetknicia si z naziemnym przeciwnikiem, jedn lub dwie drogi. Odlego midzy drogami marszu nie powinna by mniejsza ni 5 km. Warto powysza, na podstawie uzyskanych dowiadcze w konfliktach zbrojnych, gwarantuje z duym prawdopodobiestwem pozbawienie moliwoci poraenia dwch kolumn wykonujcych marsz rwnolegle. Oddzia zazwyczaj wykonuje marsz w skadzie zwizku taktycznego, jednak coraz czciej, szczeglnie przed wybuchem lub w pocztkowym okresie wojny moe maszerowa samodzielnie. Z zasady wyznacza si dla niego jedn drog marszu. Jeli zostanie wzmocniony i marsz wykonuje na czele si gwnych zwizku taktycznego, wskazane jest aby otrzyma dwie drogi. Natomiast oddziaowi, ktry w toku marszu dziaa jako oddzia wydzielony wyznacza si kierunek dziaania. Szeroko pasa marszu, iloci drg s rwnie uzalenione od sposobu dokonania podziau si i rodkw gwarantujcych zachowanie cigoci dowodzenia. Odmienna konfiguracja elementw ugrupowania o charakterze czworokta zamykajca si w odniesieniu do zwizku taktycznego od 150-180 km2 w podstawowych rodzajach walki, w ktrych odlegoci midzy elementami dowodzenia nie przekraczaj 15-20 km, w marszu zmienia si w konfiguracj ugrupowania linearnego dochodzc do

145

100-130 km dla kolumn maszerujcych po dwch drogach kada (po jednej drodze dochodzca do 250 km). Wwczas odlegoci pomidzy elementami dowodzenia przekraczaj moliwoci zasigu rodkw cznoci. Problem ten musi by ju od samego pocztku organizowania marszu uwzgldniany przez dowdcw danych szczebli. W szerokim zakresie naley midzy innymi wykorzystywa cywilne rodki cznoci. Przed rozpoczciem marszu powinno dy si do przeprowadzenia rekonesansu drg (pasa) marszu dla ustalenia stanu droni, mostw, dogodnych miejsc dla przepraw oraz wytyczenia kierunkw budowy obej czy drg na przeaj. W ramach rekonesansu naleaoby rwnie rozpozna miejsca czy obszary zapr, rejonw niszcze, poarw, zatopie oraz stref prawdopodobnych skae rodkami przemysowymi. Do tych przesiwzi mona wykorzysta etatowe rodki rozpoznawcze oraz eskadr migowcw cznikowych. Naley jednak pamita, e prowadzenie rekonesansu nie zawsze bdzie moliwe. Dlatego te w okresie pokoju powinny by gromadzone dane o stanie drg i obiektach wraz z ca sieci wodn w bankach informacji, ktre przy wykorzystaniu techniki komputerowej uatwi zarwno wybr drg marszu, jak i przyjcie waciwego ugrupowania marszowego. Do celw kierowania marszem wyznacza si lini wyjciow (punkt wyjciowy) i linie wyrwnania oraz ustala si czas przejcia przez nie czoa kolumn. Linie wyjciowe okrela si wwczas gdy zwizki taktyczne (oddziay) wykonuj marsz po wicej ni jednej drodze. Punkt wyjciowy wyznacza si dla pododdziaw, oddziaw, a wyjtkowo dla zwizku taktycznego gdy marsz wykonywany bdzie po jednej drodze. Przy organizowaniu marszu spotykamy si ze zjawiskiem, i dla mniejszych pododdziaw bdzie wyznaczany punkt wyjciowy, ktry w ramach zwizku taktycznego bdzie tworzy ich zbir - lini wyjciow. Odlego linii wyjciowej (punktu wyjciowego) od rejonu rozmieszczenia powinna umoliwi sformowanie kolumny marszowej wzmocnionego batalionu i gwarantowa uzyskanie zakadanego tempa marszu, rednio odlego ta bdzie wynosi okoo 5 km. W wypadku rozpoczcia marszu bezporednio z garnizonw lini wyjciow (punkt wyjciowy) wyznacza si w odlegoci gwarantujcej sformowanie kolumny organicznie dyslokowanemu pododdziaowi lub oddziaowi i moe wwczas wynosi okoo 20-30 km. Wielko ta moe ulec zmniejszeniu jeli marsz zostanie poprzedzony wykonaniem czynnoci zwizanych z przemieszczaniem w ramach poprawy pooenia, realizujc przedsiwzicia osigania wyszych stanw gotowoci bojowej. Linie wyrwnania wyznacza si w celu sprawnego regulowania tempa marszu wojsk przemieszczajcych si po kilku rwnolegych drogach.

146

Ich liczba i pooenie powinny by cile zwizane z planowanymi postojami, a take charakterystycznymi rubieami (obiektami) terenowymi, przebiegajcymi prostopadle do osi marszu. Linie wyrwnania wyznacza si w odstpach kilku godzin marszu, rednio nie czciej ni co 2-4 godziny. W miar moliwoci okrela si je w taki sposb, aby odlegoci midzy nimi na poszczeglnych drogach byy jednakowe. Naley unika wyznaczania ich na rzekach, przeczach i w miejscowociach. Oddalenie ich od tych newralgicznych rejonw ma swoje wieloaspektowe uzasadnienie. Po pierwsze - bd to obiekty, w ktrych najmniejszymi siami przeciwnik moe osign jak najwiksze efekty niszczenia i obezwadniania maszerujcych kolumn. Po drugie - zawsze bdzie w nich kanalizowanie ruchu, co wpynie na zwolnienie tempa marszu i narastanie iloci rodkw za nimi, a rozciganie i gwatowne przyspieszanie tempa marszu przez rodki, ktre ju pokonay ten newralgiczny punkt (rejon). Kolumny w tych momentach bd poruszay si rnymi prdkociami, co przy braku koordynacji zakci rytm marszu. Tym samym nie powinny stawa si punktami obliczeniowymi tempa marszu albowiem najczciej bd to wyniki faszywe . Natomiast zjawisko to powinno by uwzgldniane przy kalkulacji marszu. Po trzecie - naley unika dzielenia organicznych elementw ugrupowania marszowego punktami (rejonami), ktrych pokonanie powoduje naturalny podzia si i rodkw i w razie ataku pozbawia moliwoci uycia caego potencjau bojowego. Struktury i wyposaenie pododdziaw, oddziaw i zwizkw taktycznych w sprzt koowy i gsienicowy sprawio, e najczciej mamy do czynienia z kolumnami mieszanymi. Rzadziej bd wystpoway tylko kolumny koowe lub gsienicowe. Jako jednorodne najczciej bd maszeroway niewielkie pododdziay. redni prdko marszu, dla caej doby jej trwania (w nocy i w dzie) oblicza si dzielc dugo drogi przez czas trwania marszu (bez uwzgldniania czasu postoju). Przyjmuje si nastpujce rednie prdkoci marszu: - dla kolumn pieszych - dla kolumn gsienicowych - dla kolumn koowych - dla kolumn mieszanych - do 5 km/h - do 30 km/h - do 40 km/h - do 30 km/h.

We wszelkich kalkulacjach marszowych przyjmuje si zawsze tempo marszu rodkw najwolniejszcyh. W grach, lesie, terenie lesistojeziornym, w zimie oraz innych niekorzystnych warunkach utrudniajcych marsz jego rednia prdko ulegnie powanemu obnieniu i moe wynosi: - dla kolumn pieszych - dla kolumn gsienicowych - dla kolumn koowych - dla kolumn mieszanych - 0,3-2 km/h - 10-20 km/h - 10-20 km/h - 10-20 km/h.

147

Odlego marszu dobowego ustala si na podstawie redniej prdkoci marszu, eksploatacji pojazdw mechanicznych i dopuszczalnego wysiku fizycznego ludzi w wymiarze 10-12 godzin.

Dlatego te przyjmujc 10 godzin efektywnego marszu przy redniej prdkoci dla poszczeglnych rodzajw kolumn rednie dobowe odlegoci przyjmuje si: - dla kolumn pieszych - dla kolumn koowych - do 50 km - do 400 km. - dla kolumn gsienicowych i mieszanych - do 300 km W grach, terenie lesisto-jeziornym, zimie oraz w innych niekorzystnych warunkach utrudniajcych marsz, odlego przebyta w cigu doby marszu moe wynosi: - dla komun pieszych - dla kolumn gsienicowych, mieszanych i koowych - 3-20 km - do 200 km.

W celu zachowania zdolnoci fizycznej ludzi, sprawdzenia stanu technicznego pojazdw mechanicznych i usunicia uszkodze, uzupenienia materiaowego oraz uporzdkowania kolumn organizuje si odpoczynki i postoje. Odpoczynki (postoje) organizuje si w rejonach (na drogach marszu) speniajcych warunki obrony przed rodkami raenia, zapewniajcych maskowanie wojsk, majcych wystarczajc liczb uj wody oraz - w miar moliwoci - bdcych w strefie osanianej przez wojska obrony powietrznej. Postoje jednogodzinne organizuje si po kilku godzinach marszu, rednio powinny one by zaplanowane co 2-4 godziny. Przeznaczone s dla kierowcw i zag na sprawdzenie stanu technicznego pojazdw mechanicznych i sprztu bojowego. W czasie postojw jednogodzinnych wojska zatrzymuj si po prawej stronie drogi zachowujc ustalone odlegoci midzy pododdziaami i oddziaami. Postoje dwugodzinne organizuje si w drugiej poowie marszu dobowego. S one przeznaczone na spoycie posiku i odpoczynek onierzy, sprawdzenie stanu technicznego pojazdw, usunicie wykrytych niesprawnoci, dotankowanie paliwa i ewentualne uzupenienie rodkw materiaowych. W czasie postoju dwugodzinnego wojska, w zalenoci od warunkw terenowych, zjedaj z gwnych drg marszu i rozmieszczaj si kolumnami pododdziaowymi wzdu bocznych drg, utrzymujc gotowo do dalszego marszu. Odpoczynek dzienny (nocny) organizuje si po wykonaniu kadego marszu dobowego. Powinien umoliwia regenracj si onierzy, spoycie posikw (w tym gotowanego), uzupenienie paliwa, sprawdzenie uzbrojenia

148

i sprztu oraz obsug techniczn pojazdw. rednio czas trwania odpoczynku moe wynosi 6-10 godz. Czas i rodzaj postojw (odpoczynkw) ustalaj dowdcy w zalenoci od sytuacji oraz zada, jakie oczekuj wojska po wykonaniu marszu. Przyjmujc okrelone dane czasowe rozliczenie marszu dobowego bdzie mona przedstawi nastpujco: - marsz (efektywny czas jazdy) - jeden postj dwugodzinny - odpoczynek dzienny (nocny) - 10-12 godz. - 2 godz. - 10- 16 godz. - dwa-cztery postoje jednogodzinne - 2- 4 godz.

Przy obecnych zaoeniach organizowania i prowadzenia ewentualnych operacji na obszarze kraju mona przewidywa, e marsz nie powinien trwa duej ni 2-3 doby. Tym samym postoje jednogodzinne, dwugodzinne i odpoczynki gwarantuj w peni realizacj przedsiwzi w nich zaplanowanych. Mog by jednak przypadki, gdy ze wzgldw organizacyjnych marsz przekroczy cigo trwania trzech db, wtedy wskazanym byoby zaplanowa odpoczynek dobowy, w ktrym powinna zosta przywrcona zdolno bojowa wojsk. Rejony dziennych (nocnych), ewentualnie dobowych odpoczynkw rozpoznaje si zawczasu pod wzgldem inynieryjnym, skae i epidemiologicznym. Wprowadzane wojska rozmieszczaj si wedug zasad obowizujcych w rejonach zerodkowania. Kady pojazd, wz bojowy, pododdzia zajmuje miejsce, ktre gwarantuje szybkie opuszczenie i sformuowanie kolumny marszowej. W rejonach tych urzdza si ukrycia dla ludzi i sprztu oraz organizuje si obron i sub porzdkowoochronn, zgodnie z zadaniami jakie wojska wykonuj w rejonach rozmieszczania i na postojach. Pododdziay przeciwlotnicze rozwijaj si na stanowiskach ogniowych. Rejony odpoczynku naley wybiera w miejscach gdzie realnym jest wykorzystanie stacjonarnych baz obsugowych np. warsztatw naprawy sprztu. Wspdziaajc z siami ukadu pozamilitarnego trzeba rwnie dostrzega moliwo skorzystania z bazy szpitalnej (leczniczej), miejsc zbiorowego ywienia (orodki wczasowo-wypoczynkowe) itp. wiadczenia osobowe, jak i materiaowe, wkomponowane w cao trwania marszu wydatnie pozwol wyduy czas posiadania wasnych zapasw materiaowych przez zwizek taktyczny (oddzia). 6.3. Ugrupowanie marszowe Rozmieszczenie kolumn na drogach, zapewniajce najlepsze wykonanie zadania, przy szybkim i sprawnym ich przemieszczaniu do nowych rejonw (rubiey) z zachowaniem gotowoci bojowej nazywamy ugrupowaniem marszowym.

149

Powinno ono zapewni wykonanie marszu w wyznaczonym czasie, rozwinicie wojsk w ugrupowanie przedbojowe i bojowe, rwnoczesne wprowadzenie do walki planowanej liczby rodkw ogniowych, zachowanie zdolnoci bojowej w razie wykonania przez przeciwnika uderze, dokonanie manewru na inne drogi marszu i utrzymanie cigoci dowodzenia. Jego ostateczna posta jest uzaleniona od nastpujcych determinantw: - w jakim okresie wykonywany jest marsz (przed wybuchem, w jej pocztkowej fazie, czy w toku trwania wojny); - rozmieszczenia oddziaw, pododdziaw w rejonie, z ktrego rozpoczyna si marsz; - rodzaju (charakteru) zadania czekajcego wojska po wykonaniu marszu; - odlegoci do linii stycznoci walczcych stron i charakteru dziaania przeciwnika; - dziaania ssiadw i oddalenia od jego pododdziaw; - liczby drg marszu, pory roku i czasu trwania oraz warunkw atmosferycznych. Ugrupowanie marszowe tworz: oddzia wydzielony (jeli si go wysya), ubezpieczenia marszowe, elementy rozpoznawcze, oddziay zabezpieczenia ruchu, kolumny si gwnych oraz kolumny oddziaw (pododdziaw) logistycznych. Podczas marszu przed wybuchem wojny ugrupowanie marszowe powinno zapewni przede wszystkim utrzymanie maksymalnej prdkoci marszu, swobod ruchu oraz bezporednie ubezpieczenie kolumn. Na og w siach gwnych wszystkie oddziay (pododdziay) maszeruj caoci organizacyjn. Mog by jednak tworzone kolumny - zgrupowania taktyczne, przewidziane do realizacji okrelonych zada bezporednio po wykonaniu marszu. W celu zapewnienia wyszego tempa marszu mona te sprzt o mniejszych prdkociach trakcyjnych przewozi na przyczepach niskopodwoziowych i z nich tworzy oddzieln kolumn. Podczas marszu, po wybuchu wojny, w miar zbliania si do linii frontu, ugrupowanie marszowe powinno zapewni warunki do nawizania walki, ktra czsto moe mie charakter boju spotkaniowego. Dlatego oddziay (pododdziay) powinny maszerowa z przewidzianymi dla nich rodkami wzmocnienia. W pierwszorzutowych oddziaach cz artylerii naley wydziela do elementw ubezpieczenia, a pozosta rozmieci na czole si gwnych. rodki przeciwpancerne celowo jest przemieszcza midzy awangard a siami gwnymi. Poszczeglne kolumny powinny mie zapewnion obron przeciwlotnicz etatowymi rodkami. Oddzia wydzielony maszeruje przed siami gwnymi, a jego zadaniem jest prowadzenie rozpoznania, uprzedzenie przeciwnika w opanowaniu dogodnych rubiey oraz utrzymania ich do czasu podejcia si

150

gwnych. Odlego dziaania od si gwnych powinna gwarantowa otrzymywanie danych o przeciwniku, stanie drg i charakterze rejonw do pokonania. rednio wynosi ona dla zwizku taktycznego do 70 km, a dla oddziau 40-50 km. Ubezpieczenia marszowe powinny zapewni cigy ruch kolumny si gwnych, uniemoliwi przenikanie elementw rozpoznawczych przeciwnika i stwarza dogodne warunki wejcia do walki. Dzieli si je na ubezpieczenia czoowe (awangardy, szpice czoowe), ubezpieczenia boczne (szpice boczne) i ubezpieczenia tylne (ariergardy, szpice tylne). Ubezpieczenia marszowe powinny rwnie zapewni czas na uaktualnienie (powzicie) decyzji do dalszych dziaa, stworzenie siom gwnym warunkw do bezkolizyjnego przyjcia ugrupowania bojowego i realizacji zadania przy penym wsparciu ogniowym. Stosownie do stopnia zagroenia ze strony przeciwnika naziemnego i powietrznego oraz prawdopodobiestwa spotkania si z nim, maszerujce wojska ubezpieczaj si awangard w marszu dofrontowym, ariergard w marszu odfrontowym, szpic boczn w marszu rokadowym (wzdu linii frontu). Awangarda (ariergarda) - na og w sile wzmocnionego batalionu dziaa na odlegoci okoo poow mniejszej ni oddzia wydzielony, rednio 20-30 km od ubezpieczanych wojsk. Najczciej awangarda bdzie tworzona na bazie wzmocnionego batalionu. Wzmocniona z reguy pododdziaem saperw, artylerii do ognia poredniego, artylerii przeciwlotniczej i obrony przeciwchemicznej bdzie w peni samodzielna w zakresie prowadzenia walki. Jeli oddzia maszeruje na czele si gwnych zwizku taktycznego po dwch drogach, na jednej ubezpiecza si awangard, a na drugiej szpic czoow. Po drodze ubezpieczonej przez awangard, ktra take wysya szpic czoow, maszeruj siy gwne. W wypadku gdy jest wysany oddzia wydzielony, siy gwne ubezpieczaj si od czoa szpic czoow, w sile pododdziau, najczciej wzmocnionej kompanii, dziaa ona w odlegoci rzdu 5-10 kilometrw od czoa si gwnych. Oddziay maszerujce w siach gwnych zwizku taktycznego, lecz nie na jego czele, ubezpieczaj si w razie zagroenia napadem przeciwnika naziemnego szpic czoow. Jest ona w sile od wzmocnionego plutonu do kompanii. Tego typu szpice czoowe dziaaj w odlegoci 2-3 km, lecz nie dalej ni na odlego wzrokow od czoa ubezpieczanych si. W wypadku zagroenia kolumn marszowych ze skrzyda organizuje si szpice boczne. Mog by wysyane przez awangard, jak i z kolumn si gwnych. Wykonuj one okresowo marsz po drodze rwnolegej do drogi gwnej, rednio w oddaleniu do 5 km. Ubezpieczaj zagroone kierunki, zajmuj i utrzymuj dogodne rubiee przez czas przemarszu si gwnych. W wypadku zagroenia od tyu lub podczas wykonywania marszu odfrontowego maszerujce wojska ubezpieczaj si ariergard lub szpic tyln. Skad, zadania i odlego dziaania tych elementw jest podobna do organizowanych w celu ubezpieczenia si od czoa.

151

Maszerujce oddziay (pododdziay) w tym i elementy ubezpieczenia marszowego, doranie wysyaj patrole czoowe (boczne, tylne) w sile do wzmocnionego plutonu. Czyni to z reguy na odlego do 3 km. Te z kolei ubezpieczaj si ubezpieczeniem bezporednim - druyn patrolow (czogiem), dziaajc w odlegoci wzrokowej, okoo 1-1,5 km. W czasie postojw i odpoczynkw elementy ubezpieczenia marszowego przejmuj zwykle zadania ubezpiecze postoju, ale mog by take zamienione lub wzmocnione. Dla zapewnienia przejezdnoci drg marszu, a w wypadkach koniecznych wykonania objazdw, czy przygotowania drg na przeaj, tworzy si oddziay zabezpieczenia ruchu. Formowane s one z pododdziaw inynieryjno-drogowych, niekiedy wzmacnianych pododdziaami innych rodzajw wojsk. W przewidywaniu wejcia do walki, oddzia zabezpieczenia ruchu, przemieszcza si zwykle za ubezpieczeniem marszowym. W oddziaach maszerujcych za innymi ten element ugrupowania marszowego znajduje si na czele si gwnych. Oddzia zabezpieczenia ruchu, ktrego cel dziaania jest jednoznacznie okrelony w nazwie, nie naley jednak traktowa jako jedyny element ugrupowania marszowego zajmujcy si zapewnieniem swobody ruchu. Marsz wykonywany na obszarze kraju bdzie rwnie zabezpieczony przez siy ukadu pozamilitarnego. Wanie one w gbi kraju bd odgryway priorytetow rol. Natomiast w sytuacjach wykluczajcych ich dziaanie i zaistnienie komplikacji drogowych w bliskim kontakcie z przeciwnikiem zadania zabezpieczenia ruchu powinny przej maszerujce wojska. Dla zapewnienia technicznej przekraczalnoci drg marszu, zwaszcza dla przygotowywania objazdw (w tym urzdzania drg na przeaj), w zwizku taktycznym i oddziaach, na bazie pododdziaw drogowo-mostowych wojsk inynieryjnych wspartych siami pododdziaw technicznych i innych rodzajw wojsk, tworzy si oddziay zabezpieczenia ruchu, ktre maszeruj za szpic czoow. W zwizku taktycznym (oddziale) przemieszczajcym si samodzielnie, oddzia zabezpieczenia ruchu maszeruje w ugrupowaniu awangardy (ariergardy) na jej czele, a w pozostaych przypadkach na pocztku si gwnych. W strefie operacyjnej (strategicznej) ugrupowania obronnego, oson techniczn drg marszu, wykorzystywanych przez przemieszczajce si zwizki taktyczne (oddziay), prowadzi bd zasadniczo siy ukadu pozamilitarnego, wojsk inynieryjnych szczebla nadrzdnego, komunikacji wojskowej i obrony terytorialnej. Za oson techniczn drg marszu w strefie taktycnej odpowiadaj gwnie wojska inynieryjne i komunikacji wojskowej. Oddziay zabezpieczenia ruchu zwizkw taktycznych (oddziaw), powinny by jednak w gotowoci do wykonania doranych zada wynikajcych z zaistniaej sytuacji. Niezalenie od wystpowania w ugrupowaniu oddziaw zabezpieczenia technicznej przekraczalnoci drg marszu spoczywa na wszystkich rodzajach wojsk. Do wykonania wynikajcych z tego zada

152

wykorzystuj one czogi z urzdzeniami spycharkowymi, mosty towarzyszce, pugi, dwigi i inny sprzt bdcy na ich wyposaeniu. Naley si liczy z tym, e w razie duych uszkodze drg, siy gwne bd coraz bardziej zblia si do oddziaw zabezpieczenia ruchu. Dlatego, aby nie spowodowa zatrzymania lub dezorganizacji marszu, powinny one dziaa nawet w czasie postoju lub odpoczynku si gwnych zwizku taktycznego (oddziau). Kolumny marszowe si gwnych rozczonkowuje si w gb, tworzc kolumny oddziaw i pododdziaw. Odlegoci midzy kolumnami maj zapewni swobod manewru i rozrodkowanie wzdu drogi marszu. Na czele kolumn si gwnych rozmieszcza si oddziay zabezpieczenia ruchu z zadaniem zapewnienia technicznej przekraczalnoci drg marszu. Odlegoci midzy oddziaami mog wynosi do 5 km, midzy pododdziaami (batalion, dywizjon) do 3 km, a midzy pojazdami do 50 m. W przewidywaniu wejcia do walki zwizku taktycznego (oddziau), na czele si gwnych maszeruj stworzone zgrupowania gwarantujce du si uderzeniow i pen autonomi dziaania. Ubezpieczenie stanowi awangarda, a na czele si gwnych maszeruje artyleria, za ni pododdziay czogw, stanowisko dowodzenia, pododdziay przeciwlotnicze i kolejne pododdziay zmechanizowane i pozostae siy. Z reguy artyleri rozdziela si pomidzy oddziay (pododdziay) si gwnych i oddzia wydzielony (awangard), dostrzegajc jednak konieczno tworzenia niezbdnego jej zgrupowania na czas wejcia do walki. Dlatego zasadnicza cz artylerii na og maszeruje na czele si gwnych w gotowoci do szybkiego rozwinicia i otwarcia ognia. Oddziay (pododdziay) artylerii przeciwpancernej i wojsk inynieryjnych (oddzia zaporowy) maszeruj pomidzy awangardami i siami gwnymi, w gotowoci do prowadzenia ognia z nieplanowych rubiey ogniowych oraz stawiania zapr minowych. Wikszo pododziaw wojsk inynieryjnych maszeruje z reguy z ubezpieczeniami czoowymi i czoowymi oddziaami dla zabezpieczenia ich rozwinicia i wejcia do walki z marszu. Oddziay rakiet przeciwlotniczych zazwyczaj maszeruj bateriami w skadzie si gwnych zwizku taktycznego w gotowoci do natychmiastowego rozwinicia i odparcia nalotw rodkw napadu powietrznego przeciwnika. Natomiast organiczne rodki oddziaw wydziela si czciowo do awangardy, a pozostae maszeruj podporzdkowane elementom ugrupowania marszowego, w gotowoci do walki z przeciwnikiem powietrznym w ruchu i podczas krtkich przystankw. Pododdziay wojsk obrony przeciwchemicznej maszeruj za czoowymi oddziaami si gwnych, zwykle na drodze gwnej. Cz ich elementw, szczeglnie rozpoznania skae, moe by przydzielana ubezpieczeniom czoowym.

153

Oddziay (pododdziay) logistyczne maszeruj samodzielnymi kolumnami za siami gwnymi w gotowoci do udzielenia pomocy medycznej, remontu i ewakuacji sprztu oraz zaopatrywania wojsk. rednio przyjmuje si, e elementy zwizku taktycznego nie powinny by oddalone dalej od si gwnych ni do 10 km, natomiast elementy logistyki oddziaw nie wicej ni do 3 km. W pododdziaach wszystkie kolumny logistyki znajduj si w jego ugrupowaniu. Jeli istnieje zagroenie ze strony przeciwnika naziemnego i moe doj do walki (boju) waciwym rozwizaniem jest wczenie do czoowych oddziaw elementw wzmocnienia logistycznego. Charakter zada oraz stan si i rodkw do walki zawsze bdzie czyni pododdziay logistyczne opacalnymi obiektami dla przeciwnika, dlatego obowizkiem kadego dowdcy jest tworzenie im elementw ubezpiecze najczciej z pododdziaw piechoty czy zmechanizowanych. Pododdziay zabezpieczenia eskadry migowcw maszeruj w skadzie kolumny stanowiska dowodzenia zwizku taktycznego. W zalenoci od sytuacji ugrupowanie marszowe zwizku taktycznego (oddziau) moe ulega zmianom. Ze wzgldw taktycznych, zwaszcza w przewidywaniu boju spotkaniowego, wojska powinny wykonywa marsz w kilku usamodzielnionych kolumnach. Kadorazowo jednak rozrodkowujc ugrupowanie wzdu frontu i gb nie naley dopuszcza do powstawania skupie, tworzenia opacalnych celw dla uderze broni precyzyjn. Ugrupowanie marszowe zawsze powinno by dostosowane do rozwoju sytuacji i odpowiada tworzonej koncepcji walki lub zajmowania i pobytu w nakazanym rejonie. 6.4. Wykonywanie marszu a pocztek marszu uwaa si moment przekroczenia czoem kolumny si gwnych linii (punktu) wyjciowej. Jej terminowe pokonanie zapewnia pynno ruchu oraz gwarantuje sprawne formowanie ugrupowania marszowego na poszczeglnych drogach. Kolumny oddziaowe (pododdziaowe) formuje si w rejonach rozmieszczenia. Stopniowo wyprowadza si je na drogi marszu z takim wyliczeniem czasowym, aby kada z kolumn po przekroczeniu linii (punktu) wyjciowej, moga si oddali na odlego rwn ustalonym odstpom midzy poszczeglnymi kolumnami marszowymi. Drogi marszu dzieli si na odcinki porzdkowo-ochronne. Na kady odcinek wyznacza si komendanta i pododdziay do penienia suby porzdkowo-ochronnej. Na odcinki trudne, kieruje si pododdziay techniczne oraz inynieryjne z niezbdnym sprztem. Na drogach podejcia do linii (punktu) wyjciowej, w rejonach zerodkowania i odpoczynku oraz na drogach podejcia i liniach rozwinicia w ugrupowanie bojowe rozwija si posterunki porzdkowo - ochronne. Na linii wyjciowej, liniach wyrwnania oraz przeprawach, przeczach grskich, w wskich przejciach i na wzach drogowych wystawia si wzmocnione posterunki

154

porzdkowo-ochronne. Wykorzystuje si do terytorialnej oraz siy ukadu pozamilitarnego.

tego

wojska

obrony

Suba porzdkowo-ochronna organizowana przez zwizek taktyczny (oddzia) musi uwzgldnia dziaalno odpowiednika tej suby systemu krajowego. W tym wypadku posterunki zwizku taktycznego (oddziau) w czasie przemarszu speniaj funkcj pomocnicz i podporzdkowuj si nadrzdnej roli posterunkw systemu krajowego. Wojskow sub porzdkowo-ochronn organizuje si siami etatowych pododdziaw regulacji ruchu oraz siami wyznaczonych i specjalnie przygotowanych pododdziaw oglnowojskowych. W czasie marszu wojska zobowizane s cile przestrzega ustalonego porzdku i dyscypliny, nakazanej prdkoci i odlegoci, zasad bezpieczestwa i maskowania. Przy tak duych moliwociach rodkw i systemw rozpoznawczych wydaje si mao prawdopodobne ukrycie marszu oddziau, a zwizku taktycznego tym bardziej. Dlatego gwny wysiek podejmowanych przedsiwzi ze sfery maskowania powinien by ukierunkowany nie na ukrywanie ruchu wojsk, a celu wykonywanego marszu. Kolumny maszeruj praw stron drogi pozostawiajc lew do ruchu z przeciwnego kierunku i ewentualnego wyprzedzania oraz dla ruchu cznikw. Wyprzedzanie jednej kolumny przez drug dopuszczalne jest tylko za zgod przeoonego. Przy przeprowadzaniu takiego manewru, wyprzedzana kolumna zatrzymuje si na poboczu, w niczym nie utrudniajc ruchu maszerujcych wojsk. Zawczasu naley organizowa rozpoznanie przepraw i drg domarszu do obiektw newralgicznych i kanalizujcych ruch. Do wyznaczonych przepraw wysuwa si pododdziay wojsk inynieryjnych ze rodkami przeprawowymi, naprawczo-ewakuacyjnymi i rodkami obrony przeciwlotniczej. Wyznacza si take miejsca punktw dowodzenia oraz ustala organizacj suby porzdkowo-ochronnej. Rejony zatopie, skae i poarw oraz uszkodzone odcinki drg, a take rnego rodzaju przeszkody terenowe rozpoznaje si przed wkroczeniem wojsk. Jeli s moliwoci to rejony te obchodzi si. Gdy jest to niemoliwe naley szybko podj czynnoci w celu przywrcenia po drodze pynnego ruchu. Cianiny i mosty przekracza si ze zwikszon prdkoci, bez zatrzymywania si. Podobnie naley postpowa podczas pokonywania miejscowoci. W razie zatrzymania kolumny w wskim miejscu, nastpne kolumny zatrzymuje si w rejonie zapewniajcym maskowanie. W celu zapewnienia osony wojsk przed uderzeniami rodkw napadu powietrznego wysya si wczeniej do rejonw cianin i mostw wyznaczone pododdziay (rodki) przeciwlotnicze, ktre rozwijaj si wzdu drg. W razie napadu powietrznego kolumny nie przerywaj marszu i w ruchu lub z krtkich przystankw niszcz przeciwnika rodkami przeciwlotniczymi rozmieszczonymi w kolumnach.

155

W wypadku napotkania przez kolumn maszerujcych wojsk zapr narzutowych, zawa lub wykonania przez przeciwnika uderzenia minowego dowdca oddziau organizuje rozpoznanie w celu ustalenia wielkoci i charakteru zapory oraz wyszukania moliwych obej lub przej. Na podstawie wynikw rozpoznania podejmuje decyzj o sposobie pokonania zapory. Pododdziay, ktre znalazy si w zaminowanym rejonie niezwocznie opuszczaj najkrtsz drog zagroony teren metod samoprzekraczania. Rejony zapr oznakowuje si widocznymi znakami, a jeli jej obejcie jest niemoliwe, grupy torujce przystpuj do wykonania przejcia. Z reguy wykonuje si je wzdu osi drogi marszu, sposobem mechanicznym lub wybuchowym. Przy nagej zmianie kierunku marszu dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela sposb dalszego dziaania. Na nowy kierunek (drog marszu) wysya si natychmiast elementy rozpoznania, ubezpieczenie, oddziay zabezpieczenia ruchu i suby porzdkowo-ochronne. Na nowy kierunek marszu kolumny si gwnych wprowadza si najkrtszymi i najdogodniejszymi drogami w dotychczasowym ugrupowaniu lub po dokonaniu tylko niezbdnych zmian. W razie powstania stref skae, oddziay (pododdziay), ktre si znalazy w tym rejonie zwikszaj prdko i niezwocznie opuszczaj ten obszar w rodkach ochronnych. Natomiast pozostae kolumny s kierowane na drogi obejcia i doprowadzane do punktw czenia kolumny marszowej zwizku taktycznego (oddziau). W czasie marszu walk z grupami dywersyjno-rozpoznawczymi przeciwnika prowadz wydzielone siy obrony terytorialnej, a take maszerujce wojska. Siy i rodki zwizku taktycznego (oddziau) mog by rwnie uyte do walki z przeciwnikiem wedug planu sztabu nadrzdnego. Samodzielnie zwizek taktyczny (oddzia) bdzie walczy z grupami dywersyjno-rozpoznawczymi tylko wtedy, gdy one zaatakuj kolumny lub opanuj odcinki drg marszu. Do tej walki naley jednak angaowa tylko niezbdne siy, pozostae oddziay (pododdziay) powinny kontynuowa marsz. Zapasy ruchome w marszu uzupenia si z reguy w rejonach odpoczynkw, natomiast paliwo w pojazdach dotankowuje si rwnie na postojach. Zasadnym jest przydzielanie do poszczeglnych elementw ugrupowania marszowego cystern z paliwem, ktre po uzupenieniu brakw paliwa mona czy w kolumny i w wyznaczonych rejonach odtworzy zapasy ruchome. Marsz jako zorganizowane przemieszczanie wojsk koczy si z chwil wejcia zwizku taktycznego (oddziau) do nakazanego rejonu lub osignicia okrelonej rubiey. Organizacja i wykonywanie marszu przez zwizek taktyczny (oddzia) zaamuje si w rnym stopniu w konkretnych warunkach przemieszczania wojsk. Oglnie przedstawiony model postpowania, moe stanowi punkt odniesienia przy rozstrzyganiu kwestii zwizanych z marszem. Jednak przede wszystkim naley uwzgldnia specyficzne

156

warunki marszu, z ktrych znaczcy wpyw bd wywiera: pory roku, szczeglnie zima, las i gry. Warunki zimowe, gwnie za spraw niskiej temperatury i pokrywy nienej, oddziaywuj na sprzt i ludzi. Na niektre kwestie zwizane z marszem ma te wpyw stosunkowo krtki dzie i do czsto wystpujce ograniczenia widocznoci. W zimie zmniejszaj si moliwoci marszowe zwizku taktycznego (oddziau). Marsz wykonywany w takich warunkach wymaga zrealizowania szeregu dodatkowych przedsiwzi. Pynno ruchu uzyskuje si poprzez przygotowanie i utrzymanie rokad, mijanek, zjazdw z drg i objazdw przeszkd naturalnych. Pokrywa niena utrudnia bdzie ruch na drogach, a na bezdroach czyni go bdzie niemoliwym. Nawet atwe podjazdy mog sta si trudne do pokonania przy oblodzeniu lub onieeniu nawierzchni drogi. Powodowa to bdzie zablokowanie drg oraz uniemoliwi wyprzedzanie i omijanie. W celu uniknicia tych trudnoci lub ich ograniczenia naley: - wybiera do marszu drogi najlepsze, szerokie, o twardej nawierzchni z licznymi drogami bocznymi, atwo dostpnymi podjazdami i agodnymi zakrtami; - wzmacnia oddziay zabezpieczenia ruchu pugami do odnieania, spycharkami, czogami z lemieszem lub cignikami; - na czele kolumn marszowych poszczeglnych elementw ugrupowania marszowego posiada sprzt przygotowany do odnieania; - wybiera i przygotowa wiksz ilo drg rokadowych, obej i miejsc do mijania; - w razie zniszczenia mostw ustali i rozpoznawa moliwoci przeprawy po lodzie przygotowujc rodki wzmacniajce ld; - rozpoznawa miejsca szczeglnie niebezpieczne i zabezpiecza ich pokonanie poprzez wczeniejsze wydzielenie cignikw do udzielenia pomocy. Organizujc marsz w zimie, zwaszcza podczas silnych mrozw, naley dokona dodatkowych przedsiwzi w celu polepszenia warunkw bytowych dla ludzi. Pojazdy przeznaczone do przewozu onierzy trzeba wyposay w szczelne opocze i inne dodatkowe pokrycia. Skrzynie adunkowe, szczeglnie metalowe, naley wyoy brezentem lub cik z materiaw podrcznych. onierzom wydaje si rodki przeciw odmroeniu. Zwiksza si czstotliwo postojw i spoywania gorcych posikw i pynw. Podczas silnych mrozw, nie naley unieruchamia silnikw. Jeli s warunki, to zatrzymanie kolumn planuje si w niewielkich miejscowociach i orodkach, przestrzegajc zasad rozrodkowania. Tam

157

te celowym jest rozstrzyganie spraw z ywieniem, odpoczynkiem i obsug sprztu. Trudy warunkw zimowych maj ogromny wpyw na szybsze zmczenie zag, co w efekcie prowadzi moe do zasypiania kierowcw. Lasy w zasadniczy sposb zmieniaj rodowisko ruchu wojsk. Ruch poszczeglnych kolumn jest cile uzaleniony od sieci drogowej. Skanalizowanie marszu w poczeniu z powanie ograniczonymi moliwociami manewru i wykonania drg na przeaj na og nie pozostaje bez wpywu na zintensyfikowanie uderze przeciwnika na maszerujce wojska i wzniecanie poarw. Las sprzyja przenikaniu pododdziaw przeciwnika, uatwione jest te ich dziaanie. Istnieje duo wiksze prawdopodobiestwo zaktywizowania si grup dywersyjnorozpoznawczych. Zwarte kompleksy sprzyjaj uyciu rodkw napadu powietrznego, a efekty ich uycia mog by zwielokrotnione przez fakt ich wykonania w miejscach kanalizujcych ruch. Znacznie atwiejsze jest zatrzymanie kolumn maszerujcych wojsk przez wykonanie uderzenia na czoo lub minowania powierzchniowego. Stosunkowo dua skryto dziaania w poczeniu ze specyfik marszu w lasach sprawia, e kolumny mog zosta porozrywane przez wykonanie zaskakujcych uderze na oddzia (pododdzia). Przeciwnik oddziaywujc maymi grupami z bliskich odlegoci moe tarasowa drogi uszkodzonymi pojazdami i stwarza sprzyjajce okolicznoci do uycia lotnictwa na zatrzymane kolumny. Przed rozpoczciem marszu na drogach lenych naley poszerzy niektre odcinki drg i przygotowa objazdy, wykona przedsiwzicia zabezpieczenia przeciwpoarowego, oczyci drogi z zawa i innych przeszkd oraz zorganizowa regulacj ruchu, wystawiajc wiksz liczb posterunkw. Las i potencjalne zagroenia sprawiaj, e taktycznego (oddziau) przez kompleksy lene wymaga: - rozpoznania drg marszu zanim wejd wojska; - zwikszonej iloci elementw ubezpiecze czoowych, gwnie dziaajcych na zasadzie wzajemnej widocznoci; - wczeniejszego wyboru drg obejcia, dodatkowej regulacji ruchu oraz zorganizowania grup ratunkowo-ewakuacyjnych; - zwikszenia odlegoci midzy oddaleniu od siebie drg obejcia; kolumnami, odpowiadajcej marsz zwizku

- wzmocnienia grup torujcych w kadej kolumnie marszowej, szczeglnie sprztem do rozminowania i rozgradzania; - wyznaczenia wikszej obserwacji okrnej; iloci obserwatorw do prowadzenia

- dziaania wikszej iloci patroli bocznych; - dysponowania wiksz iloci dyurnych rodkw ogniowych;

158

- unikania postojw i odpoczynkw, a jeeli ju trzeba je organizowa to na skraju wikszych polan - w miejscach gwarantujcych szybkie i bezpieczne opuszczanie; - wydzielanie w kadej kolumnie marszowej z pododdziaw oglnowojskowych i specjalistycznych grup przeciwpoarowych wyposaonych w sprzt do gaszenia poarw. W kadej sytuacji podczas planowania drg marszu oraz czasu pokonania kompleksw lenych naley dy do tego aby maszerujcy zwizek taktyczny (oddzia) w tym obszarze przebywa jak najkrcej. Maa ilo drg dogodnych do ruchu, ich niewielka szeroko, rodzaj nawierzchni, due kty spadu i wzniesie, liczne zakrty, wwozy i przecze wpywaj w sposb zasadniczy na obnienie tempa marszu w grach. Dlatego przed jego rozpoczciem naley przygotowa nawierzchni drg na ostrych zakrtach i stromych zboczach, oznaczy odcinki, na ktrych mog wystpi osuwiska, osypiska i lawiny. Naley ustali sposb ich obejcia, wyznaczy miejsca na urzdzanie przepraw i przygotowa przejcia przez wwozy, zorganizowa regulacj ruchu na czas przekraczania wwozw, przeczy, tuneli i innych miejsc kanalizujcych ruch. Na niebezpiecznych odcinkach drg ustawia si barierki ochronne i znaki drogowe. W wskich miejscach, na ostrych zakrtach, stromych wzniesieniach i przeczach ustawia si cigniki i znaki ostrzegawcze oraz posterunki regulacji ruchu wyposaone w rodki cznoci. Prdko marszu w czasie pokonywania przeczy i wzniesie z reguy jest mniejsza, a przy zjazdach raptownie wzrasta, co powoduje trudnoci w utrzymaniu odlegoci midzy pojazdami w kolumnie. Ubezpieczenie marszowe w grach wysya si z reguy na odlego mniejsz ni w warunkach terenu otwartego. Szpice boczne zajmuj pozycje na dominujcych wzniesieniach, w przejciach grskich i miejscach wyprowadzajcych na drogi marszu ubezpieczanych wojsk. Na czele kolumn powinny na og maszerowa oddziay wydzielone lub pododdziay zmechanizowane w gotowoci do uprzedzenia przeciwnika w zdobyciu przeczy, tuneli, wzw drogowych i wyj z wwozw. W tym te celu wysadza si taktyczne desanty powietrzne. Przecze, tunele, wwozy i przejcia grskie s przekraczane bez zatrzymywania si. Jeli jest to niemoliwe, przygotowuje si rejony wyczekiwania, przeznaczone dla pododdziaw przed przekroczeniem trudnych odcinkw. Na postoje w grach wybiera si rwne odcinki drg przed wzniesieniami. Zabrania si organizowania postojw w wyschnitych korytach rzek, w rejonach ciekw wodnych, w miejscach zagroonych lawinami skalnymi i nienymi, nad urwiskami lub pod nimi. 6.5. Przewozy

159

ojska podczas przemieszczania na due odlegoci, zwaszcza przed wybuchem konfliktu zbrojnego mog by przewoone transportem kolejowym, wodnym (morskim lub rdldowym), powietrznym oraz innymi rodkami transportu np. cignikami samochodowymi z przyczepami niskopodwoziowymi. Oznacza to, e przewz wojsk jest zorganizowanym przemieszczaniem si i rodkw za pomoc innych rodzajw transportu ni wasne.

Podczas przewozw naley dy do zachowania caoci organizacyjnej przewoonych oddziaw (pododdziaw) oraz ich gotowoci do prowadzenia walki po wyadowaniu. Zwizkowi taktycznemu (oddziaowi) przewoonemu transportem kolejowym, wodnym, powietrznym wyznacza si rejony: wyjciowe przed zaadowaniem, zerodkowania po wyadowaniu, a take gwne i zapasowe rejony zaadowania i wyadowania, obejmujce kilka stacji kolejowych, portw, przystani, lotnisk, ldowisk. Odlego rejonu wyjciowego lub zerodkowania od rejonw zaadowania lub wyadowania wojsk powinna by nie mniejsza ni 10 - 15 km. Natomiast w przypadkach, gdy rejony rozmieszczenia zwizku taktycznego (oddziau) znajduj si w granicach 20 - 30 km od rejonu zaadowania, to rejonw wyjciowych mona nie wyznacza. W rejonach wyjciowych przed zaadowaniem wojska rozmieszcza si z uwzgldnieniem podziau na poszczeglne transporty (pocigi, statki, samoloty, migowce) oraz w kolejnoci ich podchodzenia do miejsc zaadowania. Bezporednio przed zaadowaniem oddziau (pododdziau) przewoonego transportem, cao kolumny stanowic jeden transport przemieszcza si do rejonu wyczekiwania. Po wyadowaniu wykonuje si marsz do rejonu zbirki, ktry powinien by okrelony w odlegoci nie wikszej ni 3 - 5 km. Wyjtek stanowi transporty powietrzne, ze wzgldu na charakter transportu oraz zapewnienie ywotnoci jego elementw. W tym przypadku miejsca wyczekiwania do zaadunku oraz zbirki po wyadowaniu powinny by wyznaczone nie bliej ni 10 - 15 km. Jeli ze wzgldw taktycznych lub operacyjnych rejony wyjciowe znajdowa si bd w odlegoci okoo 10 km od miejsc zaadowania to rejonw wyczekiwania mona nie wyznacza. Przy takim rozwizaniu sformowane w rejonach wyjciowych kolumny mog maszerowa bezporednio do miejsc zaadunku. Rejony zaadowania i wyadowania musz by ochraniane przez cay czas ich funkcjonowania. Za obron i ochron rejonw zaadowania i wyadowania odpowiada dowdca przewoonego zwizku taktycznego (oddziau). Transport kolejowy jest celowe stosowa w przypadku przemieszczenia na odlego ponad 500 km. Jeli sie drg samochodowych jest sabo rozwinita lub w czasie roztopw, zamieci nienych albo gdy resursy przebiegu sprztu wojskowego s ograniczone, przewz transportem kolejowym moe odbywa si rwnie na mniejsze odlegoci. Ujemn stron korzystania z transportu kolejowego jest dua

160

wraliwo na oddziaywanie przeciwnika. Likwidacja za skutkw uderze jest trudna i wymaga duych nakadw. Ocenia si, e po wykonaniu uderze przez przeciwnika rodkami konwencjonalnymi lub przy doprowadzeniu do wykolejenia transportu przez grupy dywersyjnorozpoznawcze wznowienie ruchu na linii kolejowej moe nastpi po 1-2 dobach. Zwizek taktyczny nie zawsze bdzie przewoony transportem kolejowym, albowiem stopie zaangaowania stanu osobowego i elementw zabezpieczenia (liczba stacji i zestaww pocigw) uczyni powysze przedsiwzicie nieopacalnym. Dlatego w warunkach bojowych transport kolejowy bdzie w zasadzie uzupenia etatowe rodki transportu zwizku taktycznego: czsto cz si i rodkw bdzie przewoona, a pozostao wykonywa marsz. W celu usprawnienia organizacji i kierowania przewozami wojska s dzielone na transporty operacyjne. Transport wojskowy skada si z 30 i wicej wagonw dwuosiowych, ktrego masa brutto wynosi 800 t i wicej. Przyjmuje si, e dugo transportu nie moe przekroczy 12 osi obliczeniowych (1 o oblicz. = 5 mb). Sformowany skad pocigu zwykle podstawia si na punkt zaadowania nie pniej ni 30 minut przed rozpoczciem zaadowania. czno w rejonie zaadowania utrzymuje si rodkami przewodowymi i radiowymi. Obron przeciwlotnicz zwizek taktyczny (oddzia) w rejonach wyjciowych, zaadowania, wyadowania oraz podczas przewozu zapewnia gwnie wasnymi rodkami. W pierwszym transporcie powinna znale si grupa rekonesansowa oraz elementy na bazie ktrych zostanie przywracana zdolno bojowa przybywajcych kolejnymi transportami pododdziaw, a take rodki cznoci zapewniajce cigo dowodzenia. Dowdca z grup operacyjn przewoony jest w jednym z pierwszych transportw, a stanowisko dowodzenia powinno by przewiezione gdy w nowym rejonie znajdowa si bdzie 2/3 si i rodkw oddziau. Organizacj zaadowania i wysania kolejnych transportw zajmuje si zastpca dowdcy oddziau z grup oficerw. Przewoeni s oni ostatnim transportem wraz ze rodkami cznoci, ktrymi dysponowali. Kierowanie transportami rozmieszczonymi na znacznej przestrzeni jest skomplikowane, dlatego dowdca i sztab wszystkie podstawowe dane otrzymuje od organw komunikacji wojskowej. Transportem powietrznym mona w krtkim czasie przerzuca wojska na znaczne odlegoci, tak nad wasnym terytorium, jak rwnie przez lini frontu do rejonw opanowanych przez wasne wojska powietrznodesantowe, oddziay wydzielone itp. Szczeglne potrzeby przewozw drog powietrzn mog wynikn w pocztkowym okresie wojny, kiedy zwizek taktyczny (oddzia) rozrodkowany na znacznych przestrzeniach bdzie w krtkim czasie zaplanowany do wzmocnienia zgrupowa w obszarze innego okrgu wojskowego.

161

Dla przewozu transportem powietrznym wyznacza si lotniska lub ldowiska zaadowania i wyadowania. Liczba lotnisk (ldowisk) zaley od zadania i zamiaru dziaa, skadu lotnictwa, od czasu i kolejnoci przewozu odddziaw (pododdziaw) oraz warunkw terenowych. W obliczeniach do przewozu transportem powietrznym okrela si: bojowy i ilociowy skad przewoonych wojsk, adunki, ktre mog by przewoone podstawowymi typami samolotw (migowcw) lotnictwa transportowego, oglny ciar przewoonych wojsk i potrzebn liczb samolotw (migowcw). Jednoczenie z udokadnieniem oblicze przewozu dowdca z grup operacyjn przeprowadza rekonesans rejonw wyjciowych do zaadowania i drg do nich. czno z podlegymi oddziaami (pododdziaami) w rejonach zerodkowania utrzymuje si przewodowymi i radiowymi rodkami. Przestrzega si przy tym zasady, aby zarzdzenia do wojsk przekazywane byy przez oficerw sztabu, a take przez linie cznoci na lotniskach. W wyznaczonym czasie pododdziay wyruszaj z rejonu wyjciowego do rejonu zaadowania. Czas podejcia pododdziaw musi by tak skalkulowany, aby zapewnia pynne dojcie wojsk do rodkw tranportu i ich zaadowanie. Wojska na ustalony sygna rozpoczynaj adowanie na samoloty (migowce). W czasie przelotu, dowodzenie wojskami przyjmuje dowdca lotnictwa transportowego (w transporcie wodnym dowdca marynarki). Wiele wzgldw przemawia jednak za tym, aby zwyczaj ten uleg zmianie. Dowdca zwizku taktycznego (oddziau) z grup operacyjn lec w pierwszym rejsie oddzielnymi samolotami (migowcami) - podobnie jest w transporcie wodnym. Natomiast zastpcy i pozostaa grupa oficerw zostaj na lotnisku do kierowania zaadowaniem i odlatuj w ostatnim rejsie rwnie oddzielnie. W rejonie ldowania (wysadzania) dowdca transportu nawizuje czno z dowdc, pod ktrego rozkazy przechodzi przewoony oddzia (pododdzia). Organizuj ubezpieczenie na czas ldowania (wysadzania), rozwijaj stanowisko dowodzenia i przegrupowuj pododdziay do rejonw zbirek, a nastpnie do rejonw wyjciowych lub zerodkowania. Najczciej ldowanie (wysadzanie) zarwno z transportu powietrznego, jak i wodnego odbywa si bdzie falami, rzadziej bdzie miao miejsce caoci w jednym czasie. 6.6. Rozmieszczanie wojsk Rozmieszczenie to stacjonowanie wojsk w garnizonach oraz pobyt w rejonach zerodkowania (wyjciowych, odpoczynku) z zachowaniem odpowiedniego stopnia (poziomu) gotowoci bojowej.

162

Rozmieszczenie jest wic jednym z trzech (obok walki, przemieszczania) rodzajw dziaa taktycznych. Pod tym pojciem naley rozumie nie tylko postoje i odpoczynki w czasie marszu, ale wszelkie przebywanie wojsk w rejonach gdzie zawsze powinno by prowadzone odtwarzanie zdolnoci bojowej i przygotowanie si do realizacji kolejnych zada. Zasig rodkw raenia, coraz powszechniejsze wysyanie si do dziaania wewntrz ugrupowania strony przeciwnej powoduj, e wojska s zagroone przez przeciwnika niezalenie od tego w jakim rejonie si znajduj. Std rozmieszczanie nawet na dalekich tyach coraz bardziej upodabnia si do boju, zwaszcza do obrony. Dlatego wojska w rejonach zerodkowania zachowuj gotowo do odparcia napadu przeciwnika naziemnego i powietrznego oraz do szybkiego i skrytego opuszczenia rejonu. Zasadniczo wyrni mona trzy grupy form rozmieszczania wojsk: w garnizonach, w rejonach zerodkowania i rejonach odpoczynku. Zwizek taktyczny (oddzia) rozmieszcza si w sposb umoliwiajcy zorganizowanie obrony i ochrony oraz wykonanie manewru. Maksymalnie wykorzystuje infrastruktur taktyczn terenu. Dowiadczenia wojenne dowodz, e nie naley rozmieszcza wojsk w pobliu obiektw, ktre dla przeciwnika mog stanowi cele uderze. Rejony zerodkowania wybiera si w terenie, ktry zapewnia skryte rozmieszczanie oddziaw (pododdziaw), obron przed rodkami raenia, obron przed uderzeniami rodkw napadu powietrznego, szybk zbirk i wykonanie manewru, dogodne warunki odpoczynku onierzy, dobre warunki sanitarno-epidemiczne, rda wody oraz dogodne drogi dla ruchu wojsk, rodkw walki i sprztu bojowego. Do ukrycia i maskowania wojsk wykorzystuje si fady terenowe, lasy, zagajniki, mniejsze miejscowoci. Przed rozmieszczeniem wojsk w terenie, szczeglnie w rejonach, ktre zajmowa przeciwnik, przeprowadza si rozpoznanie w celu wykrycia ewentualnych grup dywersyjno-rozpoznawczych, wykrycia i oznakowania zaminowanych i skaonych odcinkw terenowych, okrelenia przydatnoci rde wody i ywnoci oraz moliwoci wykorzystania innych rodkw zaopatrzenia. Wybranie (ustalenie) rejonw rozmieszczenia oddziaw (pododdziaw), stanowisk dowodzenia, drg, rubiey rozwinicia w wypadku ataku, stanowisk ogniowych, rubiey i pasw ubezpiecze postoju powierza si grupom rekonesansowym. W ich skad wchodz oficerowie sztabu, rodzajw wojsk i sub oraz przedstawiciele odziaw (cznicy z pododdziaw). W grach do zerodkowania wojsk wykorzystuje si pofadowania terenu, tunele, wyrobiska grskie, pieczary oraz rozpoznane rejony nie naraone na lawiny i zalewy wodne. W terenie lesistym oddziay (pododdziay) rozmieszcza si wzdu drg i przesiek. Na wypadek poaru przygotowuje si moliwie du liczb drg oraz ustala kolejno wyjcia z miejsc zagroonych.

163

Oddziay (pododdziay) zajmuj rejony zerodkowania w miar podchodzenia do nich. Niedopuszczalne jest zatrzymywanie kolumn na drogach w oczekiwaniu na wejcie do rejonu. Wojska rozrodkowuj si w rejonie z uwzgldnieniem ugrupowania na czas przewidywanej walki. Rozmieszcza si je w pewnym oddaleniu od drg marszu, w odlegociach i odstpach zapewniajcych bezpieczestwo i niewielkie prawdopodobiestwo strat w wypadku uderze rakietowych, lotnictwa, migowcw bojowych oraz artylerii przeciwnika. Oddzia i pododdziay przeciwlotnicze rozwija si na obrzeach ugrupowania bojowego w staej gotowoci do odparcia rodkw napadu powietrznego przeciwnika. Cz pododziaw przeciwlotniczych przydziela si pododdziaom ubezpieczenia postoju, organizujc system zasadzek przeciwlotniczych. Stanowiska dowodzenia zwizku taktycznego (oddziau) rozwija si w rejonach zapewniajcych cige dowodzenie oddziaami (pododdziaami) zarwno podczas ich przebywania w rejonie rozmieszczenia, jak te w czasie ich wymarszu z zajmowanego obszaru. czno utrzymuje si z oddziaami (pododdziaami) za pomoc ruchomych i przewodowych rodkw cznoci. Praca rodkw radiowych jest dozwolona w wypadkach przekazywania sygnaw powiadamiania, ostrzegania i alarmowania oraz do kierowania ogniem rodkw przeciwlotniczych. Oddziay (pododdziay) logistyczne rozmieszcza si w pobliu drg dowozu i ewakuacji zapewniajc im obron i ochron. Sub porzdkowo-ochronn w rejonach rozmieszczania organizuje si dla zapewnienia skrytego rozrodkowywania oddziaw (pododdziaw) i stanowisk dowodzenia, utrzymania ustalonego porzdku regulacji ruchu w rejonach rozmieszczania i na drogach dojazdu do nich, a take dla nadzoru przestrzegania maskowania. Zwizkowi taktycznemu (oddziaowi) wyznacza si rejony rozmieszczenia: gwny i zapasowy. Zapasowych rejonw dla oddziaw nie wyznacza si wewntrz gwnego rejonu rozmieszczenia zwizku taktycznego. rednio przyjmuje si, e rejon rozmieszczenia dla zwizku taktycznego moe wynosi okoo 1000 km2, dla oddziau do 150 km2, a dla pododdziaw - nie wicej 10 km2. Po wejciu wojsk do rejonu rozpoczyna si niezwocznie rozbudow fortyfikacyjn. Wykonuje si okopy, szczeliny i ukrycia oraz schrony. Rwnolegle z budow obiektw fortyfikacyjnych rozbudowuje si system zapr inynieryjnych i utrzymuje drogi manewru. Wszelkie prace i wykonywane obiekty dokadnie si maskuje. Wojska w rejonach rozmieszczenia organizuj ubezpieczenia postoju. Liczba pododdziaw, wydzielonych do ubezpieczenia postoju zalena jest od warunkw terenowych, odlegoci od przeciwnika i jego aktywnoci bojowej. Elementami ubezpieczenia postoju s oddziay czat i czaty. Oddzia czat tworzy si w sile batalionu lub wzmocnionej kompanii, natomiast czat z reguy w sile wzmocnionego plutonu.

164

Odlego ubezpieczenia postoju od ubezpieczanych oddziaw (pododdziaw) moe wynosi 5 - 15 km i powinna zapewni wykonanie manewru i zorganizowane wejcie do walki. Szeroko pasa ubezpiecze moe wynosi: dla batalionu do 10 km, kompanii do 5 km, plutonu do 2 km. Oddzia czat (czaty) powinny by rozmieszczone na rubiey dogodnej do obrony i zapewniajcej dobr obserwacj przeciwnika. Rubie ubezpieczenia postoju rozbudowuje si pod wzgldem inynieryjnym podobnie jak w obronie. Bezporednio w rejonie rozmieszczenia oddziau (pododdziau) organizuje si patrole, podsuchy, posterunki obserwacyjne, wystawia czujki oraz wyznacza pododdziay dyurne. W zwizku taktycznym (oddziale) rozmieszcza si go z reguy w pobliu stanowiska dowodzenia i jest w staej gotowoci do walki z desantami powietrznymi i grupami dywersyjno-rozpoznawczymi przeciwnika oraz podjcia akcji przeciwpoarowej. W rejonach rozmieszczenia oddziaw (pododdziaw) organizuje si i prowadzi rozpoznanie przeciwnika powietrznego oraz alarmowanie wojsk o zagroeniu. Ponadto prowadzi si rozpoznanie inynieryjne, chemiczne i realizuje przedsiwzicia przeciwepidemiczne. Do sztabw zwizkw taktycznych (oddziaw) dziaajcych w bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem wysya si oficerw ze rodkami cznoci w celu uzyskania wiadomoci o przeciwniku i charakterze zada wojsk wasnych.

Pytania kontrolne: 1. Wyjani rnice midzy marszem i przewozem wojsk? 2. Dlaczego podczas marszu tak wane jest utrzymywanie gotowoci bojowej? 3. Opisa koncepcj tworzenia ugrupowania marszowego. 4. Jakie ostatnio nastpiy zmiany w przewozach wojsk i z czego one wynikaj? 5. Zestawi wnioski wynikajce z marszu i rozmieszczania wojsk w lesie. 6. Jaki element zabezpieczenia bojowego najistotniejsz rol podczas marszu? i dlaczego odgrywa

7. Jakie s oglne zasady ubezpieczania oddziau na postoju?

Rozdzia VII. WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ W DZIAANIACH TAKTYCZNYCH Zakoczenie lektury tego rozdziau powinno sprawi, e Czytelnik potrafi: 1. Okreli cele i zadania wojsk obrony terytorialnej w operacjach na obszarze kraju. 2. Wyjani zasady wspdziaania zwizku taktycznego (oddziau) z wojskami obrony terytorialnej. 3. Opisa sposb realizacji zada przez wojska obrony terytorialnej. 7.1. Zasady oglne brona terytorialna (OT) jest jedn z form prowadzenia przez pastwo obrony powszechnej i obejmuje przedsiwzicia operacyjno-taktyczne, techniczno-obronne i szkoleniowe, majce na celu przygotowanie okrelonych si i rodkw do realizacji zada wsparcia i zabezpieczenia wojsk operacyjnych, prowadzenia samodzielnych dziaa bojowych oraz zada ratowniczych. Prowadzona jest na caym terytorium kraju. Do realizacji zada powoane s siy obrony terytorialnej, w skad ktrych wchodz terytorialne organy dowodzenia, wojska obrony terytorialnej, jednostki zmilitaryzowane i inne. Organa dowodzenia obrony terytorialnej s elementem systemu dowodzenia si zbrojnych, obejmujcym osoby funkcyjne i wydzielone komrki organizacyjne (oddziay, wydziay) Sztabu Generalnego i Okrgw Wojskowych, Wojewdzkie (Regionalne) Sztaby Wojskowe, Wojskowe Komendy Uzupenie i Komendy Garnizonw. Organ dowodzenia szczebla centralnego ma charakter koncepcyjny, organizacyjno-planistyczny oraz studyjny. Spenia wic rol koordynatora przedsiwzi obrony terytorialnej realizowanych w ramach si zbrojnych. Na szczeblu okrgu wojskowego wystpuje zastpca dowdcy okrgu - szef OT. Jego organem wykonawczym jest oddzia OT. Oddzia ten realizuje nastpujce zadania: - planuje udzia operacyjnych; jednostek OT w dziaaniach bojowych OT do wojsk dziaa

- wypracowuje koncepcje uycia jednostek samodzielnych w obszarze okrgu wojskowego;

- okrela zadania wojewdzkim (regionalnym) sztabom wojskowym; - organizuje wspdziaanie z organami sfery pozamilitarnej. Wojewdzkie (regionalne) sztaby wojskowe realizuj proces dowodzenia jednostkami wojsk OT poprzez komendy garnizonw i inne rejonowe komendy dowodzenia. Ponadto organizuj wspdziaanie z

166

wojewdzkimi komitetami obrony w zakresie wykorzystania si i rodkw pozamilitarnych na potrzeby wojsk operacyjnych. Wojska obrony terytorialnej skadaj si z jednostek mobilnych i stacjonarnych. Jednostki mobilne to: brygady OT, puki saperw, puki pontonowe, bataliony rozbudowy fortyfikacyjnej, bataliony obrony przeciwchemicznej. Mog one realizowa zadania zarwno w skadzie wojsk operacyjnych, jak i samodzielnie. S to jednostki samowystarczalne z zapasami z reguy na 2-3 dni walki. Jednostki stacjonarne (puki OT, bataliony OT, pododdziay ochrony i obrony obiektw, kierowania ruchem wojsk, inynieryjno - techniczne, forteczne) przeznaczone do realizacji zada w obrbie wojewdztwa (regionu) lub konkretnego obiektu albo urzdzenia infrastruktury obronnej. W strukturach swych posiadaj niezbdne pododdziay logistyczne, zapewniajce im moliwo samodzielnej realizacji zada. 7.2. Zasady wspdziaania z wojskami operacyjnymi

ednostki obrony terytorialnej mog wykonywa zadania ugrupowaniu wojsk operacyjnych lub poza ich ugrupowaniem.

W celu uatwienia dowodzenia wojskami OT dowdca Okrgu Wojskowego moe okreli strefy (obszary) odpowiedzialnoci wojskom operacyjnym i wojskom obrony terytorialnej. Przydzia rejonw odpowiedzialnoci nastpowa bdzie z uwzgldnieniem moliwoci ogniowych i manewrowych wojsk OT i wojsk operacyjnych. Wojska OT odpowiada bd za obszary (kierunki), przez ktre nie przewiduje si wykonania gwnego uderzenia przeciwnika. Bd to obszary dogodne do organizowania obrony i prowadzenia walki z bliskiej odlegoci (dziaa nieregularnych). Podzia na obszary odpowiedzialnoci nie rozwizuje problemw wspdziaania. Jednostki OT przewidywane do wsplnego wykonywania zada z wojskami operacyjnymi mog wchodzi w ich podporzdkowanie, wspdziaa z nimi lub wspiera ich dziaanie. Jeeli w obszarze odpowiedzialnoci wojsk OT przewiduje si uycie wojsk operacyjnych to zwizki taktyczne (oddziay) tych wojsk powinny si "naoy" na system OT i przej oglne kierownictwo wszystkimi wojskami realizujcymi wczeniej postawione zadania przez kompetentne organy terytorialne. Dla realizacji gwnego zadania dowdca wojsk operacyjnych powinien uzgodni z szefem WSzW (RSzW) zadania jakie wojska OT maj wykonywa na rzecz wojsk operacyjnych. Dla wojsk operacyjnych szczebla taktycznego kompetentnymi szczeblami terytorialnych organw dowodzenia w zakresie organizacji wspdziaania s: - Wojewdzkie (Regionalne) Sztaby Wojskowe z pozamilitarnymi o zasigu wojewdzkim (regionalnym); ogniwami

- Rejonowe Komendy Obrony Terytorialnej z ogniwami obronnymi znajdujcymi si na terenie podlegego rejonu, miasta, gminy itp.

167

Wzajemne zalenoci formacji OT i wojsk operacyjnych reguluje dowdca okrgu w zalenoci od sytuacji. Wspdziaanie organizowane bdzie zawsze na korzy wykonujcego zadanie gwne. Dlatego do dowdcy wojsk operacyjnych powinien przyby kompetentny przedstawiciel terytorialnych organw dowodzenia. Szef W(R)SzW podczas spotkania z dowdc zwizku taktycznego (oddziau) powinien przedstawi: - skad i rejon rozmieszczenia si OT; - zadania jakie realizuj lub maj planowane podporzdkowywane oddziay (pododziay) OT; do realizacji

- stan rodkw bojowych i materiaowych i przewidywane ich uycie, rda zaopatrzenia; - moliwoci; - czas osignicia gotowoci do dziaa; - czas i miejsce zameldowania si dowdcw podporzdkowanych jednostek do dyspozycji dowdcy zwizku taktycznego (oddziau). Dowdca oglnowojskowego zwizku taktycznego po przeanalizowaniu informacji uzyskanych od szefa W(R)SzW okrela na ile planowane (realizowane) zadania przez oddziay (pododdziay) OT odpowiadaj koncepcji wykonania przez niego zadania bojowego. Informuje Szefa W(R)SzW o zaakceptowaniu bd zmianie dotychczasowych zada podporzdkowanym wojskom. Uzgadnia sposb zaopatrywania wojsk OT oraz kwestie cznoci i dowodzenia. Okrela przypuszczalny termin i warunki w jakich nastpi powrt tych wojsk w podporzdkowanie szefa W(R)SzW. 7.3. Zadania wojsk OT

ewentualnych operacjach na obszarze kraju przed wojskami obrony terytorialnej stoj nastpujce cele: - przygotowanie i prowadzenie obrony rejonw i obiektw na obszarze kraju; - tworzenie dogodnych warunkw do rozwinicia i dziaania wojsk operacyjnych; - podjcie dziaa nieregularnych na obszarze zajtym przez agresora oraz wspomaganie obrony cywilnej.

Cele powysze mog by osignite poprzez realizacj zada o charakterze operacyjnym, zabezpieczajcym i ratowniczym. Zadania o charakterze operacyjnym to: - obrona drugorzdnych rubiey, rejonw lub obiektw realizowana w ugrupowaniu wojsk operacyjnych lub samodzielnie; - udzia zwalczaniu desantw powietrznych, morskich oraz grup dywersyjno-rozpoznawczych przeciwnika;

168

- osona granicy z pastwem nie bdcym stron konfliktu we wspdziaaniu ze Stra Graniczn i Policj; - przygotowanie i prowadzenie ugrupowaniu przeciwnika; dziaa nieregularnych w

- obrona i ochrona wanych obiektw wojskowych i gospodarki narodowej; - udzia w blokadzie i likwidacji si dywersyjnych i zbrojnego podziemia. Do zada o charakterze zabezpieczajcym nale: - wspudzia w utrzymaniu i zabezpieczeniu ruchu na drogach samochodowych i liniach kolejowych, ze szczeglnym uwzgldnieniem przepraw przez przeszkody wodne; - ochrona i odbudowa sieci cznoci; - rozbudowa inynieryjna rubiey i rejonw; - wspudzia, z siami OC, w ewakuacji ludnoci i wanego dla obronnoci kraju potencjau ekonomicznego. z rejonw zagroonych. W zakresie ratowniczym realizowany bdzie: - udzia w prowadzeniu akcji ratunkowych na korzy wojsk operacyjnych; - udzia w prowadzonych przez siy OC akcjach ratunkowych na rzecz ludnoci cywilnej. Z uwagi na przeznaczenie, terytorialno oraz predyspozycje wynikajce z uzbrojenia i specyfiki szkolenia, a take przewidywanego etapu dziaa, oddziay i pododdziay OT wykonywa bd rnorodne zadania bojowe. W okresie zagroenia wybuchem konfliktu mog realizowa: - oson granicy pastwowej i rozwinicie systemu obserwacji przeciwnika w strefie nadgranicznej; - ochron rejonw koncentracji; - ochron obiektw wojskowych i gospodarki narodowej; - rozbudow fortyfikacyjn rubiey i rejonw obrony; - przygotowanie zapr i niszcze na prawdopodobnych kierunkach uderze; Podczas zajmowania przez wojska przeznaczenia gwnymi zadaniami bd: - osona porzeciwdywersyjna drg marszu; - budowa zapasowych przepraw promowych i mostowych; - zapewnienie porzdku na drogach; rejonw operacyjnego

169

- udzielanie pomocy technicznej; - ochrona obiektw komunikacyjnych; W czasie walki wojska OT mog realizowa zadania ukierunkowane na: - utrzymywanie drg manewru; - przygotowanie i obsadzenie kolejnych rubiey w gbi obrony; - udzia i samodzielne prowadzenie dziaa przeciwdywersyjnych i przeciwdesantowych; - prowadzenie dziaa nieregularnych; - przygotowanie obrony na kierunkach drugorzdnych oraz obrona miejscowoci; - ochrona oddziaw (poddodziaw) i urzdze logistycznych. Efektywne wykorzystanie wojsk obrony terytorialnej w pocztkowym okresie dziaa wojennych zaley od waciwie prowadzonych dziaa osonowych i trafnego wyboru rejonw, pozycji i obiektw obrony. Uzbrojenie wojsk OT predysponuje je do prowadzenia dziaa w terenie o urozmaiconej rzebie i pokryciu, ograniczajcym zasig rodkw ogniowych przeciwnika i kanalizujcym ruch jego wojsk, a zarazem umoliwiajcym podjcie skutecznej walki z bliskiej odlegoci. Zwizek taktyczny OT (BOT) moe by wykorzystany w pierwszym rzucie lub w gbi ugrupowania obronnego. Bdc w pierwszym rzucie BOT powinna by wykorzystana na mniej zagroonych kierunkach, w lukach midzy zwizkami taktycznymi wojsk operacyjnych. W kadym wypadku obron powinna organizowa w terenie urozmaiconym, przede wszystkim w rejonach zurbanizowanych, kompleksach lenych, w grach, za przeszkodami wodnymi itp. BOT rozmieszczona w gbi ugrupowania operacyjnego moe przygotowywa i prowadzi obron wydzielonych miast, obsadza i utrzymywa pozycje ryglowe, oraz organizowa kolejne rubiee obronne. Dziaania osonowe prowadzi si w celu stworzenia wojskom operacyjnym i obrony terytorialnej rozmieszczonym w gbi kraju warunkw do przeprowadzenia mobilizacji i przyjcia ugrupowania stosownie do zamiaru operacji (walki). Cel ten osigany jest przez zapobieganie przenikaniu si przeciwnika w gb obszaru kraju i opnianie jego natarcia, uporczyw obron przygotowanych rejonw. Dziaania te obejmuj realizacj nastpujcych zada: - rozbudow fortyfikacyjn rubiey i rejonw obrony oraz budow zapr i wykonywanie niszcze na prawdopodobnych kierunkach uderze przeciwnika; - prowadzenie rozpoznania przeciwnika; - zwalczanie si specjalnych, desantw i oddziaw wydzielonych;

170

- obron okrelonych rubiey i obiektw oraz dozorowanie kierunkw drugorzdnych. Dziaania te mog by prowadzone samodzielnie przez siy OT lub w skadzie wojsk operacyjnych. Prowadzone w skadzie wojsk operacyjnych poprzedzone by powinny szczegowym podziaem zada w ramach wspdziaania. Siom OT powierza si zadania na kierunkach drugorzdnych w terenie sprzyjajcym organizowaniu obrony, kanalizujcym natarcie i utrudniajcym manewr. Ugrupowanie bojowe wojsk OT do dziaa osonowych wyrnia brak wyranie zarysowanych elementw. Tworz go kompanijne i plutonowe punkty oporu; gniazda oporu; zasadzki i patrole tworzce czasami rejony zasadzek i patroli. Uzupeniaj je przygotowane do obrony miasta i miejscowoci. Dopenieniem systemu oddziaywania na przeciwnika w ramach dziaa osonowych s zapory inynieryjne oraz niszczenia. Przygraniczne pasy przesaniania organizowane bd w zasadzie przez wojska operacyjne, a znajdujce si w tym obszarze wojska OT (podporzdkowane dowdcy organizujcemu pas przesaniania) zamyka powinny te kierunki, ktre z uwagi na swj charakter s trudne do dziaania wojsk ldowych przeciwnika, lecz mog stanowi drogi obejcia i przenikania w gb. W system obrony organizowanej w pasie przesaniania wkomponowane powinny by miasta i wiksze osady. Przygotowaniem ich do obrony powinny si zaj wojska OT. Ufortyfikowane, zaopatrzone w rodki materiaowe umoliwiajce stawianie dugotrwaego oporu miasta, osiedla i wsie tworzy powinny naturalne bastiony na drogach podejcia przeciwnika. W walce o kolejne pozycje opniania powinny take uczestniczy wojska OT. Ich zadania sprowadza si bd do zapewnienia sprawnego wykonania manewru wojskom operacyjnym poprzez utrzymanie drg midzy przygotowanymi pozycjami opniania, zorganizowanie regulacji ruchu i oson ogniow wycofania. W rezultacie wojska OT wkomponowane w struktur przygranicznego pasa przesaniania wraz z wojskami operacyjnymi zmusi powinny nacierajce wojska do zatrzymania i organizowania natarcia przy zaangaowaniu si gwnych. Podczas obrony przeszkd wodnych jednostki OT wykorzystuje si w pierwszym rzucie na przednim skraju obrony, do przygotowania zapr i niszcze oraz do dozorowania odcinkw mniej zagroonych. Niekiedy jednostki manewrowe OT mog by wykorzystane jako odwod przeciwdesantowy lub wchodzi w jego skad. Jeeli jednostki OT wykorzystuje si na przednim skraju obrony to do wykonywania kontratakw oraz wsparcia ogniowego powinny by uyte jednostki wojsk operacyjnych. Celem dziaa przeciwdesantowych wojsk OT bdzie przede wszystkim utrudnianie siom desantw wykonywania zada, a w wyjtkowych sytuacjach take ich rozbicie. Cel powyszy osigany bdzie w trakcie desantowania wojsk przeciwnika, jak i po ich wyldowaniu.

171

W pierwszej fazie walki z desantem bra bd udzia te siy, ktre znajd si w rejonie desantowania lub w jego pobliu. Mog to by oddziay lub pododdziay ochrony obiektw, wojsk inynieryjnych (pontonowe, rozbudowy fortyfikacyjnej) oraz pododdziay szkolne lub zapasowe. Dziaania prowadzone po wyldowaniu desantu bd miay na celu zwizanie jak najwikszych si przeciwnika, utrudnienie im stworzenia zamierzonego ugrupowania bojowego i podjcia zorganizowanego dziaania. W wypadku gdy przeciwnik przystpi do dziaa w rozproszeniu, wwczas oddziay i pododdziay OT przeznaczone do walki z desantem bd musiay wej do walki bezporednio z marszu i dy do szybkiego nawizania z nim stycznoci bojowej. Ugrupowanie bojowe wojsk OT do walki z rozproszonym desantem moe si skada ze zgrupowania obronnego, rzutu zaczepnego i odwodw oraz rodkw wsparcia. Elementem ugrupowania bojowego decydujcym o pomylnym przebiegu walki z rozproszonym desantem jest zgrupowanie zaczepne. Jego skad zalea bdzie od charakteru dziaa przeciwnika i przewidywanych zada. W walce z desantem istotn rol odegraj odwody oglne lub specjalne. Odwody oglne powinny by zdolne do szybkiego podjcia walki, gwnie w celu rozwinicia powodzenia, prowadzenia pocigu, odcicia drg odwrotu oraz likwidacji wikszych grup przeciwnika. Cz odwodw oglnych mona uy do doranej obrony obiektw, zwaszcza obiektw komunikacyjnych oraz do dziaa o charakterze obronnym, jeli przeciwnik dy bdzie do wyjcia z zarysowujcego si okrenia. Odwody specjalne tworzone bd na oglnych zasadach, jak w wojskach ldowych. Walk z siami przeciwnika dziaajcymi w rozproszeniu bd z reguy prowadzi niedue pododdziay, stosujce wzajemnie uzupeniajce si i zazbiajce sposoby dziaania. Decydujc przy tym rol bd odgryway zaskakujce uderzenia na przeciwnika. Gwnymi sposobami bd: wypady, pocigi oraz okrenia poczone z likwidacj maych grup desantu. Innym zadaniem wojsk OT s dziaania przeciwdywersyjne. Ich celem jest rozpoznanie i zapobieganie dziaalnoci dywersyjnej, prowadzenie walki zbrojnej z grupami stosujcymi dywersyjne formy walki oraz bezporednia obrona obiektw przed atakami si dywersyjnych. Dziaania przeciwdywersyjne wojsk OT mog by prowadzone w formie dziaa zaczepnych lub ochronno-obronnych. Przeciwdywersyjne dziaania zaczepne polegaj na stosowaniu odpowiednich form i sposobw walki zmierzajcych do wykrycia i nawizania stycznoci z siami dywersyjnymi, ich zniszczenia lub wzicia do niewoli. Efektywno tych dziaa zaley od: - skupienia si na okrelonych kierunkach w celu stworzenia przewagi umoliwiajcej likwidacj okrelonych zgrupowa przeciwnika;

172

- wysokiej mobilnoci i manewrowoci oddziaw i pododdziaw oraz cigej dnoci do uzyskania zaskoczenia osiganego przez szybki manewr, nieszablonowe dziaanie, umiejtny wybr form i sposobw dziaa; - szybkoci reagowania na przejawy dziaalnoci przeciwnika; - cigoci prowadzenia dziaa. Przeciwdywersyjne dziaania zaczepne realizowane bd przez: przeszukiwanie; pocig; wypad; zasadzk; zapor; okrenie. W dziaaniach tych stosuje si nastpujce formy: dziaania rozpoznawcze; dziaania pocigowe; dziaania blokujce; dziaania likwidacyjne. Dziaania rozpoznawcze s prowadzone w celu zdobycia wiadomoci o siach dywersyjnych, ich lokalizacji i nawizania z nimi stycznoci. Dziaania pocigowe prowadzone bd w celu zlikwidowania si przeciwnika po uprzednim nawizaniu z nim kontaktu ogniowego lub wzrokowego. Prowadzi si je z reguy w powizaniu z dziaaniami blokujcymi organizowanymi na kierunku wycofania si dywersantw. Dziaania blokujce organizuje si w powizaniu z dziaaniami pocigowymi lub rozpoznawczymi celem ograniczenia moliwoci manewru grupom dywersyjno-rozpoznawczym. Dziaania likwidacyjne polegaj na okreniu miejsca lub rejonu ukrycia si dywersantw oraz ich likwidacji. Dziaania ochronno-obronne stanowi pomocniczy rodzaj bojowych dziaa przeciwdywersyjnych. S one prowadzone w celu zapewnienia skutecznej obrony i ochrony obiektw i linii komunikacyjnych wanych z wojskowego lub gospodarczego punktu widzenia, ktre mog by przedmiotem rozpoznania i atakw si dywersyjnych przeciwnika. Z przeznaczenia i celu dziaa si OT wynika, e niejednokrotnie bd one prowadzi obron. W tym przypadku stanowi ona bdzie zesp przedsiwzi uniemoliwiajcych opanowanie obiektw lub wyrzdzenie na nich istotnych szkd. Osignicie tego celu moliwe bdzie przez waciwie zorganizowany system ognia, rozbudow inynieryjn oraz dziaania odwodw. Przedsiwzicia te naley prowadzi na podejciach do ochranianego obiektu i bezporednio w obiekcie. Na obron przedsiwzi: i ochron obiektw skadaj si dwie grupy

- ochrona fizyczna; - zabezpieczenie techniczne. Przez ochron fizyczn naley rozumie dziaalno wart lub zag ochronnych z wydzielonych pododdziaw OT i si ukadu pozamilitarnego w ramach oglnego zabezpieczenia porzdku i bezpieczestwa publicznego.

173

Zabezpieczenie techniczne to rozbudowa systemu alarmowania i sygnalizacji. 7.4. Zadania wojsk OT w specyficznych warunkach pola walki brona miast (miejscowoci) przez wojska OT moe stanowi element obrony zwizku taktycznego lub operacyjnego, bd te element obrony obszaru odpowiedzialnoci okrgu wojskowego (wojewdztwa). Do podstawowych zada wojsk OT w obronie miasta (miejscowoci) mona zaliczy: - niedopuszczenie do uchwycenia miast lub obiektw w jego obrbie przez grupy desantowoszturmowe i oddziay wydzielone przeciwnika; - ochron wanych obiektw przed dywersj i jej zwalczanie; - zwalczanie przeciwnika na podejciach do miasta; - przygotowanie i obron bezporedni miasta; - wspudzia z siami ukadu pozamilitarnego w prowadzeniu akcji ratunkowych na rzecz ludnoci. Obrona na podejciach do miasta to poczenie dziaa opniajcych z organizowaniem zasadzek i prowadzeniem dziaa nieregularnych w ugrupowaniu przeciwnika. Istotnym elementem paraliowania ruchu przeciwnika jest wykorzystanie rnorodnych zapr, zwaszcza minowych na podejciach oraz barykad w obrbie zabudowy. Istotne jest przy tym, aby te przeszkody byy powizane z systemem ognia. Wspdziaanie z wojskami operacyjnymi w obronie miasta moe przybra form wzmocnienia siami i rodkami, a take wsparcia ogniem. W wypadku przejcia obrony miasta przez wojska operacyjne, wojska OT podporzdkowuje si dowdcom oglnowojskowym wojsk operacyjnych. Obrona w grach to zadanie typowe dla oddziaw i pododdziaw OT. Teren grski specyficzny i kanalizujcy natarcie sprzyja organizowaniu obrony nawet niewielkimi siami. Lekkie, lecz skuteczne w tych warunkach uzbrojenie jednostek OT moe by w peni wykorzystane do zamknicia ogniem kierunkw wzdu ktrych przeciwnik zechce prowadzi natarcie. Mog by take uyte do opniania podejcia przeciwnika do wzw oporu, rozpoznania i dezorganizacji jego dziaa, utrudniania wykonywania zada logistycznych. W niektrych sytuacjach wojska OT stanowi bd odwd (odwody) przewidziane do realizacji zada wynikych w toku walki. Obrona w lesie i terenie lesisto-jeziornym opiera si na samodzielnych punktach oporu, cile powizanych z zaporami inynieryjnymi i przeszkodami terenowymi. Obszary lene i lesisto jeziorne stwarzaj wojskom OT sprzyjajce warunki do prowadzenia

174

obrony, szczeglnie przeciwko zgrupowaniom pancernozmechanizowanym, ktrych ruchliwo i moliwoci ogniowe ulegaj ograniczeniu w tym terenie. System ognia organizuje si tak, aby zapory inynieryjne, wzy drg, przesieki i cieki lene osonite byy ogniem z niewielkiej odlegoci. Pododdziay, ktre znalazy si na tyach przeciwnika powinny kontynuowa walk o utrzymanie punktw oporu lub przej do dziaa nieregularnych.

Pytania kontrolne: 1. Jakie s organy dowodzenia obrony terytorialnej? 2. Wymieni cele wojsk obrony terytorialnej w operacjach na obszarze kraju. 3. W czym si wyraa specyfika dziaania wojsk OT w przygranicznym pasie przesaniania? 4. Jakie s zasady udziau wojsk OT w dziaaniach przeciwdywersyjnych i przeciwdesantowych? 5. Jakie s moliwoci wykorzystania wojsk OT w obronie miast? 6. Zasady wspdziaania wojsk OT z wojskami operacyjnymi.

Rozdzia VIII. DZIAANIA NIEREGULARNE Po zakoczeniu lektury tego rozdziau Czytelnik powinien potrafi: 1. Rozumie istot przeciwnika. dziaa nieregularnych wewntrz ugrupowania

2. Wyrni czynniki wpywajce na efektywno dziaa nieregularnych. 3. Wymieni zadania i opisa warunki ich realizacji. 4. Przedstawi taktyk pododdziaw prowadzcych dziaania nieregularne. 5. Wyjani powizania midzy wojskami nieregularne a ludnoci miejscow. (zgrupowa taktycznych) dziaania

prowadzcymi

rzewidywany charakter zagroenia kraju i wynikajce z tego warunki prowadzenia operacji obronnych wpywaj na wiele zjawisk. Hipotetyczny obraz pola walki przemawia za potrzeb poszerzenia dotychczasowego zakresu zada przewidywanych i realizowanych przez wojska, ktre znalazy si w ugrupowaniu przeciwnika. Moliwoci rodkw walki, struktury organizacyjne i wyposaenie nowoczesnych armii oraz koncepcje dziaa ofensywnych upowaniaj do stwierdzenia, e ewentualne dziaania wojenne bd wysoce manewrowe, prowadzone w szybko zmieniajcych si warunkach. Powietrzno-ldowy charakter dziaa prowadzonych przy silnym wsparciu ogniowo-elektronicznym, nada toczonym walkom i bitwom wymiaru przestrzennego. O sukcesie bezporednio cierajcych si ze sob oddziaw, zwizkw taktycznych i operacyjnych zdecyduje nie tylko rozwj wydarze na linii stycznoci wojsk. Niebagatelne znaczenie odegraj rwnie rnego rodzaju akcje i dziaania podejmowane w gbi ugrupowania bojowego i operacyjnego, a nawet strategicznego wojsk przeciwnika prowadzcego dziaania zaczepne. Dotychczas w pogldach dotyczcych dziaa w gbi ugrupowania przeciwnika zakadano, e s niepodanym fragmentem walki zbrojnej, majcej jedynie stwarza moliwo uchronienia si przed ich cakowitym zniszczeniem. Obecnie tego typu pogld mona uzna za bezpodstawny. Naley bowiem docenia korzyci z faktu obecnoci wojsk wasnych w ugrupowaniu przeciwnika. Taka sytuacja wymaga podjcia przez niego wielu przedsiwzi zabezpieczajcych funkcjonowanie zaplecza, obrony i ochrony elementw ugrupowania bojowego i operacyjnego oraz wydzielenie znacznych si do zwalczania wojsk strony przeciwnej wewntrz wasnego ugrupowania. W konsekwencji ograniczy to przeciwnikowi swobodne wykorzystywanie jego poszczeglnych elementw i komponentw si zbrojnych, a z drugiej strony uatwi wojskom wasnym osignicie nadrzdnego celu dziaa operacyjnych i taktycznych.

176

8.1. Zasady oglne Dziaania nieregularne to dziaania bojowe prowadzone przez przygotowane ju w czasie pokoju bd doranie tworzone w czasie wojny zgrupowania taktyczne, stosujce specyficzne sposoby walki w celu zwalczania i dezorganizacji poczyna przeciwnika na obszarze przez niego opanowanym. Przewidywany cel dziaa nieregularnych mwi o tym, e musz by wkomponowane w nadrzdny cel prowadzonej operacji obronnej. W niektrych jednak sytuacjach, na przykad podczas niepomylnego rozwoju wydarze w skali strategicznej, mog przybra charakter dziaa partyzanckich. Z powyszego wynika, e dziaania nieregularne mog by prowadzone w dwu diametralnie rnych sytuacjach prowadzenia walki z agresorem: - w ramach "regularnych" dziaa obronnych prowadzonych przez wojska operacyjne; - w ramach kontynuowania walki, po utracie moliwoci prowadzenia regularnych dziaa obronnych przez wojska operacyjne. W kadej z tych sytuacji cele dziaa nieregularnych ksztatowa si bd inaczej. W pierwszym przypadku siy prowadzce te dziaania realizowa bd cze oglnego wysiku wszystkich si dziaajcych na tyach (w ugrupowaniu) przeciwnika. Oglnym celem si gwnych prowadzcych operacj obronn bdzie powstrzymywanie przeciwnika, maksymalne osabienie go, a nastpnie wyparcie go z zajmowanego terytorium. Std celem dziaa nieregularnych, w zalenoci od etapu operacji obronnej, bdzie: - wspudzia w zakceniu cigoci prowadzenia dziaa zaczepnych przez przeciwnika; - pomoc siom gwnym w realizacji wewntrz ugrupowania przeciwnika. wybranych zada

W drugim wypadku, oglnym zamiarem podejmowanej walki bdzie aktywne dziaanie w celu wyparcia przeciwnika z obszarw przez niego zajtych. W tym przypadku zakres dziaa nieregularnych bdzie tylko niewielk czstk caoksztatu podejmowanych przedsiwzi. W tej sytuacji mona przypuszcza, e oglnym celem dziaa nieregularnych bdzie: - utrzymanie cigoci walki zbrojnej z przeciwnikiem; - ksztatowanie warunkw do organizowania pierwszych grup oporu; - tworzenie oddziaw partyzanckich i podjcie przez nie dziaa.

177

8.2. Zadania oraz warunki ich realizacji signicie wczeniej wymienionych celw dziaa nieregularnych, moliwe bdzie przy wykonaniu szeregu zada, z ktrych najwaniejsze to: - walka z wybranymi elementami si zbrojnych przeciwnika; - zwalczanie systemu zabezpieczenia dziaa przeciwnika; - uniemoliwianie swobodnego wykorzystania przez przeciwnika infrastruktury operacyjnej i taktycznej oraz obiektw stacjonarnych; - rozpoznanie i dywersja; - oddziaywanie psychologiczne. Niezwykle wanym aspektem wywierajcym bezporedni wpyw na moliwo wykonywania wyszczeglnionych wyej zada jest sposb przechodzenia do dziaa nieregularnych. Przyjmujc za podstaw rozwaa klasyfikacj dziaa taktycznych w kontekcie dziaa bojowych jakie mog by prowadzone w ewentualnych operacjach na obszarze kraju mona okreli do szerok gam sytuacji jakie mog zaistnie w walce, bitwie i operacji, ktre mog zmusza wojska do dziaa nieregularnych lub przemawia za celowoci ich prowadzenia. Do sytuacji najbardziej prawdopodobnych mona zaliczy: - niekorzystne uksztatowanie linii stycznoci wojsk, stawiajce bronice si wojska w pooeniu oskrzydlajcym; - uporczyw obron miast, osiedli oraz wanych obiektw podczas prowadzenia przez przeciwnika natarcia w duym tempie; - prowadzenie dziaa obronnych w terenie uniemoliwiajcym manewr odwrotowy (przeszkoda wodna, wybrzee morskie, teren lesisto-jeziorny); - odcicie czci si wykonujcych zwrot zaczepny; - dugotrwa walk w okreniu, wyczerpywanie si zapasw i brak moliwoci utrzymania bronionego obszaru (rejonu); - zmasowane uycie przez przeciwnika si aeromobilnych. Spektrum powyszych sytuacji pozwala wycign wniosek, e wojska mog przechodzi do dziaa nieregularnych w sposb: - planowy (zamierzony) - nieplanowy (wymuszony); Wrd wymienionych sytuacji do atwo mona wskaza te, ktre niejako podpowiadaj celowo przejcia czci wojsk operacyjnych do dziaa nieregularnych w ugrupowaniu przeciwnika. atwo wyrnienia sytuacji polega na tym, e pooenie wojsk wasnych i dziaanie przeciwnika jest w miar sprecyzowane i mona nakreli perspektyw rozwoju

178

wydarze. To z kolei stanowi podstaw dla dowdcy okrelonego szczebla do podjcia decyzji o przejciu i prowadzeniu dziaa nieregularnych. W konkretnej sytuacji bdzie to rozwizanie gwarantujce zachowanie zwartoci bojowej i umoliwiajce dalsz walk z wrogiem. Decydujce znaczenie w przejciu do dziaa nieregularnych w sposb planowy, ma zawsze cel jaki zamierza si osign. Cel jest gwnym wyznacznikiem postpowania. Analiza warunkw prowadzenia ewentualnych dziaa bojowych dowodzi, e w wielu przypadkach sytuacje mog by wsplne dla planowego i nieplanowego przechodzenia do dziaa nieregularnych. Jeli jednak nawet sytuacje s podobne, to samo przechodzenie mie bdzie rne uwarunkowania. Tez t wyranie podkrelaj wnioski z praktyki szkoleniowej. Podczas planowego przechodzenia do dziaa nieregularnych podkrelenia wymaga fakt, e wyprzedzajco trzeba rozstrzygn wiele kwestii z obszaru wspdziaania. Musi nastpi uzgodnienie sposobu realizacji zada na wsplnym obszarze dziaania rnych si, ktre znajduj si wewntrz ugrupowania przeciwnika. Uzgodnienia te moe uczyni jedynie szczebel operacyjny, bowiem gwnie na jego korzy bd prowadzone dziaania nieregularne. On te z reguy bdzie ich gwnym koordynatorem. Przejcie do dziaa nieregularnych planowo, uzasadnione jest i ze wszech miar suszne szczeglnie w obliczu przejcia do przeciwuderzenia czy przeciwnatarcia. Przy przechodzeniu do planowych dziaa nieregularnych, cele i gwne zadania bd odpowiednio wczeniej okrelane. Nie mona wykluczy, e niekiedy sposoby dziaania rwnie zostan nakrelone, cho w tym wzgldzie moliwie najwiksz swobod naley zapewni bezporednim wykonawcom. Podczas wymuszonego przechodzenia do dziaa nieregularnych przed organizatorami i wykonawcami jawi si wiele problemw do szybkiego rostrzygnicia. Pooenia wojsk nie bdzie mona zawczasu okreli. Rwnie dziaanie przeciwnika wpywa bdzie porednio na okrelone zdarzenia pola walki. Nieplanowe dziaania nieregularne zmuszone bd prowadzi wojska niejednokrotnie w wyniku niepomylnej dla nich realizacji zada bojowych. Mog to by pododdziay, ktre niepomylnie zakoczyy walk obronn i te, ktre wyszy z okrenia lub wczeniej realizoway na zapleczu przeciwnika okrelone zadania i zostay pozbawione moliwoci powrotu do wojsk wasnych. Szczeglnie trudne warunki mog powsta, gdy przeciwnik po odciciu czci si przejdzie (wznowi) do natarcia na caym froncie. Spowoduje to stopniowe oddalenie zgrupowania prowadzcego dziaania nieregularne od si gwnych. Powanie skomplikuje lub uniemoliwi pomoc i wsparcie. Sytuacj moe pogorszy utrata cznoci. Zgrupowanie stanie

179

przed koniecznoci cakowicie samodzielnego prowadzenia dalszych dziaa w ugrupowaniu przeciwnika. Omawiajc sposoby organizacji dziaa nieregularnych nie mona pomin warunkw przechodzenia czci wojsk operacyjnych do dziaa nieregularnych. Jest to o tyle istotne, poniewa badania wykazay, e daje zna o sobie sprzenie zwrotne; warunki rzutuj na sposoby i cele, a one wpywaj na pniejsze prowadzenie dziaa nieregularnych. Tak wic do szerokim, a jednoczenie bardzo zoonym obszarem docieka jest okrelenie tyche warunkw w jakich mog by toczone dziaania nieregularne. Okolicznoci te implikuj bowiem w decydujcej mierze realno celw oraz moliwo wykonania zada. Warunki przechodzenia do dziaa nieregularnych wpywaj te na wiele innych, ale jake istotnych kwestii pniejszego dziaania. Dokonujc pewnych uoglnie, warunki w jakich moe nastpowa przechodzenie do dziaa nieregularnych, mona podzieli na wynikajce z: - pola walki; - terenu; - postawy ludnoci miejscowej. Niniejszy podzia nie wynika z hierarchizacji wanoci. Poszczeglne grupy obejmuj czynniki o podobnym charakterze. Umiejtnie wykorzystane gwarantuj realizacj celw dziaa nieregularnych. Najistotniejszy wpyw maj warunki pola walki. W ich ramach naley uwzgldni: - charakter dziaa i stosowane rodki walki; - tempo natarcia przeciwnika i moliwoci jego zaamania; - swobod dziaania wewntrz ugrupowania przeciwnika. Czynniki te wpywa bd na wojska ujemnie bd dodatnio, w zalenoci od dotychczasowego przebiegu dziaa wojennych i perspektywy ich dalszego rozwoju. Zalee od nich bdzie stopie jasnoci sytuacji, a co za tym idzie i stan psychiczny onierzy. To za wywrze wpyw na ich dziaanie w momencie przechodzenia (pozostawania) do dziaa wewntrz ugrupowania przeciwnika. Przy korzystnej prognozie rozwoju wydarze nie bd te fakty utosamiane z porak a jako najkorzystniejszym wyjciem z sytuacji do prowadzenia dalszej walki z agresorem. Warunki dyktuje rwnie przeciwnik. Jego dziaanie bezporednio wpywa bdzie na moliwo przechodzenia do dziaa nieregularnych. Niebagatelne znaczenie ma tu nie tylko dziaanie wojsk operacyjnych przeciwnika na froncie. Przy podejmowaniu dziaa nieregularnych, niezbdnym jest przeprowadzenie oceny jego moliwoci przeciwdziaania i zwalczania si wewntrz ugrupowania. Skala tego przedsiwzicia wpywa bdzie na moliwoci przechodzenia, a nastpnie na swobod prowadzenia dziaa nieregularnych.

180

Urozmaicona rzeba terenu, znaczna ilo obszarw lenych sprzyja skrytemu przygotowaniu si do dziaa i przedostaniu w ugrupowanie przeciwnika. Moliwe jest uzyskanie zaskoczenia, ktre w tym wypadku wyraa si bdzie faktem niespodziewanego pojawienia si wojsk obcych w ugrupowaniu agresora. Przy przechodzeniu do dziaa nieregularnych szczeglnego wymiaru nabiera wsppraca z ludnoci. Miejscowe spoeczestwo suy moe nie tylko wsparciem materialnym ale i informacyjnym. Przyjanie nastawiona ludno moe by swoistym przewodnikiem w terenie jej najlepiej znanym. Niekiedy zabudowania, a nawet cae osiedla mog stanowi miejsce ukrycia i bezpiecznego przetrwania na czas przechodzenia linii frontu. Przy rozpatrywaniu problematyki dziaa nieregularnych naley podkreli wzrastajc rol rejonw zurbanizowanych. Wniosek ten dobitnie podkrelaj dowiadczenia z ostatnich konfliktw lokalnych. Rejony zabudowane sprzyja bd rozstrzyganiu wielu spraw. Wiksze skupiska ludnoci umoliwi pozyskiwanie niezbdnych informacji i co bardzo wane, uatwi ewentualne bytowanie. Szczeglnie odnosi si to do pododdziaw, ktre przejd do nieplanowych dziaa nieregularnych. Pozbawione urzdze logistycznych oraz zapasw zaopatrzenia w obszarach zurbanizowanych bd posiada wiksze moliwoci samodzielnego rozwizywania problemw zabezpieczenia logistycznego. Charakter warunkw terenowych kraju i moliwa gboko wdarcia si przeciwnika, pozwalaj przypuszcza, e poza lini frontu mog prowadzi dziaania nieregularne niewielkie zgrupowania taktyczne. Najkorzystniejsze warunki do dezorganizowania poczyna przeciwnika, oddziaywania na jego szczeglnie wraliwe elementy funkcjonowania (system informacyjny i logistyczny) maj niewielkie pododdziay. Wiksze zgrupowania, na przykad w skadzie ekwiwalentnego oddziau nie maj zbyt duych szans pozosta niezauwaonymi przez przeciwnika. Tak wic oddzia wojsk operacyjnych, ktry znalaz si poza lini frontu, mgby dziaa poszczeglnymi pododdziaami na znacznej przestrzeni. Zawsze jednak zgrupowania taktyczne powinny cile wspdziaa z ludnoci miejscow i znajdujcymi si tam jeszcze siami ukadu pozamilitarnego, a take celowo pozostawionymi grupami bojowymi OT. Na efektywno prowadzenia dziaa nieregularnych wywrze te wpyw charakter dziaa zwizku operacyjnego na kierunku, ktrego okrelone zgrupowanie taktyczne prowadzi dziaania nieregularne. Jeli przewidywany jest zwrot zaczepny i przejcie do przeciwnatarcia, to s wiksze podstawy przypuszcza, e niezbyt odlega perspektywa poczenia si z siami gwnymi pozwoli inaczej dysponowa posiadanymi rodkami walki i uyciem sprztu bojowego. Mona bdzie zdynamizowa dziaania bez wyranej obawy o stan zapasw i rodkw materiaowych w niedalekiej przyszoci. Przy planowych dziaaniach nieregularnych, zwaszcza prowadzonych w terenie urozmaiconym, lesistym i lesisto-jeziornym,

181

istnieje duo wiksze prawdopodobiestwo wykorzystania cikiego sprztu bojowego. Uycie niewielkich zgrupowa czogw, bojowych wozw piechoty i artylerii wydatnie wpynie na moliwoci bojowe. Oprcz wymiernych rezultatw uycia tego rodzaju sprztu niebagateln rol odegra czynnik psychologiczny. Okrelona akcja z tego rodzaju sprztem, przeprowadzona wewntrz ugrupowania przeciwnika, wpynie niewtpliwie na jego dalsze postpowania. Zachwiana zostanie wiara w dalsze prowadzenie agresji i okupowanie zajtego obszaru. Fakt obecnoci wojsk wewntrz ugrupowania przeciwnika podway take wiar w szczelno frontu i dotychczasowe sukcesy pierwszorzutowych zgrupowa wojsk ldowych i goszone sukcesy rezultatw oddziaywania. Z przewidywanych warunkw przechodzenia do dziaa nieregularnych i ich prowadzenia na obszarze kraju, wynika, e z reguy pododdziay wojsk ldowych (zgrupowania taktyczne) bd dysponowa uzbrojeniem stosunkowo lekkim i przenonym. Niejednokrotnie mog to by egzemplarze sprztu zdemontowane z wozw bojowych, ktrych dalsze wykorzystanie okazao si niemoliwe lub nierealne z uwagi na rodowisko walki. Lekkie, przenone uzbrojenie rzutowa wic bdzie gwnie na moliwoci skutecznoci dziaa bojowych. 8.3. Sposoby realizacji zada ododdziay (zgrupowania taktyczne) przewidziane do prowadzenia dziaa nieregularnych nie s predysponowane do dziaa w terenie odkrytym i mao urozmaiconym. W zamian za to mog przebywa i realizowa okrelone zadania w obszarach urozmaiconych, zarwno pod wzgldem rzeby, jak i pokrycia, w terenie ograniczajcym i kanalizujcym ruch. Przewidywane wyposaenie pododdziaw prowadzcych dziaania nieregularne rzutuj na taktyk walki. Wynika ona take z charakteru warunkw w jakich realizowane s poszczeglne akcje (zadania) bojowe. Dc do waciwego spoytkowania parametrw uzbrojenia i uwzgldniajc fakt dziaalnoci na terenie opanowanym przez przeciwnika naley akcentowa walk z bliskiej odlegoci. S wtedy realne podstawy przypuszcza, e wraz z czynnikiem zaskoczenia uda si zada przeciwnikowi wymierne straty. Jeli uwzgldnimy moliwo uycia (zastosowania) inynieryjnych rodkw raenia, to przewidywane skutki oddziaywania mog by znaczne. Umiejtne wyzyskanie waciwoci uzbrojenia i rodowiska walki pozwoli zrekompensowa niedostatek broni cikiej, pozwalajcej prowadzi ogie z dalszej odlegoci. Domen tych dziaa powinno by bogactwo stosowanych form i sposobw walki, pozwalajcych na rnorodne zwalczanie takich samych lub podobnych obiektw. Taktyka dziaania nie powinna polega na uyciu caoci si w jednym miejscu (kierunku). W tych specyficznych dziaaniach liczy si powinna przede wszystkim rozwaga i pomysowo. Walce towarzyszy powinien podstp i denie do przechytrzenia oraz zaskoczenia przeciwnika. Kada

182

akcja bojowa musi by naleycie przygotowana i przeprowadzona z maksymalnie bliskiej odlegoci, szybko i z zaskoczenia. Jeeli sytuacja zmusi do nawizania walki, naley uprzedzi przeciwnika w otwarciu ognia, a zdecydowanym atakiem szybko osign zaplanowany cel walki. Po nawizaniu walki naley dy do jak najszybszego wykonania zadania w moliwie najkrtszym czasie, w innym bowiem razie, wraz z jego upywem, zmniejszaj si szanse na pomylne zrealizowanie otrzymanego zadania. Kadej akcji bojowej powinno towarzyszy skupienie wysiku, w cile okrelonym punkcie, gwatowne uderzenie i natychmiastowe rozproszenie si po wykonaniu zdania. Powszechnie przyjmowana teza, e bezruch na polu walki oznacza zniszczenie, daje mocno zna o sobie podczas prowadzenia dziaa nieregularnych. W tych dziaaniach gwna uwaga powinna by ukierunkowana na czst zmian miejsca pobytu, modyfikacj rozstrzygania spraw bytowych i funkcjonowania systemu informacyjnego. Dla zachowania bezpieczestwa i zagwarantowania moliwoci wykonania zaskakujcego uderzenia, trzeba te zmienia trasy i sposoby przemieszczania oraz technik koncentracji wojsk po wykonaniu akcji. Na taktyk dziaania duy wpyw bdzie wywiera miejsce prowadzenia akcji bojowych. Inna taktyka dziaania bdzie obowizywa w terenie otwartym, inna w terenie lesistym (lesisto- jeziornym), a jeszcze inna w terenie grskim lub rejonach zurbanizowanych. Najbardziej typowymi formami dziaa nieregularnych bd dziaania: rozpoznawcze; dywersyjne; szturmowe; blokujce; likwidacyjne. Kade z tych dziaa moe by realizowane odpowiednimi sposobami. Specyfika poszczeglnych dziaa wykazuje przy tym, e w wielu wypadkach sposoby mog by bardzo zblione do siebie, co wskazuje na uniwersalno i zarazem podzia czysto teoretyczny. Analiza moliwych form i sposobw dziaania pozwala wycign wniosek, e najbardziej typowe i najczciej stosowane to zasadzka i napad. Prowadzenie rnego rodzaju dziaa wymaga sprawnie dziaajcego systemu informacyjnego. W kadym rodzaju walki jest on istotnym elementem gwarantujcym podejmowanie efektywnych dziaa bojowych. Podczas dziaa nieregularnych bez waciwego funkcjonowania "oczu i uszu" trudno mwi nie tylko o realizacji okrelonych zada, ale i przebywaniu wewntrz ugrupowania przeciwnika. Bez wiadomoci o jego wojskach, ich zamiarach, przewidywanym dziaaniu administracji okupanta nie bdzie mona wykona zaplanowanych akcji. System informacyjny na zapleczu przeciwnika i na rzecz wojsk prowadzcych dziaania nieregularne jest specyficzny. Poszczeglne elementy tego systemu dziaaj na cakiem innych zasadach. Nieodzowne jest korzystanie z usug przyjanie nastawionej ludnoci i umiejtne wykorzystanie miejscowej infrastruktury logistycznej. Poszczeglne ogniwa musz by bardzo uczulone na wszelkiego rodzaju moliwe "przecieki" informacyjne. Ponadto istotne jest, aby wiadomo moga szybko dotrze

183

do adresata, co szczeglnie istotnym jest podczas wspdziaania z wojskami operacyjnymi na linii frontu. Wspdziaanie z nimi moe by organizowane w zakresie: - zapewnienia nieprzerwanej wymiany informacji; - prowadzenie gbokiego rozpoznania i wywiadu; - zbierania szczegowych informacji o siach, rodkach i obiektach przeciwnika; - udzielania pomocy podczas realizacji zada bojowych; - likwidowania okrelonych obiektw, zwaszcza newralgicznych elementw systemu informacyjnego i systemw rozpoznawczouderzeniowych; - dezorganizowanie przeciwnika; pracy jednostek i urzdze logistycznych

- wizania walk drugich rzutw (odwodw). Podstaw do organizacji wspdziaania bdzie podjta przez waciwego dowdc decyzja o przejciu do dziaa nieregularnych. Przy planowym przechodzeniu do dziaa tego typu wspdziaanie organizuje si z reguy na podstawie decyzji dowdcy zwizku operacyjnego (niekiedy zwizku taktycznego) i w oparciu o okrelone zadania do realizacji wewntrz ugrupowania przeciwnika. W sytuacjach wymuszonych wspdziaanie bdzie organizowane na podstawie decyzji dowdcy tego zgrupowania, ktry zdecydowa o przejciu do dziaa nieregularnych. W wypadku pomylnego rozwoju sytuacji operacyjnej powinien by przewidziany scenariusz czenia pododdziaw prowadzcych dziaania na zapleczu przeciwnika z wojskami operacyjnymi, ktre po powstrzymaniu agresora, odzyskaniu inicjatywy przejd do dziaa zaczepnych w celu jego wyparcia z utraconego dotychczas terytorium. Taki rozwj wydarze naley bra pod uwag w ramach organizowanego wspdziaania, a jego plan powinien m.in. uwzgldnia: - zakadany cel dziaania wojsk operacyjnych i prowadzcych dziaania nieregularne; - przewidywany kierunek podejcia wojsk operacyjnych; - rubiee bezpieczestwa; - kierunki wyjcia pododdziaw na spotkanie z wasnymi wojskami; - umwnione znaki wzajemnego rozpoznania i sygnay dowodzenia; - rubiee spotkania (punkty przekroczenia ugrupowania wasnych wojsk); - sposb dalszego dziaania lub rejon zbirki. Organizacja wspdziaania zawsze powinna uwzgldnia manewr poszczeglnych grup, pododdziau lub innych si biorcych udzia w

184

przewidywanym zadaniu bojowym. Celem nadrzdnym za koordynowanych dziaa powinno by denie do zadania przeciwnikowi moliwie duych strat, sianie w jego szeregach strachu i niepewnoci. To take zachowanie zwartoci i utrzymanie si do czasu poczenie si z siami gwnymi lub pynne przejcie do dziaa partyznackich. 8.4. Specyfika dziaa nieregularnych wojsk obrony terytorialnej elem dziaa nieregularnych wojsk OT jest dezorganizacja poczyna przeciwnika podczas prowadzenia operacji zaczepnych, osabianie jego zdolnoci bojowych, uniemoliwianie mu zajmowania i utrzymywania zajtego obszaru kraju oraz tworzenie dogodnych warunkw prowadzenia efektywnych dziaa operacyjnych i taktycznych. Cel powyszy moe nastpujcych zada: by osignity przez realizacj systemu

- niszczenie newralgicznych informacyjnego przeciwnika;

elementw

- niszczenie rodkw ogniowo-elektronicznego oddziaywania; - zwalczanie niewielkich grup onierzy przeciwnika; - niszczenie obiektw infrastruktury wykorzystywanych przez przeciwnika; - dezorganizacja systemu logistycznego; - prowadzenie rozpoznania na potrzeby wasne i dowdztw wojsk operacyjnych; - ograniczenie eksploatacji zajtego terytorium oraz utrudnianiu przeciwnikowi tworzenia wasnej administracji. Zadania powysze moga wykonywa wojska obrony terytorialnej przygotowane w czasie pokoju lub doranie tworzone w okresie wojny. Przechodzcy do dziaa nieregularnych oddzia (pododzia) OT powinien by przeformowany w niedue liczebnie grupy, w skadzie ktrych niezbdny jest udzia onierzy o rnych specjalnociach, zwaszcza saperw. Istotne rezultaty dziaa nieregularnych wojsk OT bd wwczas, gdy rozmieszczone na duych przestrzeniach drobne pododdziay i grupy przeprowadzaj liczne zaczepne akcje bojowe, nkaj przeciwnika oraz utrzymuj jego siy w staym napiciu i niepokoju. Do podstawowych form dziaa nieregularnych mona zaliczy dziaania dywersyjne, szturmowe, obronne i rozpoznawcze, dziaania sabotaowe, a take bojowe uzbrojenie terenu (szeroko stosowane minowanie). Zastosowane formy dziaa powinny by celowe, dobrane odpowiednio do sytuacji i obiektu dziaa. Pytania kontrolne: obronnej

185

1. Jakie zagadnienia omwiono w tym rozdziale podrcznika? 2. Jak zdefiniowa dziaania opniajce? 3. Jak mona podzieli warunki wpywajce na przechodzenie do dziaa nieregularnych? 4. Przedstawi wpyw terenu na realizacj zada wewntrz ugrupowania przeciwnika, 5. Jakie s oglne zasady prowadzenia dziaa nieregularnych przez wojska obrony terytorialnej? Rozdzia IX. WYCOFANIE Po zakoczeniu lektury tego rozdziau Czytelnik powinien: 1. Rozumie istot wycofania zwizku taktycznego (oddziau) na przyszym polu walki. 2. Opisa warunki poprzedzajce przejcie wojsk do wycofania. 3. Wyrni czynniki wpywajce na organizacj i prowadzenie wycofania. 4. Wymieni sabe i silne strony wycofania w formie marszu odwrotowego (odfrontowego) i dziaa opniajcych. 5. Wykaza kiedy wycofanie moe by postrzegane jako manewr. 9.1. Zasady oglne iele form i rodzajw dziaa bojowych ma wiekowe tradycje. Naley do nich wycofanie, ktre na og utosamiane jest jako niekorzystny wynik obrony. Taki pogld to uproszczenie, bowiem wycofanie zawsze towarzyszyo wojskom uchylajcym si od rozstrzygajcego starcia w warunkach dla siebie niesprzyjajcych. Nieobce byo dcym zyska na czasie lub przenie dziaania bojowe w rejon korzystny do stoczenia walnej bitwy. Jak wskazuj dowiadczenia wojenne nie zawsze byy to walki sabszego. Czsto jednak, o czym wiadczy analiza pimiennictwa wojskowego, wycofanie jako dziaanie "niegodne" byo wykrelone z obowizujcych regulaminw i podrcznikw lub traktowano je jako temat wstydliwy, zajmowanie ktrym nie byo mile widziane. Wycofanie przechodzio rne koleje losu. W nie tak odlegej przeszoci, podobnie jak dziaaniami opniajcymi, zajmowao si nim bardzo wskie grono teoretykw. Nie byo jednak przedmiotem gbszych analiz bowiem wizao si z ruchem wojsk do tyu. Obecnie wycofanie dostrzegane jest w klasyfikacji dziaa taktycznych. Obok obrony i natarcia traktowane jako jeden z rodzajw walki. Nadal jednak to niezbyt popularny temat, ktry do czsto jest utosamiany lub zamiennie traktowany z dziaaniami opniajcymi. Wycofaniu w przeciwiestwie do dziaa zaczepnych nie towarzyszy nadzieja na byskotliwy sukces, euforia powodzenia. Przeciwnie,

186

niejednokrotnie idzie z nim w parze wiadomo przewagi przeciwnika i to, e jest na og sposobem zapobiegania klsce, a rzadko drog do bezporedniego zwycistwa. Wycofanie nalec do dziaa bardzo trudnych wymaga odpowiedniego przygotowania oficerw i wysokiego poziomu wyszkolenia wojsk. Znajomo organizacji i prowadzenia wycofania ma take do istotne znaczenie z psychologicznego punktu widzenia zoonych zjawisk pola walki. Najczciej bowiem ruch wojsk do tyu zwyklimy utosamia z panik, bezadem i dezorganizacj wszelkich planw skutecznego dziaania, a przecie w pewnych warunkach moe to by najlepsze rozwizanie w zoonej sytuacji operacyjno-taktycznej, gwarantujce moliwo dalszego prowadzenia skutecznych dziaa z nacierajcym zgrupowaniem przeciwnika. Ustpienie z zajmowanego obszaru nie musi przecie oznacza oddania inicjatywy. Moe by dziaaniem pozwalajcym j utrzyma, a take zyska czas i moliwo podjcia rozstrzygajcej walki w terenie nam sprzyjajcym. Wycofanie, aby byo rodzajem walki nie moe by paniczn ucieczk. Musi stanowi odpowiednio zaplanowane, zorganizowane i przeprowadzone dziaanie. W innym bowiem przypadku, jako le zorganizowane i niewaciwie prowadzone moe zakoczy si jeszcze gorszymi konsekwencjami, ni na przykad niepoprawnie wykonany atak. Druga wojna wiatowa i konflikty lokalne po jej zakoczeniu dostarczaj wiele przykadw wycofania. Z rnym powodzeniem wykonyway go wojska irackie podczas ostatniej wojny w rejonie Zatoki Perskiej. Dowiadczenia bojowe wiadcz o tym, e wycofanie prowadzono w rnorodnych sytuacjach i przy zmiennym zaangaowaniu si i rodkw. Przeprowadzano je w obliczu przeciwnika, ktry naciera lub swym dziaaniem mg zagrozi niekorzystnym rozwojem sytuacji. Uoglniajc dowiadczenia bojowe mona stwierdzi, e wycofanie moe by wymuszone lub zamierzone, wykonywane zarwno pod naporem nacierajcego przeciwnika, jak i bez jego bezporedniego oddziaywania. Wycofanie jest zwykle skutkiem okrelonej koniecznoci lub przewidywanego rozwoju wydarze na polu walki. Ma ono na celu opuszczenie zajmowanego obszaru po to by, zachowujc zwarto i gotowo bojow, oddali grob rozbicia lub okrenia okrelonego zgrupowania wojsk. Ma wic doprowadzi do sytuacji, w ktrej pooenie wycofujcych si wojsk bdzie korzystniejsze w stosunku do dotychczas zajmowanego. Stworzone zostan take warunki do dalszego prowadzenia dziaa bojowych. To argumenty pozwalajce postrzega wycofanie jako manewr, a to e jest wykonywany do tyu peniej go charakteryzuje. Zasadnym wydaje si jednak sformuowanie jeszcze jednego wymogu, o ktrym ju wspomniano dokonujc bardzo oglnej charakterystyki wycofania. Bdzie ono manewrem gdy nie przyjmie postaci wspomnianej ju panicznej ucieczki z pola walki, a bdzie dziaaniem zorganizowanym, prowadzonym w celu poprawy sytuacji, wytworzenia korzystniejszych warunkw do walki

187

z przeciwnikiem. Nie ulega te adnej wtpliwoci, e tego rodzaju manewr jest znacznie atwiej przeprowadzi gdy nie ma bezporedniego naporu nacierajcego. Wycofanie jest taktycznym odpowiednikiem pojcia operacyjnego odwrt. Oznacza ono rodzaj walki prowadzonej w celu zerwania kontaktu bojowego z przeciwnikiem lub uchylenie si od starcia w niekorzystnej sytuacji. Jak ju wczeniej wspomniano wycofanie moe by wymuszone lub zamierzone. To pierwsze, co sugeruje sama nazwa, bdzie prowadzone wtedy, gdy zostan wyczerpane wszystkie inne moliwoci powstrzymania natarcia przewaajcych si przeciwnika, a dalsza walka na zajmowanej rubiey grozi trudnymi do przewidzenia konsekwencjami. W sytuacji gdy przewaga wroga grozi rozbiciem bronicych si wojsk, umiejtne ich wycofanie bdzie wyrazem sukcesu, a nie klski. Odbywa si bdzie w warunkach znacznej przewagi nacierajcego i najczciej w celu: - wyprowadzenia wojsk wasnych spod uderze przewaajcych si przeciwnika; - niedopuszczenia do okrenia lub obejcia; - zamknicia wyomw w ugrupowaniu szczebla nadrzdnego; - odtworzenia zdolnoci bojowej. Fakt, e wycofanie wojsk odbywa si w warunkach nacisku przeciwnika nasuwa pytanie: jakie musz by spenione wymogi, aby zostao uwieczone powodzeniem? Istotne jest wic sprecyzowanie przesanek do jego sukcesu. Wielce pomocne w tym wzgldzie s dowiadczenia wojenne. Wsparte wizj pola walki tworz w miar peen obraz warunkw, ktrych spenienie jest dobrym prognostykiem sprawnego rozpoczcia i prowadzenia wycofania. Do warunkw tych mona zaliczy: - utrzymanie w tajemnicy pocztku wycofania, jego celu i przebiegu; - cise powizanie ruchu wojsk z oddziaywaniem ogniowoelektronicznym i zaporami inynieryjnymi oraz innymi przedsiwziciami opniajcymi ruch przeciwnika; - zapewnienie bezpieczestwa manewru, gwnie osona skrzyde w celu zabezpieczenia wojsk przed oskrzydleniem (obejciem). Wycofanie zamierzone jest dziaaniem wczeniej, "z gry" zaplanowanym. W porwnaniu do wycofania wymuszonego, ten ruch do tyu nie jest tak mocno zdeterminowany dziaalnoci przeciwnika i dotychczas prowadzon walk. W najbardziej sprzyjajcych okolicznociach moe odbywa si ono w warunkach braku bezporedniego oddziaywania przeciwnika. Jednak cakowity brak jego ingerencji w przebieg wycofania wydaje si by iluzj. Jest to nierealne poniewa manewr ten zawsze poprzedza kontakt bojowy z przeciwnikiem.

188

Dokonujc pewnych uoglnie mona przyj, e wycofanie zamierzone mona wykona w celu: - dokonania przegrupowania i przeniesienia gwnego wysiku dziaa na inny kierunek (w nowy rejon) lub dogodniejsz rubie obronn; - wygospodarowania si niezbdnych do realizacji innych zada; - skrcenia linii frontu; - wprowadzenia nacierajcego w worek ogniowy (rejon poraenia ogniowego) lub puapk taktyczn, czy te operacyjno-taktyczn; - zyskania czasu potrzebnego na zorganizowanie kolejnych dziaa; - uniknicia obejcia lub przyparcia do duej przeszkody terenowej. Znaczna jest ilo sytuacji, w ktrych moe nastpi wycofanie zamierzone. W zdecydowanej wikszoci przypadki te to nic innego jak racjonalne dziaanie, ktre pozwoli kosztem utraty terenu zachowa zwarto bojow walczcych wojsk lub odzyska inicjatyw. To take przykady koniecznoci lub celowoci dostosowania swych dziaa do konkretnych warunkw, by walk zakoczy zwycisko. Przytoczone cele wycofania w peni ukazuj istot planowanego manewru. Sprawne jego wykonanie umoliwia bowiem wyprowadzenie wojsk z niekorzystnego pooenia i stwarza warunki kontynuowania walki w znacznie korzystniejszej sytuacji i na og w dogodniejszym terenie. Umiejtnie przeprowadzone zapewnia wic moliwo dalszego i skutecznego przeciwdziaania nacierajcemu przeciwnikowi, pozbawia go szansy szybkiego osignicia wczeniej zaoonych celw dziaa zaczepnych. Niezalenie od rodzaju i warunkw, wycofanie rozpoczyna si po uzyskaniu zgody przeoonego. Spenienie tego postulatu jest niezbdne. W innym bowiem przypadku moe ujemnie wpyn na dalszy rozwj dziaa ssiadw lub szczebla nadrzdnego. Do momentu uzyskania zgody wszystkie poczynania walczcych wojsk powinny by podporzdkowane obronie. Sposb jej prowadzenia i zachowania wojsk w niczym nie mog sugerowa tego co ma nastpi w niedalekiej przyszoci. Wycofanie moe by wykonywane w formie marszu odwrotowego lub dziaa opniajcych. Niekiedy w materiaach teoretycznych mona spotka si z wyrnianiem dwch sposobw wycofania - bez zatrzymania si gwnych na rubieach porednich lub z rozwijaniem si gwnych na rubieach porednich.

189

Przedstawione formy i sposoby rni si midzy sob tylko nazw, co szczeglnie wida w wymiarze praktycznym. Obydwie formy wycofania rni si iloci si wydzielonych do bezporedniej walki z przeciwnikiem. W marszu odwrotowym (bez zatrzymywania si gwnych na rubieach porednich) jest to niewielka cz wojsk dziaajca jako ariergarda, ktra ubezpiecza od frontu (tyu) maszerujce siy gwne. Podczas wycofania w formie dziaa opniajcych (z rozwijaniem si gwnych na rubieach porednich) proporcja jest odwrotna. Podstawowa cz wycofujcych si wojsk nie wykonuje marszu, lecz powstrzymuje natarcie przeciwnika, stawiajc mu opr na kolejnych pozycjach opniania. Przy takiej proporcji si pozostajcych w bezporednim kontakcie z nacierajcymi zgrupowaniami wojsk przeciwnika wyranie wida plusy i minusy wynikajce z przyjtej lub wymuszonej formy wycofania. Denie do nadania mu formy marszu odwrotowego nadal pozostanie wyrazem wysokiego kunsztu organizatorskiego i dowdczego oraz bardzo dobrego poziomu wyszkolenia onierzy. 9.2. Wycofanie w formie marszu odwrotowego rganizacja wycofania w formie marszu odwrotowego (odfrontowego) uzaleniona jest od przewidywanego sposobu jego przeprowadzenia. Zalee bdzie od zakadanego ugrupowania si gwnych zwizku taktycznego (oddziau) oraz mechanizmu wykonywania przez nie marszu, a take sposobu jego osony. W zalenoci od sytuacji, pasa dotychczasowych dziaa i wycofania oraz jego gbokoci, warunkw terenowych i drogowych, marsz si gwnych moe odbywa si pod oson jednej, odpowiednio silnej, ariergardy lub kilku przewidzianych do dziaania na poszczeglnych drogach. Przy wskim pasie wycofania i wikszej odlegoci do rejonu kolejnych dziaa, korzystniej jest ubezpiecza marsz si gwnych jedn, ale za to siln i autonomiczn ariergard. Kocem tego elementu ugrupowania powinien by jeden z oglnowojskowych oddziaw (pododdziaw). Posiadajc due moliwoci zwalczania broni pancernej i dziaania w urozmaiconym terenie moe - przy wsparciu, gwnie artyleryjskim i inynieryjnym - spenia rol ariergardy. Szerszy pas wycofania nie wyklucza moliwoci organizacji jednej ariergardy. W tej sytuacji stosunkowo dua szeroko dziaania w konsekwencji i tak doprowadzi do zatracenia wizi taktycznej pomidzy poszczeglnymi oddziaami (pododdziaami) oraz innymi elementami ugrupowania bojowego ariergardy. Walka, w zalenoci od kierunkw natarcia przeciwnika, rozpadnie si na szereg oddzielnych ognisk. Niejednokrotnie zrodzi to konieczno wsparcia lub wzmocnienia si dziaajcych na okrelonej drodze, na ktrej walczcy pododdzia nie jest w stanie powstrzymywa natarcia przeciwnika. Lepiej wic od samego pocztku zadanie to powierzy temu, kto w sytuacji kryzysowej moe j

190

wykonywa. Takie rozwizanie zapewni rwnie szybsze rozpoczcie marszu odfrontowego przez siy gwne, co z kolei przez odpowiedni zysk czasowy, stwarza korzystniejsze warunki organizacji kolejnych dziaa w nowym miejscu. Do dziaania w roli ariergardy najcelowiej jest wyznaczy siy ze skadu drugiego rzutu (odwodu). Nie bdc w bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem maj warunki i czas na organizacj dziaa, ktre w pierwszym etapie wycofania zabezpiecz wyjcie z walki si gwnych, a nastpnie bd ubezpiecza ich marsz. W przypadku braku drugiego rzutu /odwodu/ naley go moliwie szybko odtworzy. Siy wyznaczone do dziaania w roli ariergardy przygotowuj si do opniania natarcia przeciwnika, ktre moe zosta wznowione, po rozszyfrowaniu przez niego wykonywanego manewru przez siy gwne zwizku taktycznego (oddziau). W tej sytuacji ariergarda wykorzystujc teren organizuje pozycj opniania, ktra najczciej pokrywa si z wczeniej przygotowan rubie obronn. Organizacja i zabezpieczenie wyjcia z walki pierwszorzutowych si odbywa si pod oson wydzielonych wojsk. Rozpoczyna si ono dopiero wtedy gdy bronice si zgrupowania zapewni sobie swobod manewru i nastpi czasowa stabilizacja linii frontu. W dzie wytworzenie takich warunkw sprzyjajcych zaley, zwaszcza od szybkich i skrytych dziaa, ogniowego i elektronicznego raenia rodkw ogniowych i rozpoznania strony przeciwnej, umiejtnego wykorzystania terenu, zapr inynieryjnych i dymw. Przy wspczesnych rodkach i systemach rozpoznawczych oderwanie wojsk wasnych od przeciwnika jest przedsiwziciem bardzo trudnym. Wyjcie z walki bdzie moliwe pod warunkiem ukrycia zarwno samego zamiaru, jak i te faktu przejcia do jego realizacji. Wydaje si to osigalne w wyniku: - starannego maskowania symptomw przygotowa do wyjcia z walki pierwszorzutowych oddziaw (pododdziaw); - umiejtnego wykorzystania atmosferycznych i pory doby; warunkw terenowych,

- poczenia wycofania z pozorowanym wzmaganiem aktywnoci bojowej i prowadzeniem akcji demonstracyjnych; - szczegowo opracowanego planu wspdziaania i zabezpieczenia bojowego. Wyjcie z walki ma na celu zerwanie kontaktu bojowego z przeciwnikiem. Polega na opuszczeniu pozycji obronnych i oderwaniu si od przeciwnika na odlego umoliwiajc przyjcie ugrupowania marszowego. Moe ono rwnie wystpowa po luzowaniu wojsk. Koczy si z chwil, gdy siy gwne przejd z ugrupowania bojowego w marszowe. Odlegoci

191

formowania kolumn marszowych mog by podobne do odlegoci rozwijania si wojsk z tyche kolumn podczas wchodzenia do walki. Wyjcie z walki obejmuje: opuszczanie pozycji obronnych, formowanie kolumn oraz marsz do wyznaczonych rejonw lub na okrelone rubiee. Odbywa si ono na sygna i jest ubezpieczane przez pododdziay osonowe. W kadej sytuacji powinno zapewni wyprowadzenie si gwnych poza zasig bezporedniego oddziaywania ogniowego przeciwnika. Niejednokrotnie wyjcie z walki moe by ostatni faz dziaa opniajcych oraz - o czym wspominano przed chwil - kocowym fragmentem luzowania. Wyjcie z walki odbywa si moe samodzielnie lub by osaniane przez przeoonego. Samodzielne wychodzenie z walki jest przedsiwziciem trudnym i zoonym. W wypadku nacisku przeciwnika konieczne jest jego zatrzymanie i czasowa stabilizacja pooenia wojsk. Problemem przy tym bdzie ukrycie przed przeciwnikiem pocztku wychodzenia z walki. Dlatego naley go umiejtnie wkomponowa w prowadzon walk i wykonywane manewry. Podczas wyjcia z walki w pierwszej kolejnoci wyprowadza si oddziay (pododdziay) logistyczne. Nastpnie odchodz drugie rzuty (odwody) i cz artylerii. Za nimi przesuwaj si pierwszorzutowe oddziay (pododdziay) pozostawiajc pododdziay osonowe. Te z kolei powstrzymuj natarcie przeciwnika, zadaj mu straty, po czym wychodz z walki pod oson ognia pozostaej czci artylerii i zapr minowych. W przypadku gdy wyjcie z walki odbywa si bdzie pod oson rodkw przeoonego, rola wychodzcych z walki wojsk sprowadza si do jak najsprawniejszego odskoku do tyu w chwili stworzenia ku temu odpowiednich warunkw przez siy i rodki szczebla nadrzednego. Wycofanie zwizku taktycznego (oddziau) odbywa si stopniowo przez realizacj poszczeglnych zada. W pierwszej kolejnoci opuszczaj zajmowane rejony oddziay (pododdziay) i urzdzenia logistyczne. Nastpnie siy gwne wychodz z rejonw obrony i pod oson pododdziaw osony opuszczaj swoje rejony obrony i rozmieszczenia. Czyni to w cile ustalonym czasie, przestrzegajc sposobu maskowania wykonywanego manewru oraz drg jego realizacji. Opuszczajc zajmowane rejony sukcesywnie tworz kolumny marszowe, ktre staj si bardziej zwarte w miar oddalania si od linii stycznoci wojsk. Zwaszcza do momentu przekroczenia ugrupowania ariergardy istotne jest aby siy wychodzce z walki byy w gotowoci do natychmiastowego podjcia dziaa na ewentualno wznowienia natarcia przez przeciwnika. Nie mona te tworzy opacalnych zgrupowa dla zmasowanych uderze artyleri lub broni precyzyjn, co jest szczeglnie wane przy przekraczaniu czoowej pozycji opniania, zorganizowanej przez ariergard. Pododdziay osony broni dotychczas zajmowanych rejonw. Z chwil rozpoczcia lub wznowienia przez przeciwnika natarcia hamuj jego tempo, uporczywie bronic poszczeglnych punktw oporu. Stwarzaj tym

192

samym siom gwnym warunki do sformowania kolumn marszowych, a ariergardzie zorganizowania pierwszej pozycji opniania. Poszczeglne pododdziay osony cile wspdziaajc ze sob i ariergard oraz umiejtnie wykorzystujc warunki terenowe zadaj nacierajcemu moliwie due straty. Pod naporem przewaajcych si opuszczaj zajmowane rejony. Jeli wystpuj sprzyjajce okolicznoci to rwnolegle z odstpowaniem do tyu steruj rwnie natarciem zgrupowa przeciwnika. Ich walka zbliona jest do dziaania pododdziaw na pozycji przedniej. W tym jednak przypadku rol przedniego skraju obrony spenia pierwsza pozycja opniania ariergardy. Siy gwne wycofujcego si zwizku taktycznego (oddziau), po przekroczeniu rubiey zajmowanej przez ariergard, formuj kolumny marszowe i odchodz w kierunku rubiey kocowej lub nakazanego rejonu. Po wycofaniu si si osony pododdziay ariergard nie dopuszczaj do przedarcia si elementw rozpoznawczych i awangard przeciwnika. Przez swe dziaanie zmuszaj jego siy gwne do rozwinicia si i organizacji natarcia. W innym bowiem przypadku nie bdzie podstaw do twierdzenia, e ariergarda spenia swoj rol i zabezpiecza marsz si gwnych od strony frontu. Istotnym jest rwnie czas utrzymywania przez ariergard pierwszej pozycji opniania. Jej obrona powinna trwa przynajmniej tak dugo, aby kolumny marszowe mogy wyj poza zasig artylerii przeciwnika. Ariergarda opuszcza zajmowan rubie, gdy rozwj sytuacji grozi jej rozbiciem lub wyjciem przeciwnika na skrzyda i tyy. W przypadku niezbyt wielkiego nacisku czyni to take wtedy, gdy siy gwne zwizku taktycznego (oddziau) oddal si na bezpieczn odlego (poza zasigem artylerii) lub zajm nakazany rejon. Nie mona jednak traktowa spenienia tego warunku jako wymogu formalnego. Ariergarda powinna dy do tego, by opuszczenie danej rubiey nastpio moliwie najpniej, po zadaniu przeciwnikowi maksymalnych strat i wyczerpaniu wszystkich moliwoci prowadzenia dalszej walki w danym rejonie. Przejcie ariergardy do powstrzymywania przeciwnika na nastpnej pozycji odbywa si na oglnych zasadach obowizujcych w dziaaniach opniajcych. Akcentujc dynamizm przyszego pola walki naley liczy si z ewentualnoci, e wojska wydzielone do ariergardy nie zawsze bd w stanie zapewni bezpieczny marsz siom gwnym zwizku taktycznego (oddziau). Niekiedy rozwj sytuacji, gwnie sia nacisku przeciwnika, moe zrodzi potrzeb wzmocnienia ariergardy, czy te jej zamian. Najkorzystniej bdzie to uczyni przez pozostawienie niezbdnych si i rodkw na okrelonej pozycji opniania, gdzie nowe pododdziay wczeniej przygotuj si do prowadzenia dziaa, co zapewne nie pozostanie bez wpywu na skuteczno powstrzymywania natarcia przeciwnika.

193

Gdy zachodzi potrzeba osony skrzyde wycofujcych si wojsk, organizuje si szpice /oddziay/ boczne, ktre zajmuj dogodne rubiee terenowe, blokuj drogi rwnolege lub rokadowe do czasu przejcia si gwnych. W celu obnienia tempa natarcia przeciwnika w pasie (na kierunku) wycofania i na skrzydach przygotowuje si zasadzki, zapory i niszczenia. Cianiny terenowe, mosty, przeprawy i wane wzy drg znajdujce si na kierunku wycofania obsadza si zawczasu wysyanymi oddziaami wydzielonymi. Wskazane jest rwnie by w pobliu tych miejsc rozmieci wydzielone siy i rodki, ktre zapewni szybkie przywrcenie ruchu drogowego, gwnie w wypadku zniszcze urzdze systemu komunikacyjnego, czy te wykonania minowania zdalnego. Ponadto powinny by rozpoznane, a jeli by czas i rodki to urzdzone drogi obejcia. Podczas wycofania przy powietrzno-ldowym charakterze natarcia przeciwnika istnieje due prawdopodobiestwo zetknicia si z desantami powietrznymi. Jeli zostan wysadzone, to zapewne w celu opanowania newralgicznego obiektu, ktry z jednej strony zdezorganizuje proces wycofania, a z drugiej sprzyja bdzie dynamizowaniu dziaa zaczepnych przeciwnika. W wypadku zaistnienia takiej sytuacji naley niezwocznie podj czynnoci zmierzajce do rozbicia desantu, zanim zdy si umocni w rejonie ldowania. Gdyby wykonanie tego zadania wizao si z zaangaowaniem znacznej iloci si wycofujcego si zgrupowania i dugotrwa walk, to korzystniejszym rozwizaniem bdzie blokowanie desantu niezbdn iloci wojsk, stwarzajc jednoczenie warunki do obejcia zablokowanych rejonw. rodki i systemy rozpoznawcze stwarzaj due moliwoci "podgldania" strony przeciwnej. O tym trzeba pamita podczas wycofania. Najprawdopodobniej nie da si cakowicie ukry faktu jego realizacji. Naley jednak zmierza do maskowania skadu wycofujcych si zgrupowa oraz celu wykonywanego manewru. W tym miejscu, niezalenie od poczynionych przed chwil zastrzee o oglnoci tego fragmentu rozwaa, zasadnym jest zderzy wymg maskowania celu wycofania z faktem, e odbywa si ono na obszarze kraju. Zasadnym jest marsz si gwnych wykonywa niewielkimi kolumnami, niekoniecznie drogami rwnolegymi, pod oson stosunkowo silnych ariergard, uniemoliwiajcych przeciwnikowi prowadzenie pocigu. Niektre z kolumn mog na pewnych odcinkach, wykonywa marsz drogami rokadowymi lub pod pewnym ktem w stosunku do gwnej osi marszu odfrontowego. Trzeba te markowa przygotowanie rubiey obronnych i pozory ich obsadzania przez wycofujce si zgrupowania. Takie przedsiwzicia wraz z umiejtnie stosowanym maskowaniem i oson elektroniczn wyselekcjonowanych obiektw lub elementw wycofujcych si wojsk zwizku taktycznego (oddziau) wytwarza u przeciwnika wielce zoony obraz, z ktrego bdzie trudno wycign jednoznaczne wnioski o celu dziaa prowadzonych przez nas.

194

Dla sprawnego przebiegu wycofania nieodzowna jest dobrze funkcjonujca czno. Jak dowodzi historia jej brak na og koczy si rozbiciem wycofujcych si wojsk lub przebiega nieplanowo, obfitujc w wiele przykrych niespodzianek. Sprawnie dziaajca czno to nie tylko formalna moliwo dowodzenia, ale rwnie wyraz zwartoci zgrupowania wykonujcego ten manewr. 9.3. Wycofanie w formie dziaa opniajcych naliza sytuacji operacyjno-taktycznej przed wycofaniem w zderzeniu z tym, e ewentualne dziaania taktyczne bd prowadzone na obszarze kraju nasuwa szereg wnioskw. Podkrelaj one due prawdopodobiestwo prowadzenia wycofania w formie dziaa opniajcych. Przyjcie takiej formy uzalenione bdzie jednak od wielu czynnikw, spord ktrych bezporednia sia oddziaywania nacierajcego i fakt ustpowania w gb wasnego kraju odgrywa bd rol najistotniejsz. Wycofanie w formie dziaa opniajcych odbywa si pod cigym oddziaywaniem przeciwnika. Jego moliwoci bojowe, pooenie ssiadw lub dalszy zamiar prowadzenia dziaa przez zwizek taktyczny (oddzia) przemawia bd za celowoci cigego powstrzymywania przeciwnika i stopniowego osabiania jego potencjau bojowego. To take wynik potrzeby zyskania na czasie i ukierunkowania postpw nacierajcego. Przy tej formie wycofania istotne znaczenie ma przejcie do dziaa opniajcych. Podejmowanymi przedsiwziciami, oddziaywaniem na przeciwnika i wykonywanymi manewrami mona da podstaw do wycignicia wniosku, e zwizek taktyczny (oddzia) zamierza przyj inny rodzaj walki ni obrona. Umiejtnie czc jej aktywno z trwaoci naley dy do wytworzenia warunkw umoliwiajcych zorganizowanie pierwszej (czoowej) pozycji opniania, ktra przez przeciwnika powinna by postrzegana jako druga lub trzecia (czwarta) pozycja obronna. Rwnolegle z obsadzeniem tej pozycji przez pododdziay naley dy do czasowego przynajmniej ustabilizowania linii frontu. Skoncentrowanymi uderzeniami ogniowo-elektronicznymi trzeba powstrzymywa natarcie przeciwnika, aby zyska czas na organizacj dziaa opniajcych. Gdy jest to moliwe wyprowadza si cz si z walki. Celem dziaa opniajcych podczas wycofania zwizku taktycznego (oddziau) jest powstrzymywanie ruchu przeciwnika, dezorganizowanie i obnianie tempa jego natarcia oraz zadawanie mu jak najwikszych strat. Siy gwne bronice pozycji opniania opuszczaj zajmowane rejony (punkty oporu), gdy dalsza walka grozi rozbiciem lub okreniem. Czyni to na rozkaz przeoonego, nie wczeniej jednak zanim przygotowana zostanie kolejna linia oporu. Nastpna pozycja opniania

195

przejmuje gwny ciar walki z chwil, gdy przeciwnik znajdzie si w zasigu ognia jej rodkw. Niekiedy przeciwnika nie uda si zatrzyma przed przednim skrajem pozycji opniania. Pododdziay bronice niektrych kierunkw mog zosta zmuszone do wczeniejszego wycofania. W takiej sytuacji skoncentrowanymi uderzeniami lotnictwa, wojsk rakietowych, artylerii i narzutowymi zaporami minowymi naley uniemoliwi przeciwnikowi wprowadzenie nowych si. Zdecydowanym za uderzeniem odwodu (odwodw) rozbija si lub powstrzymuje to zgrupowanie, ktre przerwao si w gb. Podczas wycofywania oprcz walk na pozycjach opniania skutecznym rodkiem hamujcym tempo natarcia przeciwnika s zasadzki, organizowane zawczasu (planowo) lub doranie. Nie mniej efektywne s zapory minowe, zwaszcza narzutowe i zaskakujce uderzenia migowcw oraz grup dywersyjno-rozpoznawczych. Na szerok skal naley prowadzi walk na tyach przeciwnika. miae i zdecydowane uderzenia, nawet niewielkich liczebnie pododdziaw na newralgiczne elementy systemw rozpoznawczo-uderzeniowych, broni precyzyjnej, linie komunikacyjne, sztaby i obiekty logistyczne stanowi bd wyraz siy i aktywnoci. Po wyjciu si gwnych na kocow rubie opniania zwizek taktyczny (oddzia) organizuje obron. Jeli rubie ta zostaa wczeniej zajta przez odwodowe zgrupowania wojsk wasnych, zwizek taktyczny (oddzia) zerodkowuje si w nakazanym rejonie, gdzie przystpuje do odtwarzania zdolnoci bojowej. Mechanizm prowadzenia dziaa opniajcych podczas wycofania bdzie podobny do przedstawionego w rozdziale traktujcym o obronie. Jest to zrozumiae bowiem najczciej ta forma wycofania bdzie konsekwencj (nastpstwem) dotychczas prowadzonej obrony, ktrej cel nie zosta osignity, poniewa sia nacierajcych wojsk przeciwnika przekraczaa moliwoci danego zwizku taktycznego (oddziau); posiadanym potencjaem nie by w stanie odeprze przewaajcych si.

Pytania kontrolne: 1. Zdefiniowa pojcie wycofania. 2. Opisa warunki wycofania. 3. Jakie warunki powinny by spenione podczas wycofania w formie marszu odwrotowego (odfrontowego)? 4. Dlaczego na przyszym polu walki do czsto bdzie prowadzone wycofania w formie dziaa opniajcych? 5. Opisa organizacj i zabezpieczenie wyjcia z walki czoowych oddziaw (pododdziaw).

196

6. Zestawi wnioski dla sztabu zwizku taktycznego wynikajce z faktu wycofania w formie dziaa opniajcych po przegranym boju spotkaniowym.

Rozdzia X. DOWODZENIE TAKTYCZNE Po przeczytaniu tego rozdziau Czytelnik powinien zapozna si z: 1. Metodami dziaania dowdcy i sztabu w zwizku taktycznym (oddziale) podczas przygotowania dziaa taktycznych. 2. Treci pracy dowdcy podczas przygotowania dziaa taktycznych. 3. Metodami i stylami (technikami) dowodzenia w zwizku taktycznym (oddziale). 4. Systemem dowodzenia zwizku taktycznego (oddziau). 10.1. Oglna charakterystyka dowodzenia Dowodzenie jest to dziaalno majca na celu utrzymanie wojsk w cigej gotowoci i zdolnoci bojowej, przygotowanie dziaa taktycznych oraz kierowanie wojskami w czasie jej prowadzenia. Obejmuje ono przygotowanie dowdztw i wojsk do dziaa taktycznych, utrzymanie ich w staej zdolnoci do dziaa, zdobywanie, opracowywanie i przekazywanie danych o sytuacji, przygotowanie dziaa i kierowanie wojskami w czasie ich prowadzenia. To take kierowanie prac podwadnych, zapewnienie im swobody dziaania, zorganizowanie systemu dowodzenia, wspdziaania, zabezpieczenia bojowego i logistycznego, stae kontrolowanie dziaa i wpywanie na rozwj sytuacji. Dowodzenie bdc specyficzn odmian kierowania jest w swej treci procesem informacyjnym, ktry czy zwykle takie funkcje organu kierujcego, jak uzyskanie niezbdnej informacji wyjciowej o kierowanym obiekcie i otaczajcym go rodowisku, powzicie decyzji i zaplanowanie dziaa, postawienie zada obiektowi kierowanemu i czuwanie nad sprawn ich realizacj. W cyklu dowodzenia w ramach przygotowania dziaa taktycznych miejsce szczeglne zajmuj przedsiwzicia realizowane podczas ich planowania i organizowania. Na podstawie dowiadcze wojennych i powojennej praktyki szkoleniowej uksztatoway si dwie gwne metody pracy dowdztwa w tym wzgldzie: metoda rwnolegego oraz kolejnego planowania i organizowania dziaa taktycznych. Stosowanie jednej z wyej wymienionych metod w decydujcym stopniu zaley od czasu, jakim dysponuje si na przygotowanie dziaa taktycznych, a take od treci otrzymanego zadania i formy jego przekazania. Rozstrzygajce znaczenie czynnika czasu wynika ze stale wzrastajcej szybkoci i zasigu rodkw walki o duej ruchliwoci i zdolnoci osigania gotowoci do dziaa w jak najkrtszym czasie. Ponadto zwikszy si zakres przedsiwzi, ktre naley wykona w celu

198

przygotowania wojsk do dziaa taktycznych. Jeeli w latach drugiej wojny wiatowej zwizek taktyczny otrzymywa czas 3 - 5 db, to obecnie czas ten zmniejszy si do okoo doby, a na podjcie decyzji do 4 - 5 godzin. Std kryterium czasu jest decydujce o wyborze okrelonej metody postpowania. Dlatego te metoda rwnolegego planowania i organizowania dziaa taktycznych jest metod podstawow. Jej istot stanowi rozpoczcie planowania na niszych szczeblach natychmiast po ogoszeniu zamiaru przez przeoonego, na podstawie wydanych przez niego wstpnych zarzdze bojowych. Rozpoczcie przygotowania dziaa taktycznych rozpoczyna si z chwil otrzymania wstpnego zarzdzenia bojowego, na podstawie ktrego dowdca zwizku taktycznego (oddziau) wykonuje nastpujce czynnoci:

199

1. Analizuje zadanie. 2. Okrela przedsiwzicia, ktre naley wykona niezwocznie w celu szybszego przygotowania oddziaw (pododdziaw) do realizacji postawionego im zadania. 3. Przeprowadza (zatwierdza) kalkulacj czasu. 4. Daje szefowi sztabu wytyczne dotyczce: - zapoznania z zadaniem zastpcw, szefw rodzajw wojsk; - organizacji rekonesansu; - przygotowania niezbdnych danych do podjcia decyzji. 5. Ocenia sytuacj. 6. Okrela zamiar (koncepcj) walki i zapoznaje z nim zastpcw i szefw rodzajw wojsk. 7. Wydaje wstpne (pododdziaom). zarzdzenia bojowe oddziaom

Z chwil przekazania wstpnych zarzdze bojowych oddziaom (pododdziaom) rozpoczyna si przygotowanie dziaa taktycznych na niszych szczeblach dowodzenia. Dowdca zwizku taktycznego (oddziau) po otrzymaniu rozkazu lub zarzdzenia bojowego: 8. Koczy ocen sytuacji i podejmuje decyzj z mapy, uwzgldniajc dane zawarte w rozkazie. 9. Stawia zadania (lub wydaje rozkaz jeli nie wyjeda w teren) oraz wydaje wytyczne do zabezpieczenia bojowego, logistycznego oraz dowodzenia. 10. Wyjeda w teren, gdzie przeprowadza rekonesans, ucila decyzj i zadania dla oddziaw (pododdziaw) oraz organizuje midzy nimi wspdziaanie. 11. Wydanie rozkazu.

W pracy dowdztwa zwizku taktycznego (oddziau) metod rwnolegego planowania i organizowania dziaa taktycznych wyrni mona kilka faz. Pierwsza polega na zbieraniu informacji o sytuacji (tzw. kontrolowanie pola walki) i przewidywaniu jej rozwoju, utrzymaniu lub odtwarzaniu gotowoci bojowej oraz przygotowaniu si do przyjcia zadania bojowego (mapy, dokumenty itp.). Faza ta warunkuje waciw realizacj rwnolegego przygotowania dziaa taktycznych, pozwala bowiem skrci czas podjcia decyzji i wykonania wielu przedsiwzi organizacyjnych jeszcze przed otrzymaniem zadania bojowego.

200

Treci pracy w drugiej fazie jest zapoznanie si z otrzymanym zadaniem i wrysowanie go na mapy robocze. Dowdca analizuje zadanie, ocenia sytuacj i na tej podstawie okrela zamiar (koncepcj) dziaa taktycznych. Trzeci faz pracy zapocztkowuje przekazanie wstpnych zarzdze bojowych do oddziaw (pododdziaw), ktre umoliwiaj przygotowanie dziaa taktycznych na niszym szczeblu dowodzenia. Natomiast na szczeblu zwizku taktycznego (oddziau) w tym samym czasie koczy si proces planowania, ktrego w efekcie kocowym jest opracowanie planu dziaa taktycznych, a na jego podstawie rozkazu bojowego. Czwarta faza pracy dotyczy bezporednio organizowania walki, a jej treci jest postawienie zadania, zorganizowanie zabezpieczenia bojowego i logistycznego oraz wspdziaania i przeprowadzenie rekonesansu z udziaem dowdcw oddziaw (pododdziaw). W tym czasie trwa rwnie dalsze planowanie uycia rodzajw wojsk i sub oraz opracowanie planw ich uycia, ktre po ich wykonaniu wchodz w skad planu dziaa taktycznych ( a w przypadku walki (boju) - planu walki). Metoda rwnolegego przygotowania dziaa taktycznych stwarza podwadnym moliwoci samodzielnego rozwizywania zagadnie taktycznych, pozwala bowiem na postawienie zada wykonawcom wwczas gdy jeszcze nie wszystkie zagadnienia zostay szczegowo rozwizane. Metoda kolejnego przygotowania dziaa taktycznych polega na tym, e proces planistyczno - organizacyjny na kolejnym szczeblu dowodzenia rozpoczyna si dopiero po otrzymaniu zbioru dokumentw (rozkazu bojowego, zarzdze rodzajw wojsk) od przeoonego. Dopiero wwczas zaczyna si planowanie u podwadnego. Dlatego metod t stosuje si w warunkach dostatecznej iloci czasu na organizowanie dziaa taktycznych, z zasady w czasie pokoju. Kolejno pracy dowdcy zwizku taktycznego (oddziau) podczas przygotowania dziaa taktycznych t metod jest podobna jak w metodzie rwnolegej. Przy zastosowaniu tej metody nie przesya si oddziaom (pododdziaom) wstpnych zarzdze bojowych, lecz stawia si im zadania dopiero wwczas, gdy decyzja w caoci zostanie podjta. Oznacza to, e rozpoczcie przygotowania dziaa taktycznych na kolejnym szczeblu dowodzenia moe rozpocz si wtedy, gdy zakoczone ono zostanie na szczeblu wyszym. W warunkach skrajnie ograniczonego czasu na organizowanie walki dowdca zwizku taktycznego (oddziau) podejmuje dycyzj z mapy i natychmiast stawia zadania podwadnym. Precyzowanie zada odbywa si moe ju w toku wykonywania zada czstkowych przez oddziay (pododdziay), przy czym najkorzystniej jest czyni to w terenie.

201

Przygotowanie dziaa taktycznych rozpoczyna si z chwil otrzymania od przeoonego zadania bojowego lub z inicjatywy dowdcy. Obejmuje ono: - planowanie dziaa taktycznych, tj. ustalenie zamiaru (koncepcji) walki, zada dla podlegych wojsk, zada rozpoznania i walki radioelektronicznej oraz dziaa psychologicznych, gwnych problemw wspdziaania, zabezpieczenia bojowego i logistycznego oraz podjcie decyzji i opracowanie dokumentw bojowych; - organizowanie dziaa taktycznych to jest postawienie zada bojowych, utworzenie ugrupowania bojowego, zorganizowanie systemu dowodzenia, rozpoznania, walki radioelektronicznej i dziaa psychologicznych, ognia, obrony przeciwlotniczej, wspdziaania, zabezpieczenia bojowego i logistycznego; - doprowadzenie do gotowoci zwizku taktycznego (oddziau) do wykonania zadania; - przygotowanie pasa (rejonu) obrony lub rejonu wyjciowego do dziaa taktycznych. Celem planowania dziaa taktycznych jest okrelenie kolejnoci, sposobw i terminw wykonania zada bojowych przez oddziay (pododdziay), rozwizanie problemw wspdziaania i zabezpieczenia bojowego i logistycznego oraz organizacji dowodzenia. Celem organizowania dziaa taktycznych jest przekazanie zada wykonawcom, utworzenie ugrupowania bojowego i systemw zabezpieczajcych sprawne dziaanie wojsk. Planowanie i organizowanie dziaa taktycznych moe odbywa si na stanowisku dowodzenia lub bezporednio w terenie. Jednym z najwaniejszych etapw planowania dziaa taktycznych jest podjcie decyzji. Decyzj podejmuje dowdca osobicie i ponosi za ni cakowit odpowiedzialno. Podjcie decyzji jest twrcz dziaalnoci dowdcy wyraajc si w umiejtnym ksztatowaniu modelu przyszych dziaa taktycznych, przewidywaniu jej rozwoju i odpowiednim doborze si i rodkw oraz sposobw ich uycia zgodnie z zamiarem przeoonego i moliwociami wojsk w konkretnej sytuacji. W procesie podejmowania decyzji istotn rol odgrywa znajomo zasad sztuki wojennej, twrcza wyobrania dowdcy, umiejtno logicznego mylenia i wycigania wnioskw z oceny sytuacji, a take intuicja. Im bardziej dowdca pozna obiektywnie istniejc sytuacj, tym wiksz warto posiada intuicja w podjciu decyzji. Podjcie decyzji jest wic procesem zoonym i twrczym, wymagajcym odpowiedniego przygotowania zarwno dowdcy, jak i oficerw sztabu. Skada sie na to szereg operacji mylowych wzajemnie ze

202

sob powizanych i zalenych; umiejtne ich przeprowadzenie zapewnia podjcie decyzji odpowiadajcej wymaganiom i warunkom. Analiza zadania polega na penym zrozumieniu otrzymanego zadania w wietle celu i zamiaru przeoonego, zada ssiadw oraz ustaleniu sposobw jego wykonania, zapewniajcych osignicie celu walki. Jest wic procesem mylowym zoonym, w ktrym stosuje si wszystkie sposoby abstrakcyjnego mylenia, jak: analiz i syntez, indukcj i dedukcj oraz porwnanie i przewidywanie. Zrozumienie zadania przez dowdc zwizku taktycznego (oddziau) nastpuje w wyniku wyjanienia celu przyszych dziaa i zamiaru przeoonego w osigniciu tego celu, tzn. jakimi siami wasnymi w jaki sposb i w jakiej kolejnoci przeoony zamierza rozbi okrelone zgrupowanie przeciwnika lub przemieci si do nakazanego rejonu. Wyjanienie celu i zamiaru przeoonego pozwala dowdcy zrozumie: miejsce i rol zwizku taktycznego (oddziau) w ugrupowaniu bojowym; zadanie zwizku taktycznego (oddziau) w przyszej walce oraz zadania ssiadw. Zrozumienie powyszych zagadnie umoliwia dowdcy, z jednej strony waciwe uwiadomienie sobie swojego zadania z drugiej strony zorientowanie si w caym planie dziaa przeoonego, co ma istotne znaczenie ze wzgldu na szybkie i znaczne zmiany w sytuacji. W tej fazie pracy proces mylowy dowdcy zwizku taktycznego (oddziau) polega na przejciu od analizy celu i zamiaru (koncepcji) przeoonego do syntezy wnioskw okrelajcych: miejsce i rol zwizku taktycznego (oddziau) w ugrupowaniu bojowym; znaczenie zadania zwizku taktycznego (oddziau) i zada ssiadw w walce. Zrozumienie zamiaru (koncepcji) przeoonego pozwala dowdcy na podjcie twrczej i zgodnej z oczekiwaniami przeoonego decyzji i ewentualne wprowadzenie do niej zmian w toku dziaa taktycznych. W wyniku analizy zadania dowdca ma moliwo sprecyzowania wnioskw co do: - miejsca i roli oraz celu dziaania zwizku taktycznego (oddziau) w przyszej walce; - rejonu (kierunku) skupienia gwnego wysiku obrony (kierunku gwnego uderzenia) oraz sposobw wykorzystania skutkw raenia ogniowego realizowanego przez przeoonego; - ugrupowania bojowego i kolejnoci wykonania poszczeglnych zada czstkowych; - wpywu dziaania ssiadw na wykonanie zadania zwizku taktycznego (oddziau) oraz zakresu wspdziaania z ssiadami w poszczeglnych zadaniach czstkowych. Powysze wnioski stanowi podstaw do sformuowania zamiaru (koncepcji), ktry precyzuje si w czasie oceny sytuacji.

203

Po przeprowadzeniu analizy zadania dowdca okrela przedsiwzicia, ktre naley niezwocznie zrealizowa w celu szybszego przygotowania oddziaw (pododdziaw) do wykonania oczekujcego ich zadania. Na tej podstawie przekazuje si podlegym wojskom zarzdzenia przygotowawcze, na og za pomoc technicznych rodkw cznoci. Podaje si w nich: charakter oczekiwanych dziaa, czynnoci przygotowawcze do walki, terminy ich realizacji, wykonawcw (lub osoby odpowiedzialne za ich wykonanie) oraz czas, miejsce i sposb otrzymania zadania bojowego. Kalkulacja czasu polega na podzieleniu posiadanego czasu w taki sposb, aby mona byo zrealizowa czynnoci planistyczno organizacyjne i przygotowa podlege oddziay (pododdziay) do wykonania zadania bojowego. Przeprowadza j dowdca lub szef sztabu przyjmujc za podstaw terminy: otrzymania zadania bojowego i osignicia gotowoci do walki. Podstawowym wymaganiem w pracy dowdcy jest podjcie decyzji i przekazanie wojskom zada w takim czasie, aby mogy waciwie przygotowa si do ich wykonania. Kalkulujc czas naley pozostawi sobie minimum czasu niezbdnego na podjcie decyzji, a maksimum zapewni podwadnym, aby mogli lepiej przygotowa si do realizacji zadania. Po przeprowadzeniu (zatwierdzeniu) kalkulacji czasu dowdca zwizku taktycznego (oddziau) moe wyda wytyczne szefowi sztabu dotyczce: - zapoznania przez niego zastpcw dowdcy i szefw rodzajw wojsk z zadaniem; - organizacji rozpoznania i rekonesansu; - przygotowania niezbdnych danych do podjcia decyzji. Oceniajc sytuacj naley oceni przeciwnika, wojska wasne i warunki prowadzenia dziaa taktycznych, zwaszcza waciwoci terenu. Polega to na poznaniu obiektywnych warunkw przyszych dziaa taktycznych, ustaleniu ich wpywu na wykonanie postawionego zadania i na tej podstawie - okreleniu najefektywniejszego sposobu uycia si i rodkw do osignicia celu walki. Wymaga to z kolei okrelenia celw czstkowych, kolejnoci i czasu ich osigania, a take okrelenia zada i przedsiwzi, ktre naley zrealizowa zarwno w okresie przygotowania walki, jak i w czasie jej prowadzenia. Sposoby osigania celw czstkowych zale od konkretnych warunkw sytuacji, ktre musz byc zatem przedmiotem poznania i oceny. Poznanie to musi by ukierunkowane wedug wnioskw wycignitych z analizy zadania. Obiektami oceny sytuacji s: - przeciwnik; - wojska wasne;

204

- ssiedzi; - warunki terenowe; - sytuacja skae promieniotwrczych, chemicznych i biologicznych; - sytuacja radioelektroniczna; - stan pogody; - pora roku i doby; - stan ekonomiczny rejonu dziaa. Wpyw elementw sytuacji na wybr sposobu dziaania przejawia si w rnorodnych paszczyznach. W jednym wypadku najwikszy wpyw wywiera bdzie teren lub pooenie przeciwnika, w innych stan i pooenie wojsk wasnych. Dlatego konieczne jest ocenianie wszystkich elementw sytuacji z uwzgldnieniem cigego ich rozwoju we wzajemnym zwizku i zalenoci. Wnioski wynikajce z tej oceny wraz z tymi z analizy zadania stanowi dla dowdcy podstaw do sformuowania zamiaru (koncepcji) i okrelenia zada dla podlegych wojsk. Metoda oceny sytuacji zaley przede wszystkim od dysponowanego czasu, zakresu informacji, ktry posiada dowdca i umiejtnoci dowdczo - sztabowych dowdcy i oficerw sztabu. Zazwyczaj wiele danych o sytuacji bdzie znanych dowdcy jeszcze przed otrzymaniem zadania bojowego, std moe on, oceniajc sytuacj, wysucha tylko krtkich meldunkw dotyczcych niejasnych i nieznanych mu zagadnie od oficerw sztabu i szefw rodzajw wojsk. Metoda ta bdzie podstawow na przyszym polu walki, a istot jej jest udzielanie odpowiedzi przez oficerw sztabu na pytania dowdcy, w zakresie sposobu uycia si i rodkw do realizacji przyjtej koncepcji prowadzenia dziaa taktycznych. Inna metoda polega na wysuchaniu penych meldunkw oficerw sztabu i szefw rodzajw wojsk i sub. Moe by ona stosowana w warunkach posiadania znacznej iloci czasu na podjcie decyzji. Jej stosowanie obecnie zanika, ze wzgldu na cig dno do skracania czasu przeznaczonego na planowanie dziaa taktycznych. W obronie ocena przeciwnika i terenu polega na okreleniu jego moliwoci przejcia do natarcia, ustaleniu kierunku gwnego uderzenia i moliwego skadu si i rodkw, ktre przejd do natarcia. Naley wic oceni przeciwnika bdcego w bezporedniej stycznoci, kierujc si zasad "od ogu do szczegu", ustalajc zmiany w jego ugrupowaniu. Pozwoli to na okrelenie, czy siami tymi przejdzie do natarcia, czy zostan one wzmocnione odwodami z gbi. Oceniajc siy, ktre mog zosta podcignite z gbi, naley okreli czas i drogi ich podejcia, rubiee rozwinicia i rubie ataku. Moliwo wyjanienia tych zagadnie w duym stopniu zaley od oceny terenu po stronie przeciwnika. Naley rwnie rozpatrze moliwoci i

205

sposoby uycia przez przeciwnika broni precyzyjnej, lotnictwa i artylerii oraz moliwoci narastania jego si w toku natarcia. W wyniku oceny przeciwnika i terenu po jego stronie dowdca zwizku taktycznego (oddziau) powinien wycigni wnioski dotyczce: - czasu i skadu si przeciwnika, ktre przejd do natarcia; - kierunku gwnego uderzenia przeciwnika i zwizanego z tym rejonu gwnego wysiku i rejonw, od ktrych utrzymania zaley trwao obrony; - ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau); - czasu i sposobu uycia przez przeciwnika rodkw raenia; - obiektw przeciwnika przeznaczonych do raenia ogniowego. Ocena wojsk wasnych i terenu polega na ustaleniu najbardziej celowego wykorzystania si i rodkw, bdcych w dyspozycji dowdcy zwizku taktycznego (oddziau) do realizacji otrzymanego zadania. W warunkach przejcia z natarcia do obrony przyjmuje si takie ugrupowanie, w jakim prowadzone byo natarcie, bowiem dy si do zyskania na czasie w celu przygotowania obrony. Z tego te wzgldu naleaoby najpierw okreli rejon gwnego wysiku obrony, a nastpnie ustali rejony obrony oddziaw (pododdziaw). Z zasady przyjmuje si, e dla oddziau (pododdziau) bronicego si w rejonie gwnego wysiku obrony wyznacza sie rejon obrony o mniejszej szerokoci, w celu uzyskania wymaganego stosunku si i rodkw. Najwaniejszym elementem oceny jest ustalenie moliwoci bojowych wasnych oddziaw (pododdziaw), wyraajcych si przede wszystkim w sile ognia. Od niej zaley bowiem w duym stopniu trwao obrony, a tym samym wykonanie otrzymanego zadania. Z tego te wzgldu, ustalajc ugrupowanie bojowe naley mie na uwadze, aby oddziay (pododdziay) posiadajce najwiksze moliwoci ogniowe broniy rejonu gwnego wysiku obrony. Ocen moliwoci bojowych zwizku taktycznego (oddziau) przeprowadza si wedug kolejnoci wykonywanych zada: w czasie wzbronienia podejcia i rozwinicia wojsk przeciwnika, odparcia jego ataku i likwidacji wojsk, ktre wamay si w gb obrony. W odniesieniu do kadego z tych zada ustala si, jakie cele bd raone rodkami przeoonego, a nastpnie okrela si cele dla lotnictwa, artylerii, rodkw przeciwpancernych i innych rodkw raenia. W efekcie tak przeprowadzonej oceny zostan stworzone przesanki do zorganizowania systemu ognia, w ktrym najwaniejszy jest ogie rodkw przeciwpancernych.

206

Ocen moliwoci rodkw raenia dowdca koczy ustaleniem ich podziau na poszczeglne elementy ugrupowania bojowego. Istotnym czynnikiem decydujcym o trwaoci obrony jest inynieryjna rozbudowa terenu, dlatego te naley oceni moliwoci jej realizacji, szczeglnie w zakresie rozbudowy fortyfikacyjnej i wykonania rnych zapr. Ocena wojsk wasnych musi by prowadzona w cisym powizaniu z ocen terenu, poniewa warunki terenowe w istotny sposb wpywa bd na wybr rejonu (kierunku) gwnego wysiku obrony, przebieg pozycji obronnych, kierunki kontratakw i rubiee ogniowe. Uwzgldnienie wpywu warunkw terenowych na przebieg walki obronnej decydujco wpywa na trwao obrony. W wyniku oceny wojsk wasnych dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela: - rejon (kierunek) gwnego wysiku i rejony, od ktrych utrzymania zaley trwao obrony; - sposb raenia przeciwnika w czasie jego podchodzenia, rozwijania si i przechodzenia do ataku, a take rozbicia w razie wamania si w gb obrony; - ugrupowanie bojowe (pododdziaw); i zadania bojowe oddziaw

- struktur pasa (rejonu) obrony zwizku taktycznego (oddziau) i kolejno jego inynieryjnej rozbudowy. Ocena ssiadw polega na wyjanieniu w jakim stopniu i jakimi siami oddziauj oni na wykonanie zadania zwizku taktycznego (oddziau). Wnioski z tej oceny powinny dotyczy: - wyboru rejonu (kierunku) gwnego wysiku obrony; - zakresu wspdziaania zarwno w chwili rozpoczcia walki, jak i w toku jej trwania; - zabezpieczenia skrzyde. Pozostae elementy sytuacji ocenia si podobnie jak podczas przygotowania natarcia. W natarciu ocena przeciwnika i terenu po jego stronie stanowi najtrudniejszy element w pracy dowdcy, bowiem zawsze bdzie on dy do ukrycia swych si i zamiaru. Oceniajc przeciwnika naley rozpatrze: - skad, stan i pooenie jego zgrupowania w pasie dziaania zwizku aktycznego (oddziau) i ssiadw na gboko rozmieszczenia odwodw operacyjnych (taktycznych), szczegowo na gboko zadania; - moliwoci w zakresie uycia broni masowego raenia i uderze lotniczo - rakietowych oraz skae spowodowanych toksycznymi rodkami przemysowymi;

207

- stopie obrony i ochrony jego wojsk; - system umocnie i zapr; - system dowodzenia; - silne i sabe strony w obronie przeciwnika, a przede wszystkim okreli t cz zgrupowania przeciwnika, ktrej zniszczenie (obezwadnienie) w stopniu decydujcym zmniejszy jego moliwoci bojowe; - moliwy charakter jego dziaania oraz obiekty do raenia wasnymi rodkami. Rwnoczenie ze studiowaniem systemu obrony i charakteru dziaa przeciwnika ocenia si teren po jego stronie. Najpierw czyni si to przed przednim skrajem, a nastpnie w gbi obrony przeciwnika w celu ustalenia, w jakim stopniu sprzyja on w przygotowaniu i prowadzeniu obrony oraz jak wpywa na nasze natarcie z punktu widzenia planowanego manewru, warunkw obserwacji, prowadzenia ognia i waciwoci ochronnych. W wyniku oceny przeciwnika i terenu dowdca wyciga wnioski dotyczce: - ugrupowania i obiektw przeciwnika, ktrych rozbicie naruszy trwao jego obrony i co si z tym wie - kierunku gwnego uderzenia oraz odcinka przeamania; - kolejnoci i sposobu rozbicia przeciwnika; - wyboru obiektw uderze; - ugrupowania i zada dla podlegych wojsk. Ocena wojsk wasnych i terenu polega na ustaleniu pooenia, skadu i stanu zaopatrzenia etatowych i przydzielonych oddziaw (pododdziaw) oraz okreleniu ich moliwoci w zakresie wykonania otrzymanego zadania. Okrelenia moliwoci bojowych wojsk wasnych dowdca powinien dokona z punktu widzenia podziau si i rodkw do zwalczania okrelonych si przeciwnika, z uwzgldnieniem uzyskania niezbdnej przewagi. Jednoczenie ustala si, jakie obiekty przeciwnika naley zwalcza rodkami raenia oraz sposb wykorzystania tych uderze przez wojska. Taka ocena wojsk wasnych i podzia ich wysikw do zwalczania okrelonych zgrupowa przeciwnika umoliwia dowdcy ustalenie odpowiedniego ugrupowania bojowego oraz okrelenie zada dla poszczeglnych oddziaw (pododdziaw). Dowdca powinien take rozpatrze moliwe zmiany sytuacji, a wic potrzeb dokonywania manewru, sposoby opanowywania rubiey porednich przez wojska, narastanie si przez wprowadzenie do walki drugich rzutw, a take przesunicie rodkw ogniowych i odtwarzanie zuytych rodkw bojowych i materiaowych.

208

Dokonujc oceny moliwoci wojsk wasnych i podziau ich wysikw oraz okrelajc sposoby dziaania, naley uwzgldni wpyw warunkw terenowych na: rozmieszczenie i przemieszczenie wojsk na rubie ataku; tempo natarcia; prowadzenie obserwacji i ognia oraz obron przeciwchemiczn. Kadorazowo teren naley ocenia prognostycznie pod ktem zmian, jakie w nim zajd wskutek uycia rodkw raenia. W wyniku oceny wojsk wasnych wyciga si wnioski co do: - kierunku gwnego uderzenia i odcinka przeamania; - kolejnoci raenia ogniowego obiektw przeciwnika; - ugrupowania bojowego oraz podziau si i rodkw; - zada bojowych podwadnych; - zasadniczych przedsiwzi zabezpieczenia bojowego logistycznego; - organizacji dowodzenia. Ocena ssiadw polega na rozpatrzeniu przez dowdc ich pooenia, charakteru dziaa, treci zadania i sposobu jego wykonania w celu okrelenia wpywu na wykonanie wasnego zadania oraz zakresu wspdziaania. Ocen ssiadw naley dokonywa w nastpujcej kolejnoci: wojska znajdujce si po prawej stronie pasa natarcia zwizku taktycznego (oddziau), nastpnie z lewej strony, dziaajce w przodzie oraz te, ktre zgodnie z decyzj przeoonego maj dziaa w pasie natarcia zwizku taktycznego (oddziau), np.desant taktyczny, oddzia wydzielony. Wnioski z oceny ssiadw powinny dotyczy w szczeglnoci: - wpywu dziaania ssiadw na wykonanie wasnego zadania; - kierunku gwnego uderzenia z uwzgldnieniem dziaania ssiadw; - z jakim ssiadem i w jaki sposb naley wspdziaa w trakcie realizacji zadania; - sposobu zabezpieczenia skrzyde. Ocena terenu polega na poznaniu jego waciwoci i okreleniu ich wpywu na dziaanie wojsk w celu jak najlepszego ich wykorzystania do wykonania otrzymanego zadania. Ocen terenu prowadzi si na podstawie mapy cznie z ocen przeciwnika, wojsk wasnych i ssiadw. Niekiedy moe by prowadzona odrbnie. Teren ocenia si poczwszy od rejonu wyjciowego (rozmieszczenia) na ca gboko zadania zwizku taktycznego (oddziau) analizujc jego rzeb, przejezdno, pokrycie, waciwoci obronne i ochronne, warunki prowadzenia obserwacji, przeszkody wodne oraz moliwe zmiany, ktre mog zaj w wyniku uycia rodkw raenia, zmiany pogody lub zniszczenia urzdze hydrotechnicznych. i

209

Ocena sytuacji skae promieniotwrczych, chemicznych i biologicznych ma na celu ustalenie rejonw skaen i zakae oraz wpywu promieniotwrczego i chemicznego skaenia na dziaania bojowe wojsk. Na tej podstawie prognozuje si straty oraz zniszczenie i skaenie terenu oraz podejmuje si przedsiwzicia ochronne dotyczce likwidacji skutkw uycia danej broni lub rodka. Podczas przemieszczania oceniajc przeciwnika dowdca zwizku taktycznego (oddziau) ustala odlego jego wojsk, ich skad i charakter dziaa i na tej podstawie okrela moliwoci jego ewentualnego oddziaywania na wojska wasne. Nastpnie analizuje: moliwoci oddziaywania rodkami raenia oraz desantami powietrznymi i grupami dywersyjnymi. Moliwoci te okrela si w cisym powizaniu z ocen terenu, co pozwala na ustalenie najbardziej prawdopodobnych rejonw oddziaywania przeciwnika. Okrelenie moliwoci oddziaywania przeciwnika i ich wpywu na przemieszczenie (marsz) zwizku taktycznego (oddziau) pozwala dowdcy na ustalenie zada w zakresie rozpoznania, ubezpieczenia, obrony przeciwchemicznej, powszechnej obrony przeciwlotniczej oraz walki z desantami powietrznymi i grupami dywersyjnymi. Wnioski z ustalenia: oceny przeciwnika stanowi podstaw do

- ugrupowania marszowego oraz podziau si i rodkw; - skadu, zada i odlegoci od si gwnych ubezpieczenia marszowego; - organizacji zabezpieczenia marszu. W ocenie wojsk wasnych dowdca ustala stopie gotowoci bojowej wojsk, ich pooenie i moliwoci marszowe. Nastpnie na tej podstawie okrela: - ugrupowanie marszowe; - zadania elementw ugrupowania marszowego; - organizacj przemieszczania (marszu), czas jego trwania, ilo i rejony postojw i odpoczynkw oraz ich czas; - sposb ubezpieczenia przemieszczenia zabezpiecze- nia bojowego i logistycznego. (marszu) oraz

Oceniajc ssiadw dowdca powinien ustali ich rozmieszczenie oraz okreli wpyw dziaania ssiadw na wykonanie przemieszczania (marszu) przez zwizek taktyczny (oddzia), zakres i rodzaj pomocy jakiej mog oni udzieli, zwaszcza podczas pokonywania szerokich przeszkd wodnych i odpierania uderze z powietrza. Ocena terenu stanowi jeden z istotnych elementw oceny sytuacji, wpywajcy na planowanie przemieszczania (marszu). Szczeglnie wnikliwie naley oceni stan drg, ich nawierzchni, odcinki terenu trudne do przekroczenia, wiksze miejscowoci, przeszkody wodne, wzniesienia i

210

inne naturalne przeszkody. Dane z tej oceny pozwol na okrelenie: prdkoci marszu na poszczeglnych odcinkach drogi; objazdw; sposobu zabezpieczenia marszu; rejonw postojw i odpoczynkw. Ocen terenu naley prowadzi z uwzgldnieniem wpywu pogody, pory roku i doby na wykonanie marszu. W wyniku przeprowadzonej analizy zadania i oceny sytuacji dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela zamiar (koncepcj). Jest on rezultatem zoonej i najbardziej odpowiedzialnej pracy intelektualnej dowdcy. W wypracowaniu zamiaru (koncepcji) mog uczestniczy zastpcy dowdcy i szefowie rodzajw wojsk zgodnie z wol dowdcy. Przedstawiaj oni swoje oceny, opinie, odpowiadaj na pytania dowdcy, co pozwala na rozszerzenie prowadzonej oceny, wyjanienie warunkw w jakich bd prowadzone dziaania taktyczne. Sprecyzowanie jednak zamiaru (koncepcji) jest aktem jednoosobowym dokonywanym tylko przez dowdc, ktry ponosi pen odpowiedzialno za jego realizacj. W nastpnej kolejnoci z jego treci s zapoznawani zastpcy dowdcy oraz oficerowie sztabu i szefowie rodzajw wojsk. W zamiarze (koncepcji) obrony okrela si cel, sposoby odpierania natarcia przeciwnika i rozbicia jego si, ktre wamay si w gb ugrupowania obronnego, gwny wysiek obrony oraz ugrupowanie bojowe. W zamiarze (koncepcji) natarcia okrela si cel, sposb i kolejno rozbicia przeciwnika, gwny kierunek uderzenia oraz ugrupowanie bojowe. W zamiarze (koncepcji) przemieszczania (marszu) okrela si cel, drogi oraz sposb wykonywania marszu, ugrupowanie marszowe, czas oraz miejsca postojw i odpoczynkw. Na podstawie zamiaru dowdcy, oficerowie sztabu opracowuj wstpne zarzdzenia bojowe dla podlegych oddziaw (pododdziaw), a po ich podpisaniu przez dowdc przekazuj je wykonawcom. Okrelenie zamiaru przez dowdc zwizku taktycznego (oddziau) stanowi podstaw do planowania dziaa taktycznych. Stosownie do zamiaru nastpuje analizowanie sposobw wykorzystania si i rodkw w przyszych dziaaniach, czyli okrelenie zada dla poszczeglnych elementw ugrupowania, a take sposobw i zakresu wspdziaania, zabezpieczenia bojowego i logistycznego. Wyniki tego planowania oraz uprzednio okrelony zamiar skadaj si m.in. na decyzj. Proces uoglniania wnioskw z oceny sytuacji i zestawiania ich w formie decyzji mona nazwa formuowaniem decyzji. Odbywa si ono w kolejnoci jej elementw skadowych, ktrymi s: - zamiar (koncepcja) walki; - zadania bojowe i czas ich wykonania; - czas gotowoci do wykonania zada bojowych.

211

Decyzj opracowuje si na mapie, zwanej dalej planem (obrony, natarcia itp.) z legend. Podjt decyzj dowdca powinien skonfrontowa w terenie w czasie rekonesansu. Jest ona podstaw do stawiania zada (rozkazu bojowego), organizacji wspdziaania, zabezpieczenia bojowego i logistycznego oraz dowodzenia. Stawianie zada bojowych i przekazywanie innych informacji decyzyjnych podwadnym jest jedn z najwaniejszych funkcji dowodzenia. Zadania bojowe stawia osobicie dowdca, a w ich przekazaniu bior udzia oficerowie sztabu i innych organw dowodzenia. Stopie szczegowoci zada zaley od przyjtej techniki rozkazodawstwa. Do nich zalicza si rozkazodawstwo przez cele, zadania i czynnoci. Szczegowo problematyka ta zostaa opisana w nastpnym rozdziale. Zadania bojowe mog by przekazywane w formie: - wstpnych zarzdze bojowych; - zarzdze bojowych; - rozkazu bojowego. Ponadto elementy planu dziaania przekazuje sie w wytycznych do wspdziaania, zarzdzeniach o uyciu rodzajw wojsk i wytycznych lub zarzdzeniach do zabezpieczenia bojowego i logistycznego oraz organizacji dowodzenia. Stosowanie poszczeglnych form przekazywania zada zaley od konkretnej sytuacji, czasu niezbdnego wykonawcom na realizacj zada i posiadanych technicznych rodkw dowodzenia. Zarzdzenie przygotowawcze stosuje si wwczas gdy pozwala na to czas. Jego celem jest uprzedzenie podwadnych o czasie i sposobie otrzymania przez nich zadania bojowego, a ponadto poinformowanie o charakterze oczekujcych ich dziaa i wykonaniu przedsiwzi, ktre naley pilnie zrealizowa. Wstpne zarzdzenie bojowe przekazuje si wykonawcom po wypracowaniu zamiaru (koncepcji) przez przeoonego, podczas planowania i organizowania dziaa taktycznych metod rwnoleg. We wstpnym zarzdzeniu bojowym ujmuje si: - krtkie wnioski z oceny przeciwnika; - rejon obrony (rubie, ktr naley opanowa); - rejon gwnego wysiku obrony lub kierunek natarcia (dotyczy to szczebla dowodzenia, ktry okrela wstpne zarzdzenie bojowe); - rejony obrony ssiadw lub rubiee ich zada i kierunki natarcia; - linie rozgraniczenia i czas gotowoci. W zarzdzeniu bojowym (rozkazie dla jednego wykonawcy) podaje si: - wnioski z oceny przeciwnika (gdy podwadni nie otrzymali ich wczeniej); - zadanie bojowe oddziaw (pododdziaw);

212

- zadania bojowe wykonywane na korzy oddziaw (pododdziaw) siami i rodkami przeoonego; - czas gotowoci do walki. W zarzdzeniu (rozkazie) tym mog by rwnie ujte: zadanie i zamiar walki, zadania ssiadw i linie rozgraniczenia z nimi oraz inne niezbdne dane. Rozkaz bojowy moe zawiera zadania wszystkich podlegych oddziaw (pododdziaw) lub tylko zadanie dla jednego z nich. W zwizku taktycznego rozkazy i zarzdzenia przekazuje sie na pimie lub ustnie w oddziau - ustnie. Rozkaz bojowy ujmuje: pkt 1. - krtk ocen przeciwnika (podaje si tylko wtedy, gdy podwadni nie otrzymali jej wczeniej); pkt 2. - zadanie bojowe zwizku taktycznego (oddziau); pkt 3. - zadania si i rodkw przeoonego, dziaajcych na rzecz zwizku taktycznego (oddziau) oraz zadania ssiadw i linie rozgraniczenia; pkt 4. - zamiar (koncepcj) walki; pkt 5. - (po sowie - rozkazuj) zadania bojowe dla oddziaw (pododdziaw) pierwszego rzutu, oddziaw (pododdzia-w) drugiego rzutu, odwodw oraz pozostaych oddziaw (pododdziaw) i elementw ugrupowania bojowego; pkt 6. - zabezpieczenie logistyczne, jego gwny wysiek, miejsce i czas rozwinicia oddziaw (pododdziaw) oraz urzdze logistycznych, normy zuycia rodkw bojowych i innych (podaje si tylko wtedy, gdy podwadni nie otrzymali tych danych wczeniej); pkt 7. - czas gotowoci wojsk; pkt 8. - miejsce i czas rozwinicia stanowisk dowodzenia, kierunki ich przemieszczania oraz zastpc dowdcy. Sztab zwizku taktycznego opracowuje rozkaz bojowy na pimie na dob dziaa taktycznych. W oddziale wydaje si ustny rozkaz bojowy, ktry sztab opracowuje na pimie ale nie wysya podlegym pododdziaom. W razie potrzeby dowdcy pododdziaw zapoznaj si z rozkazem i potwierdzaj to podpisem. Wspdziaanie polega na uzgodnionym skupieniu wysikw i dziaa oddziaw (pododdziaw) rnych rodzajw wojsk oraz elementw ugrupowania, a take na zgraniu uderze wojsk z uderzeniami ogniowymi wedug zada, kierunkw (rejonw, rubiey), czasu i sposobw wykonania zada. Organizuje si je w celu zapewnienia jak najpomylniejszego wykonania zada bojowych, z zasady na rzecz oddziaw (pododdziaw)

213

dziaajcych na kierunku gwnego uderzenia ( w rejonie lub na kierunku gwnego wysiku obrony). Osiga si je przez: - jednolite zrozumienie celu dziaa, zamiaru dowdcy, zada i sposobw ich wykonania; - zapewnienie niezawodnej i cigej cznoci, stae wzajemne informowanie si, jednolity system orientowania, znajomo i waciwe stosowanie ustalonych sygnaw; - dogodne, dostosowane do ich przeznaczenia, rozmieszczenie wojsk i wzajemne udzielanie sobie wsparcia i pomocy w walce. Gwne problemy wspdziaania okrela si w decyzji dowdcy i podaje do wiadomoci podwadnych podczas stawiania im zada. Wspdziaanie organizuje si : - w terenie - na zasig widocznoci wzrokowej; - na mapie lub makiecie terenu - na ca gboko zadania bojowego. Wspdziaanie midzy podlegymi i przydzielonymi oddziaami (pododdziaami) organizuje dowdca zwizku taktycznego (oddziau) z udziaem kadry kierowniczej sztabu, szefw rodzajw wojsk i sub oraz dowdcw podlegych i przydzielonych oddziaw (pododdziaw). Metody organizowania wspdziaania: - dyrektywna - polegajca na wydawaniu wytycznych przez dowdc, stosowana jest w warunkach skrajnie ograniczonego czasu; - ustalajca - bdca poczeniem dawania wytycznych przez dowdc z meldunkami podwadnych, skadanymi wedug kolejnoci i sposobw uycia si i rodkw, rozpoczynajc od oddziaw (pododdziaw), na rzecz ktrych organizuje si wspdziaanie; - metoda gry wojennej - polegajca na dokadnym rozgrywaniu caoci lub gwnych fragmentw planowanych dziaa, z udziaem sztabu i podlegych dowdcw, stosowana moe by w warunkach dysponowania du iloci czasu. Wspdziaanie w zwizku taktycznym (oddziale) organizuje si na ca gboko dziaa wedug zada i sposobw ich wykonania. Uzgodnienie wysikw i dziaa wojsk polega w pierwszej kolejnoci na ustaleniu i postawieniu oddziaom (pododdziaom) takich zada, ktrych realizacja zapewni osignicie celu danego dziaania. Dlatego zadanie bojowe zwizku taktycznego (oddziau) dzieli si na zadania czciowe, ktrych liczba i tre zaley od charakteru dziaa i warunkw ich prowadzenia ( w natarciu s to np. zadanie blisze, dalsze). Z kolei w ramach kadego zadania organizuje si wspdziaanie wedug miejsca (kierunkw, rejonw, rubiey) lub czasu (etapw, okresw) dziaania. Wyodrbnione na podstawie kryterium miejsca lub czasu wzgldnie caociowe fragmenty przyszych dziaa daj moliwo szczegowego organizowania wspdziaania wedug sposobw dziaania, z

214

uwzgldnieniem ich najbardziej prawdopodobnych wariantw, stosownie do moliwych dziaa przeciwnika. Wyodrbnienie fragmentw dziaa do organizacji wspdziaania moe by w kadej sytuacji rne. Zaley ono od rodzaju zadania, jego rozmachu przestrzennego i czasowego, przewidywanego dziaania przeciwnika, warunkw terenowych itp. Na przykad podczas natarcia po podejciu z gbi dowdca moe organizowa wspdziaanie na czas wykonania zadania bliszego, wyrniajc w nim: etap podejcia do rubiey ataku, przeamanie obrony przeciwnika na kierunku gwnego uderzenia, odparcie kontrataku, forsowanie przeszkody wodnej itp. Do kadego z moliwych fragmentw dziaania dowdca powinien okreli cel i nastpnie na tle prawdopodobnego dziaania przeciwnika omwi szczegowo - w razie potrzeby z uwzgldnieniem nawet 2-3 wariantw sposobw dziaania i wspdziaania wszystkich uczestniczcych w nim si i rodkw. Organizacja wspdziaania nie stanowi odosobnionego aktu w dziaalnoci dowdcy i sztabu w czasie przygotowania i prowadzenia walki. Elementy wspdziaania wystpuj cigle, w caej pracy, poczwszy od analizy zadania do momentu zakoczenia pracy z podwadnymi. Tak wic wikszo przedsiwzi stanowicych element przygotowania dziaa taktycznych stanowi jednoczenie elementy przygotowania wspdziaania. W czasie analizy zadania i oceny sytuacji nastpuje wstpne uzgodnienie wysikw oddziaw (pododdziaw), ktrych wsplne dziaanie powinno zapewni rozbicie (odparcie uderze) zgrupowa wojsk przeciwnika. W stosunku do zada dokonuje si podziau si i rodkw zwizku taktycznego (oddziau) na elementy ugrupowania bojowego z takim wyliczeniem, by mogy one wykona zaplanowne zadania. Uwzgldnia si przy tym nie tylko elementy ugrupowania bojowego zwizku taktycznego (oddziau), ale take skutki dziaania si i rodkw przeoonego i ssiadw. Kolejny etap planowania wspdziaania rozpoczyna si po sprecyzowaniu decyzji przez dowdc. W tym celu sztab przygotowuje dane i niezbdne obliczenia do waciwego ustalenia sposobw wykonania zada, opracowuje plan (tabel) wspdziaania, sygnay dowodzenia oraz zorganizuje czno. Czynnociami tymi powinien kierowa szef sztabu, koordynujc przedsiwzicia planistyczne wszystkich komrek organizacyjnych sztabu. W celu sprawnego przebiegu procesu uzgadniania wspdziaania naley dokona szczegowego podziau kompetencji pomidzy organizatorw wspdziaania tak, aby byo wiadomo: kto z kim i jakie zadania uzgadnia. Celowe jest take opracowanie staych sygnaw wspdziaania, danych radiowych i zasad korzystania z nich oraz wypracowanie odpowiednich wzorw dokumentw pomocnych w organizacji i realizacji wsplnych zada. Nastpny etap to bezporednie organizowanie wspdziaania. Jest to praca dowdcy z podwadnymi, majca przede wszystkim na celu przekazanie im ustale dokonanych w poprzednich etapach, kontrol ich zrozumienia lub udzielenie dodatkowych wyjanie wykonawcom.

215

Decydujc rol w tym etapie spenia dowdca, ktry w zalenoci od posiadanego czasu moe organizowa wspdziaanie na stanowisku dowodzenia lub w terenie. Dowdca zwizku taktycznego wspdziaanie w obronie uzgadnia wysiki: (oddziau) organizujc

- lotnictwa, artylerii i czogw w zakresie raenia ogniowego zgrupowania przeciwnika na podejciach do obrony, podczas podchodzenia do przedniego skraju, rozwijania si i przechodzenia do ataku; - pododdziaw dziaajcych przed przednim skrajem obrony, lotnictwa i artylerii oraz oddziaw pierwszego rzutu - na czas walki w pasie przesaniania (pozycji przedniej); - oddziaw (pododdziaw) pierwszego rzutu, lotnictwa oraz oddziaw drugich rzutw i odwodw podczas odpierania atakw przeciwnika przed przednim skrajem obrony i w razie jego wdarcia si w obron, a take w czasie niszczenia desantw powietrznych przeciwnika; - oddziaw (pododdziaw) pierwszego i drugiego rzutu, lotnictwa, artylerii i odwodw w czasie wykonywania kontratakw; - oddziau i pododdziaw przeciwlotniczych w zakresie osony wojsk przed uderzeniami przeciwnika z powietrza. Ponadto okrela: - sposoby zabezpieczenia skrzyde i stykw z ssiadami; - sposoby dziaa oddziaw (pododdziaw) w razie uycia przez przeciwnika broni precyzyjnej i innej; - przedsiwzicia zwizane z odtwarzaniem zdolnoci bojowej i likwidacj skutkw uycia broni precyzyjnej i powierzchniowego raenia. W czasie organizowania wspdziaania ,, w natarciu dowdca zwizku taktycznego (oddziau) powinien uzgodni; - kolejno i czas wyjcia, zajcia i rozbudowy stanowisk ogniowych przez artyleri i rodki ogniowe wydzielone do strzelania na wprost, oddziay (pododdziay) przeciwlotnicze; kolejno przemieszczania i rozwijania oddziaw (pododdziaw) zmechanizowanych i czogw, a take ich dziaanie w razie wykonania na nie uderze lotniczo rakietowych itp; - kolejno i sposb raenia ogniowego wedug okresw; podzia celw oraz si i rodkw wydzielonych do wykonania zada w poszczeglnych okresach poraenia ogniowego; rejony stanowisk ogniowych, czas gotowoci; sposb przejcia od ogniowego przygotowania do ogniowego wsparcia ataku; - kolejno i sposb wykonania przez zmechanizowane i czogw ataku na oddziay (pododdziay) przedni skraj obrony,

216

wykorzystania przez nie skutkw raenia ogniowego przeciwnika w czasie ataku i rozwijania natarcia w gbi; - kolejno i sposoby pokonywania zapr i rejonw zniszcze przed przednim skrajem i w gbi obrony przeciwnika; - dziaania oddziaw (pododdziaw) pierwszego rzutu z ogniem artylerii i lotnictwa podczas rozwijania natarcia w gbi, a take z dziaaniami desantw powietrznych, oddziaw wydzielonych i rajdowych ; - zadania bojowe ssiadw, miejsce ich SD, sposb dziaania i wzajemnego wsparcia si w toku walki; - sposb wprowadzenia do walki drugiego rzutu i przedsiwzicia dotyczce raenia ogniowego przeciwnika oraz osony przed uderzeniami z powietrza i zabezpieczenia bojowego wojsk, sposoby prowadzenia przez nie wsplnych dziaa podczas rozbijania bronicych si zgrupowa przeciwnika i jego odwodw; - kolejno obezwadniania rodkw przeciwlotniczych przeciwnika organicznymi siami w interesie wasnego lotnictwa; - dziaania oddziaw (pododdziaw) przeciwlotniczych z osanianymi wojskami w poszczeglnych okresach prowadzenia walki; kolejno i sposoby walki ze migowcami bojowymi i desantami powietrznymi przeciwnika; - kolejno i sposoby samodzielnych i wsplnych dziaa prowadzonych przez odwd przeciwpancerny i oddzia zaporowy; - sposb uycia dymw i olepiania przeciwnika oraz maskowania ugrupowania bojowego; - kolejno przemieszczania stanowisk dowodzenia; - tryb i sposoby utrzymania cznoci pomidzy wspdziaajcymi sztabami. Rwnie wan jak organizowanie wspdziaania czynnoci dowdcy jest organizowanie zabezpieczenia bojowego i logistycznego. Obejmuje ono udzielanie wytycznych i stawianie zada. W zadaniach do ubezpieczenia dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela: - cel ubezpieczenia; - na jakich kierunkach (w jakich rejonach) naley skupi gwn uwag; - gdzie i do jakiego czasu i jakie zapewni ubezpieczenie oraz jakie wyznaczy siy; W zadaniach do maskowania dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela: - cel maskowania, jego gwne zadania oraz zakres, terminy i sposb ich wykonania; - siy i rodki wydzielane do realizacji przedsiwzi maskowania.

217

W zadaniach dotyczcych powszechnej obrony przeciwlotniczej podaje si: - cel powszechnej obrony przeciwlotniczej; - dane o zagroeniu z powietrza; - organizacj rozpoznania przeciwnika powietrznego oraz sygnay alarmowania i ostrzegania wojsk; - organizacj systemu ognia za pomoc etatowej broni strzeleckiej i pokadowej; - zadania w zakresie maskowania i rozrodkowania wojsk oraz przygotowania schronw i ukry przeciwlotniczych; - organizacj likwidacji skutkw uderze z powietrza. W czasie organizowania zabezpieczenia inynieryjnego dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela: - cel zabezpieczenia inynieryjnego; - zakres, kolejno i terminy fortyfikacyjnej rozbudowy rejonw i pozycji zajmowanych przez wojska oraz rejonw rozwijania stanowisk dowodzenia; - gwne kierunki, rubiee i rejony, ktre naley osoni zaporami oraz obiekty, ktre powinno si zniszczy lub przygotowa do zniszczenia; - liczb, miejsca i terminy oraz sposoby wykonania i oznakowania przej w zaporach inynieryjnych; - drogi marszu, ktre naley przygotowa i utrzymywa w pasie (rejonie) zwizku taktycznego (oddziau); - sposb i kolejno przepuszczania wojsk przez odcinki trudne do przejcia; - miejsce i rodzaje przepraw przez przeszkody wodne i terminy ich gotowoci; - sposb i kolejno inynieryjnych. wykorzystania oddziaw i pododdziaw zwizku

Organizujc obron przeciwchemiczn taktycznego (oddziau) okrela: - cel obrony przeciwchemicznej;

dowdca

- elementy ugrupowania bojowego, kierunki i zadania bojowe, na ktrych zabezpieczeniu naley skupi gwny wysiek naziemnego i powietrznego rozpoznania skae, oraz zabiegw specjalnych; - kolejno i sposb wykonania zada obrony przeciwchemicznej; - wydzielone siy i rodki; - gwne zadania pododdziau obrony przeciwchemicznej (jeeli jest przydzielony).

218

W ramach organizowania zabezpieczenia dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela: - cel zabezpieczenia topograficznego; - zadania oraz siy i rodki do ich wykonania;

topograficznego

- sposb i terminy zaopatrzenia oddziaw (pododdziaw) w mapy topograficzne i specjalne oraz przygotowania opisw obszaru walki; - rejony i terminy kontroli dokadnoci dowizania topogeodezyjnego elementw ugrupowania bojowego wojsk rakietowych i artylerii; - rodzaje i terminy przygotowania i nakad dokumentw topograficznych oraz terminy gotowoci systemw nawigacyjnych do wykonania zada. Dowdca zwizku taktycznego (oddziau) podczas organizowania zabezpieczenia hydrometeorologicznego okrela: - cel zabezpieczenia hydrometeorologicznego; - kolejno i sposb ostrzegania oddziaw i pododdziaw o niebezpiecznych zjawiskach atmosferycznych i zmianach warunkw hydrometeorologicznych; - terminy przekazania oddziaom (pododdziaom) hydrometeorologicznych i meteorologicznych. danych

W zakresie zabezpieczenia logistycznego oddziaw (pododdziaw) dowdca zwizku taktycznego (oddziau) okrela: - gwny wysiek zabezpieczenia logistycznego; - rejony rozmieszczenia jednostek i urzdze (logistycznych oraz kierunki ich przemieszczenia; - wielko zapasw amunicji i terminy jej zgromadzenia; - kolejno i terminy odtworzenia zdatnoci technicznej uszkodzonego uzbrojenia i sprztu; - terminy gromadzenia i wielko zapasw rodkw bojowych i materiaowych w oddziaach (pododdziaach) oraz kolejno ich dostarczania; - normy zuycia paliw i innych rodkw zaopatrzenia; - sposb, kolejno i terminy uzupenienia paliw; - drogi dowozu i ewakuacji (w tym ewakuacji technicznej), terminy ich przygotowania; - sposb i kolejno udzielania pomocy medycznej rannym i chorym; - termin gotowoci jednostek i urzdze logistycznych do realizacji zada zabezpieczenia logistycznego. Rekonesans jest prowadzone przez to rozpoznanie terenu i przeciwnika dowdc i oficerw sztabu w celu

219

skonfrontowania wnioskw sprecyzowanych w wyniku analizy zadania i oceny sytuacji (dokonywanych na podstawie mapy) z konkretnymi warunkami terenowymi i rzeczywistym pooeniem wojsk wasnych i przeciwnika. Z tego wzgldu dowdca zwizku taktycznego (oddziau), powinien dy do przeprowadzenia rekonesansu, bowiem jak wykazuj dowiadczenia wojenne wywiera on istotny wpyw na wybr racjonalnego sposobu walki i sprawno jej prowadzenia. Normy taktyczne i skrcony czas na przygotowanie walki zmuszaj do poszukiwania coraz to lepszych sposobw prowadzenia rekonesansu. Przyjmuje si, e dowdca zwizku taktycznego (oddziau) rekonesans prowadzi z zasady w rejonie (kierunku) gwnego wysiku obrony na kierunku gwnego uderzenia z udziaem angaowanych tam wykonawcw. W skad grupy rekonesansowej dowdcy zwizku taktycznego (oddziau) moe wchodzi: szef wydziau operacyjnego (kierownik sekcji operacyjnej), szef wydziau rozpoznawczego i walki radioelektronicznej (kierownik sekcji rozpoznania), szef artylerii, oficer wydziau cznoci (w razie potrzeby), szef OPL, szef saperw, szef obrony przeciwchemicznej, dowdcy oddziaw i innych pododdziaw dziaajcych na kierunku prowadzenia rekonesansu. Natomiast na kierunku pomocniczym rekonesans moe by prowadzony przez grup pod kierownictwem zastpcy dowdcy zwizku taktycznego (oddziau), np. szefa szkolenia. W skad tej grupy powinni wchodzi niezbdni oficerowie ze sztabu zwizku taktycznego (oddziau), a przede wszystkim dowdcy oddziaw (pododdziaw), ktre bd na tym kierunku prowadzi dziaania taktyczne. Czynnikiem wpywajcym na sprawne przeprowadzenie rekonesansu jest jego dokadne zaplanowanie. W tym celu dowdca zwizku taktycznego (oddziau), winien wyda szefowi wydziau operacyjnego (kierownikowi sekcji operacyjnej) wytyczne do opracowania planu rekonesansu, zawierajce: - zadania, liczb i skad grup rekonesansowych; - punkty pracy i zagadnienia na nich rozpatrywane; - czas przeprowadzenia rekonesansu; - miejsce i czas spotkania oraz przedsiwzicia w zakresie cznoci, ubezpieczenia i obrony grup rekonesansowych. Oficer wydziau operacyjnego sztabu zwizku taktycznego (sekcji operacyjnej oddziau) we wsppracy z innymi oficerami sztabu opracowuje plan rekonesansu, w ktrym ujmuje si: - cel rekonesansu; - organizacj rekonesansu, a w tym skad i wyposaenie poszczeglnych grup rekonesansowych, ich ochron, organizacj wyjazdu oraz miejsce i termin meldowania wynikw rekonesansu;

220

- miejsca, czas i tre pracy. Z planem rekonesansu zapoznaje si jego uczestnikw i organizuje si przedsiwzicia z jego przeprowadzeniem. Metoda prowadzenia rekonesansu zaley od sytuacji taktycznej, pooenia wojsk wasnych oraz czasu na jego przeprowadzenie. Prac w czasie rekonesansu celowo jest rozpoczyna od topograficznego i taktycznego orientowania. W razie braku czasu czynno t mona ograniczy do wskazania kierunku pnocnego oraz miejsca znajdowania si grupy. Nastpnie prowadzcy moe wydzieli kilka minut czasu na indywidualne przygotowanie si uczestnikw do zameldowania wnioskw i propozycji. Dowdca powinien podczas rekonesansu wysucha meldunkw podwadnych dowdcw o pooeniu przeciwnika i wojsk wasnych, stanowicych z zasady podstaw do okrelania w terenie zada bojowych. Rekonesans w obronie w zalenoci od pooenia wojsk moe przybiera rne formy oraz moe by prowadzony w rnym czasie. W obronie organizowanej w bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem, dowdca moe wysucha krtkich meldunkw podwadnych o pooeniu i w razie potrzeby podjtej przez nich decyzji, jeeli wczeniej przekazano im wstpne zarzdzenia bojowe dotyczce przejcia do obrony. Nastpnie dowdca zwizku taktycznego (oddziau) konkretyzuje: - pooenie i najbardziej prawdopodobne kierunki natarcia przeciwnika oraz moliwe rubiee jego rozwinicia lub rejony wyjciowe do natarcia; - zadanie zwizku taktycznego (oddziau); - linie rozgraniczenia; - rejon (kierunek) gwnego wysiku obrony i rejony, od ktrych utrzymania zaley trwao obrony; - przebieg pozycji przedniej, rejony obrony oddziaw (pododdziaw) pierwszego i drugiego rzutu i ich zadania; rejony stanowisk ogniowych artylerii i rodkw przeciwlotniczych; - uderzenia lotnictwa oraz sposb i kolejno poraenia ogniowego; - kierunki kontratakw drugich rzutw (odwodw) oraz rubiee ich rozwinicia; - rubiee ogniowe odwodu przeciwpancernego, czogw i BWP; - rodzaj, miejsce i czas przygotowania zapr inynieryjnych; - charakter, rodzaj, zakres i terminy rozbudowy fortyfikacyjnej; - rubiee ustawiania zason dymnych; - zamierzenia zwizane z zabezpieczeniem luk i skrzyde; - miejsca stanowisk dowodzenia.

221

Podczas rekonesansu w natarciu dowdca zwizku taktycznego (oddziau) m.in. konkretyzuje: - przedni skraj obrony przeciwnika, podejcia do niego, liczb i charakter zapr i przeszkd, punkty oporu, rozmieszczenie rodkow ogniowych i odwodw; rubiee, z ktrych moliwe s uderzenia jego migowcw; odsonite skrzyda i luki oraz silne i sabe miejsca w jego obronie; moliwy charakter jego dziaa; - pas natarcia, kierunek gwnego uderzenia, odcinek przeamania, zadania bojowe oddziaw (pododdziaw) i linie rozgraniczenia midzy nimi; - obiekty przeciwnika planowane do poraenia ogniowego; - rejony stanowisk ogniowych, artylerii i oddziaw (pododdziaw) przeciwlotniczych, ldowiska bazowania migowcw bojowych i ich rubiee ogniowe; - rubiee rozwinicia i ataku oraz liczb i miejsce przej w zaporach inynieryjnych, sposoby i czas ich wykonania; - miejsce rozwinicia stanowisk dowodzenia. Po przeprowadzeniu rekonesansu przez dowdc zwizku taktycznego (oddziau) poszczeglni dowdcy, szefowie rodzajw wojsk ucilaj w terenie z podlegymi dowdcami i szefami sposb uycia rodzajw wojsk. Bardzo wanym elementem jest omwienie z ssiadami sposobu wykonania zada. W tym celu obie wspdziaajce strony powinny poinformowa si o otrzymanym zadaniu oraz oglnym sposobie jego wykonania , przedstawi wasne proby i moliwoci w zakresie udziau w zabezpieczeniu wsplnego dziaania. Kocowym etapem pracy dowdcy w terenie jest z reguy sprecyzowanie (lub postawienie) zada bojowych, zorganizowanie wspdziaania na zasig widocznoci oraz wydanie wytycznych do zabezpieczenia bojowego i logistycznego. Pewn specyfik charakteryzuje si prowadzenie rekonesansu podczas przemieszczania. Z zasady przeprowadza si rekonesans drg w rejonach trudnych do przebycia, rejonw postojw (odpoczynkw), rejonu nakazanego do zajcia. Prowadzi go mona zarwno przed rozpoczciem przemieszczania, jak i w toku jego trwania, z wykorzystaniem migowcw. Podczas rekonesansu zazwyczaj ustala si: - stan techniczny drg komunikacyjnych; i znajdujcych si na nich obiektw

- drogi objazdu duych miast lub odcinkw trudnych do przebycia; - miejsca budowy zapasowych przepraw na przeszkodach wodnych; - miejsca odpoczynkw z punktu widzenia moliwoci maskowania i rozmieszczenia wojsk oraz stan techniczny drg dojazdu, wjazdu i wyjazdu.

222

10.2. Metody i style (techniki) dowodzenia i rozkazodawstwa rzekazanie przez przeoonego zada jest podstawowym sposobem wprowadzenia decyzji i planu walki w ycie oraz oddziaywania na podwadnych, jak te wpywania, na rozwj sytuacji i ksztatowanie jej zgodnie z wczeniej nakrelonym zamiarem. Jest to zatem bardzo wana dziaalno w procesie dowodzenia. Do jej realizacji stosuje si rne style (techniki dowodzenia i rozkazodawstwa). W praktycznej dziaalnoci dowdczo-sztabowej podczas organizowania walki oraz w toku jej prowadzenia przeoony moe podwadnym (wykonawcom) okreli i sformuowa wraz z zadaniem sposb jego wykonania. W tym wypadku ma miejsce styl (technika dowodzenia) nazywany dowodzeniem przez czynnoci. W innym wypadku przeoony moe ustali i przekaza podwadnemu (wykonawcy) tylko zadanie i wwczas jest to styl (technika) dowodzenia (rozkazodawstwa) nazywany dowodzeniem przez zadania. Niekiedy, moe mie miejsce wsplne, przez przeoonego i podwadnego (wykonawc), ustalenie celu dziaania tego ostatniego. Wwczas taki styl dowodzenia nazywa si dowodzeniem przez cele. Dowodzenie przez czynnoci polega na okreleniu przez przeoonego i przekazaniu podwadnemu (wykonawcy) zadania i szczegowych ustale dotyczcych sposobu jego wykonania. Taki styl postpowania wie si z potrzeb przede wszystkim powzicia decyzji za podwadnego i zwykle opracowania za niego zasadniczej czci planu walki. Procedura ta jest konieczna bowiem stanowi podstaw do okrelenia i sformuowania zadania podwadnemu, to znaczy: co, gdzie i kiedy ma on wykona, a take wskazania sposobu jego dziaania na polu walki. W praktyce proces ten jest wieloetapowy oraz czasochonny i pracochonny. Niezalenie bowiem od wasnej decyzji, w ktrej mieszcz si zadania dla podwadnego, naley opracowa i zobrazowa na mapie: zadania czciowe i czstkowe oraz czynnoci zoone, a nawet proste, ktre zwykle powinny by przedmiotem rozwaa i decyzji wykonawcy. Stosowanie stylu (techniki) dowodzenia (rozkazodawstwa) przez czynnoci w praktyce sprowadza podwadnych do wykonywania czynnoci i dziaa narzuconych przez przeoonego. Naley sdzi, e ten styl dowodzenia powinien by stosowany w wyjtkowych przypadkach. Do przypadkw takich mona zaliczy midzy innymi brak wiedzy i duych umiejtnoci przez podwadnych (np. dowdcw i oficerw powoanych do organw dowodzenia z rezerwy) oraz zadanie, ktre ma wykona podwadny jest tak zoone i wymaga umiejtnoci specjalistycznych, e przerasta jego moliwoci. Wwczas to przeoony, jeli tylko bd istnie warunki ku temu, powinien wskaza wykonawcy (podwadnemu) sposb wykonania zadania. Styl (technika) dowodzenia (rozkazodawstwa) przez czynnoci pozwala wygra walk o czas. Styl ten bowiem umoliwia w krtkim czasie opracowa na wyszym szczeblu dowodzenia i nakaza podwadnym sposb wykonania zadania. Zwalnia si w ten sposb podwadnych przede

223

wszystkim od zwykle dugo trwajcego procesu powzicia decyzji i planowania walki, a samo tylko jej przygotowanie trwa krcej. Odnosi si to gwnie do standardowych sytuacji oraz czynnoci i dziaa na polu walki, a wic atwych do przewidzenia. Podstawow wad tego stylu (techniki) dowodzenia to przede wszystkim odzwyczajenie podwadnych od potrzeby podejmowania decyzji i nie ponoszenia odpowiedzialnoci za osignite rezultaty dziaa przez podlege wojska. Styl ten moe spowodowa zaniechanie pogbiania wiedzy i umiejtnoci przez dowdcw i oficerw sztabu, zwaszcza na niszych szczeblach dowodzenia. Jest to droga do zuboania sztuki walki, gwnie sztuki dowodzenia. Nie potrzeba bowiem, poszukiwa "eleganckich" taktycznych rozwiza, trzeba by tylko dobrym wykonawc. Styl (technika) dowodzenia - rozkazodawstwa - przez zadania polega na sprecyzowaniu przez przeoonego i przekazaniu podwadnemu (wykonawcy) tylko zadania, a wic: co, gdzie i kiedy ma on wykona. Procedura przygotowania przez przeoonego zadania dla podwadnego w tym przypadku jest przede wszystkim prostsza od preparowania zadania przy stosowaniu stylu (techniki) dowodzenia przez czynnoci. Przeoony okrela bowiem zadanie podwadnemu wynikajce z decyzji o walce. Z uwagi na to, e dowodzenie (rozkazodawstwo) przez zadania pozostawia pen swobod podwadnemu w decydowaniu i planowaniu walki, musi on posiada odpowiedni wiedz i umiejtnoci. To wraz z dowiadczeniem nabytym w czasie wicze i codziennej dziaalnoci dowdczo-sztabowej, jak te predyspozycje oficerw gwarantuj opanowanie przez nich i utrzymanie na wysokim poziomie sztuki dowodzenia. Prawdopodobnie w pierwszym okresie wdraania tego stylu dowodzenia potrzebne bdzie wiksze zaangaowanie przeoonego w nadzorowaniu, tego co i jak robi podwadny. Pozostawienie podwadnemu swobody w wyborze sposoby wykonania zadania gwarantuje jednak midzy innymi due zaangaowanie si go zarwno w procesie przygotowania walki, jak i w toku jej prowadzenia. Mona oczekiwa, e wyzwoli to inicjatyw i pomysowo oraz przyniesie przede wszystkim rozwizania na wysokim poziomie merytorycznym i organizacyjnym we wszystkich sferach zwizanych z przygotowaniem i prowadzeniem dziaa taktycznych. Ten styl dowodzenia to rwnie bardzo dobra szkoa dla uczenia wysoko kwalifikowanej kadry. Nie budzi zatem adnej wtpliwoci to, e dowodzenie (rozkazodawstwo) przez zadania najbardziej odpowiada specyfice wojska oraz zasadzie jednoosobowego dowodzenia. Std styl (technika) ten powinien by preferowany i powszechnie stosowany. Podwadny (wykonawca) otrzymuje zadanie, sam decyduje o sposobie jego wykonania oraz ponosi pen odpowiedzialno za efekty dziaania podlegych mu wojsk. Styl (technika) dowodzenia - rozkazodawstwa - przez cele charakteryzuje si tym, e przeoony okrela co podwadny ma osign lub moe on ograniczy si jedynie do zainicjowania okrelonego dziaania.

224

Przy czym zalecane jest, aby ustalenie celu dziaania podwadnego, czyli co on ma osign powinno mie miejsce przy jego udziale, chocia nie mona przyjmowa tego jako sta regu. Niekiedy cel jaki ma osign wykonawca moe by ustalony przez przeoonego bez udziau podwadnego. W praktyce stosujc ten styl (technik) dowodzenia przeoony powinien okreli podwadnemu (wykonawcy): co, gdzie i kiedy ma on osign. Przy stosowaniu tego stylu (techniki) dowodzenia (rozkazodawstwa) zalecane jest przede wszystkim, aby przeoony posiada racjonalny plan walki, w ktrym bdzie jasno wyraony jej cel gwny lub to co chce si osign oraz cele dziaania podlegych mu si i rodkw (elementw ugrupowania bojowego). Cele dziaania poszczeglnych wykonawcw (elementw ugrupowania bojowego) powinny wynika (by czci) i wsptworzy cel gwny zwizku taktycznego (oddziau). Wskazane jest rwnie aby przeoony mia cige rozeznanie stopnia osignicia celu zarwno gwnego, a wic walki, jak i celw realizowanych przez poszczeglnych podwadnych. Znajomo tego jest take drog do ustalenia biecych trudnoci, kopotw i zaniedba oraz sytuacji krytycznych. Stwarza to dogodne warunki do likwidacji i przezwycienia tych kopotw oraz osignicia celu kocowego. Naley zaakcentowa ponadto, e przeoony nie powinien ingerowa w to co robi podwadni i pozostawi im moliwo swobodnego dziaania. Odnosi si to zarwno do przyjtych przez nich rozwiza merytorycznych, jak i organizacyjnych. Takie postpowanie przeoonego stwarza warunki oraz wyrabia i pogbia wrd kadry poczucie penej odpowiedzialnoci za powzite decyzje, realistyczne planowanie walki, jak te osignite wyniki dziaa podlegych wojsk. W stylu (technice) dowodzenia - rozkazodawstwa - przez cele wany jest udzia podwadnego w procesie planowania walki przez przeoonego oraz okrelenie jego roli w tych procedurach. Istnieje do powszechne przekonanie, e czynny udzia podwadnych i ich wspuczestnictwo w ustalaniu celw jakie naley osign w wyniku dziaa podlegych im wojsk, staje si motorem w wyzwalaniu ich inicjatywy i pomysowoci oraz pobudza do aktywnego poszukiwania jak najlepszych rozwiza zapewniajcych to do czego d. Bd oni czyni wszystko, aby osign przez siebie okrelony cel moliwie szybko i przy jak najmniejszych stratach wasnych. Wspuczestnictwo podwadnych (wykonawcw) w procesach decyzyjnych i planowania przeoonego oznacza wprowadzenie do praktyki dowodzenia postpowania kolegialnego. Powstaje jednak pytanie: jak pogodzi dowodzenie kolegialne z jednoosobowym dowodzeniem? Istnieje zatem konieczno rozgraniczenia zakresw zada i odpowiedzialnoci osb funkcyjnych. Naley take zwrci uwag, e stosowanie w praktyce stylu (techniki) dowodzenia przez cele wymaga odpowiednio przygotowanej kadry. Na og uwaa si, e ten styl dowodzenia przyniesie korzyci

225

wwczas gdy kadra bdzie posiada niezbdn wiedz i umiejtnoci umoliwiajce prowadzenie rwnorzdnej dyskusji w zakresie merytorycznym i organizacyjnym rozwaanych zagadnie dotyczcych pola walki. Ta wiedza i umiejtnoci powinny ponadto stworzy solidne podstawy umoliwiajce w krtkim czasie zrozumienie swojego celu i roli w walce, wynikajcego z celu oglnego i myli przewodniej przeoonego, jak te dokonywania oceny analizy i syntezy procesw walki oraz innych zjawisk wystpujcych w konflikcie zbrojnym. 10.3. System stanowisk i punktw dowodzenia o najwaniejszych przedsiwzi organizacji systemu dowodzenia zwizku taktycznego (oddziau) naley: ustalenie iloci, skadu i zada poszczeglnych stanowisk dowodzenia; odpowiednie ich rozmieszczenie i rozrodkowanie; dokonanie podziau organw, si i rodkw dowodzenia oraz obsugi i ochrony na stanowiska dowodzenia; zorganizowanie pracy na nich; ustalenie sposobw przesuwania poszczeglnych stanowisk dowodzenia; ustalenie sposobw wsppracy pomidzy stanowiskami dowodzenia z podlegymi organami dowodzenia; zapewnienie stanowiskom dowodzenia maskowania oraz ochrony i obrony. Na potrzeby dowodzenia tworzy si system stanowisk i punktw dowodzenia. Stanowisko dowodzenia jest to zesp si i rodkw dowodzenia oraz oddziaw (pododdziaw) dowodzenia. Stanowiska dowodzenia organizuje si z etatowych si i rodkw organw dowodzenia zwizku taktycznego (oddziau) oraz pododdziaw dowodzenia. Niekiedy dla zwikszenia ochrony i obrony stanowisk dowodzenia w ich skad mog wchodzi doranie przydzielone siy i rodki. Na stanowiskach dowodzenia mog rwnie znajdowa si organa dowodzenia przydzielonych i wspierajcych oddziaw (pododdziaw) rodzajw wojsk. W zwizku taktycznym organizuje si stanowisko dowodzenia (SD) i zapasowe stanowisko dowodzenia (ZSD) oraz doranie - wysunite stanowisko dowodzenia (WSD) i powietrzny punkt dowodzenia (PPD). W oddziale organizuje si stanowisko dowodzenia i doranie - punkt dowdczo - obserwacyjny (PDO). Ponadto w brygadzie doranie organizuje si wysunite stanowisko dowodzenia (WSD). Stanowisko dowodzenia jest przeznaczone do dowodzenia oddziaami (pododdziaami) w czasie przygotowania i prowadzenia dziaa taktycznych. Organizuje si je w rejonie zapewniajcym cigo dowodzenia, z zasady w odpowiednio przystosowanych obiektach staych. Z niego organizuje si czno ze sztabem wyszym i ssiadami oraz z organami dowodzenia wojsk wspdziaajcych.

226

Za zorganizowanie, rozwinicie, obron i ochron oraz przesunicie SD odpowiedzialny jest szef sztabu zwizku taktycznego (oddziau). On te organizuje prac na SD. Zapasowe stanowisko dowodzenia jest przeznaczone do przejcia dowodzenia zwizkiem taktycznym w razie obezwadnienia (przerwy w pracy) stanowiska dowodzenia. Rozmieszcza si je w rejonie umoliwiajcym przejcie dowodzenia oddziaami. Gdy dowodzenie odbywa si ze stanowiska dowodzenia, zapasowe stanowisko nie ujawnia swojej dziaalnoci. Za rozwinicie, obron i ochron oraz przesunicie ZSD odpowiedzialny jest najczciej szef szkolenia - zastpca dowdcy. Organizuje on i kieruje prac na ZSD. Wysunite stanowisko dowodzenia jest przeznaczone do doranego dowodzenia w wanych okresach walki. Organizuje si je w celu zblienia organw dowodzenia do oddziaw (pododdziaw) pierwszego rzutu, wykonujcych w danym okresie gwne zadania, zwikszenia efektywnoci dowodzenia oraz zapewnienie jego cigoci w czasie zmiany SD lub w razie jego zniszczenia (obezwadnienia). WSD wan funkcj spenia podczas przemieszczania wojsk; w pocigu; podczas forsowania przeszkd wodnych - dla kierowania przepraw oddziaw (pododdziaw) w miar podchodzenia do przeszkody; podczas oskrzydlania przeciwnika - dla zapewnienia midzy oddziaami warunkw bezpieczestwa na rubiey spotkania. Do obserwacji dziaa oddziaw (pododdziaw) oraz wojsk przeciwnika w oddziale moe by organizowany punkt dowdczo obserwacyjny. Do tego celu moe by rwnie wykorzystywany w zwizku taktycznym powietrzny punkt dowodzenia (PPD). Jest on przeznaczony do utrzymania dowodzenia w dynamicznych sytuacjach bojowych oraz w czasie przemieszczania. Urzdza si go na migowcu lub samolocie. Skad i wyposaenie stanowisk dowodzenia nie jest stae i zalene ono jest od charakteru dziaa bojowych, roli i zadania jakie maj one spenia oraz od iloci etatowych si i rodkw organw dowodzenia, oddziaw (pododdziaw) dowodzenia. Skad i wyposaenie wszystkich stanowisk dowodzenia planuje i organizuje szef sztabu zwizku taktycznego (oddziau). Jeeli dowdca wyjeda na ZSD i z niego sprawuje dowodzenia to zazwyczaj z nim udaj si: szef wydziau operacyjnego z jednym oficerem; szef wydziau rozpoznania i walki radioelektronicznej z jednym - dwoma oficerami oraz w zalenoci od potrzeb: szef saperw, szef obrony przeciwchemicznej i przedstawiciel grupy dowodzenia bojowego lotnictwem. Wraz z t grup przybywaj na ZSD niezbdne rodki dowodzenia i ochrona. W przypadku wydzielania ze skadu SD wysunitego stanowiska dowodzenia (WSD) jest wydzielany zesp oficerw, do ktrego mog

227

wchodzi oprcz grupy operacyjnej dowdcy: oficer wydziau operacyjnego; oficer z wydziau rozpoznania i walki radioelektronicznej; oficer z wydziau cznoci; grupa operacyjna logistyki; niezbdne techniczne rodki dowodzenia oraz jedna - dwie druyny ochrony i obsugi. Waciwy wybr miejsc rozmieszczania stanowisk dowodzenia jest jednym z podstawowych warunkw zapewnienia cigoci dowodzenia oddziaami (pododdziaami). Oprcz tego miejsce rozmieszczenia stanowisk dowodzenia powinno zapewni: rozrodkowanie, obron przeciwchemiczn, trwa czno z przeoonym, podwadnymi, ssiadami i wojskami wspdziaajcymi, ochron i obron, wygodne warunki pracy i odpoczynku, maskowanie oraz szybkie rozwinicie, zwinicie i opuszczenie zajmowanego rejonu. Techniczne rodki cznoci umoliwiaj dowdcy dowodzi nawet na do znaczn odlego. rodki te nie mog jednak zastpi osobistych kontaktw dowdcy i oficerw organw dowodzenia z podwadnymi oraz bezporedniej obserwacji pola walki. Dlatego te w dziaaniach taktycznych, nawet w warunkach dziaania oddziaw (pododdziaw) na szerokim froncie i samodzielnych kierunkach, przy rozmieszczaniu stanowisk dowodzenia i w kadym rodzaju dziaa taktycznych naley umiejtnie czy moliwoci techniczne rodkw cznoci z potrzeb zachowania kontaktw osobistych z podwadnymi i obserwacj. Rozmieszczenie stanowisk dowodzenia podczas przemieszczania zaley przede wszystkim od jego celu i warunkw w jakich si odbywa. W czasie np. marszu oddziaw (pododdziaw) do rejonu wyjciowego SD zwizku taktycznego (oddziau) powinno si znajdowa na czele kolumny si gwnych, a ZSD na czele kolumny maszerujcej po drugiej drodze. W rejonie wyjciowym do natarcia SD zwizku taktycznego (oddziau) z zasady rozmieszcza si w przedniej czci rejonu, ZSD w odpowiednim oddaleniu zapewniajcym utrzymanie cznoci z podwadnymi i przeoonym, a WSD w ugrupowaniu bojowym oddziau, ktre jest w bezporedniej stycznoci z przeciwnikiem w tej sytuacji WSD powinno nawiza czno z oddziaami zabezpieczajcymi rozwinicie i wejcie oddziaw (pododdziaw) do walki. Rejony rozmieszczenia stanowisk dowodzenia naley wybiera z dala od charakterystycznych obiektw terenowych (wane wzy komunikacyjne, zakady orodki przemysowe) i jeeli to jest moliwe nie w kompleksach lenych. Podczas prowadzenia dziaa na obszarze kraju naley dy by stanowiska dowodzenia rozmieszcza w osiedlach i wioskach o murowanej zabudowie. Czas i miejsce rozmieszczenia stanowisk dowodzenia w zwizku taktycznym (oddziale) okrela jego dowdca. Miejsca rozmieszczenia stanowisk dowodzenia powinny by znane tylko tym osobom funkcyjnym, ktrym jest to niezbdne z racji wykonywanych obowizkw.

228

Dla kadego stanowiska dowodzenia naley wczeniej wybra i rozpozna jeden zapasowy rejon rozmieszczenia, ktry zajmuje si w wypadku wykrycia przez przeciwnika gwnego rejonu rozmieszczenia. W celu dokadnego rozpoznania i przygotowania miejsca rozwinicia SD i drg dojazdu do niego szef sztabu zwizku taktycznego (oddziau) wysya grup rekonesansow. Skad grupy rekonesansowej moe by nastpujcy: oficer operacyjny - dowdca grupy, oficer z wza cznoci, przedstawiciel z czci zabezpieczajcej, patrol inynieryjny, patrol rozpoznania skae, cz si i rodkw ochrony i regulacji ruchu. Do grupy tej naley przydzieli niezbdne rodki cznoci i transportowe. Szef sztabu w wytycznych dla dowdcy grupy rekonesansowej powinien poda: gwny i zapasowy rejon rozmieszczenia SD; drogi dojazdu; zadanie w zakresie organizacji cznoci, maskowania i ochrony; sposb inynieryjnej rozbudowy rejonu; sposb utrzymania cznoci z SD; skad grupy rekonesansowej oraz termin wykonania prac. Obowizkiem grupy rekonesansowej jest sprawdzi czy teren w rejonie wybranym na rozmieszczenie stanowiska dowodzenia nie jest skaony lub zaminowany; rozpozna drogi dojazdu i wyjazdu; okreli stopie przydatnoci rejonu do rozwinicia SD; zaplanowa rozmieszczenie poszczeglnych elementw SD do pojedynczych wozw dowodzenia i specjalnych, w tym rwnie radiostacji redniej mocy i sposoby maskowania oraz ochrony i obrony; wybra i urzdzi ldowisko dla migowcw, zorganizowa sub porzdkowo - ochronn. W celu uniknicia demaskowania stanowisk dowodzenia w rejonach ich rozwinicia radiostacje redniej mocy rozmieszcza si z uwzgldnieniem warunkw terenowych w odlegoci 1 - 1.5 km od grupy dowodzenia. Niezalenie od wymienionych elementw przy stanowiskach dowodzenia naley mie posterunek obserwacji przestrzeni powietrznej i posterunek obserwacji skae. Zwykle przy czci operacyjnej rozmieszcza sie wartowni oraz okrela si miejsca na postj przybywajcych pojazdw mechanicznych. Przy rozmieszczaniu stanowisk dowodzenia w osiedlach lub na skrajach nieduych miast podane odlegoci pomidzy ich poszczeglnymi elementami mog by zmniejszone. Rozmieszczenie wozw dowodzenia, autobusw sztabowych i pojazdw specjalnych czci operacyjnej powinno zapewni dogodne warunki do pracy poszczeglnym osobom funkcyjnym, a take moliwo szybkiego rozwinicia i zwinicia stanowiska dowodzenia. Z tych wzgldw oraz w celu uniemoliwienia poraenia dwch ssiednich pojazdw jednym wybuchem pocisku (bomby) naley je rozmieszcza w odlegoci od siebie 30 - 50 m. Powierzchnia rejonu rozmieszczenia stanowiska dowodzenia zaley wic od jego skadu, waciwoci terenu, moliwoci zapewnienia dogodnych warunkw pracy i zorganizowania cznoci przy najmniejszym

229

zuyciu rodkw i nakadzie pracy oraz od czasu ich przebywania w danym miejscu. W przypadku rozmieszczenia stanowiska dowodzenia w osiedlu, poszczeglne pojazdy rozmieszcza si w podwrkach wykorzystujc do tego celu garae lub inne zabudowania gospodarskie. W tych warunkach miejsca pracy poszczeglnych osb funkcyjnych mog by rwnie przygotowane w pomieszczeniach budynkw. W przypadku rozmieszczenia stanowiska dowodzenia w lesie (na jego skraju) , pojazdy naley ustawi po jednej lub obydwu stronach drogi w sposb umoliwiajcy szybkie formowanie kolumny i natychmiastowe opuszczenie rejonu. Organizacja i przemieszczanie stanowisk dowodzenia wywiera decydujcy wpyw na zachowanie cigoci dowodzenia. Dlatego stanowiska dowodzenia naley przesuwa tak, aby nie naruszy zorganizowanego dowodzenia podlegymi oddziaami (pododdziaami) oraz cznoci z przeoonym, wojskami wspdziaajcymi i ssiadami. Planujc i organizujc przemieszczanie stanowisk dowodzenia naley uwzgldni: tempo nacierajcych oddziaw (pododdziaw); prdko z jak moe si przesuwa kolumna stanowiska dowodzenia; praktyczny zasig technicznych rodkw cznoci jakie s na wyposaeniu organw dowodzenia. Przemieszczanie stanowisk dowodzenia naley wykonywa jak najszybciej i w miar moliwoci po oddzielnych drogach, skrycie i w sposb zorganizowany. Nie wolno przesuwa stanowisk dowodzenia w czasie rozstrzygania decydujcych problemw toczcej si walki. Przemieszczajc stanowiska dowodzenia naley kolejne rejony ich rozmieszczenia wybiera w miar moliwoci jak najbliej czoowych oddziaw (pododdziaw). Przez to zapewnia si dugi czas pracy organw dowodzenia na postoju i w razie potrzeby umoliwia si szybkie nawizywanie stycznoci osobistej z podwadnymi, a w sprzyjajcych warunkach prowadzenie bezporedniej obserwacji pola walki. Nadmierne pozostawanie stanowisk dowodzenia w tyle za walczcymi oddziaami (pododdziaami) znacznie utrudnia zachowanie cigoci dowodzenia. Dlatego stanowisko dowodzenia zwizku taktycznego (oddziau) przesuwa si zgodnie z decyzj dowdcy, zazwyczaj skokami w miar przemieszczania si oddziaw (pododdziaw) pierwszego rzutu. SD zwizku taktycznego przemieszcza si za WSD lub obok niego, utrzymujc cig czno z podlegymi oddziaami (pododdziaami), ZSD, przeoonym, ssiadami i wojskami wspdziaajcymi. WSD wykonuje ruch za zgod dowdcy lub szefa sztabu zwizku taktycznego, w ugrupowaniu bojowym oddziaw pierwszego rzutu, utrzymujc z nimi oraz z SD cig czno.

230

ZSD zwizku taktycznego przemieszcza si za zgod dowdcy lub szefa szkolenia - zastpcy dowdcy do przewidywanego rejonu, a z chwil przybycia na nie dowdcy wraz z grup operacyjn staje si stanowiskiem dowodzenia. Natomiast stanowisko na ktrym do tej pory przebywa dowdca zwizku taktycznego staje si ZSD. Stanowiska dowodzenia powinny si przemieszcza w rnym czasie. Sprzyja to zachowaniu cigoci i trwaoci dowodzenia. W niektrych wypadkach, np. w czasie pocigu SD i WSD mog przesuwa si jednoczenie. Przemieszczenie SD organizuje szef sztabu a bezporednim wykonawc jest jego komendant. Przemieszczenie pozostaych stanowisk dowodzenia organizuj osoby kierujce ich prac. O zajciu przez SD zwizku taktycznego (oddziau) nowego rejonu rozmieszczenia melduje si szefowi sztabu zwizku operacyjnego (taktycznego) oraz informuje si sztaby podlege, wojska wspdziaajce i ssiadw. 10.4. Dowodzenie podczas prowadzenia dziaa taktycznych czasie prowadzenia dziaa taktycznych gwnym celem organw dowodzenia bdzie zapewnienie wykonania decyzji podjtej przez dowdc. Cech charakterystyczn dowodzenia w tym okresie bdzie bardzo krtki czas, jakim dowdca i sztab zwizku taktycznego (oddziau) moe dysponowa na wprowadzenie zmian w realizowanej decyzji lub wypracowanie nowej. Z tego te wzgldu sposb dowodzenia bdzie nieco inny w czasie dziaa taktycznych ni podczas ich przygotowania. Z chwil rozpoczcia dziaa taktycznych i w toku ich prowadzenia szczeglnego znaczenia nabiera terminowe zbieranie i analizowanie informacji o pooeniu, dziaaniu i stanie wojsk wasnych i przeciwnika. Informacje te stanowi podstaw do przygotowania danych przez oficerw sztabu i szefw rodzajw wojsk do decyzji. W celu zachowania cigoci dowodzenia zachodzi potrzeba otrzymywania od podwadnych informacji o sytuacji - w oddziale 2-3 razy, a w zwizku taktycznym 1-2 razy w cigu godziny, przy zaoeniu e cykl zebrania i zameldowania danych o sytuacji trwa: w oddziale - 15 minut, a w zwizku taktycznym 20-30 minut. Istnieje zatem potrzeba precyzyjnego okrelenia: kto, od kogo, kiedy, przy wykorzystaniu jakich rodkw cznoci i jakie informacje o sytuacji zbiera, opracowuje i melduje szefowi sztabu i dowdcy. Na podstawie uoglnionych wnioskw z oceny sytuacji dowdca zwizku taktycznego (oddziau) nakazuje realizacj wczeniej podjtej decyzji lub uaktualnia j w skrajnie ograniczonym czasie. Niejednokrotnie krtki czas na podjcie decyzji zmusza dowdc do czenia oceny sytuacji z jednoczesnym okrelaniem zada i stawianiem ich wykonawcom. Wwczas nie przekazuje si wstpnych zarzdze bojowych, lecz zarzdzenia bojowe (rozkaz dla jednego wykonawcy), ktre s form zadania bojowego. Udokadnienie postawionego zadania w toku dziaa taktycznych dokonuje

231

sie w ramach przyjtego sposobu wspdziaania, przez przekazywanie wojskom komend i sygnaw wczeniej ustalonych. Czsto udokadnienie zadania dokonuje si przez wyjazd dowdcy do podwadnego. Ma to miejsce w szczeglnych okresach dziaa taktycznych, jak np. odparcie kontrataku, wprowadzenie do walki drugiego rzutu lub wykonanie kontrataku. Wspdziaanie w toku dziaa taktycznych organizuje si w ramach uprzedniego przyjtego sposobu wspdziaania, a w razie jego naruszenia odtwarza si je przez przekazywanie krtkich rozkazw do wspdziaajcych oddziaw (pododdziaw). Stopie realizacji nowo postawionego zadania okrela si na podstawie osobistej obserwacji pola walki i meldunkw podwadnych i oficerw sztabu. Rnorodno rde otrzymywania informacji zmusza do ich porwnywania, oceniania, a nastpnie uoglniania. W rezultacie odzwierciedlony zostaje obraz pola walki, stanowicy podstaw do oceny stopnia wykonania postawionych zada i podejmowania kolejnych decyzji. Naley podkreli szczeglnie mocno, e dowodzenie w toku walki to nie tylko reagowanie na zachodzce zmiany w sytuacji bojowej. To gwnie przewidywanie tych zmian i wczeniejsze podejmowanie stosownych do nich dziaa. Tylko bowiem takie - wyprzedzajce w myleniu i dziaaniu dowodzenie moe zapewni pomylne wykonanie zada na wysoce dynamicznym polu walki.

Pytania kontrolne: 1. Wymieni i omwi czynnoci realizowane przez dowdc zwizku taktycznego (oddziau) podczas przygotowania dziaa taktycznych. 2. Przedstawi i omwi metody organizacji wspdziaania w zwizku taktycznym (oddziale). 3. Omwi na czym polega dowodzenie przez czynnoci. 4. Wymieni i omwi zasady rozmieszczania stanowisk dowodzenia w terenie. 5. Wymieni i omwi cechy charakterystyczne dowodzenia w dziaaniach taktycznych. 6. Porwnaj proces podejmowania decyzji podczas natarcia i obrony.

Rozdzia XI. PRZEMIANY POLA WALKI Po zakoczeniu lektury tego rozdziau podrcznika Czytelnik powinien: 1. Rozumie si sprawcz dokonywanych przeobrae pola walki. 2. Opisa kierunki przeobrae w dziaaniach taktycznych. 3. Przedstawi oglny model prowadzenia dziaa taktycznych na przyszym polu walki. ynamiczny postp naukowo-techniczny ostatnich lat dwudziestego wieku wywiera wiele konsekwencji na pole walki. Ten oczywisty proces sprawia, midzy innymi, e zmieniaj si rodki walki zbrojnej. To z kolei powoduje okrelone przeobraenia w prowadzeniu walk, bitew i operacji. Wyznacznikiem przemian s organizacje i struktury, ktre przyjmuj okrelone uzbrojenie i sprzt wojskowy. Nowe generacje uzbrojenia i sprztu wojskowego stanowi od lat podstaw do prognozowania rozwoju teorii dziaa operacyjnych i taktycznych. To zrozumiae, sztuka operacyjna i taktyka s bowiem najbardziej zmiennymi, wyjtkowo dynamicznie przeobraajcymi si elementami sztuki wojennej. Umiejscowienie rda owych zmian sprawia, e dziaania operacyjne i taktyczne nie znosz zastoju, stagnacji, rutyny, kurczowego trzymania si starych nawykw i przyzwyczaje. W tym to wanie obszarze wszelkie uoglnienia o charakterze doktrynalnym podlegaj nieustannej aktualizacji; gwnie na tych szczeblach istnieje ciga potrzeba tworzenia nowych rozwiza, pogldw i zaoe oraz opracowywania znowelizowanych regu postpowania na polu walki. Wiele faktw wiadczy o tym, e w rozwoju rodkw walki szczeglny postp jakociowy nastpi w obszarze broni, powszechnie uznawanej za konwencjonaln. Naley oczekiwa wzgldnie duych i szybkich postpw gwnie w rozwoju i upowszechnianiu szerokiego wachlarza broni precyzyjnego i powierzchniowego oraz elektronicznego oddziaywania. Na pewno nastpi zdynamizowanie procesw elektronizacji i automatyzacji wielu procesw dziaa bojowych. Ilociowa i jakociowa ekspansja broni precyzyjnej i migowcw oraz szybkie tempo elektronizacji i automatyzacji systemw informacyjnych, wraz z przewidywanym rozwojem organizacyjnotechnicznym wojsk ldowych, zdeterminuj zmiany w organizowaniu i prowadzeniu dziaa bojowych u progu XXI wieku. Dziki modernizacji i nowym konstrukcjom obecna generacja wozw bojowych (czogw, bojowych wozw piechoty (BWP), transporterw opancerzonych) jest przystosowywana do dziaania w rnych rodowiskach. Ma si charakteryzowa duymi moliwociami trakcyjnymi,

233

manewrowymi i ogniowymi. Nowa technika bojowa, odznaczajc si du autonomicznoci sprawi, e wozy bojowe bd mogy stosunkowo dugo dziaa w kadych warunkach, bez wzgldu na por roku i doby. Przy ich zastosowaniu bd podstawy do materializowania si jednej z zasad sztuki wojennej jak jest cigo dziaa. Realniejsze bdzie te prowadzenie przestrzennych dziaa. Dynamiczny rozwj migowcw i masowe wprost ich wprowadzanie do uzbrojenia sprawi, e na przyszym polu walki formacje migowcowe zaczn odgrywa coraz wiksz rol. S jednak podstawy do przypuszcze, e jeszcze dugo ten dynamicznie rozwijajcy si rodzaj wojsk nie wyeliminuje klasycznych wojsk ldowych, gwnie oddziaw oglnowojskowych. Nie zaniknie te walka ldowa. Dziaania bojowe nie bd si toczy wycznie w trzecim (powietrznym) wymiarze, bd jednak one istotnym elementem dziaa taktycznych. Oznacza to, e walka oglnowojskowa bdzie obejmowa starcia zbrojne na ziemi i w powietrzu, przy czym te pierwsze pozostan podstawowymi. U progu dwudziestego pierwszego wieku mona przewidywa, e obok czogw, BWP i transporterw opancerzonych, migowce stan si jednym z podstawowych rodkw walki o charakterze oglnowojskowym. Bd swego rodzaju powietrznym wozem bojowym, uzbrojonym na og w dziako,wyrzutni przeciwpancernych pociskw kierowanych, zasobniki niekierowanych (a moe nawet kierowanych) pociskw rakietowych i mogcym zabra onierzy w skadzie okoo druyny piechoty. Rozszerzenie walki wojsk ldowych o trzeci wymiar mie bdzie wpyw na wiele kwestii. Rubie stycznoci wojsk bdzie trudniejsza do jednoznacznego okrelenia. Stanie si ona bardziej porozrywana i wymieszana. Wynik starcia powietrznego lub rezultaty oddziaywania migowcw w znacznym stopniu wpyn na przebieg i kocowy wynik walki oraz sposb osignicia jej celu. Masowe stosowanie migowcw i ich obecno w strukturach organizacyjnych szczebli wojsk ldowych radykalnie zmieni moliwoci manewru oraz jego stopie uzalenienia od sytuacji na sieci komunikacyjnej. S realne podstawy do przypuszcze, e wyksztac si wojska powietrznozmechanizowane, ktrych podstawowym rodkiem walki bdzie naziemny wz bojowy i migowiec bojowy (desantowo-bojowy). On to jako powietrzny wz bojowy, silnie uzbrojony, bdzie nie tylko partnerem swego ldowego odpowiednika, lecz w wielu wypadkach bdzie mg samodzielnie realizowa okrelone zadania bojowe, stwarzajc korzystniejsze warunki do dziaania rzutu ldowego. Zespolenie dziaa ldowych i powietrznych bdzie rzutowa na charakter prowadzonych walk, bitew i operacji. Wpynie na czas i sposb osigania celw podejmowanych dziaa taktycznych. Nie ulega wtpliwoci, e wsplne dziaanie rzutu ldowego i powietrznego zarwno w dziaaniach

234

defensywnych, jak i ofensywnych zdynamizuje prowadzone walki. Cakiem innego wymiaru nabierze wspdziaanie. Nastpstwem rozwoju elektroniki bdzie pojawienie si niezwykle gronego wymiaru pola walki - elektronicznego. Niewidoczny goym okiem bdzie mie okrelone moliwoci "humanitarnego" oddziaywania na procesy zwizane z funkcjonowaniem systemu informacyjnego. Trudno bdzie jednoznacznie okreli, jakie skutki moe oddziaywanie to wywoa podczas prowadzenia dziaa bojowych. Mona jednak przypuszcza, e nie pozostanie to bez wpywu na proces przygotowania i prowadzenia dziaa taktycznych. Wpyw ten jest widoczny obecnie, w przyszoci bdzie zapewne jeszcze wikszy. Coraz wyraniej zarysowujce si tendencje w artylerii rakietowej i do ognia poredniego znacznie wyduaj stref ogniowego oddziaywania. Wzrost jej gbokoci (zasigu), w poczeniu z nowymi rodzajami amunicji, stwarza szanse podejmowania dziaa na stosunkowo dalekich podejciach do obszaru walki i bitwy. Moliwo wykonywania uderze precyzyjnych i powierzchniowych, obezwadniajcych lub unieruchamiajcych zwarte zgrupowania wojsk ldowych, pozwala realniej myle o dezorganizacji poczyna przeciwnika. S podstawy, aby mwi o izolacji obszaru dziaa bojowych i biciu przeciwnika czciami. Zaakcentowane przeobraenia w rodkach raenia sygnalizuj zmian moliwoci ogniowo-minowego oddziaywania. Ze wspomnianymi wczeniej rodkami elektronicznymi tworz swego rodzaju triad oddziaywania na nacierajcego lub bronicego si przeciwnika. Ta jednostkowa rnorodno zdecyduje w gwnej mierze o wszechstronnoci oddziaywania, dostrzeganej w kategoriach systemowych. Wzrastajce moliwoci manewrowe rodkw walki i oddziaywania oraz ich wszechstronno sprawi, e do wykonania okrelonych zada bdzie mona przewidywa mniejsz ilo si i rodkw. Bdzie moliwe szybkie stworzenie przewagi w wybranym miejscu i czasie oraz przeciwdziaanie niekorzystnym skutkom, jakie mog nastpi w wyniku prowadzenia dynamicznych dziaa bojowych. Rozpatrujc kompleksowo rnorodne uwarunkowania przyszego pola walki, trzeba dostrzega gwatowno zmian sytuacji, zwaszcza w wymiarze taktycznym. Jednoczenie prognozowanie rozwoju zdarze bdzie zaleao od wielu czynnikw, trudnych do jednoznacznego zdefiniowania. Ich wpyw na dziaania bojowe bdzie rny i zaleny od wielu elementw zaistniaej sytuacji oraz uytych rodkw walki. Powstaj rne wizje dziaa bojowych. S one mniej lub bardziej uargumentowane, co niejednokrotnie wynika z zainteresowa okrelonego autora i dostrzeonych przesanek ewolucji form oraz zasad organizacji i prowadzenia walki. Na og jednak przewaa przekonanie, e przysze dziaania zbrojne wojsk ldowych bd przede wszystkim dziaaniami powietrzno-ldowymi. O takiej wizji przesdzaj gwnie kierunki rozwoju

235

rodkw walki, zwaszcza coraz szersze wprowadzanie migowcw do struktur organizacyjnych wojsk ldowych. Najprawdopodobniej nowe organizacje i struktury si zbrojnych wraz z nowoczesnymi generacjami techniki bojowej jeszcze bardziej podkrel zarysowujc si kierunkowo dziaa. Dziaania taktyczne bd sum dziaa na poszczeglnych kierunkach, czsto nawet pododdziaowych. Rezultat dziaania niewielkiego zgrupowania moe w decydujcy sposb wpyn na kocowy wynik walki oddziau lub zwizku taktycznego. Podczas dynamicznie prowadzonych dziaa i szybko zmieniajcej si sytuacji due znaczenie bdzie miao natychmiastowe wykorzystanie warunkw danej sytuacji, aby zaegna niebezpieczestwo lub spoytkowa je do realizacji okrelonych zada, na przykad - wykonania zaskakujcego uderzenia lub uchylenia si od zarysowujcej si groby podobnego dziaania ze strony przeciwnika. Podczas prowadzenia dziaa taktycznych szczeglnie wane bdzie denie do uprzedzenia przeciwnika i szybkie wykorzystanie warunkw wytworzonej sytuacji. Niebagateln rol w osigniciu celu dziaa odegra take ujcie i utrzymanie incjatywy oraz denie do narzucania przeciwnikowi wasnej woli prowadzenia walki, bitwy i operacji. Ksztatowanie si teorii i praktyki powietrzno-ldowych dziaa taktycznych zaciera granic podziau (rozdziau) midzy obron i natarciem. Przeplatanie si dziaa defensywnych z ofensywnymi bdzie wyjtkowo czstym i powszechnym zjawiskiem zarwno podczas realizacji zada obronnych, jak i zaczepnych. Nader czsto te dwie podstawowe formy walki bd przybiera formy bojw spotkaniowych zarwno na ziemi, jak i w powietrzu. Przyszy obraz pola walki rodzi te pewne potrzeby. Dla sprawnego dowodzenia dziaaniami taktycznymi nieodzowny jest dobrze dziaajcy system zdobywania, przetwarzania i obiegu informacji. Bez spenienia tego postulatu trudno bdzie myle o racjonalnym i efektywnym dziaaniu na szczeblu taktycznym i operacyjnym. W sferze marze pozostanie take wykonywanie trafnych uderze ogniowych na wysoce mobilne obiekty przeciwnika. Spord elementarnych czynnikw walki zbrojnej pierwszoplanow rol odegra denie do uzyskania przewagi w systemie informacyjnym. Ilociowa i jakociowa ekspansja rnorodnych systemw elektronicznych, rozpoznawczych oraz gromadzenia, przetwarzania (obrbki) i przesyania danych sprawi, e radykalnie zmieni si warunki dowodzenia. Czas i sposb podejmowania decyzji oraz reagowania na wydarzenia pola walki ulegnie zasadniczej zmianie. Automatyzacja wielu procesw walki zbrojnej stanie si zjawiskiem powszechnym, stosowanym na wszystkich szczeblach organizacyjnych wojsk ldowych. Tak wysoka ranga systemu informacyjnego formuuje okrelone wymagania pod jego adresem; sprawnie dziaajcy bdzie podstaw racjonalnego dziaania. Dlatego w podejmowanych czynnociach trzeba bdzie zwraca baczn uwag na funkcjonowanie systemu

236

informacyjnego, jego obron i ochron. W innym bowiem wypadku nie bdzie moliwoci wykonywania zada w miejscu i czasie gwarantujcym ich szybk realizacj przy zaangaowaniu tylko niezbdnych do tego si i rodkw. W przewidywanych dziaaniach zbrojnych przemieszczanie wojsk nabiera szczeglnego znaczenia. Nowe oraz perspektywiczne rodki rozpoznania i raenia powoduj, e staje si ono coraz bardziej skomplikowane. Technika rozpoznawcza sprawia bowiem, e ju dzi trudno jest ukry ruch kolumny pododdziaowej. Nawet w warunkach pokojowych skryty, nie dostrzeony przez przeciwnika marsz oddziau czy zwizku taktycznego jest prawie niemoliwy. W przyszoci rozpoznanie najczciej bdzie oznacza raenie. Maszerujca kolumna bdzie zagroona na caej gbokoci przemieszczania. W takiej sytuacji gwny wysiek powinien by skierowany nie na ukrycie marszu, lecz jego celu. Wielce prawdopodobne wydaje si przemieszczanie w obszar walki (bitwy) niewielkimi kolumnami, ktre bd coraz bardziej zwarte w miar zbliania si do linii frontu. Std te bdzie upodabnia si do manewru w celu zerodkowania si do koncentracji wysiku i wykonania uderze. Maszerowa oddzielnie, a uderza razem to znana zasada Napoleona, ktra obecnie znajduje zastosowanie na coraz niszych szczeblach organizacyjnych wojsk ldowych. W niedalekiej ju przyszoci nowe generacje uzbrojenia i sprztu wojskowego sprawi, e przegrupowanie wojsk w coraz wikszym stopniu nie bdzie utosamiane wycznie z marszem. rodki transportu powietrznego sprzyja bd szybkim przerzutom wojsk, co odegra istotn rol na wysoce manewrowym polu walki, gdzie bardzo wane bdzie denie do szybkiego wykorzystania warunkw wytworzonej sytuacji. Zasadniczy wpyw na zachowanie zarwno cigoci marszu, jak i gotowo bojow wojsk po osigniciu nakazanych rejonw (rubiey) wywr skutki oddziaywania przeciwnika i teren oraz infrastruktura komunikacyjna. W warunkach stosowania dalekosinej broni precyzyjnej przepustowo drg moe zmniejszy si okoo 50%. W wypadku transportu kolejowego wskanik przelotnoci moe by jeszcze mniejszy, co postawi pod znakiem zapytania celowo przewozu wojsk kolej podczas prowadzenia dziaa wojennych. Podczas planowania przemieszcze coraz mniejsz rol odgrywa te bdzie wskanik przebiegu (wytrzymaoci) ukadw jezdnych wozw bojowych. Warunki przyszego pola walki rozszerz rwnie wachlarz zada wykonywanych bezporednio przez przegrupowujce si wojska. Powinny one nieustannie by w gotowoci do walki ze rodkami napadu powietrznego przeciwnika, jego grupami dywersyjnymi i desantami, gwnie powietrznymi oraz maszerowania w warunkach silnego i rnorodnego oddziaywania elektronicznego, a take braku danych o sytuacji na linii frontu. Przysze uwarunkowania przemieszczania wojsk sprawi, e poszczeglne elementy ugrupowania musz by samodzielne zarwno pod

237

wzgldem bojowym, jak i zabezpieczenia. Wiksze rozczonkowanie maszerujcych kolumn wymaga bdzie z kolei wyznaczania szerszych pasw przegrupowania, wikszej liczby drg zasadniczych, zapasowych, obejcia i rokadowych. Wobec duego zagroenia trzeba bdzie dy do skrcenia czasu przemieszczania wojsk. Za jego maksymalnym ograniczeniem przemawia take niebezpieczestwo wynikajce z duszego przebywania wojsk w rejonach zerodkowania lub odpoczynku. Wielogodzinne (dobowe) przebywanie wojsk w tych rejonach nie bdzie miao racji bytu. Coraz powszechniejsz staje si bowiem zasada, e bezruch, zwaszcza w gbi, to zniszczenie lub w najlepszym wypadku obezwadnienie. Now jakociowo rol odegra ruch na polu walki. Ju obecnie przesta on by form dotarcia na pole bitwy i skadnikiem uderzenia, staje si natomiast osnow wszelkich poczyna wojsk na polu walki. Walczy i przebywa w cigym ruchu to istotna cecha wspczesnych i przyszych dziaa bojowych. Aby osign zwycistwo w walce, trzeba czsto zmienia rejony rozmieszczenia, umiejtnie zerodkowywa wysiek do wykonania zada i rozrodkowywa si po jego realizacji. Denie do tworzenia przewagi nad przeciwnikiem lub jej niwelowania bdzie moliwe poprzez cigy ruch, rozumiany niejednokrotnie jako manewr oraz pulsacyjno dziaa bojowych. Wnioski z dowiadcze historycznych dowodz, e skutecznym sposobem obrony przed niszczycielskimi skutkami rozpoznania i raenia jest szybkie zblianie si do przeciwnika i "wmieszanie si" w jego ugrupowanie. W przyszych wysoce manewrowych dziaaniach bojowych istotn rol odgrywa bd rajdy. Ich ranga bdzie szczeglnie wysoka podczas wykonywania zwrotw zaczepnych i prowadzenia natarcia. Umiejtnie zorganizowane i prowadzone rajdy bd gwarantowa moliwo szybkiego rozbicia przeciwnika i oddziaywania na jego system obronny w celu zdezorganizowania dziaa. miae akcje rajdowe w gbi ugrupowania bd istotnym elementem oddziaywania na przeciwnika. To take skuteczny sposb wykonywania zada na jego zapleczu. Na potrzeb i skuteczno rnorodnych akcji rajdowych dobitnie wskazuj wnioski z konfliktw lokalnych. Zasadno tego rodzaju dziaa potwierdzaj konflikty zbrojne ostatnich lat, zwaszcza dziaania wojenne w rejonie Zatoki Perskiej. Rajdy bd mogy prowadzi rne elementy ugrupowania bojowego (operacyjnego) wydzielone do dziaa na zapleczu przeciwnika. Najwiksze jednak moliwoci otwieraj si przed powietrzno-ldowymi zgrupowaniami, ktre zagwarantuj szybkie dotarcie do okrelonego obiektu i natychmiastowe wprost wykorzystanie sytuacji. Pancernozmechanizowane zgrupowania z niezbdn liczb samobienej artylerii i przy silnym wsparciu rzutu migowcw bojowych oraz miaym prowadzeniu dziaa desantowoszturmowych umoliwi wykonywanie wielu

238

zada na tyach przeciwnika w oderwaniu od wasnych si gwnych i bez koniecznoci wsparcia. W kadej sytuacji istotne bdzie jednak, aby zgrupowania rajdowe mogy wykonywa rne zadania w rnorodnych warunkach. Nie mniejsz rol odegra dua manewrowo, rozumiana gwnie jako zdolno do szybkiego operowania wewntrz ugrupowania przeciwnika, w tym take moliwo do szybkich przemieszcze, skrytych i gwatownych uderze na wybrane elementy (obiekty) znajdujce si na terenie zajmowanym przez zgrupowania bronicych si wojsk. Nowe organizacje i struktury oraz rodki walki i implikacje wynikajce z faktu ich wprowadzenia do wojsk wywr znaczny wpyw na przygotowanie i prowadzenie obrony. Nie zmieni si jednak jej istota. Podobnie jak w przeszoci najwaniejszym celem obrony pozostanie zadanie przeciwnikowi maksymalnych strat i utrzymanie zajmowanego (bronionego) obszaru. Przeobraeniom ulegnie jednak sposb osignicia wspomnianego celu. W coraz wikszym stopniu bdzie on zalea od skutecznego przeprowadzenia manewru i to we wszystkich kategoriach oraz wymiarach. W przyszych, wielce manewrowych, dziaaniach zbrojnych wan rol odgrywa bd dziaania obronne nie zakadajce uporczywego utrzymywania zajmowanego obszaru. Wczeniej nakrelony obraz dziaa bojowych pozwala przypuszcza, e obrona w swej czystej, klinicznej postaci przechodzi do historii. W praktyce bdzie si upodabnia si do obecnie rozpatrywanej obrony manewrowej, organizowanej i prowadzonej powszechnie na wszystkich szczeblach organizacyjnych wojsk ldowych. Dynamizm przewidywanych dziaa i przeplatanie si form walki wyraa bdzie si w symbiozie oporu, w cile okrelonym miejscu i czasie, z szybkimi, nieoczekiwanymi dla nacierajcego zwrotami zaczepnymi, wykonywanymi nawet niewielkimi siami. W deniu do osignicia celu dziaa obronnych na plan pierwszy wysunie si sprawa ognia. O pewnych kwestiach zwizanych z rozwojem rodkw raenia ju wspomniano, akcentujc coraz wyraniej zarysowujce si tendencje oddziaywania na du odlego. Powyszy fakt w poczeniu z innymi osigniciami i trendami rozwoju rodkw ogniowego raenia i elektronicznego oddziaywania otwiera przed obroc nowe moliwoci. Tak duy potencja raenia obrocy jest powanym jego atutem. Moe on z wikszymi ni dawniej szansami stawa do walki ze znacznymi siami nacierajcego, moe w stosunkowo krtkim czasie radykalnie zmieni sytuacj na swoj korzy. Bd podstawy do realnego mylenia o odparciu natarcia przed przednim skrajem obrony. Wraz ze wzrostem gbi oraz siy i precyzji oddziaywania obrocy zwiksz si moliwoci sterowania poczynaniami nacierajcego. To, e wojska przejd do obrony nie bdzie wcale oznak ich saboci. O sile obrocy nie bd te decydowa siy i rodki pierwszego rzutu.

239

Na pocztku XXI wieku dziaania obronne bd prowadzone jednoczenie na caej gbokoci ugrupowania bojowego. Obroca bdzie musia si liczy z rnymi formami oddziaywania nacierajcego od czoa oraz przy zastosowaniu manewru skrzydowego i powietrznego. W walce obronnej naley uwzgldnia rne rodzaje desantw i grup desantowoszturmowych. Powietrzno-ldowy charakter natarcia przeciwnika sprawi, e w pasie (rejonie) obrony zwizku taktycznego (oddziau) moe by wiele ognisk walki. Rozmieszczone w rnych miejscach bd objte jednym wsplnym planem i poczone z innymi jeszcze formami oddziaywania, jak na przykad elektronicznego czy te psychologicznego. Ich wsplnym celem bdzie denie do zachwiania postaw walczcych onierzy i naruszenia systemu obrony oraz umoliwienie szybkiego wychodzenia w przestrze operacyjn, aby osign cel dziaa w moliwie krtkim czasie i przy jak najmniejszych stratach wasnych. Innego wymiaru nabierze trwao obrony. Przy funkcjonowaniu doskonaych rodkw i systemw rozpoznawczych, dziaajcych w okrelonych systemach z rodkami raenia, zachowanie odpornoci i ywotnoci wojsk bdzie zadaniem bardzo trudnym. Nieodzowne stanie si bardziej rozrodkowane rozmieszczenie si i rodkw znajdujcych si w gbi ugrupowania. Dlatego w dynamicznie prowadzonych dziaaniach obronnych wzronie ranga umiejtnego wykorzystania si i rodkw znajdujcych si w gbi oraz odwiecznego sprzymierzecy obrocy jakim jest teren. Pomimo wielu zagroe dla ruchu wojsk manewr stanie si jednym z podstawowych warunkw trwaoci obrony. To nieodzowny element obrony manewrowej, ktra jak wspomniano wczeniej, bdzie zasadniczym rodzajem obrony. Rang manewru w przyszoci podkrela take: - wrost gbokoci obrony rozumianej jako przestrze gdzie naley zaama natarcie przeciwnika; - przenoszenie gwnego ciaru walki obronnej z pierwszych pozycji w gb; - ofensywno i aktywno walki obronnej na przedpolach i w gbi wasnego ugrupowania bojowego; - szerokie stosowanie ruchu, ognia i wysiku elektronicznego w celu przenoszenia wysiku obrony na zagroone kierunki. W przyszoci ranga manewru i droga do osignicia celu obrony sprawi, e zgrupowania bronicych si wojsk, rozmieszczone w gbi musz by przygotowane do wsplnego wykonywania rnych zada. Istotne bdzie zachowanie moliwoci wyjcia zdecentralizowanych odwodw z rejonw rozmieszczonych w rnych miejscach i skoncentrowania wysikw na wybranym kierunku lub obiekcie. Szczeglnie wane bdzie przestrzeganie zasady: maszerowa oddzielnie, lecz walczy razem, co szczeglnie istotne bdzie podczas wykonywania zwrotw zaczepnych. Jego pierwsze pocztkowe fragmenty bd realizowane przez lotnictwo i migowce oraz grupy desantowoszturmowe i

240

oddziay wydzielone (rajdowe), a take wojska rakietowe ju na dalekich podejciach do obrony. Przy cisej zalenoci midzy obron a natarciem naley zakada, e zastosowanie nowych, wysoce manewrowych rodkw walki nie pozostanie bez wpywu na problematyk dziaa zaczepnych. Ich rozmach przestrzenny, mimo zmian jakociowych techniki bojowej, jej wyszej mobilnoci i manewrowoci, bdzie hamowany przez rnego rodzaju bro systemow i precyzyjnego raenia. Nie powinno to jednak wyklucza moliwoci dynamicznego prowadzenia dziaa w szybko zmieniajcych si warunkach. Nie ma te podstaw do przypuszcze, e przy tak "wydajnej" technice bojowej nastpi stagnacja frontw i wytworzy si sytuacja z okresu pierwszej wojny wiatowej. Bdzie istnie moliwo szybkiego tworzenia powietrzno-ldowych zgrupowa do realizacji okrelonych zada ofensywnych. Dziki szybko przeprowadzonemu manewrowi zgrupowania te wsparte ogniowo i elektronicznie bd zdolne do wykonywania silnych i koncentrycznych uderze. Bd miay due moliwoci pokonywania zapr inynieryjnych i przeszkd terenowych oraz niszczenia obiektw fortyfikacyjnych. Skomasowane uycie nowego uzbrojenia i sprztu bojowego w dowolnym miejscu bdzie gwarantowa duy stopie obezwadnienia obrony. Bd wic warunki do dziaania na kierunkach niewielkich zgrupowa, wbijajcych si klinami w najsabsze miejsca obrony przeciwnika. Ich ruch do przodu bdzie poprzedza dziaanie elektroniczne i raenie punktowo-powierzchniowe. Przeamywanie w klasycznym rozumieniu tego pojcia te przejdzie do historii. Wykonywaniu uderze kierunkowych od czoa, sprowadzajcych si niejednokrotnie do "wyrbywania" swoistych cieek w gb ugrupowania przeciwnika, towarzyszy bd uderzenia ze skrzyde i powietrza oraz szerokie stosowanie rajdw powietrzno-ldowych. Charakterystyczn tendencj przeobrae w prowadzeniu natarcia bdzie denie do zwikszenia intensywnoci i rnorodnoci jednoczesnego oddziaywania na ca gboko ugrupowania przeciwnika. Deniu do szybkiego przeniesienia dziaa w gb sprzyja bdzie coraz powszechniejsze stosowanie desantw, grup desantowosztur-mowych i oddziaw wydzielonych (rajdowych). Przestrzenny i kierunkowy charakter natarcia zmusza bdzie do wykazywania duej troski o wspdziaanie. Dziaania w rnych rejonach powinny by bowiem zsynchronizowane i ukierunkowane na rozbijanie i rozsadzanie od wewntrz ugrupowania bronicych si zgrupowa wojsk ldowych przeciwnika. Wsplnym celem dziaania bdzie denie do naruszenia systemu obrony, co z kolei zdynamizuje ruch do przodu. Wan rol odgrywa bdzie izolacja obszaru prowadzonych dziaa od dopywu wieych si drog ldow i powietrzn. Wczeniej przyjta inicjatywa i uzyskana przewaga powinna by cigle utrzymywana i

241

wzbogacana w coraz nowe formy i sposoby oddziaywania. Nieustannie te naley zmienia kierunek gwnego uderzenia, angaujc do tego wysoce manewrowe zgrupowania drugorzutowe (odwodowe). W osigniciu celu natarcia niebagateln rol odegra umiejtno szybkiego pokonywania przeszkd terenowych i uniemoliwienie zorganizowania obrony z ich wykorzystaniem. Rozwijanie i prowadzenie natarcia bdzie moliwe przy zachowaniu jego cigoci, bez dania przeciwnikowi szansy zapania oddechu i stworzenia kolejnej linii obrony pooonej w gbi. Przewidywany charakter dziaa zaczepnych sprawi, e stopniowo bd zanikay stosowane dotychczas pasy natarcia. W zadaniach okrela si bdzie kierunki, czy te rejony do opanowania jako kocowy cel dziaania na jeden lub kilka dni. Stanie si to prawidowoci zarwno szczebli operacyjnych, jak i taktycznych. Dua manewrowo dziaa i moliwo szybkiego rozwijania natarcia wie si ze wzrostem znaczenia i czstotliwoci bojw spotkaniowych. Swoist przyczyn ich nobilitacji bdzie take brak zwartoci ugrupowania i duy dynamizm dziaa. W dynamicznie prowadzonych dziaaniach taktycznych rysuj si jednak do istotne zmiany w charakterze przygotowania i przeprowadzenia boju spotkaniowego. Przede wszystkim na skutek znacznych moliwoci rozpoznawczych przestanie on by niespodziewanym (zaskakujcym) wydarzeniem dla obu stron. W praktyce bj spotkaniowy rozpocznie si na dugo przed bezporednim starciem wojsk ldowych przeciwstawnych stron; niejednokrotnie dziaania poprzedzajce to starcie zadecyduj o jego kocowym wyniku. Klasyczne rozwizanie, aby czci si odeprze uderzenie si gwnych przeciwnika, a samemu podj rozstrzygajce dziaania w celu wyjcia na skrzyda i tyy strony przeciwnej ulegnie zmianie, gwnie na korzy rozstrzygajcych star. O ich wyniku zadecyduje jednak nie przewaga matarialna, lecz intelektualna. Dua moliwo gruntownej zmiany sytuacji na ldzie, w powietrzu i eterze, dynamiczno prowadzonych dziaa i prawdopodobiestwo szybkich rozstrzygni, korzystnych raz dla jednej, raz dla drugiej strony sprawia bdzie, e okrelone zgrupowania wojsk ldowych mog znale si w pooeniu niekorzystnym. Stosunkowo szybko mog zosta odcite od si gwnych i okrone. Sytuacja takich zgrupowa bdzie nader niedogodna, gwnie z powodu znacznie ograniczonej swobody dziaania i manewru. Zmieni si te moliwoci szybszego rozbicia okronych zgrupowa wojsk, w czym niebagateln rol odegraj dziaania powietrzno - ldowe. Odmienne od dotychczasowych zaoenia doktrynalne sprawiaj, e nowym elementem w dziaaniach bojowych wojsk ldowych bd dziaania nieregularne.

242

Charakter i skala tych dziaa bdzie uwarunkowana wieloma czynnikami. W zalenoci od przebiegu pocztkowego okresu wojny i operacji na danym kierunku mog do dziaa nieregularnych na obszarach okupowanych przez przeciwnika przechodzi zgrupowania taktyczne o rnym skadzie i sile. Najczciej bd to jednak niewielkie zgrupowania wojsk ldowych i wojsk obrony terytorialnej. Nie zawsze podjcie dziaa nieregularnych bdzie wczenie wkomponowane w scenariusz walki czy bitwy. Niejednokrotnie tego rodzaju dziaania bd wymuszone rozwojem sytuacji. Fakty te nie pozostan bez wpywu na ukompletowanie i stopie zaopatrzenia w rodki walki oraz prowadzenie aktywnych dziaa bojowych. Zawsze jednak dziaania nieregularne okrelonych zgrupowa wojsk operacyjnych, w cisym wspdziaaniu z siami obrony terytorialnej i ukadu pozamilitarnego stan si istotnym komponentem prowadzonej walki z nacierajcym przeciwnikiem.

Pytania kontrolne: 1. Jakie zagadnienia omwiono w tym rozdziale podrcznika? 2. Jakie s warunki materializowania si powietrzno-ldowych dziaa taktycznych? 3. Opisa oglny model przyszych dziaa zaczepnych i obronnych 4. Dlaczego tak wane jest ukrycie celu przemieszczania? 5. Dlaczego oficerowie powinni zna przysze pole walki?

BIBLIOGRAFIA 1. Aponowicz A., Dowodzenie, Warszawa 1979. 2. Balcerowicz B.,Koziej S., Doskonalenie strategii, sztuki operacyjnej i taktyki, AON 1991. 3. Balcerowicz B., Marczak J., Pawowski J., Sposoby i rodzaje walki zbrojnej w obronie Polski, AON, Warszawa 1994. 4. Bielecki S.J., Pustynna Burza, Warszawa 1991. 5. Boucher A., Odwieczne prawa wojny, Warszawa 1924. 6. Cendrowski B., Psychologia walki i dowodzenia, Warszawa 1973. 7. Chocha B., Rozwaania o sztuce operacyjnej, Warszawa 1984. 8. Clausewitz C., O wojnie, ks. 1-5, Warszawa 1958. 9. Drzewiecki J., Piro Warszawa 1956. T., Problemy rozwoju sztuki wojennej,

10. Foch F., Zasady sztuki wojennej, Warszawa 1924. 11. FM-100-5 Operations, Fort Monroe 1992. 12. F-100-5 Operations, Washington 1986. 13. Foret S., Polska sztuka wojenna 1918-1939 r., Warszawa 1975. 14. Galewski Z., Czynniki Warszawa 1986. powodzenia we wspczesnej walce,

15. Galewski Z., Wspdziaanie na polu walki, Warszawa 1983. 16. Gob Z., Pocztkowy okres wojny, Warszawa 1972. 17. Howard M., Wojna w dziejach Europy, Wrocaw 1990. 18. Herman H., Geneza sztuki operacyjnej, AON 1992. 19. Jakubczak R., Marczak J., Dziaania nieregularne w obronie Polski, AON 1995. 20. Jomini H., Zarys sztuki wojennej, Warszawa 1965. 21. Koziej S., Teoria sztuki wojennej, Warszawa 1993. 22. Koziej S., Podstawy sztuki wojennej, AON, Warszawa 1992. 23. Koziej S., Rajdy bojowe, Warszawa 1987. 24. Koziej S.,aski W.,Sznajder R., Teren i taktyka, Warszawa 1980. 25. Koziej S.,Pawowski ldowych, AON 1992. J.,Kordas R., Dziaania operacyjne wojsk

26. Kulma W., Dziaanie sztabu zwizku taktycznego (oddziau) podczas przeciwuderzenia (kontrataku) oraz tendencje rozwojowe dowodzenia, Materia studyjny, AON 1993.

244

27. Kunikowski J., Waciwoci dowdczego przygotowania i dziaania, AON 1994. 28. Krauze M., Nowak J., Wspczesne wojska chemiczne, Warszawa 1983. 29. Krzemie T., Wojska rakietowe i artyleria, Warszawa 1983. 30. Laszczyk M., Walka w okreniu, Warszawa 1985. 31. Maculenko W.M., Opieratiwnaja moskirowska wojsk, Moskwa 1975. 32. Machura J.Sajak J., Kariera bojowa Smigowcw, Warszawa 1980. 33. Majewski R., Carl von Clausewitz. Teoria wojen, Wrocaw 1990. 34. Marczak J., Skobel W.,Lewiski E., Gsiorek K., Obrona regionalna (terytorialna) w systemie obronnym Rzeczypospolitej Polskiej, AON 1992. 35. Middeldort E., Taktyka w kampanii rosyjskiej, Warszawa 1961. 36. Mossor S., Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny, Warszawa 1986. 37. Moore P.G., Ryzyko w podejmowaniu decyzji, Warszawa 1975. 38. Munzel O., Pamzer-Taktik, Neckargemnd 1959. 39. Nowak E., Komunikacja i wojna, Warszawa 1994. 40. Noko K., Walka o przewag, Warszawa 1985. 41. Noko K., Przewaga w systemie obronnym RP, Warszawa 1993. 42. Noko K., Maskowanie, zaskoczenie i manewr w dziaaniach operacyjno-taktycznych systemu obronnego RP, AON 1994. 43. Noko K., Doskonalenie strategii, sztuki operacyjnej i taktyki, AON 1991. 44. Orzechowski J., Dowodzenie i sztaby, Warszawa 1975-1980. 45. Pawowski J., Przeciwnatarcie , AON 1993. 46. Piekarski H., Walka radioelektroniczna, Warszawa 1981. 47. Piotrowski S., Sztuka dowodzenia operacyjnego i taktycznego w warunkach prowadzenia wojny na terytorium kraju, ZN nr 3/8, AON. 48. Radzievski A., Przeamanie, Warszawa 1979. 49. Regulamin dziaa taktycznych ..., cz. I, Warszawa 1994. 50. Regulamin sztabw (tymczasowy), Warszawa 1982. 51. Rola-Arciszewski S., Sztuka dowodzenia na Zachodzie Europy, Warszawa 1934. 52. Sadykiewicz M., Kawaleria powietrzna,Waszawa 1993. 53. Sawkin W., Podstawowe zasady sztuki wojennej, Warszawa 1974. 54. Sikorski W., Przysza wojna, Warszawa 1934.

245

55. Skibiski F., Rozwaania o sztuce wojennej, WIH 1972. 56. Skibiski F., O sztuce wojennej na Pnocno-Zachodnim Teatrze Dziaa Wojennych, Warszawa 1989. 57. Sienkiewicz P., Systemy kierowania, Warszawa 1989. 58. Skobel W., Dziaania nieregularne si obrony terytorialnej, Studium, AON 1993. 59. Skobel W.,Gsiorek K., Obrona terytorialna okrgu wojskowego i wojewdztwa (regionu), AON 1995. 60. Szapiro T., Co decyduje o decyzji, Warszawa 1993. 61. witnicki W.,witnicki S., Bronie inteligentne, Warszawa 1993. 62. cibiorek Z., Rozwaania o obronie, Warszawa 1993. 63. Tarasiuk B., Dziaanie sztabu zwizku taktycznego (oddziau) podczas przygotowania obrony bez stycznoci z przeciwnikiem, Materia studyjny, AON 1993. 64. Targowski A., Dogoni czas, Warszawa 1993. 65. Uycki J., Wojna konwencjonalna w Europie, Warszawa 1990. 66. Zauska J., Taktyka, Bydgoszcz-Warszawa 1926. 67. towski E., Zaskoczenie w wojnie wspczesnej, Warszawa 1966.

You might also like