8

Badania nad stresem zwizanym z prac

Podsumowanie raportu Agencji
E u r o p e a n A g e n c y f o r S a f e t y a n d H e a l t h a t W o r k

Wprowadzenie

W cigu ostatnich lat wrd spoeczestwa wzrosa wiadomo, e obecno dugotrwaego stresu w pracy ma niepodane konsekwencje na zdrowie pracownikw. Europejska R E S E A R C H Agencja zlecia w zwizku z tym Research on Work-related Stress wykonanie raportu oceniajcego sytuacj na rynku pracy pod ktem obecnoci stresu. Raport dokonuje przegldu natury stresu, jego przyczyn, rozmiarw zwizanych z nim problemw oraz sposobw radzenia sobie ze stresem. Raport koncentruje si na rodowisku pracy i obejmuje wpyw stresu zarwno na indywidualnych pracownikw jak i na ca organizacj, stanowic tym samym podejcie biznesowe w walce ze stresem. Raport sugeruje praktyczne podejcie do walki ze stresem w pracy i zwraca uwag na szereg obszarw, gdzie konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych bada, aby zwikszy nasz zdolno do radzenia sobie z tym problemem.
EN
European Agency for Safety and Health at Work

Problem stresu zwizanego z prac dotyczy milionw europejskich pracownikw we wszystkich sektorach zatrudnienia. Np. w badaniu Fundacji Europejskiej (European Foundation) z 1996 na temat Warunkw pracy w Unii Europejskiej (1) 28% pracownikw zgaszao problemy zdrowotne zwizane z obecnoci stresu w pracy (jest to drugi najczciej zgaszany problem zdrowotny po urazach krgosupa 38%). Oznacza to okoo 41 milionw pracownikw w Unii Europejskiej, ktrych kadego roku dotyka problem stresu w pracy i odpowiada wielu milionom utraconych dni roboczych (wszystkim przypadkom chorb zawodowych odpowiada okoo 600 milionw dni roboczych utraconych kadego roku w Unii Europejskiej). Jest to zasadniczy powd do troski i wyzwanie, nie tylko przez wzgld na zdrowie indywidualnych pracownikw ale i z powodu kosztw lub ekonomicznego wpywu na biznes i koszty spoeczne dla krajw europejskich.

Ramka 1: Definicja stresu zwizanego z prac

Zwiksza si jednomylno przy definiowaniu stresu zwizanego z prac. Definiuje si go jako: wzajemne oddziaywanie midzy pracownikiem a rodowiskiem pracy (wystawianie pracownika na zagroenia zwizane ze rodowiskiem pracy). W takim modelu stres mona okreli jako majcy miejsce, gdy wymagania stawiane przez rodowisko pracy przekraczaj zdolno pracownika do raczenia sobie z nimi (kontrolowania ich). Okrelenie stresu w taki sposb koncentruje uwag na przyczynach stresu zwizanych z prac i na niezbdnych rodkach kontroli.

Rozmiary i znaczenie stresu zwizanego z prac

Problem stresu zwizanego z prac dotyczy milionw europejskich

Ramka 2: Charakterystyka stresu w pracy

Kategoria
KONTEKST DLA PRACY Kultura organizacji i funkcja Saba komunikacja, niski poziom wsparcia przy rozwizywania problemw oraz rozwoju osobistym, brak definicji celw organizacji

Warunki okrelajce zagroenie

Rola w organizacji  Niejasno/dwuznaczno oraz konflikt rl, odpowiedzialnoci za ludzi Rozwj kariery  Stagnacja w rozwoju kariery i niepewno, niedostateczna lub za wysoka promocja na stanowisku pracy, niska paca, niepewno pracy, niska warto socjalna pracy Swoboda podejmowania decyzji / kontroli  Niski poziom uczestnictwa w podejmowaniu decyzji, brak kontroli nad prac (kontrola, szczeglnie w formie wspudziau, stanowi take szersz kwesti organizacyjn) Stosunki interpersonalne w pracy  Socjalna lub fizyczna izolacja, ze stosunki z przeoonymi, konflikt interpersonalny, brak wsparcia spoecznego Wzajemne oddziaywanie dom-praca  Pozostajce we wzajemnym konflikcie dania z domu i pracy, sabe wsparcie ze strony domownikw, problemy, podwjnej kariery KONTEKST SAMEJ PRACY rodowisko pracy i wyposaenie robocze  Problemy odnonie solidnoci, dostpnoci, odpowiednioci i konserwacji lub naprawy zarwno wyposaenia jak i urzdze Organizacja zada
Brak rnorodnoci lub krtkie cykle pracy, praca fragmentaryczna lub praca bez znaczenia, niedostateczne wykorzystywanie umiejtnoci, wysoka niepewno

Obcienie / miejsce pracy  Nadmierne obcienie lub za mae obcienie, brak kontroli nad tempem pracy, wysoki stopie nacisku ze strony upywajcego czasu Harmonogram pracy  Praca na zmiany, nieelastyczny harmonogram pracy, nieprzewidywalne godziny pracy, praca w nadgodzinach lub w nietypowych godzinach

PL
h t t p : / / o s h a . e u r o p a . e u

E u r o p e j s k a

A g e n c j a

B e z p i e c z e s t w a

Z d r o w i a

P r a c y

Przypadki stresu zwizanego z prac

Problem stresu zwizanego z prac ley oglnie w ksztatowaniu i zarzdzaniu organizacj pracy. Model definicji stresu w odniesieniu do rodowiska pracy przedstawiony zosta w Ramce 1. Wedug niej uznaje si, e pracownik dowiadcza stresu, gdy dania ze strony rodowiska pracy przekraczaj zdolno pracownika do radzenia sobie z sytuacj (lub kontrolowania jej). Istnieje rozsdny konsensus w literaturze zwizanej z najnowszymi badaniami nad zagroeniami psychofizycznymi w pracy, ktre dowiadczane s przez pracownikw jako stresujce i/lub w innym przypadku nios ze sob potencja szkodzenia. Zostao to podsumowane w Ramce 2. W ramce tej przedstawiono kategorie charakterystyki pracy, rodowiska pracy i czynnikw organizacyjnych, ktre mona uzna za niebezpieczne. W ramce tej przedstawiono take warunki, z ktrych kady uznany zosta za stresujcy lub szkodliwy dla zdrowia. Dodatkowo dzisiejsze szybkie i nie majce precedensu zmiany w wiecie pracy i organizacji pracy nasilaj problem stresu zobacz Ramka 3. Samo dowiadczanie zmian moe wywoywa stres, szczeglnie w sytuacji, gdy indywidualne jednostki dowiadczaj rwnoczenie braku kontroli lub zaangaowania oraz niepewno.

Ramka 3 Zmieniajcy si wiat pracy

rosnca liczba starszych pracownikw telepraca i rosnce wykorz ystywanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) minimalizacja, outsourcing, praca kontraktowa i globalizacja, wraz z zmian modeli zatrudnienia potrzeba elastycznoci pracownika zarwno pod wzgldem liczby oraz funkcji jego umiejtnoci zwikszajcy si odsetek populacji pracujcej w sektorze usug praca samoregulujca si oraz praca w zespoach

Zakres zapobiegania i zarzdzania

Raport kadzie nacisk na potrzeb przetumaczenia istniejcej wiedzy na praktyczne rozwizania problemu stresu w pracy. Aby to osign, raport proponuje uycie cyklu eliminacji zagroe/kontroli jak ramy dla rozwizywania problemu. Cykl kontroli jest systematycznym procesem, za pomoc ktrego okrela si zagroenia, analizuje stopie ryzyka i podejmuje rodki zaradcze oraz chroni pracownikw. To podejcie zorientowane jest na rozwizanie problemu i wykorzystywane jest z sukcesem jako strategia walki z fizycznymi zagroeniami w pracy. Zostao ono opisane w aktualnym ustawodawstwie Unii Europejskiej i stanowi uyteczn strategi szacowania wszystkich zagroe psychosocjalnych w pracy. Wyniki interwencji wykorzystujcej to podejcie w celu eliminacji stresu s bardzo obiecujce mimo ogranicze tych wynikw. Sukces mona okreli w kategoriach zysku zarwno dla pracownika jak i organizacji. Jednak wielu respondentw zgaszao, e ich interwencje w celu eliminacji stresu ktre byy przy tym mniej skuteczne - nie wykorzystyway tego rodzaju penego podejcia do problemu na szczeblu organizacyjnym, a celoway w indywidualne jednostki lub prboway wykorzysta rozwizania wymylone na poczekaniu bez waciwego zdiagnozowania problemu. Ocena wartoci stosowania samego poradnictwa psychologicznego jest take saba, poniewa poradnictwo w duej mierze ma pomaga pracownikom, ktrzy ju cierpi z powodu stresu, a wic jest pomoc po fakcie i pomoc generalnie odnoszc si wycznie do indywidualnych jednostek.

Drugim zidentyfikowanym w raporcie obszarem jest potrzeba umieszczenia stresu w pracy w kontekcie innych powizanych ze sob problemw, jak np. nierwnoci spoeczne, rnorodno spoeczna, wiek, pe, niepenosprawno i pochodzenie etniczne. Informacje te s istotne do uzyskania penej perspektywy na potrzeby eliminacji stresu w pracy.

Kluczowe wnioski
Pomimo ogranicze wspczesnych bada nad eliminacj stresu zwizanego z prac, raport wykaza istnienie dowodw naukowych wspierajcych nastpujce tezy: Ze stresem w pracy mona radzi sobie w ten sam sposb, jak z innymi kwestiami bezpieczestwa i zdrowia, dopasowujc cykl kontroli. Naley przy tym wykorzysta procedury, ktre zostay ju dobrze przyjte przy szacowaniu i zarzdzaniu fizycznymi zagroeniami. Praktyczne przykady tego podejcia, odnoszce si do stresu w pracy, dostpne s w wielu krajach Unii Europejskiej. Przysze badania nad stresem winny koncentrowa si na interwencjach na szczeblu caej organizacji.

Jak otrzyma raport

Peny tekst caego raportu w jzyku angielskim dostpny jest na witrynie WWW Agencji pod adresem: http://agency.osha.eu.int/publications/reports/stress/ skd mona go pobra bez adnych opat. Wydrukowan wersj raportu Research on Work-Related Stress, Europejska Agencja Bezpieczestwa i Zdrowia w Pracy, 2000, Cox T., Griffiths A., Rial-Gonazlez E.,ISBN 92-828-9255-7, mona zamwi w Biurze Publikacji Komisji Europejskiej (EC Publications Office) EUR-OP w Luksemburgu (http://eur-op.eu.int/) lub u porednikw. Cena wynosi 7 EURO (cznie z VAT). Niniejsza publikacja Facts jest dostpna we wszystkich jzykach Unii Europejskiej pod adresem: http://agency.osha.eu.int/publications/ factscheets/

Priorytety bada
Najwaniejszym obszarem zaklasyfikowanym do przyszych bada jest radzenie sobie ze stresem oraz ocena stresu, a nie sama fundamentalna natura stresu. Wysiki naley skoncentrowa na interwencjach zmierzajcych do eliminacji stresu na szczeblu organizacyjnym, w szczeglnoci dlatego, i w przeszoci zbyt czsto obierano za wskie podejcie przy okrelaniu problemu i zbyt silny nacisk kadziono na opiek lub leczenie indywidualnych pracownikw. Ponadto niezbdne s bardziej odpowiednie i systematyczne metody oceny interwencji. Podkrelono take potrzeb przetumaczenia istniejcej wiedzy na praktyczne informacje do wykorzystania w ramach kontroli, jako element szacowania zagroe/ cyklu kontroli. Istnieje take wyrana potrzeba szacowania i monitorowania wielu aspektw organizacji i zarzdzania prac - czsto okrelanego kolektywnie jako zmieniajcy si wiat pracy (zob. Ramka 3). Te nowe modele pracy mog nie ze sob nowe, nie przewidywane dotd zagroenia dla pracownikw i organizacji. Natomiast odnonie indywidualnych pracownikw, potrzeba uzyskania dalszych informacji na temat zdolnoci pracownika do radzenia sobie z sytuacj zostaa dobrze udokumentowana.

O raporcie
Europejska Agencja opublikowaa raport z bada nad stresem zwizanym z prac. Raport ten stanowi przegld najnowszej wiedzy naukowej na temat kwestii stresu od definicji i pomiaru stresu, to strategii radzenia sobie ze stresem oraz zarzdzaniu zagroeniami. Raport zosta napisany dla Agencji przez Profesora Toma Coxa CBE, Dr. Amand Griffiths oraz Eusebio Real-Gonzaleza z Instytutu Pracy, Zdrowia i Organizacji, University of Nottingam, Wielka Brytania.

European Agency for Safety and Health at Work. Reproduction is authorised, except for commercial purposes, provided the source is acknowledged. 2007.

h t t p : / / o s h a . e u r o p a . e u

F a c t s