Metody pomiaru natenia przepyww

Natenie przepyww jest jedn z najwaniejszych cech hydrologicznych, gdy pozwala na obliczenie cakowitej objtoci wody, ktra odpywa ze zlewni. Natenie przepywu jest to ilo wody przepywajca przez dany przekrj poprzeczny koryta rzecznego w jednostce czasu wyraona w m3/s lub dm3/s. Do pomiaru natenia su metody porednie i bezporednie. Wybr metody zaley od: - rodzaju i wielkoci cieku - rnorodnoci warunkw przepywu wody - dostpnej aparatury pomiarowej - wymaganej dokadnoci wynikw. a) metody bezporednie daj moliwo szybkiej oceny natenia przepywu maych ciekw i wypyww, za metody porednie s bardziej skomplikowane. Do metod bezporednich nale: - metoda wolumetryczna - metoda chemiczna - metoda przeleww cechowanych

Metoda wolumetryczna jest nazywana inaczej metod objtociow lub podstawionego naczynia. Jest dokadna, gdy zastosuj si j w warunkach gdzie istnieje moliwo caociowego uchwycenia strumienia przepywajcej wody. Jest stosowana do pomiaru natenia przepywu w maych ciekach suy take do pomiaru niewydajnoci niewielkich rde. Za pomoc naczynia o znanej pojemnoci dokonuje si bezporedniego pomiaru iloci przepywajcej wody. Pomiar powtarza si trzykrotnie i wynik si urednia.

Metoda chemiczna: Wrd metod chemicznych wyrnia si metod konduktometryczn z jednorazowym dozowaniem substancji wskanikowej. Stosuje si j do badania rzek o przepywie turbulentnym. W takim przepywie mona bowiem dobrze wymiesza substancj wskanikow, ktr na og jest NaCl. Metoda ta jest stosowana w rzekach gdzie przepyw nie jest wikszy ni kilkanacie metrw szeciennych na sekund.

Dokonujc pomiaru naley najpierw znale odpowiednie miejsce wprowadzenia jednorazowego roztworu pierwotnego, a take profil kontrolny. Profil kontrolny powinien by w takiej odlegoci by na wyznaczonym odcinku nastpio pene wymieszanie roztworu z woda rzeczn. Odlego miedzy punktem wlania roztworu a profilem kontrolnym powinna by 2-3 razy wiksza ni dugo odcinka mieszania. Przepywy Q oblicza si na podstawie wykresu fali roztworu.

Metoda przeleww cechowanych: Przy budowlach wodnych s zainstalowane urzdzenia przelewowe: progi, zastawki, jazy. Ze wzgldu na ksztat otworu w przelewie wyrnia si przelewy - prostoktne Bazina- cianka pitrzca na caej szerokoci koryta, - Ponceleta prostoktny otwr na caej szerokoci koryta - trjktne - trapezowe - koowe - zoone Zwykle stosuje si przelewy trjktne o rnych ktach rozwarcia. Powszechne s te przelewy zoone, s stosowane by przy jak najwyszej pojemnoci pomiaru, zakres mierzonych przepyww by dostatecznie duy. Takimi przelewami mierzy si przepywy o nateniu nawet do kilkunastu m3 na sekund. Bd pomiarowy wynosi zaledwie 1-3%. Dokonujc pomiaru t metod okrela si grubo warstwy wody h, ktra przelewa si nad koron przelewu. Pomiar wykonuje si w odlegoci 3-4 h od korony przelewu. Do okrelenia przepywu maych ciekw stosuje si przelewy przenone, wykonane najczciej z blachy. Zakres pomiarw przepywu za pomoc przeleww jest duy, od uamkw litra na sekund do kilkuset litrw na sekund.

b) metody porednie polegaj na pomiarze prdkoci wody w korycie rzeki. Najczciej stosuje si metod pywakow i mynkow. metoda pywakowa Metod pywakow stosuje si do badania rzek o ruchu wody zblionym do laminarnego. W pomiarach stosuje si pywaki swobodne, ktre mierz powierzchniow prdko wody. Pywakiem swobodnym moe by kawaek drewna o ciarze waciwym mniejszym od ciaru waciwego wody. Pomiar wykonuje si na w miar prostym odcinku rzeki, ktry powinien by 4-5 razy duszy ni szerszy. Przekroje kocowe naley oznaczy, a nastpnie

dokona kilku pomiarw czasu pynicia pywakw na wybranym odcinku. Liczba pomiarw zaley od szerokoci cieku i od warunkw pynicia wody. Po dokonaniu kilku pomiarw oblicza si redni czas przepywu. metoda mynkowa Polega na punktowych pomiarach prdkoci wody za pomoc mynka hydrometrycznego. Pomiar wykonuje si w profilach o dostatecznie dugim odcinku rzeki. Profil powinien by oddalony od urzdze zakcajcych rwnomierno przepywu takich jak jazy, luzy, filary mostowe. Pomiary wykonuje si wzdu pionw hydrometrycznych. Przy rozmieszczeniu pionw uwzgldnia si szeroko rzeki, ksztat dna koryta, rozkad strug pyncej wody. Przy rzece o korycie mniejszym ni 2 m umieszcza si 3 piony, za przy rzece o szerokoci koryta wikszej ni 200 m umieszcza si 15 pionw. Rozmieszczenie punktw pomiarowych zaley od gbokoci rzeki h oraz od warunkw przepywu. Przy swobodnym przepywie niezakconym przez zjawiska lodowe lub rolinno wodn, gdy: H < 0,2 m - 1 punkt pomiaru prdkoci - na gbokoci 0,4 h 0,2< h < 0,6 m - 3 punkty pomiaru prdkoci - na gbokoci 0,2 h; 0,4 h; 0,8h h> 0,6 m - 5 punktw pomiaru prdkoci - na gbokoci 0,2 h; 0,4 h; 0,8h oraz przy dnie i przy powierzchni.

Literatura: www.wikipedia.org www.holmes.iigw.pl Bajkiewicz- Grabowska E., 1996, Hydrologia Oglna, PWN, Warszawa.

Patrycja Niewiadomska G-4