You are on page 1of 12

Krzysztof Kalicki1

Wpyw Bazylei III/CRD4 na sytuacj sektora bankowego

As a policy maker during the crises, I found the available models of limited help. In fact, I would go further: in the face of the crisis, we felt abandoned by conventional tools. Jean-Claude Trichet

1. Wprowadzenie

Wielu politykw okazywao rozczarowanie Bazyle I oraz II, zapominajc, e w momencie kryzysu przepisy Bazylei II byy dopiero wdraane. Zarzdzanie dziaalnoci bankw poprzez pryzmat kapitau wewntrznego dopiero zostao zainicjowane. Zanim jednak doszo do ich penej implementacji nastpia zwyka reakcja ze strony politykw w postaci swoicie pojmowanej reformy. Politycy rozumiej reformowanie systemu bankowego przez pryzmat nakadania na banki coraz wikszej iloci ogranicze oraz obowizkw raportowych - jak kto to otwarcie nazwa drewnianych kamizelek - shrink the banks, put bankers in straitjackets. Liczne regulacje maj swoje implikacje kosztowe i biznesowe. Przyjty przez politykw poziom bezpieczestwa redukuje aktywno sektora w tworzeniu wartoci. Z tym wie si zagadnienie czy poziom bezpieczestwa sektora bankowego nie zosta ustalony zbyt wysoko w stosunku do potrzeb wynikajcych z racjonalnego postrzegania ryzyka. Dodatkow praktyk sektora bankowego jest utrzymywanie rnego rodzaju wspczynnikw z pewnym buforem - ponad wymagania regulacyjne, co dodatkowo limituje swobod dziaania. Dotychczasowe dowiadczenie z restrykcyjnymi regulacjami w sektorze bankowym, ktre zaostrzay relacj kapitau do aktyww nie byy dobre dla gospodarek. Kiedy w 1988 roku za czasw Prezydenta G.H.W. Busha wprowadzano rozwizania Bazylei I nastpi gwatowny spadek w poday pienidza i kredytu, ktry spowodowa negatywne skutki dla wzrostu gospodarczego sab recesj w latach 1990-1991. Ta regulacja kosztowaa Prezydenta Busha przegran w wyborach (1). Nadmierne lub niewaciwe regulacje powoduj arbitra regulacyjny i przesuwaj cz biznesu do innych geograficznie regionw lub do shadow
1 Dr hab. Krzysztof Kalicki jest prezesem zarzdu Deutsche Bank Polska SA oraz profesorem w Katedrze Finansw Akademii im. L. Komiskiego w Warszawie.

banking, czego symbolem (nie jedynym) bya afera Amber Gold. To zjawisko narasta rwnie w innych krajach w postaci bardzo duego wzrostu aktyww finansowych rnego rodzaju funduszy i porednikw finansowych. Na ten proces nakadaj si dodatkowo zjawiska zwizane z recesj w krajach wysoko rozwinitych. W zalenoci od zdolnoci bankw do udzielania kredytw szczeglnie w okresie niepewnoci anxious time pogbia si lub wygadza cykl koniunkturalny (10). Takie zjawiska mona interpretowa ramach koncepcji szoku przy niedoskonaej informacji. Obecnie trudno oddzieli czynnik zaniepokojenia stanem koniunktury od skutkw kosztownych regulacji ograniczajcy poda kredytu. Ale warto si przyjrze rdom kosztw regulacji i skali ich wpywu na gospodark.
2. Pokryzysowe uwarunkowania regulacyjne sektora bankowego

Od kilku lat trwaj przygotowania do wprowadzenia wymaga Bazylei III polegajcej midzy innymi na zastosowaniu znacznie wyszych wymaga kapitaowych i pynnociowych wobec bankw. Z pewnoci sytuacja na rynkach finansowych jest bardzo zoona i stanowi konsekwencj dziaania wielu czynnikw, ale skutkiem wprowadzania tych rozwiza staje si bardzo powane osabienie poday pienidza i kredytu, co implikuje osabienie tempa wzrostu gospodarczego a w niektrych krajach wrcz recesj i wzrost bezrobocia. Istot reformy w ramach Bazylei III jest wdroenie znaczco wyszych wymogw kapitaowych i pynnociowych. Dodatkowo bankom uznanym za globalnie i systemowo wane narzuca si dalsze jeszcze wysze wymogi kapitaowe. Ponadto dokonuje si rnych zabiegw podwyszajcych warto aktyww waonych ryzykiem (tzw. RWA np. Counterparty Credit Risk, Credit Value Adjustment - CVA etc.). Skutki takiego mechanizmu s w zasadzie dosy proste. Wysze wymagania dotyczce wspczynnikw kapitaowych CAD (ale i pynnoci krtkoterminowej LCR oraz dugoterminowej NSFR) powoduj ograniczenie poday kredytw, a take zmniejszenie poday pienidza, co dla wielu krajw oznacza wrcz spadek agregatw monetarnych. W sposb bezporednio przekada si to na wzrost mar poyczkowych oraz wysze koszty operacyjne bankw. W ramach Bazylei III pojawiaj si dwie drogi dostosowania si do wymaga regulatorw. Pierwsza z nich polega na wyjciu na rynek kapitaowy i zwikszenie funduszy wasnych w bankach przez emisj akcji, ale nie sprzyja temu zwrot na kapitaach sektora bankowego niskie ceny implikuj saby popyt ze strony inwestorw. Drug drog jest redukcja aktyww waonych ryzykiem. Ale ograniczanie aktyww bankw oznacza zmniejszenie poday pienidza i szok w postaci hamowania wzrostu gospodarczego. Istnieje jeszcze trzecia moliwo, polegajca na nowym waeniu ryzyka w stosunku do aktyww poprzez stworzenie wasnych modeli ratingowych IRB Advanced. Badania EBA dla 89 bankowych IRB pokazay w 2013 roku, e modele te wykazuj due rozbienoci w wycenach wag ryzyka oraz stosowanych parametrach, ale w wielu bankach istotnie obniaj poziom aktyww waonych ryzykiem i potrzeby kapitaowe. Skracajc okres zmiennych przyjmowanych do szacowania ryzyka np. z 5 do 2 lat, cz z bankw utrzymuje na pokrycie niektrych aktyww tylko 1/8 kapitau wyliczanego przez inne banki (13).

Paradoksalnie wprowadzane regulacje implikuj delewarowanie i zamiast czyni banki bezpieczniejszymi - uruchamiaj mechanizm anihilacji pienidza, zmniejszenia pynnoci gospodarki, a to skutkuje spadkiem pynnoci podmiotw gospodarczych, zmniejszaniem ich aktywnoci gospodarczej i inwestycyjnej, ograniczeniem wydatkw i wzrostem bezrobocia. Z kolei wzrost bezrobocia zmniejsza wydatki konsumpcyjne, hamujc jeszcze bardziej wzrost gospodarczy. Taka sytuacja w sektorze realnym wywouje zwrotnie wzrost ryzyka kredytowego przedsibiorstw i ludnoci powodujc wtrny negatywny efekt dla bankw. Ponadto prawodawcy wprowadzaj wiele regulacji, ktre obciaj banki dodatkowymi podatkami i opatami oraz kosztami zwikszonych wymogw informacyjnych lub organizacyjnych powodujc dalsze pogarszanie si perspektyw dochodowych bankw i zniechcajc inwestorw od nabywania akcji bankw. Czyni to zarwno politycy z Europy jak i USA wcigajc gospodark w kleszcze credit crunch. Pierwszy dokument Bazylei I w 1988 roku obejmowa 30 stron, ostatni projekt dotyczcy Bazylei III 509 stron i zawiera 78 rwna kalkulacyjnych. Pojawia si pytanie, kto tak naprawd zarzdza biznesem bankowym regulatorzy czy kierownictwo. Banki na caym wiecie oponuj przeciw takim praktykom. Tablica 1 pokazuje fakt narastania ekspotencjaowo iloci stron regulacji w sektorze bankowym (tylko na przykadzie dyrektywy CRD).
Tablica 1. Regulacje w sektorze bankowym (ilo stron)

rdo: Opracowanie wasne.

Nie ma wtpliwoci, e nastpuje w jakim sensie inflacja regulacji. A trzeba doda, e wraz z innymi uregulowaniami Unii Bankowej skala nowokreowanych przepisw jest historycznie wyjtkowa. Jacques de Larosiere ostro oponuje przeciw nadmiarowi regulacji w sektorze bankowym wskazujc, e prowadzi to do ograniczenia funkcji porednika kredytowego przez banki, a jeden rozmiar regulacji nie jest racjonalny dla wszystkich rodzajw bankw. Pobiena analiza wskazuje na wyrane zalenoci midzy stanem sektora bankowego a zmianami tempa wzrostu gospodarczego. Z tablicy 2 wynika silna korelacja midzy tymi zmiennymi.
Tablica 2: Tempo wzrostu gospodarczego a zmiana kredytu i pienidza PKB 2008 NIEMCY W.BRYTANIA WOCHY HISZPANIA PORTUGALIA USA rdo: OECD O,8 -0,9 -1,2 0,9 0 0,3 2009 -5,1 -3,9 -5,5 -3,7 -1,9 -3,1 2010 4 1,8 1,8 -0,3 2 2,4 2011 3 0,9 0,4 0,4 -1,6 1,8 2012 0,8 0,2 -2,3 -1,5 -3,2 2,2 2008 1,9 -2 5 6,8 8 4,7 2009 -0,3 6,9 2,2 -0,9 -3,3 -6,9 KREDYT 2010 3 5,6 7,8 1,5 0,2 1,8 2011 0,1 -1,6 1,5 -2,6 -2,7 2,1 2012 0,4 -0,5 1 8,2 -6,6 4,7

Regulacje w Europie i USA doprowadziy ju do wielkiej redukcji aktywnoci bankw europejskich w USA na rzecz japoskich 487 mld $, kanadyjskich 655 mld $ i pochodzcych z emerging markets (Chiny, Brazylia, Indie). Banki z Europy miay w USA 1500 mld $ aktyww w 2007 r (czyli 50% w ramach bankw zagranicznych). Obecnie nastpi spadek ich udziau do 30% i finansowania do 973 mld $. Banki matki gwatownie obniaj rwnie tempo udzielania kredytw zagranicy czsto to ju jest spadek od kilku do nawet 60% Irlandia. Fundusze pozyskiwane od bankw zagranicznych spady z ponad 12% sumy bilansowej do 6,5% dla 15 UE, co wywiera szokowe skutki dla finansowania innych krajw, ktre dotychczas korzystay z zagranicznych rde finansowania. Kraje mniej rozwinite cierpi na ograniczenie nowego napywu kapitau finansowego, chocia prezentowane przez nie parametry (z wyjtkiem niektrych) wskazuj raczej na stabilno sektora bankowego. tablica 3.
Tablica 3: Wybrane wskaniki dla krajw rednio rozwinitych

Kapita regul./RWA Rosja Arabia Saud. Zj. Emiraty Ar. Turcja Pd. Afryka Wgry Izrael Nigeria Kazachstan Ukraina Polska
rdo: DB AG

15,2 17,3 15,3 16,4 14,9 14,5 13,6 21 17,5 21,7 13,2

Kred. zagro. /kr. ogem 7,2 2,3 5,7 2,6 5,5 12,4 2,5 9,4 32,8 15,4 8

ROE 23.3 15,1 15,1 18,9 18,8 8,1 13,1 8,5 34,9 -0,7 14,6

Tier I 13% 15,4 21% 15% 12% 12,5% 8%

Rating IBBB+ IAA IAAIBB+ IA IBBB IA+ IBB IAIBIA+

Chocia w przypadku tych krajw sytuacja jest zrnicowana, to prawie wszystkie z nich posiadaj wysoki bufor kapitaowy i stosunkowo dobry portfel kredytowy. Wyjtek stanowi Wgry, Ukraina i Kazachstan. Uwaa si, e Komitet Bazylejski niedoszacowa kosztw wprowadzanych regulacji. W tej materii pojawia si wiele szczegowych kwestii jak: dodatkowe kapitay wymagane od bankw globalnych lub zbyt szeroka definicja bankw uznawanych za wane systemowo, definicje LCR, NSFR, rozdzielanie aktywnoci bankowej do rnych podmiotw prawnych (Volker rule, raporty Sir John Vickersa, Erkki Liikanena), podatek od transakcji finansowych FTT, wysze premie ubezpieczeniowe, oddzielenie dziaalnoci komercyjnej od inwestycyjnej i handlowej etc. Gdy to si stanie z pewnoci bd musiay pojawi si regulacje odnoszce si do dziaalnoci inwestycyjnej, hurtowej i handlu na wasny rachunek w operacjach oddzielonych od operacji detalicznych (11). Tak wic jedne regulacje mog wywoa lawin kolejnych. Podejmowanych jest wiele prb analizy wpywu ju zaprogramowanych rozstrzygni Bazylei III na gospodark poprzez estymowanie modeli

ekonomicznych i szukanie ilociowej odpowiedzi na ten temat. Generalnie wskazuje si, e wdraane przepisy zredukuj wzrost PKB o 3,2 % do 2015 roku co jest ekwiwalentem redukcji zatrudnienia o 7, 5 mln ludzi. Skutki wdraanych regulacji Bazylei III mog kosztowa utrat rocznie okoo 0,05-0,15% PKB. Jednoczenie szacuje si wzrost spreadw bankowych o okoo 15 bps. Jednoczenie prognozuje si spadek ROE o 4 punkty procentowe w USA i o okoo 7 punktw procentowych w Europie (z 20% do poniej 13%).
Tablica 4. Skutki finansowe zmian regulacyjnych dla stopy zwrotu w sektorze bankowym

rdo: Na podstawie McKinsey&Comapny, Basel III and European banking: Its impact, how banks might respond, and the challenges of implementation, Nov. 2010.

Skutkiem zmian regulacyjnych bdzie rwnie odchodzenie od produktw niskomarowych i o wikszym ryzyku, co moe skutkowa pogorszeniem si dostpu do kredytu dla MP oraz kredytw dugoterminowych. Skutki dla poszczeglnych gospodarek bd jednak zrnicowane, choby ze wzgldu na rny udzia bankw w finansowaniu gospodarek. Analizy (MAG, FSB, BCBS, IMF) podejmuj cztery zasadnicze aspekty wpywu Bazylei III na (2,3): wymogi kapitaowe, mare bankowe, pynno, poda kredytu i wszystkich tych czynnikw razem na tempo wzrostu gospodarczego. Najwikszy przyrost w zakresie poprawy wspczynnikw kapitaowych nastpi w roku 2009, a wic kolejne lata wymagay ju mniejszego wysiku. Do 2015 roku konieczno podwyszenia wskanikw wyniesie rednio dla bankw okoo 1,2 punktu procentowego, ale aby stworzy jeszcze bufor konserwujcy wzrost musi wynie okoo 3,7 punktu procentowego.
3. Nowe regulacje wynikajce z Bazylei III i CRD 4

Celem Bazylei III bya poprawa sektora bankowego w zakresie absorpcji szokw wynikajcych z gwatownego pogarszania si sytuacji ekonomicznej bez wzgldu na przyczyn i redukcja ryzyka rozprzestrzeniania si efektw z sektora bankowego na realn gospodark. Bazylea III miaa by odpowiedzi na niedostatki regulacyjne w zakresie gwnie kapitau, lewaru i pynnoci bankw. Bazylea III wycofuje si ze swobody danej bankom przez Bazyle II i ma spowodowa skurczenie si sektora finansowego do proporcji z sektorem realnym. Planowanym terminem wejcia w ycie mia by rok 2019. Pojawia si pytanie czy i w jakim stopniu i czy przy uyciu waciwych narzdzi, zamiar ten zosta speniony. Bazylea III wniosa now definicj kapitau oraz wprowadzia bufory kapitaowe i antycykliczne. CRD 4 i CRR wymagaj od bankw istotnego wzrostu iloci kapitau i jego jakociowej struktury. Tablica 5 przedstawia wstpne parametry, ktre miay by osignite przez sektor bankowy w zakresie kapitau.
Tablica 5: Planowane pocztkowo zmiany wymogw kapitaowych 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

MINIMALNY WSPLCZYNNIK RDZENNE FUNDUSZE BUFOR OCHRONY KAPITAU MINIMALNY WSPCZYNNIK DLA PODSTAWOWYCH FUNDUSZY TIER I MINIMALNY WSPCZYNNIK DLA FUNDUSZY WASNYCH TIER I +II MINIMALNY WSPCZYNNIK DLA FUNDUSZY WASNYCH TIER I +II + BUFOR rdo: Opracowanie wasne.

3,50%

4,00%

4,50%

4,50% 0,625

4,50% 1,25

4,50% 1,875

4,50% 2,5

4,5

5,5

8,625

9,25

9,875

10,5

W odniesieniu do CRD IV, banki amerykaskie dopiero w 2019 roku osign 7% kapitaw akcyjnych do RWA. Rynki akcyjne nie s wstanie zaabsorbowa duej iloci akcji bankw. Czasowym wyjciem z sytuacji jest emisja akcji uprzywilejowanych. Tylko w czerwcu 2012 w USA banki wyemitoway akcji uprzywilejowanych za 10 mld $. Dodatkowo na banki spoza USA nakadane s dodatkowe wymogi kapitaowe kolidujce z regulacjami europejskimi. (Daniel Tarullo z FED obowizek bankw zagranicznych zgodnie z Dodd-Frank Act kolizje z regulacjami europejskimi). Implikacj tego stanu rzeczy jest, e banki spoza USA bd musiay wpompowa miliardy dolarw w ich filie w USA lub ograniczy dziaalno w USA. Opublikowana Notice of Propsed Rulemaking FED nakazuje bankom zagranicznym o aktywach ponad 50 mld $ utrzymywanie lokalnie kapitaow na poziomie bankw amerykaskich. Ju banki takie jak Deutsche i Barcklays przesuwaj du cz bankowoci inwestycyjnej do innych form prawnych. W 2012 Basel Committee on Banking Supervision szacowa, e 102 najwiksze banki midzynarodowe potrzebuj jeszcze 374 mld eur aby speni wymagania kapitaowe, co oznaczao spadek luki naukowcw stosunku do 2011 roku o 111 mld euro. ECOFIN przewiduje, e systematycznie wane instytucje finansowe bd musiay podwyszy wspczynniki wypacalnoci od 1-3% a lokalni nadzorcy dla tzw. SIFI mog wymaga wspczynnikw kapitaowych nawet naukowcw 5 punktw procentowych wyszych. Opinie naukowcw nie s jednoznaczne w tej sprawie. Profesorowie jak David Miles z banku Anglii uwaa, e to za mao kapita bankw powinien wynosi od 16 do 20%. Innego zdania jest prof.. Tim Congdon ktry uznaje, e 7% CAD to ju jest przeregulowanie. Otmahr Karas wyranie ujawni intencj tych regulacji jako nie tylko regulacji bankowych, ale maj si one sta aktem konstytuujcym finansowanie realnej gospodarki od 1.01.2014 roku. Banki maj gromadzi pienidze dla potrzeb swojej stabilnoci i koncentrowania si na core-business, jakim jest finansowanie realnej gospodarki w tym MP oraz miejsc pracy. Dokumenty nie tylko maj determinowa struktur portfela kredytowego ale bonusy dla tzw. risk-takers w proporcji do pacy podstawowej jako grny limit nie mog przekracza proporcji 1:1. Proporcja bdzie moga by podniesiona przez walne

zgromadzenia do 2:1 w przypadku znaczco odroczonych skadnikw wynagrodzenia bez zdefiniowania rodzaju instrumentw. Banki maj te ujawni podatki, ktre pac w poszczeglnych krajach. Drugim wanym elementem reformy jest wprowadzenie wymogw dotyczcych pynnoci krtkoterminowej. Wspczynnik pokrycia pynnoci krtkoterminowej - LCR testuje czy Bank bdzie w stanie przetrwa sytuacj zamroenia pynnoci do 30 dni. Kluczem s procentowe udziay zobowiza, ktre bd mogy by w ocenie regulatora zrolowane. Po zmianach zakada si odpyw depozytw gwarantowanych na poziomie 3%. Ostatnio do LCR wliczono do 15% wszystkich pynnych aktyww od A+ do BBB-, akcje+ hipoteczne ABS (haircut 50%), oraz wyduono ciek dochodzenia do oczekiwanych wartoci - 2015 60%, po 10% wicej do 2019. Dla przeprowadzanych stress-testw zakada si odpyw 7,5% depozytw detalicznych, 15% mniej stabilnych depozytw, 25% depozytw przedsibiorstw oraz 100% finansowania hurtowego. Przyjty pierwotnie wskanik LCR uznany koncepcyjnie za prawidowy okaza si ju zbyt konserwatywny. Krytyka spowodowaa zmiany idce w kierunku rozlunienia gorsetu pynnociowego. Pierwsza inicjatywa zostaa podjta przez Basel Committee on Banking Supervision w zakresie uelastycznienie wspczynnika poprzez zaliczanie do pynnoci wikszej iloci aktyww (nawet akcji oraz niektrych ABS) oraz rozcignicie w czasie wejcia docelowej regulacji. Chocia EU planuje wprowadzenie LCR od 2014 roku to jednak EBA rozmikcza ju ten wskanik, definiujc ranking pynnych aktyww i przypisujc im rne wskaniki pynnoci. Ma zosta doprecyzowane pojcie highly i extremely highly pynne aktywa oraz ich jako kredytowa, a take zadekretuje metod identyfikacji skali odpyww depozytw detalicznych - dla celw wykazywania wspczynnika LCR. Pierwotnie planowano wejcie w ycie LCR w roku 2016. Nancy Masschelen wskazuje na obsesj regulatorw koncentrujcych si na kapitale i wypacalnoci, a kryzys zacz si od pynnoci. Ale wspczynniki LCR to tylko element ukadanki, inne to governance i risk management. De facto nie ma prostego zwizku midzy kapitaem a pynnoci i ten sam wspczynnik nie musi pasowa do wszystkich. Badanie 209 najwikszych bankw na koniec 2011 roku wykazao, e brakuje im okoo 1,8 mrd euro pynnych aktyww w wersji LCR z 2010 roku. Std wymuszone i podjte zmiany LCR oraz okresu wchodzenia tej regulacji w ycie. Kolejnym elementem regulacji jest ustanowienie wymogu spenienia wspczynnika pynnoci dugoterminowej. Wskanik stabilnych funduszy netto - NSFR ma zabezpieczy ryzyko wynikajce z niedopasowania czasowego aktyww i pasyww. rdem sfinansowania aktyww ponad 1 rok oraz niektrych pozycji pozabilansowych maj by stabilne fundusze o terminach zapadalnoci powyej 1 roku. Skutkiem tej regulacji moe by zmiana dugoci portfela zobowiza i konieczno signicia po drosze finansowanie dugoterminowe. Innym rozwizaniem jest podniesienie kapitaw wasnych co jest czsto jeszcze bardziej kosztowne. Kolejnym praktycznym rozwizaniem jest ograniczenie ekspozycji dugoterminowych i zmiana struktury portfela. Ostatecznie jest te moliwe ograniczenie aktywnoci kredytowej. Rwnie w odniesieniu do NSFR uznano, e wskanik ten wymaga kolejnych analiz przed jego ostatecznym wprowadzeniem. Gwn kwesti jest
7

okrelenie jaki poziom depozytw mona uzna za stabilny. Generalnie do licznika ma wej 90% depozytw uznanych za niestabilne oraz 80% depozytw mniej stabilnych. Jak wida kade biurokratyczne rozstrzygnicie bdzie miao wady. Terminem wejcia w ycie NSFR mia by rok 2018. Komitet Bazylejski dokonuje rwnie rewizji tego wskanika. Jest oczywiste, e ten sam rozmiar wskanikw nie pasuje do wszystkich rodzajw biznesu bankowego. Synny sta si przypadek Danii, w ktrej przepisy dotyczce ulg na inwestycje budowlane pokazuje, e rekomendowana zasada pokrywania kredytem tylko 80% wartoci inwestycji nie ma tu takiego uzasadnienia, jak w innych krajach poniewa ulgi podatkowe bardzo istotnie zmniejszaj ryzyko takich kredytw. Kolejnym wymogiem naoonym na sektor bankowy jest ustalenie maksymalnej relacji midzy kapitaem a aktywami - leverage ratio, ktre ma nie przekracza wartoci 33,3% (kapita co najmniej 3% wartoci aktyww). Ta regulacja zaplanowana bya na rok 2018. Denie do podwyszenia bezpieczestwa obrotu instrumentami pochodnymi skonio regulatorw rwnie do wprowadzenia wymogu rozliczania instrumentw pochodnych poprzez instytucj okrelana jako Central Counterparty CCP. Ich celem jest monitorowanie i rozliczanie instrumentw pochodnych implikujce przesunicie znaczcych obrotw do tych instytucji. Skutkiem tego rozwizania jest konieczno sfinansowani CCP oraz pokrywanie kosztw tych instytucji. Jej bezpieczestwo zasadza si na utrzymywaniu depozytw zabezpieczajcych co dodatkowo obcia kosztami alternatywnymi banki. CCP moe oznacza rwnie nadmiern koncentracj ryzyka upadoci, chocia regulatorzy tym ekspozycjom chc zadekretowa nisk wag ryzyka. Kolejnym kosztem, ktry przenoszony jest na banki to koszt ubezpieczenia depozytw. Podniesienie ustawowe limitu gwarancji depozytw w UE do 100 tys. euro implikuje konieczno podniesienia skadek. W przypadku Polski moe oznacza to kwot okoo 1,4 mld zotych. Poza kosztami bankw wdroenie Bazylei III powoduje wielki wzrost kosztw w administracji nadzorczej. Tylko w USA szacuje si, e koszty zwizane z wdroeniem DoddFrank Act dla 11 agencji nadzorujcych w USA przekrocz kwot 1,2 mld USD w cigu ostatnich 3 lat (11). W przypadku EBC konieczne bdzie podwojenie iloci pracownikw i zatrudnienie dodatkowo 2000 osb w nadzorze pomijajc koszty wielkiej inwestycji w nowa kwater EBC. (14) Przeprowadzone badania niezbicie dowodz, e skala wpywu regulacji nie jest do zignorowania. Kompleksowo regulacji powoduje rwnie, e pojawia si silna tendencja do opnienia wielu elementw Bazylei III o co najmniej 1 rok. Skutkiem ogranicze nakadanych na banki jest rwnie rosnca fala zwolnie w sektorze bankowym szacowane na ponad 0,5 mln pracownikw, tylko Nowy York straci 28100 miejsc pracy, Trzeba zauway, e rne szacunki przynosz zrnicowane wyniki, ktre jednak wskazuj spjnie na negatywne efekty regulacji na rozwj gospodarczy. Tablica 7 zawiera wyniki analizy dotyczce wpywu Bazylei III przede wszystkim na spready i tempo wzrostu PKB

Tablica 7. Wpyw regulacji w sektorze bankowym na wybrane zmienne makroekonomiczne Modele wg pochodzenia Wpyw CAD 1% na spread Wpyw CAD 1% na PKB LCR NSFR Koszt kapitau rdo: (3,4) MAG 15 bps/rok OECD 14,4 bps/rok -4bps/rok IIF Model 11/15 40-93 bps IIF Model 12/19 25-46bps BCBS BIS 8 bps IMF 8-26 bps

-4bps/rok

-140

-10-40 bps

-8 bps

-8 bps 1-11 bps 10-16 bps 13-40 bps

Problem polega te na tym, e wymg regulacyjny jest odrbn kwesti a wymagania regulatorw i posiadanie buforu kapitaowego ponad wymg regulacyjny prowadzi do zwikszenia rzeczywistego wskanika kapitau do aktyww waonych ryzykiem. Czynnikiem, ktry moe redukowa negatywny wpyw Bazylei III na mare i wzrost gospodarczy moe by polityka redukcji stp % przez banki centralne. Szacuje si, e skala redukcji musiaaby wynosi od 30-80 bps, na co nie ma miejsca w rodowisku tak niskich stp procentowych. Trzeba jednak przyzna, e modelowe uproszczenia pomijaj pewne aspekty reakcji bankw na dowiadczane przez banki koszty wprowadzania nowych regulacji. Odpowiedzi banku na rosnce koszty regulacyjne moe by redukcja innych kosztw oglnego zarzdzania redukcje nakadw na analizy makroekonomiczne, obnienie serwisu informacyjnego dla klientw, wydatkw reklamowych, sponsoringowych itp. Wstpne analizy wskazuj, e banki s w stanie zredukowa koszty od 5-10%. S jednak i opinie, e banki bd musiay zredukowa koszty operacyjne od 20-45%, a swoje bilanse skrci o nawet 50%. (12) Inn reakcj moe by przebudowa - z punktu widzenia ryzyka portfela nalenoci i przesunicie finansowania w kierunku instytucji publicznych, finansowych o wysokich ratingach i firm o ratingach inwestycyjnych. Ubocznym efektem jest dalsze ograniczenie finansowania przedsibiorstw o ratingach B+ do B-, ktrych to firm jest wiele w Polsce. Kolejn reakcj moe by modelowanie ryzyka w taki techniczny sposb, aby jego wycena redukowaa zapotrzebowanie na kapita. Czynnik administracyjny moe mie wpyw zarzdczy na zmian struktury portfela w sposb oportunistyczny wyznaczony przez regulatora a nie przez rynek. Bezporednim skutkiem moe sta si racjonowanie kredytu w celu delewarowania dziaalnoci. Jeeli te dziaania nie wystarcz koszty regulacji zostan przeniesione na deponentw i akcjonariuszy poprzez obnienie oprocentowania depozytw lub zmniejszenie zwrotu z inwestycji w akcje bankw. Trzeba te wskaza na badania, ktre szczeglnie dla okresw zaniepokojenia konsumentw anxious time wykazuj, e obawa o ryzyko kredytowe jest znacznie silniejszym czynnikiem ograniczajcym poda kredytu ni wielko kapitau lub pynno banku (10).
9

Ale zbieganie si dwch czynnikw zaniepokojenia konsumentw z koniunktur i nakadajce si w tym samym restrykcyjne regulacje pogbiaj reakcje zwizane z ograniczeniem kreacji kredytu. Wykres 1 pokazuje, jak faktycznie zmienia si poziom kredytowania podmiotw niefinansowych w ostatnich latach w wybranych krajach. Wyranie wida, e nastpio wyrane ograniczenie dopywu kredytw do gospodarek w kadym z przypadkw.

Wykres 1. Poziom kredytowania w wybranych krajach europejskich

KREDYT (MLN EUR)


Germany 3000000 2500000 2000000 1500000 150000 1000000 500000 0 2005Q1 2006Q3 2008Q1 1997Q3 1998Q2 1999Q1 1999Q4 2000Q3 2001Q2 2002Q1 2002Q4 2003Q3 2004Q2 2005Q4 2007Q2 2008Q4 2009Q3 2010Q2 2011Q1 2011Q4 2012Q3 100000 50000 0 Italy Spain Portugal Greece 350000 300000 250000 200000

rdo: Opracowanie wasne.

Czynniki regulacyjne w sektorze bankowym oraz konieczno zmniejszenia lewarowania kapitaw oraz ryzyka prowadziy to do gromadzenia przez banki nadmiernej pynnoci (liquidity hoarding) i ograniczenia kredytowania. W Europie udzia bankw w finansowaniu podmiotw gospodarczych przekracza 75%, podczas gdy w USA tylko 25%. A wic skutki regulacji dla gospodarki USA s daleko mniejsze. Polska w tym przypadku jest znacznie bardziej naraona.

Najwikszym problemem bankw jest niepewno regulacyjna. Wiele zapisw ma charakter pozwalajcy na derogacje lub elastyczne interpretacje. Pojawia si silna tendencja do przywracania wikszego rozsdku planowanym przepisom. Proces ten powoduje, e wiele rozwiza podlega ponownej weryfikacji. Rozwizania zmierzaj w dwch kierunkach pierwszy kierunek to opnianie terminw wdroenia i drugi agodzenie restrykcyjnoci zapisw. Nie jest jasne jednak, jakie bd ostateczne regulacje, ktre podlegaj cigej ewolucji, a ostatecznie powoduj wzrost ryzyka strategicznego bankw. Dopiero 27.02.2013 roku po 9 miesicach Komisja Europejska osigna wstpne porozumienie z Parlamentem Europejskim na temat wdroenia legislacji Bazylei III w UE w postaci CRD 4/CRR.
4. Konkluzje 1) Bez wzgldu na rodzaj bada jasno wynika, e koszty nowych regulacji obciaj nie

tylko bezporednio banki ale i cae spoeczestwo poprzez spowolnienie tempa wzrostu, spadek finansowania oraz wzrost bezrobocia.
2) Reakcje zarzdcze bankw oraz polityka bankw centralnych mog czciowo

neutralizowa podwyszone koszt regulacji.


3) Skutkiem regulacji bdzie te relatywny spadek zwrotu na kapitale i trudnoci bankw

z ulokowaniem nowych emisji akcji bankw na rynku. Ten stan rzeczy musi powodowa spowolnienie poday kredytw.
4) Popyt na kredyt bdzie rwnie pod presj rosncych na skutek kosztw mar

bankowych. Bibliografia
1. Hanke S. H., Fed Toys with Ratcheting Up the Credit Crunch, Nov. 30 2012 2. Slovik P., Cournede B., Macroeconomic Impact of Basel III, OECD Economics Department Working
Papers, No 844 OECD Publishing 14.Feb.2011

3. Santos A., O., Douglas Elliott, Estimating the Cost of Financial Regulation, IMF Staff Discussion Note,
IMF. Sept. 11, 2012 SDN12/11

4. Elliot D. J., Quantifying the Effects of Lending Increased Capital Requirements, Brookings Institution,
Washington, 2009

5. Basel Committee on Banking Supervision BCBS, An Assessment of the Long-Term Economic Impact of
Stronger Capital and Liquidity Requirements, BIS 2010

6. Macroeconomic Assessment Group MAG, Assessing the Macro-Economic Impact of the Transition to
Stronger Capital and Liquidity Requirements, BIS, 2010

7. Kopp E., Ragacs C., Schmitz S., The Economic Impact of Measures Aimed at Strengthening Bank
Resilience Estimates for Austria, Financial Stability Report, 20, Oe.N.B, ss. 86-114, Vienna, 2010

8. Schanz J., Aikman D., Collazos P., Farag M., Gregory D., Kapadia S., The Long-Term Economic
Impact, of Higher Capital Levels, BIS Papers, 60, pp. 73-81, Basel, 2011

11

9. Ramon S. De, Iscenko Z., Osborne M., Straughna M., Andrews P., Measuring the Impact of Potential
Policy on the Macroeconomy: Practical Application to Basel III and other Responses to the Financial Crisis, Occasional Paper Series no. 42 London, 2012

10. Delis M., D., Kouretas G. P., Tsoumas Ch., Anxious period and bank lending, University of Pireus,
8.11. 2012

11. Wehinger G., The Financial Industry in the New Regulatory Landscape, OECD Journal Financial
Market Trend, vol 11. Issue 2, OECD 2012

12. Insight B., How Europes Banks Can Return to Health, free report: Top 10 Stocks 2013 13. Basel eyes set periods for banks models 19. DBnetwork, Feb. 19, 2013 14. EBC told to double its manpower, DBnetwork, Feb. 5, 2013 15. Osborne threatens to break up banks, DBnetwork, Feb. 4, 2013 16. Germany rejects whole-banking ringfancing. DBnetwork, Jan. 31. 2013 17. US regulators warn major banks to change assumptions over living wills DBnetwork, Jan. 28 2013 18. Banks win more flexible Basel rules, DBnetwork, Jan. 7. 2013 19. Angelini P., Clerc L., Curdia C., Gambacorta L., Gerali A., Locarno A., Motto R., Roeger W., Heuvel S.
van den, Vlcek J., Basel III; Long-term impact on economic performance and fluctuations, BIS Working Papers, nr 338, BIS, Basel Feb. 2011

You might also like