Ocena przydatnoci map...

INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS

Nr 4/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddzia w Krakowie, s. 719 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi

Jarosaw Taszakowski

OCENA PRZYDATNOCI MAP BYEGO KATASTRU AUSTRIACKIEGO DLA REGULACJI STANU PRAWNEGO NIERUCHOMOCI W POUDNIOWEJ POLSCE ____________ USABILITIES EVALUATION OF CADASTRAL MAPS OF FORMER AUSTRIAN CADASTRE FOR REAL ESTATE LEGAL STATUS REGULATION IN SOUTHERN POLAND
Streszczenie W procesie regulacji stanw prawnych nieruchomoci w poudniowej Polsce istotne znaczenie ma dokumentacja byego katastru austriackiego, zarwno jej cze kartograficzna jak i opisowa. Dokumentacja ta jest szczeglnie przydatna przy sporzdzaniu wykazw synchronizacyjnych przejcia parcel gruntowych na dziaki ewidencyjne i niejednokrotnie warunkuje moliwo ujawnienia prawa wasnoci w ksidze wieczystej. W szczeglnoci odgrywa ona bardzo pozytywn rol gdy przetworzy si map byego katastru austriackiego do postaci cyfrowej i naoy si j na istniejc map ewidencji gruntw i budynkw. Przetworzenie rastra mapy katastralnej byego katastru austriackiego do ukadu 2000 oraz transformacja wsprzdnych katastralnych do obowizujcego ukadu pastwowego umoliwia kompilacj tej mapy z numeryczn map ewidencji gruntw i budynkw, bd jej rastrem. Sowa kluczowe: stan prawny nieruchomoci, mapa byego katastru austriackiego, wykaz synchronizacyjny, parcela gruntowa. Summary The documentation of Austrian cadastre has a very important significance in the process of real estate legal status regulation in southern Poland. Both descriptive and cartographic part of this documentation is especially useful during

Jarosaw Taszakowski preparing a specification of synchronization for land parcel and plot of land, which is many a time a necessary condition of revealing ownership right in land register. Transformation of former Austrian cadastra map and coordinates into a frame of reference 2000 enables compilation of former Austrian cadastra map with digital land and buildings register map. Key words: legal status of real estate, cadastral map of former Austrian cadastre, specification of synchronization, land parcel

WPROWADZENIE

Realizowanie modernizacji polskiego systemu ujmowania danych o gruntach, budynkach i lokalach, zmienia identyfikatory dotychczasowych dziaek (numery) w procesie tworzenia map cyfrowych (powstaych z wektoryzacj bd digitalizacji) czy numerycznych (powstaych z bezporedniego pomiaru w terenie). Taka zmiana ju wczeniej w Polsce wystpowaa poczwszy od pierwszego zakadania tego systemu w oparciu o dekret [Dekret 1955]. W niektrych miejscowociach zmiany numeracji dziaek byy wykonywane wielokrotnie. Taki stan rzeczy sprawia, e przy regulacji stanu prawnego nieruchomoci zarwno na potrzeby inwestycyjne jak i przy przenoszeniu prawa wasnoci na osoby trzecie w szeroko pojtym obrocie nieruchomociami trzeba wykonywa synchronizacj dziaek i parcel. W przypadkach pojedynczych dziaek czy parcel synchronizacja nie stanowi a tak duego problemu. Trudnoci si powikszaj gdy naley dokona ustalenia stanu prawnego nieruchomoci objtych liniami rozgraniczajcymi inwestycji oraz wykona stosown dokumentacj niezbdn do dalszych czynnoci inwestycyjnych, w tym take przy przejmowaniu nieruchomoci na rzecz Skarbu Pastwa pod inwestycje liniowe, bd w procesie scalenia i wymiany gruntw. Sytuacje, gdy w ksidze wieczystej (KW) ujawnione s numery parcel gruntowych zamiast numerw dziaek ewidencyjnych, niejednokrotnie poddane dalszym podziaom, nie ujawnionym w KW stanowi najczstsze problemy przy synchronizacji parcel gruntowych z dziakami ewidencyjnymi. Jest to wynik zerwania cznoci pomidzy operatem ewidencyjnym a ksigami wieczystymi. Rozwizanie tego problemu jest bardzo pracochonne i mudne gdy wymaga zbadania dawnych operatw katastralnych, operatw zaoenia oraz modernizacji ewidencji gruntw i budynkw. W oparciu o te dokumenty naley sporzdzi opisy zmian a take wykazy synchronizacyjne parcel katastralnych z dziakami ewidencyjnymi. Sporzdzenie wykazw synchronizacyjnych jest konieczne rwnie w przypadkach, gdy prawo wasnoci okrelone jest na podstawie samych aktw wasnoci ziemi [Taszakowski 2010]. Prostym rozwizaniem napotkanych trudnoci identyfikacji stanu prawnego ujawnionego poprzez numery parcel czy numery dziaek i dalsze ich podziay jest sposb przetworzenia na terenach Maopolski analogowych map byego
8

Ocena przydatnoci map...

katastru austriackiego do postaci cyfrowej. Sposb opracowany zosta przez [Kubowicz 2006] i zweryfikowany przez autora niniejszego opracowania w przygotowywanej dysertacji doktorskiej. Wykonanie transformacji katastralnego ukadu lwowskiego do obowizujcego ukadu odniesie przestrzennych sposobem opracowanym przez [Kubowicz 2006] pozwala na porwnanie treci mapy byego katastru austriackiego z obowizujc map ewidencji gruntw i budynkw i uwidocznienie rozmiarw stanw prawnych przebiegu granic wasnoci. Uzyskana nakadka stanu prawnego umoliwia analiz zmian pooenia granic parcel gruntowych z przebiegiem granic dziaek na mapie ewidencyjnej oraz uatwia i przypiesza synchronizacj parcel katastralnych z dziakami ewidencyjnymi. Z tak pojtego problemu regulacji stanu prawnego nieruchomoci wynika cel pracy, ktrym jest okrelenie przydatnoci map byego katastru austriackiego w procesie dochodzenia stanu prawnego nieruchomoci. Ocen przydatnoci map byego katastru austriackiego dokonano dla terenw rolnych na przykadzie wsi Winiowa w powiecie mylenickim oraz dla terenw silnie zurbanizowanych - Rynek Gwny w Krakowie.
WARTO DOKUMENTACJI BYEGO KATASTRU AUSTRIACKIEGO.

Dokumentacja byego katastru austriackiego, zarwno jej cz graficzna jak rwnie opisowa, odegray w historii Polski bardzo wan rol. W II poowie XIX wieku suya jako rdo informacji o pooeniu, powierzchni, uytku i klasie gruntu, zabezpieczaa prawa wasnoci w ksigach gruntowych, uatwiaa obrt nieruchomociami i dostp do kredytw. Niejednokrotnie wykorzystywana bya jako materia dowodowy i podstawa prawna podczas ustalenia stanu posiadania i ochrony prawa wasnoci. Niekwestionowane znaczenie miao wykorzystanie tej dokumentacji w sporze toczonym z Wgrami o Morskie Oko w Tatrach, wygranym w 1902 roku przez stron polsk w Trybunale Zwizkowym w Lozannie. Na mapach byego katastru austriackiego oparto zaoenie nowej ewidencji gruntw od 1955 roku. Powszechnie wykorzystywano j take do sporzdzania map gleboznawczej klasyfikacji gruntw, a nastpnie przy tworzeniu map glebowo rolniczych w skali 1 : 5000 dla poszczeglnych wsi i 1 : 25000 dla dawnych powiatw [Sobol 1981]. W dalszym cigu maj wielostronne zastosowanie przy wszelkich pracach urzdzeniowo-rolnych, projektowych, wywaszczeniowych itp. Mimo, e pomiar katastralny jak na wczesne czasy zosta wykonany wedug oglnych zasad stosowanych w geodezji, to jednak wykorzystanie map byego katastru austriackiego nastrcza sporo trudnoci, w zwizku z tym, i sporzdzone byy metod graficzn w oparciu o sie punktw triangulacji IV rzdu, wykonan rwnie graficznie, ktrych to punktw jak i stanu wadania nie stabilizowano trwale.
9

Jarosaw Taszakowski

Jak wiemy za pomoc kierownicy wyznaczano na mapie metod wci gwne punkty zaamania drg, wd, czy kompleksw dziaek oraz tzw. linii rolowych. Natomiast poszczeglne dziaki mierzono metod liniow i prowadzono szkice polowe. Sposb ten zwiksza dokadno sporzdzania map. Z dotychczasowych dowiadcze wiadomo, e najlepszymi punktami staymi tych map tj. najlepiej zachowanymi w terenie, za na mapie naleycie wyznaczonymi, s pierwotne trjmiedze parcel macierzystych czyli styki miedz trzech parcel nalecych do rnych wacicieli. Miedze takie byy dokadnie mierzone i kontrolowane. Jako najlepsze trjmiedze, uwaano takie, pomidzy ktrymi kt by zbliony do kta prostego. Brak danych liczbowych i stabilizacji punktw jest sab stron byego katastru austriackiego [Kobyliski 1939, Murzewski 1939], dlatego opieranie cigw poligonowych i obliczanie ich w oparciu o odczytane graficznie z mapy wsprzdne jest mao dokadne, kopotliwe i nieekonomiczne. Wykorzystujc oznaczenie sekcji mapy katastralnej mona okreli wsprzdne jej naroy za pomoc tablic [Instruction 1907], lub obliczy w oparciu o godo mapy. Natomiast wsprzdne trwaych punktw katastralnych wewntrz sekcji oblicza si graficznie do najbliszej kreski calowej z uwzgldnieniem transformacji lokalnej [Noga 1973]. Noga i Schilbach [1973] zmodyfikowali metod pomiarw poligonowych i ich wkrelenia do mapy wzorujc si na dowiadczeniach austriackich. Okrelili moliwo wpasowania mapy byego katastru austriackiego do mapy z nowego pomiaru i udowodnili przydatno map byego katastru austriackiego w pracach scaleniowych, okrelajc bdy w przemieszczeniach granic wasnoci i powierzchni dziaek. Badania nad wykorzystaniem map byego katastru austriackiego dowodz, e pomiary stolikowe wykazuj dokadnoci, ktre przy uwzgldnieniu wczesnych metod pomiaru i reprodukcji s w peni zadawalajce. Pomiary stolikowe wykonane w latach 18441861 wykazay dokadno prawie 10 krotnie wiksz ni w latach prac pocztkowych 18171830. Naley tu zaznaczy, e pomiary katastralne w naszym kraju wykonane byy w latach 1844 (woj. krakowskie) do 1854 (woj. rzeszowskie), a wic posiadamy jedne z lepszych materiaw byego katastru austriackiego. Obecnie funkcjonuje przekonanie, e mapy byego katastru austriackiego mona wykorzystywa w procesach granicznych, jeeli nieruchomoci nie ulegy formalnym i nieformalnym zmianom przestrzennym i prawnym oraz jeeli nie zmieniy si punkty granic ssiednich parcel. Ze wzgldu na to, ze drugi warunek jest rzadko speniony opracowano specjaln procedur korekcyjn [Hycner, Szczutko 1996, 1997] polegajc na: wyznaczeniu moliwie duej liczby punktw oparcia lub dostosowania identyfikowalnych i rwnomiernie rozoonych na mapie i w terenie oraz badaniu ich staoci stosujc wielokrotno procesw transformacji wielopunktowej z zaoeniem bdu dopasowania. Kolejnym etapem jest wyznaczenie pooenia punktw oparcia w ukadzie lo10

Ocena przydatnoci map...

kalnym mapy (kameralna digitalizacja) i lokalnym ukadzie terenowym (pomiar tachimetryczny) oraz wyliczenie pooenia punktw spornej granicy w ukadzie terenowym przy wykorzystaniu parametrw transformacji. Badania nad moliwoci wykorzystania dokumentacji byego katastru austriackiego przedstawione w [Hanus 2006] dowodz jej penej przydatnoci przy wykonywaniu wspczesnych prac geodezyjnych przy zastosowaniu waciwej technologii jej wykorzystania. Analiza dostpnych materiaw katastralnych wykazaa, e s one w peni przydatne przy pracach geodezyjnych takich jak: podziay i rozgraniczenia nieruchomoci, modernizacja operatu ewidencji gruntw i budynkw, czy te pozyskiwanie danych dla systemu IACS. Wedug [Hanus 2006] najbardziej kompletne i moliwe do wykorzystania okazay si pierworysy i matryce map katastralnych, natomiast arkusze posiadoci gruntowej oraz protokoy parcelowe powinny suy raczej do kontroli danych uzyskanych z map ewidencyjnych. Dokumentacja byego katastru austriackiego moe by wykorzystywana w pracach geodezyjnych, w ktrych istot jest geodezyjno prawny aspekt granicy nieruchomoci. W szczeglnoci dotyczy to regulacji stanu prawnego nieruchomoci, wywaszczenia nieruchomoci, scalenia i wymiany gruntw oraz innych zagadnie geodezyjno prawnych.
STAN PRAWNY NIERUCHOMOCI

Stan prawny nieruchomoci to podmiotowe prawo rzeczowe do okrelonej nieruchomoci ujawnione w ksidze wieczystej, na mocy dokumentw stwierdzajcych stan prawny nieruchomoci, ktrymi wg. [Rozp. 1999] s: odpisy z ksig wieczystych lub odpisy dokumentw ze zbiorw dokumentw, wypisy z aktw notarialnych (umowy sprzeday, darowizny, zamiany, przekazania gospodarstwa rolnego), prawomocne orzeczenia sdowe (o nabyciu spadku, o zasiedzeniu nieruchomoci), oraz ugody sdowe, oraz ostateczne decyzje administracyjne (akty nadania ziemi z osadnictwa oraz akty wasnoci ziemi z uwaszczenia decyzje podziaowe i wywaszczeniowe). Stan prawny nieruchomoci obejmuje og praw zwizanych z dan nieruchomoci, w szczeglnoci dotyczy prawa wasnoci. W celu ustalenia stanu prawnego nieruchomoci prowadzone s ksigi wieczyste [Ustawa 1982]. W ksigach wieczystych zawarte s informacje o podmiotowym stanie prawnym nieruchomoci, a w przypadku ich braku w zbiorach dokumentw. Informacje w zakresie przedmiotowym zawarte s w systemie ewidencji gruntw i budynkw, wprowadzone z operatw scaleniowych, pomiarw regulacyjnych, pomiarw uzupeniajcych. Ustalenie stanu prawnego nieruchomoci wymaga wic nie tylko zbadania i przeanalizowania ksig wieczystych, zbiorw akt, ale take operatw ewidencji gruntw i budynkw, byych operatw katastralnych, operatw modernizacji
11

Jarosaw Taszakowski

ewidencji gruntw i budynkw i wielu rnych dokumentw archiwalnych, posiadajcych moc dowodow. Stan prawny powinien by zgodny ze stanem faktycznym i ewidencyjnym, wtedy nieruchomo ma uregulowany stan prawny. Brak uregulowanego stanu prawnego wynika z braku zaoonej KW lub zbioru dokumentw. Wystpuje w tym przypadku niemono wskazania waciciela nieruchomoci i innych praw z ni zwizanych. Badanie ksigi wieczystej ma na celu ustalenie aktualnego stanu prawnego nieruchomoci poprzez wgld w zapisy poszczeglnych dziaw KW i ich porwnanie z faktycznym stanem prawnym nieruchomoci oraz stanem wynikajcym z zapisw w ewidencji gruntw i budynkw. W razie stwierdzenia niezgodnoci danych z ewidencji z oznaczeniem nieruchomoci w KW, Sd Rejonowy na wniosek waciciela lub uytkownika wieczystego i popartego wykazem synchronizacyjnym dokonuje sprostowania oznaczenia nieruchomoci na podstawie danych z ewidencji gruntw i budynkw. Ze wzgldu na to, e zmiany stanu prawnego nieruchomoci nastpuj niezalenie od wpisu w KW wyrniamy: stan prawny ujawniony wynikajcy z treci wpisu w KW oraz stan prawny rzeczywisty wynikajcy z treci aktualnych dokumentw okrelajcych rzeczywisty stan prawny nieruchomoci. Uzgodnienie treci KW z rzeczywistym stanem prawnym polega na dokonaniu nowego wpisu w KW i usuniciu niezgodnoci na podstawie skierowanego wniosku do sdu rejonowego do wydziau ksig wieczystych wraz z dokumentami okrelajcymi rzeczywisty stan prawny nieruchomoci. Badanie stanu prawnego nieruchomoci polega wic ma ustaleniu czy nieruchomo posiada zaoon ksig wieczyst, zbir dokumentw (ZD) lub dawn austriack ksig gruntow (Lwh), uzyskaniu aktualnego wypisu bd sporzdzeniu protokou badania ksigi wieczystej, ustaleniu czy w przypadku braku KW, ZD, Lwh istniej dokumenty okrelajce prawo wasnoci, w ostatecznoci stwierdzeniu, e dana nieruchomo nie posiada uregulowanego stanu prawnego.
SYNCHRONIZACJA PARCEL GRUNTOWYCH Z DZIAKAMI EWIDENCYJNYMI

Prace zwizane z wymian operatw ewidencyjnych z czci kartograficzn sporzdzon przed II Wojn wiatow rozpoczy si w drugiej poowie lat 70-tych poprzedniego wieku. Nowe mapy ewidencyjne powstaway w innych ni austriackie mapy katastralne skalach: 1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000. Zasadnicz rnic wystpujc pomidzy map ewidencyjn a katastraln byo jednak przyjcie rnych obiektw powierzchniowych wystpujcych na tych mapach. W katastrze austriackim podstawowym obiektem powierzchniowym bya parcela, definiowana jako obszar uytku gruntowego lub jego cz, bdcy
12

Ocena przydatnoci map...

przedmiotem tego samego wadania. W nowym systemie ewidencyjnym podstawowym obiektem powierzchniowym bya dziaka, okrelana jako cigy obszar gruntu, ograniczony gruntami stanowicymi przedmiot odrbnego wadania lub uytkowania. Dziaka moga si skada z kilku uytkw. Do czasu wprowadzenia nowych map ewidencyjnych korzystano z oznacze mapy katastralnej podczas dokonywania umw cywilnoprawnych, przeprowadzania reformy rolnej czy realizacji ustawy uwaszczeniowej z 1971 roku. Oznaczenia parcel katastralnych wprowadzane byy do ksig wieczystych. Wprowadzenie nowej mapy ewidencyjnej, posiadajcej nowe oznaczenia dziaek, spowodowao, e zerwana zostaa czno pomidzy operatem ewidencyjnym, a ksigami wieczystymi, ustalajcymi stan prawny nieruchomoci. Powstaa sytuacja spowodowaa konieczno sporzdzania dokumentacji geodezyjnej umoliwiajcej uzyskanie zgodnoci oznacze dziaek w operatach ewidencji gruntw i ksigach wieczystych. Dokumentacja zwana Wykazami przejcia z parcel katastralnych na dziaki ewidencyjne lub Wykazami synchronizacyjnymi skada si z czci graficznej i opisowej. Cz graficzn stanowi wyrys z mapy ewidencyjnej, natomiast cze opisowa zawiera dane z operatu ewidencji gruntw i budynkw i z ksig wieczystych [Piasek, Surwka 2004]. Opis przejcia z parcel katastralnych na dziaki ewidencyjnej najczciej ma nastpujc formu: Dziaka ewidencyjna nr 64 powstaa z parcel katastralnych (pgr) nr: pgr23, pgr24, pgr25 objtych (liczba wykazu hipotecznego) lwh. 125, gminy katastralnej Winiowa. lub Dziaka ewidencyjna nr 65 odpowiada parcelom katastralnym (pgr) nr: pgr33, pgr34, pgr35, objtych ksig wieczyst nr.... . Zasad wykonywania wykazw synchronizacyjnych regulowa 99 ust. 2 zacznika do zarzdzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej z 20 lutego 1969 roku w sprawie ewidencji gruntw [Zarzdz. 1969], ktre stwierdza: Jeeli w istniejcej ksidze wieczystej maj by dokonane zmiany dotyczce oznaczenia nieruchomoci, naley przed wydaniem danych z ewidencji ustali granice nieruchomoci w sposb okrelony waciwymi przepisami. Do tych danych naley wwczas doczy wycig z wykazu zmian gruntowych. Zgodnie z tym przepisem sporzdzenie wykazu synchronizacyjnego poprzedzone by powinno wczeniejszym ustaleniem granic nieruchomoci, wedug przewidzianej odpowiednimi przepisami prawnymi procedury. W praktyce wymieniony wyej przepis nie by zarwno stosowany przez geodetw, jak i nie by take egzekwowany przez waciwe organy. Spowodowane to byo gwnie wzgldami finansowymi. Liczba parcel nalecych do przecitnego gospodarstwa na terenie Maopolski wynosia od kilkudziesiciu do kilkuset. W zwizku z tym procedura rozgraniczeniowa w tym przypadku wymagaa duych naka13

Jarosaw Taszakowski

dw finansowych, a wacicieli gospodarstw nie byo sta na rozgraniczanie swoich gruntw przed zmian oznacze w ksigach wieczystych. Najczciej opracowania rwnowanikw parcel katastralnych z dziakami ewidencyjnymi w okresie obowizywania tego przepisu wykonywali geodeci zatrudnieni w gminach, w ramach pracy dodatkowej. Wykonywane w warunkach kameralnych wykazy synchronizacyjne nie speniay kryteriw dokadnociowych przewidzianych dla bezporednich pomiarw granic w terenie. W wikszoci przypadkw sporzdzane w ten sposb rwnowaniki nie byy zgaszane do orodkw dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, nie podlegay wic adnej kontroli technicznej. Podpis wykonawcy zoony na sporzdzonym przez niego wykazie synchronizacyjnym wystarczy na dokonanie zmian oznacze nieruchomoci w ksigach wieczystych. lad po tych opracowaniach pozosta jedynie w zbiorze dokumentw ksig wieczystych. Po 30 wrzenia 1999 roku, adne przepisy prawne, w tym instrukcje geodezyjne i wytyczne techniczne nie okrelaj ani zasad wykonywania wykazw synchronizacyjnych, ani norm dokadnociowych, jakimi powinny charakteryzowa si te opracowania. Brak kryteriw dokadnociowych utrudnia w praktyce techniczne wykonanie wykazw synchronizacyjnych, a take wie si z niebezpieczestwem ujawniania nowych oznacze nieruchomoci w dokumentacji wieczysto-ksigowej pomimo rnic w ukadzie granic i powierzchni synchronizowanych obiektw [Piasek, Surwka 2004].
TRANSFORMACJA MAPY BYEGO KATASTRU AUSTRIACKIEGO DO OBOWIZUJCEGO UKADU ODNIESIE PRZESTRZENNYCH

W Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie pod kierunkiem Nogi po raz pierwszy opracowano sposb matematycznej transformacji katastralnego ukadu lwowskiego do pastwowego ukadu odniesie przestrzennych bez pomiarw terenowych wykorzystujcej narzdzia i programy komputerowe, ktrej zaoenia i rezultaty szczegowo przedstawione zostay w [Kubowicz 2003, Kubowicz 2006]. Jest to nowe ujcie bardzo usprawniajce poprzednie metody, gdy wykorzystuje wsprzdne punktw triangulacji katastralnej z Katalogu Suby Geodezyjnej [Katalog 1932]. Wykonanie transformacji katastralnego ukadu lwowskiego do obowizujcego ukadu odniesie przestrzennych byo moliwe dziki odszukaniu wsprzdnych punktw triangulacji I, II, III rzdu, a nastpnie ich identyfikacji z punktami posiadajcymi wsprzdne w ukadzie 1965 i 2000. Tak zidentyfikowane zbiory punktw posuyy do wyznaczenia przyblionych formu transformacyjnych. Przy uyciu programu GEONET obliczono parametry transformacji paskiej konforemnej II stopnia. Wyznaczone przyblione parametry transformacji posuyy do wstpnego przeliczenia punktw dostosowania, ktrymi byy naroa sekcji szczegowych mapy byego katastru austriackiego wraz z punktami calowymi do ukadu 1965. W celu zachowania
14

Ocena przydatnoci map...

katalogowych wsprzdnych punktw dostosowania zastosowano poprawki post-transformacyjne Hausbrandta. W oparciu o punkty dostosowania dokonano wstpnej kalibracji rastrw. Polegaa ona na odtworzeniu w ukadzie map faktycznego ukadu prostoktnego, zaoonego przy ich tworzeniu oraz eliminacji bdw spowodowanych deformacj materiaw kartograficznych, a take bdw powstaych w procesie skanowania [Kubowicz 2007]. Kalibracj wykonano z zastosowaniem przeksztacenia wielomianowego-afinicznego III rzdu na kadym rastrze arkusza mapy osobno w programie EwMapa. Maksymalna odchyka wpasowania rastra do ramki nominalnej nie moe przekroczy 1,5 m. [Wodek 2003]. Dla arkuszy z niepen ramk nominaln odchyki wymiarw rastra od wymiarw mapy nie mog przekracza 2,5 m [Wodek 2003]. W wyniku tych czynnoci uzyskano przybliony obraz mapy byego katastru austriackiego na tle mapy numerycznej, lub rastrowej w obowizujcym ukadzie oraz ortofotomapy cyfrowej. Naoenie na siebie tych obrazw ma uatwi ostateczny etap transformacji, ktrym jest identyfikacja i pomiar wsprzdnych par punktw sytuacyjnych, gwnie trjmiedze parcel macierzystych na obrazie mapy byego katastru austriackiego z odpowiadajcymi im punktami na mapie numerycznej bd jej rastrze. Identyfikacja ta daje rwnomiernie rozmieszczony zbir punktw sytuacyjnych bdcych punktami dostosowania. Jako model transformacji zastosowano transformacj konforemn II stopnia z dopuszczalnym bdem rednim transformacji M < 3m. W oparciu o nowo obliczone punkty za pomoc programu EwMapa dokonano ostatecznej kalibracji rastra mapy byego katastru austriackiego.
WYKORZYSTANIE MAP BYEGO KATASTRU AUSTRIACKIEGO PRZY DOCHODZENIU STANU PRAWNEGO DO NIERUCHOMOCI

Badania nad moliwoci wykorzystania map byego katastru austriackiego przy dochodzeniu stanu prawnego do nieruchomoci oparto na dwch odmiennych obiektach. Jednym z nich jest wie Winiowa pooona w powiecie mylenickim przyjta do bada jako obiekt rolniczy, nisko zurbanizowany, oraz Rynek Gwny w Krakowie jako obszar wysoko zurbanizowany, o wysokiej stabilnoci granic. Transformacja map byego katastru austriackiego dla Winiowej i Rynku Gwnego w Krakowie daa bardzo dobre rezultaty i umoliwia ich kompilacj z rastrem mapy ewidencyjnej w obowizujcym ukadzie odniesie przestrzennych (rys. 1), bd map ewidencyjn w postaci cyfrowej (rys. 2). Dziki temu zabiegowi w jednoznaczny sposb mona dokona porwnania oznaczenia parcel katastralnych z odpowiadajcymi im numerami dziaek ewidencyjnych. Synchronizacja staje si jednoznaczna.

15

Jarosaw Taszakowski

rdo: Opracowanie wasne. Source: the authors study.

Rysunek 1. Fragment mapy katastralnej z naoonym rastrem mapy ewidencji gruntw i budynkw dla wsi Winiowa Figure 1. Fragment of cadastral map at scale 1 : 2880 with raster of cadastral map at scale 1 : 2000 for Winiowa village

Zastosowanie takiego rozwizania jest szczeglnie istotne dla obiektw, dla ktrych wielokrotnie zmieniane byy identyfikatory dziaek, przy zakadaniu ewidencji gruntw na bazie mapy byego katastru austriackiego (np. wie Winiowa), przy kilkukrotnych odnowieniach ewidencji (np. Rynek Gwny w Krakowie) oraz w procesie tworzenia map cyfrowych czy numerycznych. W wyniku tych zabiegw dziaki ewidencyjne otrzymyway nowe oznaczenia, niejednokrotnie nieujawnione w ksigach wieczystych. Zerwana czno pomidzy ksigami wieczystymi a rejestrem ewidencji gruntw stwarzaa i stwarza problemy, z ktrymi boryka si wikszo geodetw w poudniowej Polsce zajmujc si dochodzeniem stanu prawnego nieruchomoci.

16

Ocena przydatnoci map...

rdo: opracowanie wasne na podstawie [Synowiec 2009] Source: the authors study based on [Synowiec 2009]

Rysunek 2. Mapa katastralna Rynku Gwnego w Krakowie z 1848 r. w reprodukcji z 1856 r. z granicami i numerami dziaek ewidencyjnych. Figure 2. Cadastral map of Market Square in Krakow from 1848 in reproduction from 1856 with borders and land identification numbers.

PODSUMOWANIE

Badania nad moliwoci wykorzystania map byego katastru austriackiego przy dochodzeniu stanu prawnego nieruchomoci wykazay bardzo due ich znaczenie. Dziki zastosowaniu transformacji ukadu katastralnego do obowi17

Jarosaw Taszakowski

zujcego ukadu odniesie przestrzennych i w konsekwencji osadzeniu tych map w przestrzeni i wsprzdnych, w ktrej funkcjonuj aktualne opracowania mapowe, problem dochodzenia stanu prawnego nieruchomoci jest niezwykle usprawniony i jednoznacznie rozwizywalny. Porwnanie treci mapy byego katastru austriackiego z obowizujc map ewidencji gruntw i budynkw umoliwia analiz zmian pooenia granic parcel gruntowych z przebiegiem granic dziaek ewidencyjnych, ale rwnie jednoznacznie rozwizuje problem identyfikacji numerw dziaek z odpowiadajcymi im numerami parcel gruntowych. Dziki temu ich synchronizacja jest jednoznaczna.
BIBLIOGRAFIA
Hanus P. Ocena przydatnoci dokumentacji byego katastru austriackiego dla potrzeb prac geodezyjnych. Rozprawa doktorska. AGH Krakw. Krakw 2006. Hycner R., Szczutko T. Wykorzystanie rdowej mapy katastralnej w sprawach o zasig prawa wasnoci do nieruchomoci gruntowej. Przegld Geodezyjny 12, Warszawa 1996, s. 911. Hycner R., Szczutko T. Badanie wpywu pooenia punktw oparcia na dokadno wyznaczenia z mapy katastralnej zasigu prawa wasnoci do nieruchomoci gruntowej. Przegld Geodezyjny 7, Warszawa 1997, s. 1014. Kobyliski J. Konsolidacja Miernictwa w Polsce. Aktualne zagadnienia miernictwa. Warszawa 1939. Kubowicz H. Moliwo wykorzystania map katastru austriackiego przy modernizacji ewidencji gruntw o budynkw. Geodezja, Kartografia i Fotogrametria, 63, Min. Owiaty i Nauki Ukrainy, Wyd. Politechniki Lwowskiej. Lww 2003. Kubowicz H. Koncepcja wykorzystania danych z map byego katastru austriackiego do opracowania cyfrowych map ewidencyjnych. Maszynopis pracy doktorskiej AGH. Krakw 2006. Kubowicz H. Okrelenie moliwoci wykorzystania map katastru austriackiego do opracowania map cyfrowych. ZN. Geodezja. Zeszyt 24. AR Krakw. Krakw 2007. Murzewski W. Pomiary metod stolikow. Pomiary i klasyfikacja gruntw, T.III, z.2 i 3, Warszawa 1939. Michaowski J., Sikorski T. Katalog punktw trygonometrycznych obejmujcy wsprzdne i wysokoci punktw triangulacji szczegowej wykonany przez Austri, Niemcy i Rosj przed rokiem 1918 w granicach Rzeczypospolitej Polskiej. Gwna Drukarnia Wojskowa, Warszawa 1932. Noga K. Zmodyfikowany sposb obliczania deformacji map. Zeszyty Naukowe AR Krakw, Geodezja. Nr 4. Krakw 1973, s 181-192. Noga K., Schilbach J., Badania nad moliwoci wykorzystania map byego katastru austriackiego do prac scaleniowych. Zeszyty Naukowe AR Nr 4 w Krakowie. Krakw 1973. Piasek Z., Surwka A. Generacja wykazw synchronizacyjnych na potrzeby geodezyjno kartograficzne. Przegld Geodezyjny Nr 8.Warszawa 2004. Sobol M. Jak powstay mapy katastralne na terenie wojewdztwa tarnowskiego. Przegld Geodezyjny 78, Warszawa 1981, s. 252253. Synowiec K. Rozwj zagospodarowania Rynku Gwnego w oparciu o plany i mapy miasta Krakowa w latach 1594 do 2009 wraz z dokadnoci pooenia granic nieruchomoci. Praca magisterska napisana w Katedrze Geodezyjnego Urzdzania Terenw Wiejskich Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Krakw 2009.

18

Ocena przydatnoci map... Taszakowski J. Sposb ujmowania prawa wasnoci i jego zasigu w nabywaniu nieruchomoci na rzecz Skarbu Pastwa w poudniowej Polsce. Infrastruktura i Ekologia Terenw Wiejskich, Krakw 2010, s. 1728. Wodek J. Z nowych zdj bdzie taniej. Geodeta. Magazyn Geoinformacyjny nr 8 (99), Warszawa 2003. Dekrety i ustawy: Dekret z dnia 2 lutego 1955 r. o ewidencji gruntw i budynkw (Dz. U. Nr 6, poz. 32). Ustawa z dnia 6 lipca 1982 roku o ksigach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 110, poz. 1189 z 2001 r.) Rozporzdzenia i zarzdzenia: Zarzdzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej z 20 lutego 1969 roku w sprawie ewidencji gruntw (Monitor Polski, Nr 11, poz.98; z 1988r. Nr 7,poz.62). Rozporzdzenie Ministrw Spraw Wewntrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej z 14 kwietnia 1999 roku w sprawie rozgraniczania nieruchomoci (Dz. U. Nr 45, poz.453). Instrukcje: Instruktion Grundsteuerkatasters, Verlag des K. K. Lithographischen Institutes des Grundsteuerkatasters aus der K. K. Hof und Staatsdruckerei. Wien 1907. Mgr in. Jarosaw Taszakowski Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Geodezji Rolnej, Katastru i Fotogrametrii 30-198 Krakw, ul. Balicka 253a. e-mail: jaroslawtaszakowski@o2.pl Recenzent: Prof. dr hab. in. Ryszard Hycner