1.

Wstp 2
2 . Sposb i kryteria wyboru nonika energii i zakresu modernizacji 3
2.1. Uwarunkowanialokalizacyjne-dostpnononikwenergii 4
2.2. Poziomwymaganegokomfortu,zakresiatwoobsugi 5
2.3. Koszty 6
2.4. Waloryekologiczne 14
3. Dostosowanie instalacji centralnego ogrzewania do wsppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa 16
3.1. Systemyindywidualnegorozliczania 16
3.2. Instalacjaomaejpojemnociwaciwadlardeoduejdynamice 17
3.3. Instalacjaoduejpojemnocidostosowanadokotwnapaliwastae 17
3.4. Instalacjaniskotemperaturowa 17
3.5. Wyposaenieinstalacjirury,grzejniki,pompy,armaturaregulacyjna
izabezpieczajca,systemyodpowietrzenia. 18
4. Instalacje kominowe 24
5. Instalacje ciepej wody 29
5.1. Zuyciewodyciepejijejtemperatura 29
5.2. Oszczdzaniewody 29
5.3. ZabezpieczenieinstalacjiciepejwodyprzedrozwojembakteriiLegionella 32
6. Przegld dostpnych rozwiza technologicznych rde ciepa ze wzgldu na nonik energii 34
6.1. Ogrzewaniezsiecimiejskiejwzycieplne 34
6.2. Kotownieopalanewglem 37
6.3. Kotowniaopalanabiomas 40
6.4. Kotowniagazowa,olejowainagazpynny 43
6.5. Pompyciepa 48
6.6. Ogrzewanieelektryczne 51
6.7. Ciepozkolektorasonecznego 54
6.8. Systemyogrzewaniahybrydowego 55
7. Formalnoci zwizane z modernizacj rda. 57
8. rda finansowania modernizacji 60
8.1. Dotacje,czylipienidzezadarmo 60
8.2. Poyczkiikredytypreferencyjne(monatanio) 60
8.3. Kredytyipoyczkikomercyjne(itaksiopaca) 60
8.4. Leasing 62
8.5. Finansowanieprzeztrzecistron(TPF) 63
8.6. ProjektyDSM(Demand Side Management) 64
9. Gdzie szuka rady i pomocy 65
10. Podsumowanie 68
SPIS TRECI
OO

WSTP
Niniejsza broszura przeznaczona jest dla wa-
cicieli i zarzdcw budynkw mieszkalnych, ktrzy
podejmuj si modernizacji systemw zaopatrzenia
w ciepo swoich budynkw. System zaopatrzenia
w ciepo to nie tylko rdo ciepa, w jego skad
wchodzirwnieinstalacjagrzewcza,instalacjaprzy-
gotowaniaciepejwody,systemwentylacjirdacie-
pa oraz system odprowadzenia spalin. Prawidowa
modernizacja powinna obejmowa wszystkie ele-
mentysystemu
Modernizacjasystemuzasilaniastanowizamkni-
cieprocesutermomodernizacjibudynku.Budynekpo
modernizacji charakteryzuje si na og mniejszym
zapotrzebowaniem na ciepo, zatem zmodernizo-
wane rdo ciepa powinno by dostosowane do
nowychpotrzeb.
Wybrrodzajuiwielkocirdaciepajestde-
cyzja zoon, przy podejmowaniu ktrej powinno
siwzipoduwagnastpujceczynniki:
n aktualny stan techniczny rda ciepa i instalacji
wewntrznych,
n obecneiprzyszezapotrzebowanienaciepo,
n obecneioczekiwanekosztyzaopatrzeniawciepo,
n oczekiwanypoziomkomfortucieplnego,
n atwoobsugiiniezawodno,
n kosztinwestycyjnyorazmoliwocifinansowe,
n wpywrdaciepanastanrodowiska,
n dostpnoipewnozasilaniawwybranynonik
energii.
Niestety, nie istnieje idealne rozwizanie - ka-
dy wybr bdzie kompromisem pomidzy ocze-
kiwaniami a ograniczeniami technicznymi oraz mo-
liwociamifinansowymi.
Wprawdzie moemy napotka materiay do-
starczane przez dystrybutorw rnych technologii,
ktrezapewniaj,eichofertajestoptymalnatyl-
koilemoebyoptymalnychrozwizategosamego
problemu?
ZmoderniZowany system
zaSIlanIa W CIEPo PoWInIEn
zaPEWnIa oSIGnICIE
oCzEkIWanEGo PozIomu
bEzPIECzESTWa, komFoRTu
I nIEzaWoDnoCI DzIaanIa
PRzy RaCjonalnyCh
koSzTaCh InWESTyCyjnyCh
I EkSPloaTaCyjnyCh
broszura ma na celu pomc inwesto-
rom w moliwie najlepszym zaplanowaniu
modernizacji systemu zaopatrzenia w cie-
po budynku
OO
SPoSb I kRyTERIa WyboRu nonIka EnERGII
I zakRESu moDERnIzaCjI
O
Jak wspomniano we wstpie, wybr technologii
produkcjiciepajestzagadnieniemzoonym,wartowic
dokonagowsposbwiadomyiuporzdkowany,naj-
lepiejwedugponiszegoschematupostpowania.

==
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
2.1. uwarunkowanialokalizacyjne
- doStpno nonikw energii
Bogactwo rozwiza technologicznych ofe-
rowanychnanaszymrynkumoesprawiawraenie,
e stoimy przed problemem nadmiaru moliwoci
nic bardziej zwodniczego. Owszem moemy wy-
biera,leczwybrograniczanamprzedewszystkimlo-
kalizacja,czylidostpneuzbrojenieterenuwtzw.me-
diaenergetyczneorazograniczeniawynikajcezprawa
lokalnego,wtym:lokalnegoplanuzagospodarowania
oraz zaoe i planu zaopatrzenia w ciepo, energi
elektrycznigazziemny.Kadagminamaobowizek
opracowaniatakiegoplanu,jednakPrawoEnergetycz-
nenieprecyzujeterminujegoopracowania.
wizyta w urzdzie gminy
W pierwszym rzdzie naley uda si do urzdu
gminy w celu uzyskania informacji, czy plan istnieje, je-
elitak,tojakiesjegoustaleniaodnoniepreferowanych
na terenie naszej lokalizacji nonikw ciepa. Plan za-
opatrzeniawciepojestprawemlokalnymipowinnimy
sistosowadojegoustale,wprzeciwnymprzypadku
niemoemyliczynajakkolwiekpomoczerodkwpu-
blicznychprzyrealizacjinaszejinwestycjimodernizacyjnej,
a w skrajnych przypadkach nie uzyskamy wymaganych
pozwole.
Plan zaopatrzenia w ciepo definiuje obszary, kt-
re powinny by zasilane z scentralizowanych systemw
ciepowniczych. Jeeli nasz obiekt znajduje si na ta-
kim obszarze, to wybr innego rda ni system cie-
powniczypowinienbyuzasadnionykonkurencyjnoci
ekonomiczn i ekologiczn alternatywnego rozwizania.
W wikszoci przypadkw uzasadnienie takiej tezy jest
trudne,anawetniemoliwe.
Jeeli obiekt jest aktualnie zasilany z sieci cie-
powniczej, a chcemy ten stan zmieni, to nie
moemy liczy na adn pomoc ze rodkw pu-
blicznych, chyba e system ciepowniczy prze-
znaczonyjestdolikwidacji
zakad ciepowniczy, gazowniczy
lub energetyczny
Przyplanowaniuprzyczenianaszegordacie-
padosystemusieciowego,czylisieciciepowniczej,
gazowejlubelektrycznej(zasilaniepompciepa),mu-
simywystpidowaciwegozakaduciepowniczego,
gazowniczego lub energetycznego o okrelenie wa-
runkwtechnicznychprzyczenia.Dopieropisemna
odpowied zakadu okreli nam, czy jest to mo-
liwe, za podane warunki pozwol na oszacowanie
kosztw takiego przyczenia. Teoretycznie zakad
nie moe nam odmwi przyczenia do sieci, jed-
nak moe narzuci nam niekorzystne warunki tech-
niczne,czyniccaeprzedsiwzicienieefektywnym.
Z drugiej strony, jeeli stanowimy dla zakadu po-
tencjalnieatrakcyjnegoklienta,maonmoliwociza-
oferowanianambardzokorzystnychwarunkwprzy-
czenia,czniezesfinansowaniemczcilubcaoci
modernizacjirdaciepa.
rozwizania indywidualne
Wprzypadkuwyborurozwizaindywidualnych,
takich jak koty na paliwa stae, pynne, pompy ciepa
czykolektorysoneczne,wanejestzapewnieniesta-
ychipewnychdostawpaliwaorazodpowiedniejprze-
strzeninazamontowaniewybranychurzdze.
Najmodniejszym i preferowanym obecnie pa-
liwemdlaprodukcjiciepajestbiomasa.
HH
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
Wprzypadkutegopaliwanajistotniejszymproble-
membdziezapewnieniepewnegordapozyskania
biomasyoodpowiedniejjakociorazjejmagazynowa-
nie. Monopolist na rynku drewna kawakowego s
Lasy Pastwowe. Kupienie drewna opaowego bez-
poredniowlenictwieniejestwcaleatwe,zewzgl-
dunakonkurencjduoatrakcyjniejszychklientwhur-
towych.Obserwujesisystematycznywzrostcenryn-
kowychdrewnaopaowegozewzgldunawzrastajcy
popyt na to paliwo ze strony energetyki zawodowej.
Brykietyipelletyzbiomasysatwiejszedopozyskania,
jednakichcenajestdzisiajdowysoka.Drugiproblem
to przechowywanie drewno wymaga kilkukrotnie
wikszej powierzchni magazynowej ni wgiel. Warto
zaopatrzy si w drewno z rocznym wyprzedzeniem
sezonowaniewdobrychwarunkachpozwolimuwy-
schn, przez co podniesie si jego warto opaowa.
Przechowywa mona jedynie drewno kawakowe,
brykietylubpelletydrewnorozdrobnione,wirylub
trociny,jeeliniessuche,ulegngniciuiichwasnoci
energetycznepogorszsi.
Wykorzystaniesomydoprodukcjiciepadoza-
silania indywidualnych budynkw mieszkalnych jest
ograniczone w zasadzie do terenw wiejskich ze
wzgldu na kopotliwo transportu i magazynowa-
nia. Soma jest najbardziej ekonomicznym paliwem
dlagospodarstwrolnychitamprzedewszystkimpo-
winnabywykorzystywana.
W przypadku wikszych odbiorcw ciepa so-
m wykorzystuje si w kotowniach i ciepowniach
komunalnych dla zasilania scentralizowanych sys-
temw ciepowniczych. Dla zasilania w ciepo bu-
dynkw wielorodzinnych kotownie opalane som
niepowinnybywzasadzierozpatrywane.
Planujc zastosowanie pompy ciepa, musimy
dysponowa tzw. dolnym rdem ciepa, naj-
czciej jest to wymiennik gruntowy. Decydujc
si na najtasze rozwizanie, czyli wymiennik po-
ziomy,musimydysponowadupowierzchnite-
renu, pod powierzchni ktrego moemy zakopa
rury.Jesttorozwizaniewyczniedladomwjed-
norodzinnych, gdy na 1 kW mocy cieplnej po-
trzebujemyokoo20do30m
2
terenu.Moliwejest
wykorzystanie wd gruntowych lub zastosowanie
wymiennikwpionowych-storozwizaniaduo
kosztowniejsze i wymagaj wykonania wstpnych
projektwgeologicznych.
Planujc zastosowanie kolektorw sonecznych,
powinnimy dysponowa woln, dobrze zoriento-
wan powierzchni na ich zamontowanie. Przy wy-
borze lokalizacji powinnimy zapewni atwy dostp
do powierzchni absorberw w celu okresowego
czyszczeniaichpowierzchni.
najmnIEj koPoTlIWym
RozWIzanIEm jEST moDERnIzaCja
RDa PRzy PozoSTaWIEnIu
DoTyChCzaSoWEGo nonIka
EnERGII WTEDy zakRES
konIECznyCh PRaC I WymaGanyCh
FoRmalnoCI, a Co za Tym IDzIE
koSzTy bD najmnIEjSzE
2.2. poziom wymaganego komfortu,
zakreS i atwo obSugi
Dotrzymaniekomfortucieplnegowbudynkujest
moliwe w kadym rozwizaniu technologicznym,
jednakjegopoziomzaleyodwyposaeniawukady
automatycznej regulacji wyszy poziom komfortu
towyszekosztyinwestycyjne.
GG
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
Im WySzy PozIom
zaaWanSoWanIa TEChnICznEGo
ukaDW auTomaTyCznEj
REGulaCjI, Tym WySza
SPRaWno zaoPaTRzEnIa
W CIEPo I nISzE zuyCIE
nonIkW EnERGII
Czynnikiem,ktrynaleywzipoduwag,jest
konieczny zakres obsugi wybranego rda ciepa.
W przypadku domw indywidualnych obsug r-
da ciepa wykonujemy samodzielnie rda wy-
magajce obsugi s zazwyczaj tasze przy zakupie,
zuywaj rwnie tasze paliwo stae. Powanym
mankamentem jest jednak konieczno staego nad-
zoru, co moe utrudni lub uniemoliwi zimowy
wyjazd na wakacje. Na ten czas musimy zapewni
kogo do obsugi i nadzoru naszego systemu za-
opatrzeniawciepo.
Wprzypadkudomwwielorodzinnych,przyza-
stosowaniu rda wymagajcego obsugi musimy li-
czysizkoniecznocizatrudnieniapalaczylubzle-
ci obsug zewntrznej firmie, co powoduje do-
datkowekoszty
2.3. koszty
2.3.1. eksploatacja
Jednym z podstawowych kryteriw wyboru
technologii modernizacji rda ciepa jest przyszy
koszteksploatacji.Wmateriaachpromocyjnychfirm
zajmujcych si dystrybucj poszczeglnych tech-
nologii wytwarzania ciepa oraz opracowaniach nie-
ktrych firm konsultingowych publikowane s po-
rwnaniajednostkowychkosztwprodukcjiciepadla
oferowanej technologii i technologii alternatywnych.
Prawidowoci porwna jest to, e promowana
technologia charakteryzuje si najniszymi kosztami
wytwarzania ciepa spord rozpatrywanych w ana-
lizie. Jest to moliwe, gdy do obliczenia kosztw
produkcjiwpromowanejtechnologiibranesskraj-
niekorzystne,zadlarozwizaalternatywnychnie-
korzystne warunki i wskaniki charakteryzujce pro-
ces.Podstawowymmankamentemtakichporwna
jest uwzgldnianie jedynie kosztw nonika energii,
a pomijanie pozostaych kosztw zwizanych z eks-
ploatacjorazkosztwkapitaowych.Kosztynonika
energii stanowi gwny skadnik kosztw na po-
ziomie40do90%kosztwcakowitych,zatempo-
minicie pozostaych kosztw prowadzi na og do
bdnychwnioskw.
koSzT zaoPaTRzEnIa W CIEPo
jEST IloCzynEm jEDnoSTkoWyCh
koSzTW CIEPa (CEna) oRaz
zuyCIa. jEElI zaPoTRzEboWanIE
na CIEPo buDynku jEST nISkIE,
molIWE jEST zaSToSoWanIE
DRoGIEGo nonIka EnERGII PRzy
zaChoWanIu RaCjonalnyCh
CakoWITyCh koSzTW CIEPa
Bardzowanymczynnikiemwpywajcymnabez-
porednie koszty zaopatrzenia w ciepo jest waciwy
dobr mocy zainstalowanych urzdze wytwrczych
(kotw) lub mocy zamwionej w przedsibiorstwie
ciepowniczym czy zakadzie gazowniczym. Przewy-
miarowanieurzdzeprowadzizreguydospadkuich
sprawnoci eksploatacyjnej, a zatem zwikszenia zu-
yciapaliwa,copowodujewikszekoszty.Wyjtkiem
77
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
stutajniektrekotykondensacyjne,charakteryzujce
siwyszsprawnociprzypracyzczciowymob-
cieniem.Zbytduamoczamwionawstosunkudo
potrzebprowadzidozawyonychrachunkwzacie-
polubgaz.Zkoleizainstalowaniezbytmaychkotw
moe doprowadzi do niedogrzewania w okresach
wystpowaniaminimalnejtemperatury,zazamwie-
niezamaejmocy,wprzypadkujejprzekroczenia,na-
raaodbiorcciepalubgazunazapaceniekarzanie-
legalny pobr, ktre s dotkliwe i w przypadku po-
wtarzaniasidajprawodostawcydojednostronnej,
niekorzystnejzmianywarunkwumowy.
moC zaInSTaloWan koTW
lub WaRTo moCy zamWIonEj
nalEy DobIERa na PoDSTaWIE
akTualnEGo zaPoTRzEboWanIa
na CIEPo buDynku,
najlEPIEj W oPaRCIu o auDyT
EnERGETyCzny
W przypadku, gdy nie dysponujemy audytem
energetycznym mona w sposb przybliony okre-
li, czy aktualna moc zainstalowana lub zamwiona
odpowiada naszym potrzebom, wyznaczajc tzw.
wskanikproduktywnoci.
Wskanik produktywnoci-jesttoilowy-
produkowanego ciepa wyraona w GJ przy-
padajcana1MWnominalnejwydajnociurz-
dze zainstalowanych. Interpretacja wartoci
wskanika dla typowych instalacji grzewczych
i ciepej wody jest nastpujca. Warto wska-
nika powinna mieci si w granicach 7000
do 8000 GJ/MW. Warto mniejsza wiadczy
oprzewymiarowaniurda,zawikszaojego
zbytmaejwydajnoci.
Sprawno eksploatacyjna - stosunek ilo-
ci pozyskanego ciepa uytecznego do energii
chemicznej paliwa zuytego w okresie sezonu
grzewczego.
Jestonanaogniszaokilkadokilkunastupro-
cent od sprawnoci nominalnej, podawanej przez
producentw urzdze. Sprawno nominalna po-
dawanajestdlapracykotawustalonychwarunkach
przystaejnominalnejwydajnoci.Wpraktycznejeks-
ploatacjikotypracujzazwyczajzwydajnocimniej-
sz od nominalnej lub z przerwami, co powoduje
dodatkowe straty ciepa. Gwnym powodem ob-
nienia sprawnoci kota jest tzw. strata postojowa
wystpujcapodczasprzerwwpracykota,gdyroz-
grzany kocio oddaje ciepo do otoczenia, za in-
stalacja odbiorcza jest odcita. Sprawno kotw
pracujcych przy obcieniu czciowym jest nisza
odsprawnocinominalnej,wyjtekstanowijedynie
kotykondensacyjne.
OO
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
2.3.2 wyznaczaniekosztw
jednoStkowych ciepa
budynkiwielorodzinne
Koszty zaopatrzenia w ciepo to nie tylko zakup
paliwaczygotowegociepa,alerwnieszeregskad-
nikwzwizanychzobsug,remontamiczyspatin-
westycji.Kosztyzaopatrzeniawciepopowinnyobej-
mowanastpujceskadniki:
Skadniki zmienne, zalene
od zuycia ciepa
n Skadniki zmienne zakupu i przesyu pa-
liwa lub ciepa
n Energia elektryczna
n Inne media
n opaty i kary ekologiczne
Skadniki Stae, zalene od wielkoci
rda i nakadw inweStycyjnych
n Skadniki stae zakupu i przesyu paliwa lub
ciepa
n amortyzacja
n koszty finansowe
n Wynagrodzenia
n Remonty i konserwacja
n koszty oglne
Cz skadnikw kosztw czasami jest nie-
widoczna. Tak dzieje si w przypadku zakupu kom-
pleksowej usugi zaopatrzenia w ciepo z miejskiego
systemu ciepowniczego, kiedy w taryf wliczone s
rwnie koszty eksploatacji i konserwacji wza lub
wprzypadkupowierzeniaeksploatacjikotownifirmie
zewntrznej, jednak w kadym przypadku koszty te
muszbypokryteprzezkocowegoodbiorc.
Prawidowoci jest, e drosze systemy za-
opatrzeniawciepo,czylicharakteryzujcesiwyso-
kiminakadamiinwestycyjnymi,zuywajmniejpaliwa
i wymagaj niszych kosztw obsugi bezporedniej.
Odbywasitojednakprzywyszejamortyzacjioraz
wyszychkosztachfinansowych,zatemniejestoczy-
wiste,esystemoniskichkosztacheksploatacjibez-
poredniejjest,wokresieamortyzacjiurzdze,naj-
korzystniejszypodwzgldemekonomicznym.
jak wyliczy poSzczeglne
Skadniki koSztw
1. koszt paliw staych i pynnych okrela si
jako iloczyn planowanego zuycia paliwa oraz
cenyzakupupaliwawrazztransportem.Zkolei
ilopaliwanaleywyliczynapodstawiespraw-
noci eksploatacyjnej rda, wartoci opaowej
paliwa oraz prognozowanego w audycie ener-
getycznym zuycia ciepa. Dla biomasy do-
datkowym kosztem moe by magazynowanie
potrzebnego paliwa poza terenem kotowni,
gdywasnapowierzchniamoeokazasinie-
wystarczajca.
2 koszt gazuokrelasiwedugTaryfydlapa-
liw gazowych nr 2 zatwierdzanej przez Pre-
zesaUrzduRegulacjiEnergetykidlawszystkich
spekgazowniczychnatereniekraju.Wtaryfie
OO
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
tejokrelonesmidzyinnymicenyzapaliwaga-
zowe, stawki za usugi przesyowe, opaty abo-
namentowe,opatyprzyczenioweitd.Opataza
gazskadasizczcistaej,uzalenionejodmocy
zamwionej i zmiennej proporcjonalnej do iloci
zuywanego gazu. Udzia opaty staej dla mocy
zamwionejponiej10m
3
/godz.(okoo85kW,
taryfyW1W4)jestznikomy,pacimywtedyje-
dynie miesiczne opaty abonamentowe oraz za
zuyty gaz. Przy wikszej mocy zamwionej (ta-
ryfy W5 W7) udzia opaty staej jest wikszy
ipacimyprzezcayrokzaprzesykadegometra
szeciennegogazu,zatembardzoistotnejestdo-
kadneokrelenienaszychpotrzeb.
3 koszt zakupu ciepa z sieci wynika z in-
dywidualnychtaryfopracowanychprzezfirmycie-
pownicze i zatwierdzanych przez prezesa URE.
ZgodniezustawPrawo Energetycznetaryfadlacie-
papobieranegozsieciciepowniczychzbudowana
jest z czterech wyodrbnionych skadnikw obej-
mujcych opaty za wyprodukowanie i za prze-
sanie ciepa. Kady z tych skadnikw podzielony
jest na cz sta opaty wynikajc z mocy za-
mwionej przez odbiorc oraz na cz zmien-
n wynikajc z faktycznego zuycia ciepa. Staw-
kiposzczeglnychskadnikwzakupuciepazsie-
ci s zrnicowane w zalenoci od parametrw
dostarczanego ciepa, miejsca pomiaru, wasnoci
wzaciepowniczegoizakresuusugdodatkowych
oferowanychprzezfirmciepownicz.
4 koszt energii elektrycznej - energia elek-
trycznazuywanajestdonapduurzdzepo-
mocniczych kotowni lub wza (pompy, wen-
tylatory, owietlenie itp.). Koszt tej energii ob-
liczany jest zazwyczaj na podstawie wskanika
zuycia energii elektrycznej na jednostk wy-
produkowanegociepaorazredniejcenyener-
gii, wedug danych historycznych z eksploatacji
dotychczasowego rda ciepa. Dla pomp cie-
pa koszt energii elektrycznej naley wyliczy
na podstawie taryfy waciwego zakadu ener-
getycznego, uwzgldniajc moc zamwion
dla potrzeb zasilania pomp ciepa oraz pro-
gnozowanezuycieenergiielektrycznej.
5 koszt innych mediw: dominujcym me-
dium dodatkowym przy eksploatacji rda cie-
pa jest woda, jej koszt wylicza si na pod-
stawiewskanikazuyciawodynajednostkwy-
produkowanegociepaorazredniejcenywody,
wedug danych historycznych z eksploatacji do-
tychczasowegorda.
6 opaty i kary ekologiczne wysoko
opat za korzystanie ze rodowiska okrelana
jest na podstawie art. 291 ust 2 ustawy z dnia
27042001 roku Prawo ochrony rodowiska
(Dz.U. nr 62 poz. 627 z pn. zmianami) dla
podmiotw korzystajcych ze rodowiska w za-
kresie wymagajcym pozwolenia. Wysoko sta-
wekokrelanakadyrokMinisterrodowiskaob-
wieszczeniem w Monitorze Polskim. Wysoko
opat okrela sam uytkownik i wnosi j na ra-
chunekurzdumarszakowskiego.Niewnosisi
opat,jeeliichkwartalnawysokonieprzekracza
25%najniszegowynagrodzenianakoniecwrze-
nia roku poprzedniego. Opaty podwyszone
(kary) za korzystanie ze rodowiska ponosi si
w przypadku korzystania ze rodowiska bez po-
zwolenia(jeelijestonowymagane)lubgdyprze-
kroczysiwartociokrelonewpozwoleniu.Przy
eksploatacji rde na paliwo stae dodatkowym
kosztemztejgrupybdziewywziskadowanie
odpadwpaleniskowychstaych.
O O
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
7 amortyzacja. Kosztem zaopatrzenia w cie-
pojestrwnieamortyzacjardaciepa,czy-
li pienidze, jakie powinnimy systematycznie
odkada na odtworzenie rda ciepa w mo-
mencie,gdyulegnieonozuyciu.Nawetwprzy-
padku,gdywacicielniejestzobowizanydojej
naliczania, odpis na odtworzenie majtku po-
winien by uwzgldniony przy porwnywaniu
kosztw zaopatrzenia w ciepo. Dla rde cie-
paprzyjmujesizazwyczaj15letniokresamor-
tyzacji, za wysoko odpisu wylicza si wedug
formuy amortyzacji liniowej, czyli w kadym
roku doliczamy do kosztw eksploatacji 1/15
pocztkowejwartociinwestycji.
8 koszt finansowy. Jeeli inwestycja zostaa sfi-
nansowana ze rodkw zewntrznych, to ich
koszt naley wliczy do oglnych kosztw za-
opatrzeniawciepo.Wprzypadkukredytubd
to koszty obsugi (odsetki, koszt zabezpieczenia
itp.),wprzypadkuleasinguratyleasingoweitd.
9 Wynagrodzenia stanowi istotny skadnik
kosztwzaopatrzeniawciepo,wszczeglnoci
przyeksploatacjikotowninapaliwostae.Koszt
wynagrodze wraz z narzutami naley okreli
napodstawiedanychhistorycznychdotyczcych
stawek oraz planowanej liczby pracownikw
przeznaczonychdoobsugirda.
10 koszt remontw i konserwacjiNawetnaj-
nowoczeniejsze urzdzenia wymagaj od cza-
sudoczasukonserwacjiidrobnychnapraw.Przy
wyborzetechnologiipowinnimywzitenaspekt
poduwagiprzewidziezwizaneztymkoszty.
11. koszty oglne, obejmujce koszty podatkw, dzier-
awyorazadministracji,naleyprzyjmowanapodstawie
danychhistorycznychzdotychczasowejdziaalnoci.
DoPIERo Suma WSzySTkICh
WymIEnIonyCh WyEj SkaDnIkW
DajE obRaz CakoWITyCh
koSzTW zWIzanyCh
z zaoPaTRzEnIEm W CIEPo Dla
WybRanEj TEChnoloGII
Wkadymprzypadkunaleytakkalkulacjprze-
prowadzi indywidualnie, gdy poszczeglne skadniki
mog w sposb istotny rni si w zalenoci od lo-
kalizacjiikonfiguracjirda.Nawykresieobokjprzed-
stawionozakresyjednostkowychkosztwzaopatrzenia
wciepodlarnychnonikwenergiidlapoziomucen
z marca 2006 roku. Wynika z niego, e nie ma bez-
wzgldnie najtaszej technologii i kryterium kosztw
eksploatacjipowinnobystarannierozwaone.
PRECyzyjnE WyznaCzEnIE
jEDnoSTkoWyCh koSzTW
zaoPaTRzEnIa W CIEPo molIWE
jEST jEDynIE Dla konkRETnEGo
RDa, o zDEFInIoWanEj
konFIGuRaCjI, lokalIzaCjI,
lokalnyCh koSzTaCh nonIka
EnERGII PIERWoTnEj oRaz
PRaCy, SPoSobIE I RDaCh
finansowania itd.

O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
Najlepiej zleci to zadanie specjalicie, ktry
w sposb obiektywny bdzie potrafi obliczy przy-
sze koszty zaopatrzenia w ciepo dla rnych tech-
nologiiipomoewybrawariantoptymalny.
2.3.3. wyznaczaniekosztwjed-
noStkowych ciepa budynki
jednorodzinne
Wprzypadkudomwjednorodzinnychniemasen-
suprowadzitakdokadnychwylicze,pozatymtrudno
uwzgldniiwyceniwasnyczaspowiconyobsudze
systemu zaopatrzenia w ciepo, nie naliczamy rwnie
amortyzacji. Nie moemy jednak pomin kosztw
zwizanych z poniesionymi nakadami inwestycyjnymi
kosztw kapitaowych, przecie moglimy te pie-
nidzeulokowaiprzynosiybyonestaydochd.
Obiektywnym kryterium porwnania poszcze-
glnych technologii jest wskanik zdyskontowanych
kosztwprodukcji,ktryuwzgldniazarwnokosz-
ty eksploatacyjne jak rwnie koszt pienidza za-
angaowanego w inwestycj, niezalenie od rda
pochodzeniakapitau.
Wskanik zdyskontowanych kosztw produkcji
opisanyjestwzorem:
kzD = ( I
k
a + kE ) / PR [z/Gj]
gdzie:
i
k
-nakadyinwestycyjnenardociepa(zuwzgld-
nieniemrobttowarzyszcych)[z]
kE-rocznykosztbezporednieksploatacjirdacie-
paobejmujcykosztynonikaenergiilubpaliwawraz
z transportem oraz obowizkowe opaty zwizane
zeksploatacj(przegldy,konserwacjeitp.)
Pr-rocznaprodukcjaciepa,rwnazapotrzebowaniu
naciepobudynkubrutto(zuwzgldnieniemspraw-
nocisystemuzaopatrzeniawciepo[GJ/rok]
O O
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
a - czynnik dyskontujcy, uwzgldniajcy koszt ka-
pitau. Dla redniego oprocentowania lokat 5%
i 15-letniego czasu ycia naszego rda warto
czynnikadyskontujcegowynosiA=0,0963.
Na wykresie poniej przedstawiono przedziay
wartoci zdyskontowanych kosztw dla najbardziej po-
pularnychnonikwenergii.Rnicewynikajzrnych
kosztw inwestycyjnych oraz rnych sprawnoci eks-
ploatacyjnychposzczeglnychrozwizaszczegowych.

Jak wida z wykresu, koszt ciepa dla kotw opa-

lanychpaliwemstaymjestporwnywalny,niecowysze
kosztyjednostkoweprodukcjiciepacharakteryzujkoty
opalane gazem, ciepo z sieci oraz pompy ciepa. Zde-
cydowanie najwysze koszty jednostkowe ciepa cha-
rakteryzujkotyolejoweiogrzewanieelektryczne.
Udzia kosztw kapitaowych jest bardzo istotny
w kosztach cakowitych zaopatrzenia w ciepo, szcze-
glniedlatechnologiinowoczesnychoduychnakadach
inwestycyjnych.
2.3.4. kosztyinwestycyjne
Wysoko nakadw, jakie naley ponie na mo-
dernizacjrda,powinnabywyliczonaprzyuwzgld-
nieniu wszystkich przewidywanych do wykonania prac
i zakupw urzdze. Na wstpnym etapie planowania
inwestycjiwartoprzyjpostawkonserwatywniprze-
widzie pewn rezerw na wypadek wystpienia nie-
przewidzianychwydatkw.
Wskadkosztwinwestycyjnychmodernizacjir-
daciepawchodzm.in.:
n wykonanie dokumentacji obejmujcej audyt ener-
getyczny,projektytechniczne,ewentualneekspertyzy
idodatkoweopracowania,np.napotrzebypozyskania
zewntrznychrdefinansowania,
n zakup urzdze technologicznych (koty, wymienniki,
pompyitp.),
n zakupmateriawiwykonanieinstalacjitechnologicznej
(rurocigi,armatura,ukadysterowaniaitp.),
n modernizacjainstalacjikominowej,wentylacyjnej,
elektrycznej,sanitarnej,
n wykonaniekoniecznychrobtbudowlanych,
n modernizacjalubwykonanieprzyczyzewntrznych,
n uzgodnienia formalne, nadzory techniczne i odbiory
robt.
Podany zakres robt jest oglny i w szczeglnych
przypadkach (np. w maych instalacjach) wikszoci
kosztw nie bdziemy musieli ponie. Decydujc
si na zmian technologii, musimy liczy si z po-
ziomemkosztwtakimjakprzybudowiekompletnie
nowegordaciepa.Dokadnwysokonakadw
monaokrelidopieropowykonaniuprojektutech-
nicznego i kosztorysu. Dla celw planowania in-
westycji i podejmowania decyzji o wyborze tech-
nologii mona posuy si danymi orientacyjnymi,
ktre publikowane s w czasopismach fachowych
i stronach internetowych firm zwizanych z sek-
torem zaopatrzenia w ciepo. Obok przedstawiono
szacunkowekosztybudowykompletnychrdedla
rnychrdeozrnicowanejwielkoci.
O O
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
kosztybudowy
wzw ciepowniczych
koSzty budowy kotowni gazowych
(wedug www.mzg.com.pl)
Koszty budowy rde opalanych gazem pyn-
nym lub lekkim olejem opaowym bd wysze
o okoo 20% ze wzgldu na bardziej rozbudowan
instalacjepaliwoworazzbiornikidomagazynowania
paliwa.
koSzty budowy kotowni
opalanych biomaS
Podane koszty obejmuj jedynie samo rdo, do-
datkowo naley uwzgldni zewntrzny magazyn
biomasyorazsprztdoprzygotowaniaiewentualnie
zbioruoraztransportubiomasy.
kosztymodernizacji
kotowni wglowej
Gdy zmodernizowane rdo bdzie opalane w-
glem,kosztmodernizacjibdzieobejmowazazwyczajje-
dynie wymian urzdze i ewentualnie zmiany w uka-
dzietechnologicznymbezkoniecznociwymianywszyst-
kichinstalacjiorazduegozakresurobtbudowlanych.
Wymianakotawglowegonanowywdomujed-
norodzinnym bdzie kosztowaa okoo 4 do 10 tysicy
zotych-zczegosamkocio3,5do9tysicyzotych.
Wprzypadku,gdyzakresmodernizacjikotowniw-
glowejbdziezwizanyzcakowitprzebudowrda,
to jej koszty bd zblione do kosztw budowy nowej
kotowniopalanejbiomas.
koSzty budowy rda
zaSilanego pompami ciepa
Kosztybudowyrdazasilanegopompamicie-
pasbardzozrnicowane,wzalenociodwyboru
technologii samej pompy ciepa, jak rwnie od ro-
dzajurdaciepaniskotemperaturowego(tzw.dol-
nego rda). Dotychczas zrealizowane inwestycje
pokazuj,ejednostkowykosztcakowitymoewa-
hasiwgranicach5000do11 000z/kW.
= =
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
Sam koszt technologii wewntrznej, czyli bez
dolnego rda, to wydatek na poziomie 2500 do
4000 z/kW. Z porwnania tych dwch poziomw
kosztw wynika, e koszt dolnego rda stanowi
naogponad50%kosztwcakowitych.
Dla domku jednorodzinnego musimy liczy si
zwydatkiemrzdumin.3040tysicyzotych.
instalacjesolarne
Obejmujabsorberycieczowe,konstrukcjewspor-
cze, wymienniki i zasobniki ciepa, rurocigi, armatur,
pompyorazurzdzeniasterujce.Jesttowydatekrzdu
1500do3000zzakadymetrkwadratowyabsorbera.
Przy czym jednostkowe koszty instalacji wikszych (co
najmniej kilkadziesit metrw kwadratowych) zbli-
onesdodolnejgranicy,zakosztyinstalacjidladom-
kwjednorodzinnych(przecitnieok.5metrwkwa-
dratowych)oscylujwokgrnejgranicy.
2.4. walory ekologiczne
Ochronarodowiskanaturalnegonaszejpla-
nety jest chyba najwaniejszym zadaniem sto-
jcym przed wspczesn cywilizacj. Wszy-
scy jestemy wiadkami coraz czciej wy-
stpujcychanomaliiklimatycznychczykatastrof
ekologicznych spowodowanych w duej mierze
zjawiskiemocieplaniasiklimatuZiemiorazza-
nieczyszczeniaatmosfery,zaktreodpowiedzial-
najestemisjagazwcieplarnianychoraztlenkw
siarkiiazotupowstajcychwwynikuspalaniapa-
liw,wtymdocelwogrzewaniaiprzygotowania
ciepej wody. Sektor komunalno-bytowy od-
powiedzialny jest za okoo 25% zuycia ener-
gii pierwotnej w Polsce. Nie jest bez znaczenia,
ileijakiegononikaenergiizuyjemynaogrzanie
naszychmieszka.
Jedn z miar wpywu produkcji ciepa na
rodowisko naturalne jest tzw. emisja rw-
nowana,czyliredniawaonaemisjigwnych
zanieczyszcze atmosfery powstajcych w wy-
nikuspalaniapaliw:dwutlenkuwgla,tlenkuw-
gla,dwutlenkusiarki,tlenkwazotuorazpyu.
Tak samo jak w przypadku kosztw pro-
dukcji ciepa, nie da si dla konkretnego paliwa
czy technologii przypisa jednej dokadnej licz-
by. Na wykresie przedstawiono przedziay emisji
rwnowanej,jakapowstajeprzyprodukcji1GJcie-
paprzyzastosowaniurnychtechnologiiipaliw.S
toemisjekocarury.Nieuwzgldnionoemisjipo-
wstajcychpodczaspozyskiwaniaitransportupaliw.
Zdecydowanie najbardziej szkodliwy wpyw
narodowiskomajtechnologieprodukcjiciepa
opartenaspalaniuwgla,czylikotowniewglo-
we,elektrowniecieplneiciepowniemiejskie.
Wysoka emisja powstajca przy produkcji
energii elektrycznej w elektrowniach ciepl-
nych opalanych wglem kamiennym i bru-
natnym, a takie w ponad 90% odpowiadaj za
H H
O
SpoSb i kryteria wyboru nonika energii
izakresumodernizacji
produkcj energii elektrycznej w Polsce, wy-
nikazniskiejsprawnociprocesuzaledwienie-
co ponad 30% energii paliwa dociera do nas
w postaci prdu elektrycznego. Pamitajmy za-
tem, e uwaane za czyste ogrzewanie elek-
tryczne w rzeczywistoci powoduje najwiksze
zanieczyszczenie atmosfery. Nieco lepiej jest
w sytuacji, gdy zuywany przez nas prd po-
chodzi z elektrociepowni wtedy jego szko-
dliwojestzblionadokotowniwglowejczy
ciepowniopalanejwglem.
naDaWanIE nazW zaWIERajCyCh
PRzEDRoSTEk Eko nIEkTRym
PalIWom jEST Tylko ChWyTEm
REklamoWym, W RzECzyWISToCI
ICh EkoloGICzno jEST
PoRWnyWalna z PalIWamI, kTRE
TEGo PRzEDRoSTka nIE PoSIaDaj
W przypadku prdu z elektrociepowni gazowej
ogrzewanieelektrycznejestprawietaksamoprzyjazne
jakciepozkotownilubciepowniopalanejgazem.
Nawykresienieuwzgldnionoelektrociepowni
iciepowniopalanychbiomaszewzgldunaichla-
dowyudziawrynku.Jeeliprdlubcieposieciowe
pochodziztakiegowanierda,tomonauzna,
e jest ono naprawd ekologiczne. Emisja dwu-
tlenkuwglaztychrdeprzyjmowanajestjakoze-
rowa,czylinieprzyczyniajsionedoociepleniakli-
matupoprzezemisjgazwcieplarnianych.
Powszechnie uwaane za bardzo ekologicz-
ne pompy ciepa w rzeczywistoci mog by od-
powiedzialne za emisj zanieczyszcze wiksz
ni kotownia gazowa lub ciepownia zaopatrujca
miejskisystem
Wybierajc technologi zaopatrzenia w ciepo,
wartowzipoduwagkryteriumprzyjaznocidla
rodowiska,przeciepostawionykominbdziedymi
przeznastpnekilkanacielat.
oDCzEnIE SI oD ISTnIEjCEGo
SySTEmu CIEPoWnICzEGo
I zbuDoWanIE WaSnEGo, naWET
najbaRDzIEj EkoloGICznEGo
RDa CIEPa, W oGRomnEj
WIkSzoCI PRzyPaDkW nIE
PRzyCzynI SI Do PoPRaWy STanu
RoDoWISka, GDy CIEPoWnIa
lub ElEkTRoCIEPoWnIa
I Tak bDzIE EmIToWaa
zanIECzySzCzEnIa,
a DoDaTkoWo PoGoRSz SI
WaRunkI EkSPloaTaCjI
G G
O
DoSToSoWanIE InSTalaCjI CEnTRalnEGo oGRzEWanIa Do
WSPPRaCy zE zmoDERnIzoWanym RDEm CIEPa
Systemzaopatrzeniawciepotordoorazin-
stalacjewewntrzne.Rwniewanajaksamsystem
jest moliwo jego elastycznej eksploatacji. Wszyst-
kieelementypowinnyzesobwspgrapoto,aby
jak najefektywniej wykorzysta energi dostarczon
do budynku, zapewni komfort, a take skania do
oszczdnejeksploatacji.
3.1. SyStemy indywidualnego
rozliczania
W obowizujcych od grudnia 2002 r. Wa-
runkachTechnicznych,jakimpowinnyodpowiada
budynki i ich usytuowanie, znajduje si zapis
o koniecznoci indywidualnego rozliczania za cie-
po poszczeglnych mieszkacw. Wymg ten
spowodowa, e w nowo budowanych domach
wielorodzinnych stosuje si instalacje centralnego
rozliczania w ukadzie rozdzielaczowym zasilanym
z pionw c.o. znajdujcych si na klatkach scho-
dowych.Ukadtakipozwalanainstalacjlicznikw
energii cieplnej dostarczanej do kadego miesz-
kaniaoddzielnie
W budynkach starszych, z rozdziaem pio-
nowym, jedynym sposobem indywidualnego roz-
liczania za energi ciepln do poszczeglnych
mieszka jest system podzielnikw kosztw, cie-
czowych lub elektronicznych, montowanych na
poszczeglnychgrzejnikach.Systemtenniemierzy
ilocizuytegociepa,leczrozdzielacakowitilo
ciepa zuyt na ogrzanie budynku na poszczegl-
ne mieszkania. Umoliwia on w kocowym roz-
liczeniu uwzgldnienie oszczdnej lub rozrzutnej
eksploatacji ogrzewania przez poszczeglnych lo-
katorw. Warunkiem powodzenia jest rzetelno
zarwno firmy rozliczeniowej, jak rwnie uyt-
kownikw.Liczneprzypadkioferowaniazejjakoci
systemw rozliczeniowych (podzielniki + pro-
gram rozliczeniowy), jak rwnie skuteczne pr-
by oszukiwania systemu przez lokatorw przy-
sporzyy temu sposobowi rozlicze przymiotnik
kontrowersyjny.
Oczywicie taki system rozlicze kosztuje
i nie zawsze oszczdnoci zwizane z jego zasto-
sowaniem zrekompensuj dodatkowe koszty. Za-
tem decyzj o wprowadzeniu systemu warto po-
przedzirzetelnanalizekonomiczn.
Wprowadzenie systemu podziau kosztw
ogrzewania bez stosownych wspczynnikw ko-
rygujcych moe spowodowa, e w rnych
mieszkaniach osignicie komfortu bdzie rnie
kosztowaowmieszkaniachnaronychinaostat-
nichkondygnacjachlokatorzybdpaciwicej.
PRaWIDoWo DobRany
I EkSPloaToWany SySTEm
PoDzIau koSzTW oGRzEWanIa
PRzyCzynIa SI W SPoSb
ISToTny Do kSzTaToWanIa
PRaWIDoWyCh PoSTaW
uyTkoWnIkW I znaCzCyCh
oSzCzDnoCI zuyCIa CIEPa Do
CElW oGRzEWanIa mIESzka
Dopuszczalnejestrozliczaniekosztwogrze-
wania proporcjonalnie do powierzchni miesz-
ka, dotyczy to jednak jedynie obecnie eks-
ploatowanych budynkw. Sposb ten powoduje,
ewszyscypacporwno,niezalenieodtego,
jak podchodz do sprawy oszczdzania energii na
celeogrzewania.
7 7
O
doStoSowanie inStalacji centralnego ogrzewania do
wSppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa
3.2. inStalacja o maej pojemnoci
waciwa dla rde o duej
dynamice
Instalacja centralnego ogrzewania wsp-
pracujca ze rdem ciepa o duej dynamice
powinna posiada ma pojemno wodn. Mi-
nimalizacja zadu wodnego, czyli iloci wody
krcej w instalacji, powoduje, e instalacja
c.o. o wiele szybciej reaguje na zmiany tem-
peratury wody zasilajcej przygotowywanej
w rdle ciepa, a tym samym szybciej reaguje
nazmianzapotrzebowanianamoccieplnbu-
dynku. W ten sposb poprawia si wasnoci
regulacyjne instalacji i jej sprawno regulacji.
Instalacjecentralnegoogrzewaniadostosowane
do rde ciepa o duej dynamice powinny
by zbudowane jako instalacje zamknite, czy-
licinieniowezzamknitym,przeponowymna-
czyniem wzbiorczym. Grzejniki powinny mie
ma pojemno ciepln. Najlepiej nadaj si
grzejniki stalowe pytowe lub konwektorowe
wyposaone w zawory termostatyczne i za-
wory odpowietrzajce. Pompa obiegowa po-
winna by bezdawicowa i hermetyczna. Na-
ley j instalowa na rurocigu powrotnym ze
wzgldu na nisz temperatur przetaczanej
przezniwody.
3.3. inStalacja o duej pojemnoci
doStoSowana do kotw na
paliwa Stae
Specyfikapaliwastaegoikotadojegospala-
nianarzucainstalacjipewnetrudnelubnawetnie-
moliwe do uniknicia rozwizania. Koty na pa-
liwastaeinstalowanewdomachjednorodzinnych
muszbyzamontowanewinstalacjic.o.systemu
otwartegozotwartymnaczyniemwzbiorczym.
Instalacjac.o.zkotemnapaliwostaemoe
by zaprojektowana jako grawitacyjna, czyli wy-
korzystujca zjawisko zmiany gstoci wody wy-
woane zmian jej temperatury, lub pompowa
- wyposaona w pomp zamontowan na prze-
wodziezasilajcymlubpowrotnym.
Instalacjenapaliwostaepowinnymiewik-
szpojemnowodnniinstalacjedostosowane
dordeciepaoduejdynamice.Zwizanejest
tozdubezwadnocicieplnkotwopalanych
paliwem staym. Dua pojemno zmniejsza ry-
zyko niekontrolowanego wzrostu temperatury
wody instalacyjnej i moliwo jej zagotowania
wkotle,cojestzjawiskiemniebezpiecznym.
3.4. instalacjaniskotemperaturowa
Instalacjeniskotemperaturowe,czylipracujce
przy niskich parametrach wody instalacyjnej, po-
winny by zasilane z niskoparametrowych rde
ciepa-kotwkondensacyjnychlubpompciepa.
Instalacje niskotemperaturowe powinny by
zbudowanejakoukadyomaejpojemnociwod-
nej. Zmniejsza si dziki temu ich bezwadno
ciepln, co pozwala na szybkie dostosowanie ilo-
cidostarczanegodobudynkuciepawzalenoci
od jego chwilowych potrzeb. W ukadach takich
ronierwniesprawnoregulacji.Instalacjec.o.
zasilanezerdeniskotemperaturowychpowinny
bywyposaonewgrzejnikikonwekcyjnepytowe
lub konwektorowe lub w grzejniki paszczyznowe
podogowelubcienne.
O O
O
doStoSowanie inStalacji centralnego ogrzewania do
wSppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa
3.5. wypoSaenie inStalacji rury,
grzejniki, pompy, armatura
regulacyjna i zabezpieczajca,
systemyodpowietrzenia
Przed wykonaniem nowej instalacji lub remon-
tem starej, w ktrej na przykad wymienia si rury,
powinno si wykona projekt. W projekcie okrela
si: rodzaj instalacji, parametry instalacji, czyli tem-
peratur zasilania i powrotu oraz cinienie, tras jej
przebiegu, materia i rodzaj rur oraz rednice rur.
Dzisiaj powszechnie uywa si do tego programw
komputerowych, ktre pozwalaj dodatkowo osza-
cowa koszt materiaw i wykonania caej instalacji.
Oczywiciemonazrobiinstalacjbezprojektu-na
oko, ale zwykle instaluje si wtedy za duo grzej-
nikw i dobiera wiksze ni potrzeba rednice rur.
Taka instalacja bdzie dziaaa, ale zarwno sama in-
westycja, jak i pniejsza eksploatacja systemu bd
drosze.
3.5.1. rurocigi
instalacjac.o.
ztworzywsztucznych
Do centralnego ogrzewania stosuje si rury
wielowarstwowe z wkadk aluminiow lub rury
grubocienne. Rury z tworzyw s lekkie, atwo
je przewozi i montowa. Powierzchnie we-
wntrznerursgadkie,niepowstajenanichka-
mie. Tworzywa nie wpywaj na jako wody.
Stratyciepapodczasprzepywugorcejwodys
znikome
Podstawow wad tworzyw sztucznych
jest dua rozszerzalno cieplna. W instalacjach
z tworzyw wymagana jest wiksza liczba kom-
pensatorw ni na przykad w instalacji z mie-
dzi.Rurztworzywniemonabezporedniopod-
czydokotaczygrzejnika,chybaeproducent
kotazaznaczy,ipodczenietakiejestmoliwe.
Odcinekinstalacjituprzyurzdzeniutrzebawy-
konazestalilubmiedzi.Doinstalacjiztworzywa
monamontowawszystkietypygrzejnikw.
Rury wielowarstwowe zoone s z dwch
zewntrznych warstw polietylenu wysokiej g-
stocilubpolietylenusieciowanegoorazzerod-
kowej warstwy z aluminium. Dziki zawartoci
aluminium charakteryzuj si ma rozszerzalno-
ciciepln.
instalacjac.o.zmiedzi
Do instalacji centralnego ogrzewania z grzej-
nikami uywa si najczciej przewodw twardych,
natomiastogrzewaniepodogowewykonujesiztak
zwanychrurmikkich.
O O
O
doStoSowanie inStalacji centralnego ogrzewania do
wSppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa
Znaczna gitko przewodw z jednej stro-
ny uatwia ich ukadanie, z drugiej - wymaga lep-
szegozamocowania.Przewodysodpornenawy-
sok temperatur, pod jej wpywem mog si jed-
naknieznacznieodksztaca.
Miedjestodpornanakorozyjnedziaaniecie-
pej i zimnej wody, a take czynnikw zewntrz-
nych,takichjakpromieniUVlubzmiantemperatury.
Sjednaksytuacje,wktrychprzewodymogulec
korozji.Powodemmoebynaprzykad:zbytgwa-
townyprzepywwody-wlezaprojektowanejin-
stalacji, za wysokie cinienie, nieodpowiednia ja-
ko wody, le wykonane poczenia. Miedzianych
rurniemonaczywjednejinstalacjizgrzejnikami
aluminiowymi.Rurymiedzianewymagajizolowania
cieplnego.
Stal - materia na rury do c.o
Zmontowanie instalacji z rur stalowych zajmuje
wicejczasuniinstalacjiztworzywaczymiedzi.We-
wntrzna powierzchnia rur stalowych nie jest gadka.
atwoosadzasinaniejkamie.Staljestrwniepo-
datna na korozj, ktra moe wystpowa zarwno
wewntrz,jakinazewntrzrur.Otakinstalacjtrze-
baszczeglniedba-rurymuszbyzzewntrzoso-
niteotulinlubpomalowane,awodawinstalacjimusi
byodpowiedniejjakoci.Poniewawrurachstalowych
zawszepojawiasikorozja,ichcianki,abybyytrwae,
powinnybyodpowiedniogrube.
Staljestodpornanawysoktemperatur,niema
wic obawy, e pod wpywem cigego dziaania wy-
sokiejtemperaturyicinieniaruryulegnodksztaceniu.
Rury stalowe s sztywne, nie trzeba wic dodatkowo
mocowaprzewodwdocian.
izolacjacieplnarur
Zaizolowanie instalacji otulin termoizolacyjn
znacznie ogranicza straty ciepa, a wic pozwala za-
oszczdzi energi potrzebn do jego wytworzenia
i zmniejszy zuycie wgla, gazu bd energii elek-
trycznej.To,ileciepazostaniezaoszczdzone,zaley
odgrubociizolacjiirodzajumateriau,zjakiegojest
wykonana,odrednicyizolowanychrur,temperatury
powietrzawpomieszczeniuiwodywrurach.
Zastosowanieotulintermoizolacyjnychmatak-
edodatkowezalety:zapobiegaskraplaniusipary
wodnej na ciankach rurocigw, chroni przed ko-
rozjzewntrznepowierzchnierur,wyciszaszumy
idrganiadochodzcezinstalacji,zabezpieczaprzed
poparzeniem.
Obecnie rurocigi izoluje si najczciej no-
woczesnymi materiaami, takimi jak pianki po-
lietylenowe i poliuretanowe oraz kauczuk syn-
tetyczny. Stosuje si rwnie, cho rzadziej, wen
szklan i mineraln oraz styropian. W zapomnienie
natomiast odchodzi izolacja wat szklan z pasz-
czemgipsowym.
3.5.2. grzejniki
Najbardziej popularne s obecnie grzejniki sta-
lowe. Dziki maej akumulacyjnoci cieplnej daj si
dobrze sterowa. Ze stali wykonywane s grzejniki
pytowe, konwektorowe, azienkowe i rurowe. Ku-
pujcgrzejnikstalowy,naleyzwrciuwagnaspo-
sb jego zabezpieczenia przed korozj. Warto te
sprawdzi, czy warstwa zabezpieczajca jest jed-
norodna i ciga, czy nie wystpuj odpryski lakieru,
czylakiermaodpowiednitwardo.
OO OO
O
doStoSowanie inStalacji centralnego ogrzewania do
wSppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa
zalECa SI SToSoWanIE
GRzEjnIkW I RuR WykonanyCh
z TEGo SamEGo maTERIau.
zaSToSoWanIE RnyCh
maTERIaW moE PRoWaDzI
Do WySTPIEnIa koRozjI
ElEkTRoChEmICznEj
I zmnIEjSzEnIa yWoTnoCI
ElEmEnTW InSTalaCjI
Doniedawnapowszechniestosowanogrzejniki
eliwne.Dzikiduejwytrzymaocinacinienieiod-
pornocinakorozjnadalzpowodzeniemstosujesi
jetam,gdziepanujniekorzystnewarunki(np.zwik-
szona wilgotno i za eksploatacja instalacji). Wad
tego typu grzejnikw jest ich dua akumulacyjno,
coutrudniasterowanieilociciepaoddawanegodo
pomieszczenia,orazichduamasa.Wprzypadkuin-
stalacjizkotemnapaliwostaeduaakumulacyjno
grzejnikweliwnychniwelujezakceniazmiantem-
peraturyzasilania.
Grzejnikialuminioweslekkieiodpornenako-
rozj.Dobrzeprzewodzciepoidajsiatwore-
gulowa.Ichdodatkowzaletjestrozbudowanapo-
wierzchniawymianyciepa.Grzejnikwaluminiowych
-zewzgldunaplastycznoaluminium-nienaley
instalowawmiejscach,gdzienaraonesnauszko-
dzeniamechaniczneorazwpomieszczeniach,wkt-
rych wystpuj opary wchodzce w reakcj z alu-
minium.Nienadajsidoinstalacjimiedzianych(chy-
ba,estosujesiinhibitor).
Przy planowanej wymianie zniszczonych grzej-
nikw eliwnych bez przebudowy instalacji naley
wybragrzejnikialuminiowe;najatwiejjedopasowa
zewzgldunamocciepln,wymiaryirozstawkr-
cwprzyczeniowych.
wodne ogrzewanie podogowe
Instalacja wodnego ogrzewania podogowego
jest drosza od instalacji z grzejnikami, ale mimo
to jest coraz chtniej stosowana. Ilo ciepa od-
dawanego przez podog jest ograniczona i wynosi
okoo70W/m
2
.Wielkotawynikazdopuszczalnej
temperatury podogi. Taka ilo ciepa wystarczy, by
ogrzanowoczesne,ciepedomy.Jednaktam,gdzie
s nieszczelne okna, liczne mostki cieplne lub po-
mieszczenia s wysokie albo bardzo przeszklone,
ogrzewanie podogowe trzeba uzupeni grzej-
nikami. W domach jednorodzinnych stosuje si za-
zwyczajsystemymieszane.Cieppodogwykonuje
sinaparterzew:jadalni,kuchni,holu,pokojudzien-
nym, azienkach. Na pitrze, w sypialniach, instaluje
sigrzejniki.
WIElkoCI GRzEjnIka
PoDoGoWEGo Po jEGo
zaInSTaloWanIu nIE mona
zmIEnI. DlaTEGo PRzED
PRzySTPIEnIEm Do monTau
wodnego ogrZewania
PoDoGoWEGo TRzEba
konIECznIE Wykona PRojEkT
grzejnik cienny
Jest podobny do podogowego, tyle e uo-
onywcianie.Registry,czylikolektorypoczone
cienkimi rurkami, przymocowane do ciany po-
krywasiwarstwtynkulubosaniapytamigipso-
wo-kartonowymi. Warunkiem efektywnego dzia-
O O
O
doStoSowanie inStalacji centralnego ogrzewania do
wSppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa
ania ogrzewania ciennego jest bardzo dobre za-
izolowaniecianzewntrznychdomu-popierw-
sze, aby ograniczy wielko zapotrzebowania na
ciepo ogrzewanie tego typu ma stosunkowo
ma wydajno, po drugie, eby ciepo zamiast
trafia do pomieszczenia, nie przenikao przez
cian na zewntrz. Podczas instalowania ogrze-
wania warto wykona dokadn dokumentacj,
abywprzyszoci-podczasprowadzeniapracre-
montowych w pomieszczeniu, a zwaszcza wy-
konywania otworw w cianach - nie uszkodzi
niewidocznychelementwgrzejnych.
3.5.3. systemyodpowietrzania
Do poprawnego funkcjonowania kadej in-
stalacji centralnego ogrzewania niezbdne jest jej
odpowietrzenie. Odpowietrzenie instalacji cen-
tralnego ogrzewania odbywa si poprzez ukad
odpowietrzajcy. W starych instalacjach sto-
sowano centralny ukad odpowietrzajcy w po-
stacisieciprzewodwczcychkocwkipionw
wrazzzamkniciamisyfonowymiinaczyniamiod-
powietrzajcymi.Siecitakiemiayswojewadypo-
legajce na niekontrolowanym przepywie wody
instalacyjnej pomidzy pionami oraz korodowaniu
wewntrznym i zarastaniu tych przewodw, co
szybkoprowadziodoichdegradacjiiniespeniania
funkcji odpowietrzania instalacji. We wspczenie
budowanych instalacjach c.o. stosuje si automa-
tyczne zawory odpowietrzajce i rczne zawory
odpowietrzajce w grzejnikach. Automatyczne
odpowietrzniki montuje si na kocwkach pio-
nw oraz we wszystkich rozdzielaczach instalacji
c.o.Ichzadaniemjestautomatyczneusuwaniepo-
wietrzazinstalacjico
3.5.4. regulacja
hydraulicznainstalacji
Podstawowym warunkiem prawidowej pra-
cy instalacji centralnego ogrzewania jest jej wa-
ciwe wyregulowanie hydrauliczne. Waciw re-
gulacj zapewnia projekt poprzez dobr rednic
rurocigworazarmaturyregulacyjnejijejnastaw.
Wmaychinstalacjachwystarczanaogdobrna-
stawnazaworachprzygrzejnikowych.
W instalacjach centralnego ogrzewania bu-
dynkw wielorodzinnych, w wyniku ich wy-
posaenia w przygrzejnikowe zawory ter-
mostatyczne, nastpuj wahania przepyww od-
powiednio do rzeczywistego zapotrzebowania
na ciepo. Aby zapobiec wahaniom cinienia dys-
pozycyjnego u podstawy pionu, jest wymg sto-
sowaniaautomatycznychzaworwstabilizujcych.
Ich zadaniem jest regulacja hydrauliczna caej in-
stalacji w penym zakresie przepyww, a nie tyl-
ko dla wartoci nominalnych, obliczonych w pro-
jekcie. Bez podpionowych automatycznych sta-
bilizatorw cinienia podczas zmniejszania wy-
dajnoci grzejnikw zawory przygrzejnikowe pra-
cowayby przy wikszej rnicy cinie, co mo-
goby prowadzi do przegrzewania pomieszcze
zasilanychztychgrzejnikw.Dodatkowkorzyci
jestwyciszeniepracyprzygrzejnikowychzaworw
termostatycznych.
3.5.5. Sterowanie ogrzewaniem
Sterowanie prac instalacji centralnego ogrze-
wania, w celu zapewnienia wymaganej temperatury
wpomieszczeniach,moesiodbywaindywidualnie
lubcentralnie.
OO OO
O
doStoSowanie inStalacji centralnego ogrzewania do
wSppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa
regulacja indywidualna
Poleganasterowaniupracgrzejnikwzapomoc
przygrzejnikowych zaworw termostatycznych. Umo-
liwiaona:utrzymanietemperaturywaciwejdlakadego
pomieszczenia,naprzykadinnejwpokojudziennym,in-
nejwsypialni,pokojachdzieciczyazience;wykorzystanie
darmowych rde energii, jakimi s zyski ciepa od na-
sonecznienia, owietlenia, dziaajcych urzdze elek-
trycznychczyosbprzebywajcychwpomieszczeniu.
sterowaniecentralne
Waciwe dziaanie przygrzejnikowych zaworw
termostatycznych nie jest moliwe bez regulacji rda
ciepa.Jelitemperaturawodyzasilajcejinstalacjbdzie
zbyt niska, zawory termostatyczne pozostan otwarte,
a temperatura w pomieszczeniach nie osignie zadanej
wartoci.Gdyzkoleiwodaopuszczajcakociobdzieza
gorca,niebdziemoliweuzyskaniekomfortowejtem-
peratury w pomieszczeniu i zapacimy wicej za ener-
gi.Sterowaniecentralneutrzymujceodpowiednitem-
peratur wody instalacyjnej gwarantuje optymaln pra-
c caego systemu centralnego ogrzewania. Moe od-
bywasinapodstawiepomiarutemperatury:wewntrz
charakterystycznego pomieszczenia w domu, zwa-
nego pomieszczeniem reprezentatywnym, powietrza
zewntrznegoiwodywychodzcejzkota.
ukady mieSzajce
Montujcwjednejinstalacjigrzejnikiiogrzewanie
podogowe,trzebawiedzie,einstalacjaogrzewania
podogowego musi by zasilana wod o niszej tem-
peraturze ni grzejniki. Woda o temperaturze od-
powiedniej do grzejnikw jest zbyt gorca, by za-
sila ni ogrzewanie podogowe, z kolei dostarczanie
wody o temperaturze odpowiedniej do ogrzewania
podogowego, czyli chodniejszej ni wymagana dla
grzejnikw,bezporedniodogrzejnikwwymagaoby
znacznegozwikszeniaichpowierzchni,przezcoby-
yby i drosze, i nieestetyczne. Aby zarwno ogrze-
wanie podogowe, jak i grzejniki mogy by zasilane
wod o odpowiedniej do nich temperaturze, kocio
musi podgrzewa wod do temperatury wymaganej
dlagrzejnikw,achodniejszwod,dobrdozasilania
ogrzewania podogowego, powinno si uzyskiwa za
pomoctakzwanychukadwmieszajcych.
automatyka pogodowa
Najlepsz jako sterowania obiegami c.o.
ic.w.u.umoliwiajregulatoryzelektronicznymkom-
pensatorem zmian temperatury zewntrznej zwane
regulatoramipogodowymi.Regulacjaodbywasina
podstawie zaprogramowanej charakterystyki ogrze-
wania zwanej krzyw grzewcz. Krzywa ta okrela
zalenomidzytemperaturwodygrzewczejwin-
stalacjic.o.atemperaturzewntrzn.Dogrzejnikw
dostarczanajestwodaotemperaturzeodpowiedniej
OO OO
O
doStoSowanie inStalacji centralnego ogrzewania do
wSppracy ze zmodernizowanym rdem ciepa
dla aktualnej temperatury zewntrznej. Regulator
monadodatkowowyposaywczujniktemperatury
wewntrznej.Opcjataumoliwiaautomatycznko-
rektzaprogramowanejcharakterystykiogrzewania.
termostatpokojowy
bez programatora
Jest najprostszym regulatorem instalacji central-
nego ogrzewania. Zadana temperatura nastawiana
jestprzezuytkownikanapokrtletermostatu.Wbu-
dowany w termostat czujnik temperatury daje im-
puls do wczenia rda ciepa, gdy temperatura
w pomieszczeniu spadnie poniej nastawionej war-
toci, i wyczenie go, gdy temperatura osignie za-
danwarto.Regulatortenniebdziesterowatem-
peraturwodywychodzcejzkota.Jeliniemona
podczytermostatudordaciepa(takmoesi
zdarzy w starszych, krajowych kotach), problem
centralnej regulacji mona rozwiza, sterujc pom-
p obiegow. Do kotw z palnikami o zmiennym
pomieniu, czyli z tak zwan modulacj, mona za-
stosowa termostaty, ktre reguluj prac kota sy-
gnaemozmiennymnapiciu.
uWaGa! W PomIESzCzEnIu
z TERmoSTaTEm nIE nalEy
monToWa GoWIC na zaWoRaCh
TERmoSTaTyCznyCh. jEElI
zoSTan zamonToWanE,
na PRzykaD zE WzGlDW
ESTETyCznyCh, PoWInny
PozoSTa CakoWICIE oTWaRTE,
CzylI uSTaWIonE na najWySz
molIW TEmPERaTuR
termostatpokojowy
z programatorem
Programowalny termostat pokojowy jest udo-
skonalonwersjtradycyjnegotermostatu.Nietrze-
ba stale ustawia na nim wymaganej temperatury,
bourzdzenieautomatycznierealizujezadanyprzez
uytkownika program. Najprostszy programowalny
termostat pokojowy ma jeden program dobowy,
realizowany w ten sam sposb przez wszystkie dni
tygodnia. Bardziej zaawansowane maj dwa pro-
gramy:nadziepowszedniiweekendowy.Program
nadziepowszednirealizowanyjestprzezwszystkie
dniodponiedziakudopitku,weekendowy-wso-
botyiniedziele.
3.5.6. pompy obiegowe do
centralnego ogrzewania
Wwikszociukadwgrzewczychobiegwodywy-
muszanyjestprzezpompyobiegowe.Jelipompaniejest
wbudowana w kocio, trzeba j dokupi. W instalacjach
grzewczychstosujesihermetycznepompybezdawico-
we.Pompowanawoda,przepywajc,smarujeoyskali-
zgoweichodzisilnik.Pompaniewymagasmarowaniaani
wymianyuszczelnie.Pracujecicho,poniewawoda,opy-
wajc pomp, tumi wytwarzany przez ni haas. Jej kor-
puswykonanyjestnajczciejzeliwa,awirniki-ztwo-
rzywalubstalinierdzewnej,czylizmateriawodpornych
nazniszczenie.Pompybezdawicowestrwae.Waciwie
uytkowanapompamoepracowanawet15-20lat
Wartostosowapompywyposaonewelektroniczne
ukadyregulacjirnicycinienia,czylipompyzpynn,elek-
troniczn regulacj obrotw silnika. Dostosowuj si one
samoczynniedozmiennychprzepywwwodywinstalacji
grzewczejiutrzymujstazadanwartocinienia.
O= O=
=
InSTalaCjE komInoWE
Wymianakota,szczeglniewprzypadkuzamiany
rodzajupaliwa,np.zkotaopalanegopaliwemstaym
na kocio gazowy, wie si zawsze z koniecznoci
przegldu, a najczciej i modernizacji komina. Do
wsppracy ze wspczesnymi urzdzeniami grzew-
czymi dostosowano obecnie cay szereg rozwiza
instalacji kominowych. Poza tradycyjnymi kominami
podcinieniowymi coraz powszechniej stosowane s
nadcinieniowesystemyspalinowe(SPS)ipowietrzno-
-spalinowe (WSPS) przeznaczone do pracy z kotami
z zamknit komor spalania czy kondensacyjnymi.
Osobne rozwizania systemw kominowych za-
projektowano rwnie dla kotw spalajcych eko-
logicznepaliwastae(biomasa,wgielsortowany)czy
paleniskkominkowych.
Nowoczesnekotynagaz,olej,anawetretorto-
wekotynawgielpracujcyklicznie.Wczajsisze-
regrazynadob,atemperaturawytwarzanychprzez
niespalinjestowieleniszaodtemperaturyspalinze
starych kotw na paliwa stae. Z tego powodu cia-
ny tradycyjnego murowanego komina nigdy nie zd-
nagrzasidotemperaturywyszejodtemperatury
punktu rosy. Oznacza to, e w kominie stale bdzie
siwykraplaaparawodna,ktraczcsizezwiz-
kami siarki zawartej w spalinach, utworzy kwas siar-
kowy wnikajcy w wymurwk komina, powodujc
jegoniszczenie.
Jeeli zastosujemy waciwie dobrany komin sta-
lowy,nagrzejesionnacaejdugocidotemperatury
wyszej od temperatury punktu rosy ju po blisko
dwch minutach od rozruchu zimnego kota. Oczy-
wiciestal,zktrejwykonujesikomin,musiposiada
specjalny skad chemiczny, zapewniajc zarwno od-
pornonadziaanieskroplonychproduktwspalania
(kondensatu), jak i mogce wystpi okresowo wy-
sokietemperaturyspalin.
Zgodnie z Prawem Budowlanym komin lub ele-
mentyinstalacjispalinowejmuszbywykonanezma-
teriawniepalnych,tojesttakich,ktresodpornena
poarsadzy.Dowykonaniakominwielementwin-
stalacjispalinowychnienaleystosowamateriawwy-
konanych np. z tworzyw sztucznych czy aluminium,
gdy materiay te nie speniaj warunku wytrzymaoci
termicznej w rozumieniu Prawa Budowlanego i nie s
wpenibezpieczneprzyeksploatacjikotwposiadaj-
cychzrnicowanetrybypracy.
OH OH
=
instalacjekominowe
Kominpodcinieniowypowinienbywyposaony
wotwrwyczystkowyumieszczonyponiejpodcze-
nia czopucha, ze szczelnym zamkniciem wykonanym
zniepalnegomateriau-drzwiczkamirewizyjnymi.
Wkominachdokotwomocydo30kWmona
zrezygnowazdrzwirewizyjnych(aletegosiniezaleca),
jelijestmoliwywygodnydostpdodnakominaprzez
trjnikpodczeniowy.Kominpowinientakeposiadana
samymdole,wtakzwanejstopie,odstojnikkondensatu
wyposaony w przewd do odprowadzania skroplin.
Przewodykominowezcegypowinnybyprowadzone
pionowo,awszczeglnychprzypadkachmogposiada
odchylenieniewikszeni30naodcinkunieduszym
ni2m,leczwtakimwypadkuwinnymieotworyrewi-
zyjnewskonychczciachkomina.Efektywnawysoko
komina,mierzonaodtrjnikadowylotuponaddach,nie
moebymniejszani4m.Wylotykominwmuszby
wyprowadzonenaodpowiedniwysokoponaddach.
Ograniczeniadotyczceusytuowaniawylotwkominw
przedstawiononarysunkuobok.
Przyinstalowaniunowoczesnychurzdzegrzew-
czych zaleca si, aby w starym, nawet niekoniecznie
zniszczonym, ale wymurowanym tradycyjnie z cegie
kominie zamontowa wkadk ochronn wykonan
z materiaw niepalnych. Zamontowanie do komina
zcegyspecjalnegowkadukominowego(typuSPSlub
WSPSpracujcychwwarunkachnadcinienia)jestbez-
wzgldniekonieczne,gdymontowanyjestnowykocio
zzamknitkomorspalanialubkociokondensacyjny.
Kady nowy, przebudowywany czy modernizo-
wanykomin,wkadkominowylubinstalacjaspalinowa
powinnybyprzeduytkowaniemsprawdzoneiode-
braneprzezuprawnionegomistrzakominiarskiego.
Zastosowanie nowoczesnych technik ko-
minowych, wykonanie waciwie zaprojektowanej
instalacji spalinowej, zapewnienie poprawnej wen-
tylacji czy zainstalowanie nowoczesnego kota nie
zwalniawacicieladomulubadministratorazobo-
wizku nieustannego czuwania nad stanem prze-
wodwkominowych.
Rys. 1. Usytuowanie wylotw komina.
OG OG
=
instalacjekominowe
Zagadnienia dotyczce usuwania zanieczyszcze
z przewodw kominowych, instalacji spalinowych
i wentylacji reguluj przepisy krajowe, w tym Roz-
porzdzenieMinistraSprawWewntrznychiAdmini-
stracjizdnia16.06.2003r.(Dz.U.zdnia11072003
nr 121, poz. 1138) w sprawie ochrony prze-
ciwpoarowej budynkw. Zgodnie z 30 tego
Rozporzdzenia przewody spalinowe naley czyci
nie rzadziej ni dwa razy w roku, wentylacyjne - raz
w roku, a dymowe (na przykad z kominka czy ko-
ta wglowego) - cztery razy w roku. Naley zwra-
cauwagnauprawnieniakominiarzywykonujcych
usug.Czyszczeniemoeprzeprowadzaczeladnik
kominiarski, natomiast kontrol - wycznie mistrz
kominiarski.Listamistrzwkominiarskichjestumiesz-
czonawInternecie-nastroniewww.kominiarz.info
Doobowizkwkominiarza,oprczoczyszczenia
samegoprzewodukominowego,naleydokadnewy-
branie sadzy z podstawy komina przez drzwiczki re-
wizyjne. Bardzo wana jest rwnie kontrola szczel-
nociprzewodwkominowych.
Po kontroli mistrz kominiarski powinien spo-
rzdzi protok pokontrolny, a po kadorazowym
oczyszczeniuprzewodwkominowychwystawido-
kumentpotwierdzajcywykonanietychprac.
Wymianakotaopalanegopaliwemstaymnako-
cio gazowy wie si zawsze z koniecznoci mo-
dernizacjikomina.Pozadokadnymoczyszczeniemko-
mina modernizacja polega gwnie na zmianie czyn-
nego pola przekroju komina dostosowanego do no-
wych potrzeb urzdzenia grzewczego, zmianie przy-
cza (czopucha) oraz zastosowaniu nowego za-
koczeniakomina.
Kominy,wkadykominoweiinstalacjespalinowepo-
winny spenia wymagania normy PN-EN 1443:2003,
aichelementywinnybywytwarzanei wprowadzane
do obrotu zgodnie z normami PNEN 1856-1
iPNEN1856-2.Normytezobowizujproducenta
donaniesienianakadymzelementwzakodowanej
informacji o warunkach stosowania i dopuszczalnych
parametrach eksploatacyjnych. Ponadto komin, kt-
regoelementysznakowaneznakiemCE,powinien
by zaopatrzony w tabliczk znamionow z podan
nazwproducentaifirmymontujcejkomin.
Przykadowy sposb znakowania elementw wka-
du kominowego.
klaSyfikacja kominw
Wbudownictwiemieszkaniowymnajczciejsto-
sowanymi urzdzeniami grzewczymi s koty, ktre
zgodnie z przyjt unijn klasyfikacj posiadaj ozna-
czeniatypuBiC.
Urzdzenia typu B to koty z otwart ko-
morspalania,tj.koty,ktrepobierajpowietrzepo-
trzebne do spalania z pomieszczenia, w ktrym ko-
cio jest zabudowany. Koty oznakowane typem C
to urzdzenia grzewcze posiadajce zamknit ko-
mor spalania, w wikszoci wyposaone w wen-
tylator,ktrypowodujezasysaniepowietrza(spozabu-
dynku) niezbdnego do spalania oraz wytwarza nad-
O7 O7
=
instalacjekominowe
cinieniewprzewodziespalinowym,dzikiczemuwy-
rzut spalin jest wymuszony i nie wymaga stosowania
tradycyjnego komina, w ktrym tworzy si naturalny
cigkominowy.
Narysunku2przedstawionokilkaprzykadowych
rozwizakominwodprowadzajcychspalinyzurz-
dzegazowychtypuB(atmosferycznych),natomiast
na rysunkach 3a, 3b, 3c, 3d zaprezentowano sche-
maty instalacji spalinowych i powietrzno-spalinowych
stosowanych w kotach z zamknit komor spalania
ikondensacyjnych.
Rozwaajczmianrdaciepa,wtrakciedziaamo-
dernizacyjnychmoemyskorzystazbardzoszerokiejofer-
tykominw,wkadwkominowychiinstalacjispalinowych.
Pamitajednaknaleyopodstawowychzasadachdoboru
waciwejinstalacjikominowejdokonkretnegordacie-
pa. Szczegln uwag naley zwrci na dobr instalacji
spalinowychnadcinieniowychdokotwzzamknitko-
Rys. 2
OO OO
=
instalacjekominowe
morspalaniaikotwkondensacyjnych.Zuwaginafakt,
i w przewodach spalinowych wystpuje znaczne nad-
cinienieiprowadzonesonewczciachmieszkalnych,
wymaganajestichbezwzgldnaszczelno,tymbardzieje
wentylacjatychpomieszczemoebymaoskuteczna.
Zwielkostronocinaleytaketraktowaspo-
sbwyrzutubocznegospalin(zacianbudynku)kotw
zzamknitkomorspalaniaszerokooferowanprzez
producentwurzdzegrzewczych.Czasamioszczd-
noci z tytuu niszych kosztw instalacji spalinowych
niwecz skutki w postaci np. uszkodze substancji bu-
dynkuwywoaneprzezmokrespaliny.Przyniewaciwie
wyprowadzonymprzewodziespalinowymmoliwyjest
takenawrtspalindopomieszczepoprzezoknaczy
otwory wentylacyjne. Polskie przepisy w budynkach
wielorodzinnychzezwalajnawyrzutbocznyspalinje-
dyniezurzdzeomocydo5kW.
Rys. 3
OO OO
InSTalaCjE CIEPEj WoDy
H
5.1 zuycie wody ciepej
ijejtemperatura
W przypadku okrelania zuycia wody zimnej
i ciepej, a take wielkoci energii potrzebnej do przy-
gotowaniawodyciepej,niezbdnajestwiedzaotem-
peraturach wody pobieranej z instalacji wody zimnej
iwodyciepej.
Do kpieli i mycia ciaa optymalna temperatura
wody zmieszanej, wypywajcej z wylewki baterii czer-
palnej,wynosiokoo38C.Abyuzyskawodotejtem-
peraturze, naley zmiesza w pewnym stosunku wod
dostarczan przewodami instalacji wody zimnej z wod
ciep, ktra jest rozprowadzana przewodami instalacji
wody ciepej. Zmieszanie tych dwch rodzajw wody
umoliwiajbaterieczerpalneornychkonstrukcjach.
Orientacyjnie iloci wody zimnej i ciepej zu-
ywanej na zaspokojenie wymienionych potrzeb ze-
stawionowtabeli.Cakowitezuyciewodywgranicach
100150dm
3
/(Md)monaprzyjdlamieszkaowy-
sokim standardzie wyposaenia w armatur czerpaln
iurzdzeniatechniczne,awictam,gdziezastosowano
racjonalizacjzuyciawody.
5.2 oSzczdzanie wody
W wielkoci dobowego zuycia wody mo-
na wyrni zuycie racjonalne (niezbdne) oraz
straty wody. Pod pojciem racjonalnego zuycia
wodyrozumiesitilowody,ktrawpeniza-
spokaja wszystkie potrzeby czowieka. Straty po-
wstaj w wyniku przeciekw wody oraz jej mar-
notrawstwa.rdemmarnotrawstwawodymoe
by rwnie niedostateczne wyposaenie sa-
nitarnemieszka.Naprzykadbrakumywalkiwa-
zience powoduje konieczno mycia rk pod ba-
teriwannow(baterioduejwydajnoci),copo-
woduje nadmierne zuycie wody, a wic jej mar-
notrawstwo. W czasie 30 sek. mycia rk pod ba-
teri umywalkow z perlatorem zuywa si od 3
do 4 dm
3
wody, natomiast w tym samym czasie
i dla tej samej czynnoci z uyciem baterii wan-
nowejzuyjesiod8do10dm
3
wody
Sposoby oszczdzania wody i energii w ba-
teriach czerpalnych mona oglnie podzieli na
te,ktreumoliwiajzmniejszeniewypywuwody
zbateriiorazskrcenieczasukorzystaniazbaterii.
OO OO
H
inStalacje ciepej wody
5.2.1. perlatory
Perlator powoduje wytworzenie mieszaniny
wodno-powietrznej, ktra zmniejsza udzia wody
wcakowitymstrumieniuwypywajcymzwylewki
baterii.
Perlator powoduje znaczne zmniejszenie
przepywu wody, w rezultacie czego zmniejszaj
si wahania cinienia w instalacji wodocigowej
orazznaczniezmniejszasizuyciewody.Zasto-
sowanie perlatora powoduje zmniejszenie mar-
notrawstwa wody, natomiast uycie regulatora
wydatku moe prawie cakowicie wyeliminowa
marnotrawstwo
5.2.2. bateriedwuuchwytowe
ajednouchwytowe
Zamiana baterii dwuuchwytowej na jednouchwy-
towumoliwiazmniejszenieprzepywuwodyo25%.
Wynikatozfaktu,ewbateriijednouchwytowejszyb-
ciej mona ustawi dan temperatur wypywajcej
wody.Konstrukcjamieszaczawbateriijednouchwytowej
umoliwiautrzymywanieprzezcayczastakiejsamejpo-
zycjimieszaniawodyzimnejiciepejwtradycyjnejba-
terii dwuuchwytowej temperatura wody zmieszanej
moesiwahawzalenociodkonstrukcjiistopniazu-
yciagowicwzaworachwodyzimnejiciepej.
O O
H
inStalacje ciepej wody
5.2.3. ograniczniki wypywu
Ograniczniki wypywu mog spenia podwjn
funkcjwbateriiczerpalnej:
n wstpnieograniczajstrumiewypywajcejwody
do60%jegomaksymalnegowypywu,
n wstpnie ograniczaj wypyw wody ciepej do ta-
kiej jej iloci, aby woda zmieszana wypywajca
z wylewki miaa temperatur okoo 37C, czyli
tak,ktrajestnajczciejuywana.
W bateriach z ogranicznikami wypywu mona
szybko ustawi dan temperatur wody, bez ko-
niecznocijejwczeniejszegosprawdzania.Tenpro-
sty mechanizm umoliwia skrcenie czasu wypywu
wody z baterii czerpalnej bez ograniczania potrzeb
higienicznychuytkownika.
5.2.4. baterietermostatyczne
Baterie termostatyczne utrzymuj sta tem-
peratur wypywajcej wody niezalenie od zmian
temperatury i cinienia wody zasilajcej bateri. S
najczciej stosowane jako baterie wannowe i prysz-
nicowe.Zasadadziaaniatychbateriiumoliwiadomi-
nimumskrcenieczasunieuytecznego,tzn.czasupo-
trzebnegonaustawianiewaciwejtemperaturywody
wtrakcietrwaniakpieli.Wtabeliobokzamieszczono
porwnanie zuycia wody na pojedyncz kpiel pod
prysznicem na podstawie danych zachodnioeuropej-
skichdlarnychtypwbateriiczerpalnych.
5.2.5. bateriebezdotykowe
Baterie bezdotykowe s wyposaone w sensory,
ktreautomatyczniesterujwczaniemiwyczaniem
wypywuwody.Dziaanieikonstrukcjabateriieliminuj
dominimumwpywnawykwuytkownikanazuycie
wody (np. otwarty wypyw podczas mydlenia rk lub
myciazbw).Wodazaczynawypywawmomencie
zblieniarkdobateriiiautomatycznieprzestajepyn
poumyciurk.Wielkoprzepywuitemperaturawody
jestwczeniejustawionainiemusibyregulowanapod-
czaskadegokorzystaniazbaterii.Regulatoryprzepywu,
ktreszainstalowanewbateriachbezdotykowychza-
pewniajwypywzawszetakiejsamejilociwody,nie-
zalenieodcinieniawodyzasilajcejbateri,tj.okoo6
dm
3
/min(0,1dm
3
/s).Przyuwzgldnieniuzastosowania
regulatorwprzepywuorazskrceniaczaswtrwania
poszczeglnych operacji podczas korzystania z baterii
umywalkowych mona oszacowa, e baterie bezdo-
tykoweumoliwiajoszczdnowodydo50%wpo-
rwnaniu z bateriami tradycyjnymi dwuuchwytowymi.
OO OO
H
inStalacje ciepej wody
W przypadku baterii prysznicowych wymiana baterii
dwuuchwytowej na bezdotykow umoliwia do 60%
oszczdnocizuywanejwody.Wkolejnejtabeliprzed-
stawionorodzajebateriiczerpalnychiurzdzedopo-
boruwodyzalecanedopoboruwodydornychce-
lw. Poszczeglne konstrukcje urzdze wymieniono
w kolejnoci od najbardziej oszczdzajcych wod do
konstrukcjimniejoszczdnych.
5.3. zabezpieczenie inStalacji ciepej
wodyprzedrozwojembakterii
LegioneLLa
5.3.1. wymagania oglne
Podstawowymzabezpieczeniemprojektowanejin-
stalacjiwodyciepejjestzaprojektowaniejejzgodniezwy-
maganiami obowizujcego prawa, norm i wytycznych.
WPolsceobowizujwtymprzypadku:Rozporzdzenie
Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunkw, jakim powinny odpowiada budynki i ich
usytuowanie(Dz.U.nr75z2002 r.,zm.Dz.U.nr33
z2003r.,Dz.U.nr109z2004r.)oraznormaPN-92/B-
01706/Az1:1999. Instalacje wodocigowe. Wymagania
wprojektowaniu.
Dla nowych, projektowanych instalacji wo-
docigowych szczegowe wymagania dotycz na-
stpujcychelementw:
n podgrzewaczywodyciepej,
n materiawinstalacyjnych,
n instalacji,
n armatury
W przypadku istniejcych, eksploatowanych in-
stalacjiciepejwodyrodkitechniczneumoliwiajce
zabezpieczenie ich przed ryzykiem skaenia bak-
teriamiLegionellaobejmujtakieobszarydziaa,jak:
n badania i oceny stopnia zakaenia bakteriami Le-
gionella, np. moliwoci skaenia urzdze do
podgrzewaniawodyciepejiinstalacji,
n przywracania zdatnoci zakaonych systemw
instalacyjnych,
n eksploatowania, obsugi i dozorowania odkao-
nychsystemwinstalacyjnych.
5.3.2. wymagania dla podgrzewaczy
wody ciepej
Miejscowe przepywowe podgrzewacze wody
ciepej o objtoci wasnej nie wikszej od 3 dm
3
mogbystosowanebezdodatkowychrodkwza-
pobiegajcychwzrostowibakteriiLegionella.Wypyw
ciepejwodyzpodgrzewaczamusiumoliwiautrzy-
manieprzepisowejtemperaturyminimum60C.
Urzdzenia do podgrzewania ciepej wody
powinny by tak skonstruowane, aby cakowita za-
warto podgrzewacza bya podgrzana przynajmniej
raznadziedotemperatury60C.
OO OO
H
inStalacje ciepej wody
5.3.3. wymagania dla inStalacji
Zuwaginaryzykopojawieniasiwtrakcieeks-
ploatacji instalacji bakterii Legionella naley przede
wszystkim zapewni optymalne wartoci tem-
peratury pracy tych instalacji. Oznacza to, e prze-
wody instalacji wody zimnej naley chroni przed
podgrzewaniem, a przewody instalacji wody ciepej
naleytakprojektowa,abytemperaturawodywniej
zawartejnieobniyasiponiej55C.
W PRzyPaDku WySTPoWanIa
W InSTalaCjI WoDoCIGoWEj
nIEWykoRzySTyWanyCh
PRzEWoDW, PoWInny by onE
oPRnIonE z WoDy I zamknITE
Wbudynkachwielorodzinnychstosujesisystemy
cyrkulacyjne.Podstawowymwarunkiemichprawidowej
pracyjestichwaciwerwnowaeniehydrauliczne,tak
abytemperaturawodywkadymzichpunktwnigdy
nieobniyasiponiej5Cwstosunkudotemperatury
wody wypywajcej z podgrzewacza. Rwnowaenie
hydraulicznepowinnobyuzyskiwanezapomocter-
mostatycznych regulatorw przepywu cyrkulacyjnego.
Wtensposbuwzgldnionesrzeczywistestratycie-
pa z rurocigw, zalene od stopnia ich zaizolowania
itemperaturyotoczenia,alerwnieuwzgldniones
zmieniajce si rozbiory wody. W efekcie straty ciepa
s ograniczone, zapewniony moliwie najszybszy do-
stpdociepejwody,aletakezmniejszoneryzykopo-
jawieniasibakterii.
5.3.4. dezynfekcja termiczna
Dezynfekcja termiczna powinna obejmowa
cay ukad instalacji wraz ze wszystkimi punktami
poboru wody. Przy stosowaniu temperatury po-
wyej 70C komrki bakterii Legionella s nisz-
czone w czasie kilku minut. W podgrzewaczach
ciepej wody naley take podnosi temperatur
powyej 70C. Kady punkt poboru wody w in-
stalacji powinien by dezynfekowany przy penym
otwartym wylocie przez przynajmniej 3 minuty
przy temperaturze powyej 70C. Do uzyskania
dezynfekcji termicznej instalacji naley mierzy
czasitemperaturupodstawykadegopionucyr-
kulacyjnego. W kadym punkcie poboru naley
sprawdzitemperaturwypywajcejwody.
5.3.5. dezynfekcja chemiczna
Dodatkowe dziaania zwizane z dezynfekcj
rodkami chemicznymi musz by prowadzone
zgodnie z zarzdzeniami dotyczcymi wymaga
stawianym wodzie pitnej. Wedug obecnego sta-
nu wiedzy przy zastosowaniu dezynfekcji che-
micznej bakterie Legionella nie s usuwane w wy-
starczajcym stopniu. Wymagane jest stosowanie
dodatkowych dezynfekujcych chemikaliw o wy-
sokim steniu (np. podchloryn sodu w steniu
rednio10mg/dm
3
wolnegochlorunapunktczer-
palny). rodek chemiczny powinien dotrze do
wszystkich odcinkw instalacji, co przeprowadza
si poprzez krtkie otwarcia kadego punktu po-
boruwody.Czaskontaktuokrelasiodjednejdo
dwchgodzin.
O= O=
G
PRzEGlD DoSTPnyCh RozWIza TEChnoloGICznyCh
RDE CIEPa zE WzGlDu na nonIk EnERGII
6.1. ogrzewanie z Sieci miejSkiej
wzy ciepownicze
wzy bezporednie
bez tranSformacji parametrw
Wwzachbezporednichbeztransformacjipa-
rametrwtemperaturaczynnikazasilajcegoinstalacj
wewntrznnieulegazmianie.Wzytegotypupo-
siadajwielewad,wtymnajwaniejszatowpywci-
nienia sieci ciepowniczej na instalacj wewntrzn
oraz trudnoci w regulacji iloci energii dostarczanej
dobudynku.Regulacjainstalacjiwewntrznychogra-
niczona jest do regulacji iloci czynnika sieci cie-
powniczej pyncej w instalacji wewntrznej za po-
moczaworwregulacyjnych.
wzy bezporednie
z tranSformacj parametrw
Wzy bezporednie z transformacj parametrw
analogicznie do opisanych wczeniej wzw bez-
porednichdostarczajczynnikgrzewczyotemperaturze
icinieniupanujcymwprzyczuciepowniczymbudynku
doinstalacjiwewntrznej.Wwzachtegotypunastpuje
obnienietemperaturyczynnikazasilajcegoinstalacjwe-
wntrzn za pomoc zmieszania czci powracajcego
zinstalacjiwewntrznejczynnikazczynnikiemzasilajcym
pyncymzsiecicieplnej.Dokonujesitegoprzypomocy
hydroelewatoralubpompymieszajcej.Obatypywzw
obniaj temperatur czynnika zasilajcego instalacj we-
wntrzn,leczniepowodujodizolowaniajejodcinienia
panujcegowsieciciepowniczej,cojestichwad.
OH OH
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
wzy wymiennikowe
W wymiennikowych wzach cieplnych kr-
dwa rne czynniki, ktre nie mieszaj si wza-
jemnie.Ztegopowoduwwzachtegotypunieist-
nieje problem wpywu cinienia panujcego w sieci
ciepowniczej na instalacj wewntrzn w budynku.
Instalacjawewntrznaoddzielonajestprzegrodwy-
miennikaodwahawsiecicieplnejzarwnopodczas
jegopracy,jakrwniewczasiepostoju.
wzy jednofunkcyjne
Wzy jednofunkcyjne przygotowuj czynnik
grzejny dla instalacji centralnego ogrzewania lub cie-
patechnologicznego.
wzy dwufunkcyjne
Wzywymiennikowedwufunkcyjnebudowane
snajczciejwceluogrzewaniaczynnikakrcego
winstalacjicentralnegoogrzewaniaorazcentralnego
przygotowania ciepej wody uytkowej. W wzach
jednostopniowych wymiennik ciepej wody uyt-
kowej moe by poczony z wymiennikiem cen-
tralnego ogrzewania w sposb szeregowy lub rw-
nolegy. Przy poczeniu szeregowym cz czyn-
nika ciepowniczego w pierwszej kolejnoci prze-
pywaprzezwymiennikciepejwody,nastpniemie-
szazpozostaczciikolejnowcaociprzepywa
przez wymiennik centralnego ogrzewania. Przy po-
czeniurwnolegymczynnikciepowniczydzielisi
nadwieczci.Jednajegoczprzepywaprzezwy-
miennik centralnego ogrzewania, a pozostaa przez
wymiennik ciepej wody. W przypadku poczenia
szeregowego temperatura czynnika ciepowniczego
zasilajcego wymiennik centralnego ogrzewania jest
niszaniwprzypadkupoczeniarwnolegego.
6.1.1. modernizacja
wzw ciepowniczych
Podstawowym celem modernizacji jest zwik-
szeniesprawnociprocesudostawyciepadoogrze-
wanych obiektw. Usprawnienie tego procesu uzy-
skuje si poprzez podniesienie sprawnoci wy-
miennikw ciepa oraz zwikszenie sprawnoci re-
gulacji.Przebudowawzacieplnegomoewizasi
zwymiankilkujegoelementwlubzcakowitjego
przebudow. Zoono modernizacji wza ciepl-
negozaleyodkilkuczynnikw:
n rodzajuistniejcegowzacieplnego,
n typu i wieku zastosowanych w wle cieplnym
urzdze,
n stopniazuyciaurzdzeiarmatury,
n zastosowanychukadwautomatycznejregulacji,
n dostosowania mocy cieplnej wza do aktualnych
potrzebbudynku.
Rodzajwzacieplnegomazasadniczeznaczenie
dla jego remontu. W znakomitej wikszoci przy-
padkw naley przebudowywa wzy bezporednie
nawzywymiennikowe.Oznaczato,ewprzypadku
wzw cieplnych bezporedniego dziaania, wzw
hydroelewatorowych oraz wzw zmieszania pom-
powego naley przeprowadzi ich cakowit prze-
budow polegajc na wyciciu starego wza ciepl-
nego i budow na jego miejscu nowego wza wy-
miennikowego i podczenia go do istniejcego przy-
czaciepowniczegoikolektorwmodernizowanejlub
wymienianejinstalacjicentralnegoogrzewaniaiciepej
wody. Decyzj o budowie nowego wza cieplnego
naleyrwniepodjwprzypadku,gdyistniejcyw-
OG OG
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
zecieplnywyposaonyjestwstare,wyeksploatowane
wymiennikiciepaoniskiejsprawnoci.Wprzypadku,
gdywzecieplnyzostazbudowanyzwysokospraw-
nychwymiennikwciepaeksploatowanychprzezkil-
kanacielatiniezostawyposaonywnowoczesnar-
matur, zaleca si jego demonta, przeprowadzenie
czyszczeniachemicznegowntrzawymiennikworaz
jegoponownymontazjednoczesnwymianzuytej
armatury i zastosowaniem ukadw automatycznej
regulacji pogodowej. Wzy cieplne, ktre posiadaj
wysoko sprawne wymienniki ciepa i sprawn arma-
tur,lecznieszautomatyzowane,naleywyposay
wukadyautomatycznejregulacjipogodowej.Wprzy-
padku przeprowadzania termomodernizacji budynku,
wyposaonego w nowoczesny, zautomatyzowany
wze cieplny, naley przeprowadzi obliczenia ko-
rygujcemoccieplnwzacieplnegoijegoregulacj
wceludostosowaniajegomocycieplnejdoaktualnego
zapotrzebowania na moc ciepln budynku po jego
ociepleniu. W skrajnych przypadkach moe to skut-
kowazmianwielkociwymiennikwikoniecznoci
ichwymiany.
Alternatyw dla budowy nowych wzw ciepl-
nych w miejscu wycitych starych urzdze s prefa-
brykowanekompaktowewzycieplne.Kompaktowe
wzycieplnesurzdzeniamiwpeniwyposaonymi
igotowymidopracypoichpodczeniudosiecicie-
powniczejiinstalacjiwewntrznychbudynku.
niezbdne elementy wypoSaenia
nowoczeSnych wzw cieplnych
1. Wysoko sprawne, prawidowo dobrane do za-
potrzebowania na moc ciepln budynku wy-
mienniki ciepa wymienniki przeciwprdowe
lubwymiennikipytowe.
2. Szczelnaarmaturaodcinajcachroniprzedubyt-
kami czynnikw w sieci ciepowniczej i instalacji
wewntrznej,awicprzedstratamienergii.
3. Szczelnepompybezdawicowepompyopo-
prawniedobranychparametrachpobierajmniej-
sz ilo energii elektrycznej. Jeeli dodatkowo
monasterowaichprdkociobrotow,wza-
lenoci od chwilowych potrzeb ich wydajnoci
dodatkowo mona zmniejszy ilo pobieranej
przeznieenergii.
4. Ukadautomatycznejregulacjipogodowejpo-
woduje dostosowanie temperatury i strumienia
czynnika zasilajcego instalacj wewntrzn do
aktualnychpotrzebenergetycznychbudynku,za-
lenychodchwilowejtemperaturypowietrzaze-
wntrznego i temperatury powietrza wewntrz
ogrzewanych pomieszcze. Programowalne
regulatory pozwalaj na programowanie do-
bowychitygodniowychcyklidostawyciepado
obiektw, pozwalajc na okresowe obnianie
wnichtemperaturywewntrznej.
5. Ukad regulacji cinienia i stabilizacji rnicy ci-
nieniapozwalanastabilizacjcinieniazasilania
icinieniapowrotuczynnikaciepowniczego.
6. Ogranicznik przepywu i temperatury ukad
pozwalajcy na regulacj maksymalnego stru-
mienia i temperatury czynnika przepywajcego
przezwze.
7. Regulatorytemperaturyciepejwodyuytkowej
urzdzenia pozwalajce na regulacj i sta-
bilizacjwartocitemperaturyciepejwodyuyt-
kowej
8. Licznikenergiicieplnej-pozwalanazliczaniepo-
branego z sieci ciepowniczej ciepa oraz okre-
leniemaksymalnejmocycieplnejbudynkuwda-
nymroku
O7 O7
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
6.1.2. wybr Schematu ideowego dla
wymienianychlubmodernizo-
wanych wzw cieplnych
W maych obiektach mieszkalnych, takich jak
domy jednorodzinne, szeregowe, osiedla budynkw
dwu- lub trzyrodzinnych, naley stosowa wy-
miennikowe wzy dwufunkcyjne w ukadzie rw-
nolegymzzasobnikiemciepejwody.Wzytegotypu
powinnybywyposaonewukadautomatycznejre-
gulacji pogodowej z priorytetem ciepej wody. Ukad
taki pozwala na przygotowanie ciepej wody i zma-
gazynowaniejejwzasobnikuciepa.Wokresachnaj-
wikszegorozbioruciepejwodyukadregulacjiprze-
cza funkcj wza na podgrzewanie jedynie ciepej
wody
W maych budynkach uytecznoci publicznej,
gdzie istnieje potrzeba przygotowania ciepej wody, za-
potrzebowanie to jest znaczco mniejsze ni w bu-
dynkachmieszkalnych.Ztegopowoduwtakichobiek-
tachpowinnybystosowanewymiennikowewzyciepl-
nedwufunkcyjnewukadzierwnolegymbezzasobnika
ciepejwody.Ukadregulacjiautomatycznejpowinientak-
eposiadapriorytetprzygotowaniaciepejwody.
W duych obiektach mieszkalnych i zamieszkania
zbiorowego,jaknaprzykadbudynkiwielorodzinne,ho-
tele,domystudenckieitp.,naleystosowarozwizania
pozwalajceefektywniesterowaogrzewaniembudynku
oraz przygotowywa due iloci ciepej wody. Wymogi
takiespeniajwpenizautomatyzowanewymiennikowe
wzycieplnedwufunkcyjnewukadzieszeregowo-rw-
nolegym z zasobnikiem ciepej wody. Wzy te mona
take budowa jako bezzasobnikowe, ale pociga to za
sobzastosowaniewymiennikwowikszejmocyciepl-
nej.Wprzypadkubudowywzwbezzasobnikwko-
niecznejestwczaniepriorytetuciepejwody.
6.2. kotownie opalane wglem
6.2.1. podStawowe wymagania
Koty na paliwa stae zgodnie z przepisami in-
stalujesiwoddzielnychpomieszczeniachkotow-
niach.Kotowniapowinnabyusytuowanacentralnie
w stosunku do ogrzewanych pomieszcze, w piw-
nicylubnaparterze.Pomieszczenieprzeznaczonena
kotownimusispeniaokrelonewarunki.Jegowy-
soko powinna wynosi co najmniej 2,2 m. W ko-
townizkominemonaturalnymciguniemonasto-
sowawentylacjimechanicznej.
wentylacja
Kotownianapaliwostaemusibywyposaona
w instalacj wywiewn z niezamykanym otworem
wywiewnym o wymiarach co najmniej 14 x 14 cm
orazinstalacjnawiewnzniezamykanymotworem
o powierzchni przekroju nie mniejszej ni 200 cm
2
,
ktregodolnakrawdpowinnabyumieszczonanie
wyejni30cmponadpoziomempodogi.
Skadowanie paliwa
Miejsce do magazynowania opau powinno si
znajdowa w ssiedztwie kotowni. Magazyn paliwa
wartousytuowatak,ebyatwotambyodostarcza
paliwo. Musi mie, tak jak kotownia, wysoko mi-
nimum2,2m,alewolnaprzestrzemidzywarstw
paliwaastropemniemoebymniejszani0,5m.
Wzamknitymskadziepaliwaobowizkowyjestka-
na wentylacji wywiewnej umoliwiajcy dwukrotn
wymian powietrza na godzin. uel i popi na-
ley skadowa w pojemnikach w wydzielonej cz-
OO OO
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
ci kotowni. Jeli skad ula ma by osobnym po-
mieszczeniem, powinien mie wysoko co najmniej
2,2 m i wentylacj grawitacyjn umoliwiajc trzy-
krotnwymianpowietrzanagodzin.
6.2.2. koty opalane wglem
Kotynapaliwastaesnajtaszymiwuytkowaniu
urzdzeniami grzewczymi, cho ich eksploatacja jest
douciliwa.Producencistarajsi,bybyyonebar-
dziejprzyjaznedlauytkownikairodowiska.
koty z grnym Spalaniem
S najpopularniejsze na rynku. Produkuj je za-
rwno mae zakady rzemielnicze, jak i wiksi pro-
ducencikrajowiizagraniczni.Sstosunkowoniedrogie.
Majzazwyczajkomorspalaniapoczonzkomor
zasypow, jeden lub dwa cigi spalania, czyli kanay
konwekcyjnewwymiennikuciepakota,przezktre
przechodzspaliny-imwicejcigw,tymlepszyod-
zyskciepazespaliniwyszasprawnokotaorazsta-
yrusztpaleniska.Kotyzwymiennikiemeliwnymnaj-
lepiejnadajsidospalaniakoksulubwgla.
koty z dolnym Spalaniem
Te produkowane obecnie znacznie rni si od
modelizlatosiemdziesitych.Spalanienadalodbywasi
natylnejcianiekomoryzasypowejlubwkomorzespa-
lania znajdujcej si z tyu komory zasypowej, ale sys-
tem doprowadzenia powietrza wtrnego do komory
spalaniajestjubardziejrozwinity.Kotyzdolnymspa-
laniemmajruchomylubstayruszt.Rusztruchomyjest
stalowy lub eliwny, ruszt stay jest zazwyczaj tak zwa-
nymrusztemwodnym.WkrajachUniiEuropejskiejstan-
dardowo produkuje si koty wyposaone w: regulator
paleniska(miarkownikcigu),ktrypomagauzyskarw-
nomiern i dokadn temperatur w kotle, bateri bez-
pieczestwazabezpieczajckocioiinstalacjc.o.przed
przegrzaniem, du komor zasypow i due drzwicz-
kizaadunkoweuatwiajcenapenianieiczyszczenieko-
ta,otwrwdrzwiczkachzaadowczychdoprowadzajcy
powietrze w kocowej fazie spalania, tak zwane po-
wietrzewtrne,regulacjdopywupowietrzawtrnego,
regulowan klap tak zwanego atwego rozruchu kota,
kanay konwekcyjne o duej powierzchni umoliwiajce
optymalnewykorzystanieciepazespalin.
Nieodzownymatrybutemkadegonowoczesnego
kotazdolnymspalaniems:szufladanapopi,rusztob-
rotowyisterownikipracypompobiegowych.
koty z palnikiem retortowym
Ze wzgldu na do wysok cen dopiero zdo-
bywaj pozycj na rynku, ale zasuenie, bo to urz-
dzenianowoczesneiprawiebezobsugowe.Spalanie
paliwadozowanegoprzezpodajniknastpujewspe-
cjalnieskonstruowanympalniku.Kotyretortowecha-
rakteryzujsinastpujcymicechami:
n proces spalania regulowany przez sterownik mi-
kroprocesorowy,
n sprawnocieplnaponad84%,
n pynnaregulacjawydajnocienergetycznejwprze-
dziale30-100%mocy,
n praktycznie bezdymne spalanie - emisja pyw kil-
kukrotnieniszaoddopuszczalnej,
n samooczyszczajcesipalenisko,
n podawanie wgla do paleniska sterowane au-
tomatycznie,
n w przypadku kotw maej mocy uzupenianie pa-
liwaredniorazna3do7dni,
OO OO
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
n dlawikszychjednostekmoliwouzupenianiapa-
liwarazlubkilkarazywsezonie,
n podstawowepaliwo:wgielasortymentueko-groszekII.
koty wielopaliwowe
Nazywane te dwupaliwowymi zdobywaj co-
razwikszpopularno.Monawnichspalapaliwa
stae,naprzykadwgiellub-pozamontowaniupal-
nikaolejowego-olejopaowy.Komorazasypowaza-
mienia si wtedy w komor spalania mieszanki pa-
liwowej. Palnik mona zamontowa w kadej chwili,
nawet po kilku sezonach grzewczych od zakupu ko-
ta.cznykosztinstalacjiolejowejrozkadasiwten
sposbwczasieijestmniejdotkliwydlauytkownika.
Kotywielopaliwowemonainstalowawmaychko-
towniach, w ktrych jest jeden kana spalinowy i nie
mamiejscanadwaniezalenerdaogrzewania.
koty z wentylatorem
Sdroszodmiantradycyjnychkotwnapa-
liwa stae. Modele z wentylatorem nadmuchowym
suprzedewszystkimdospalaniamiau.SwPol-
sce do popularne ze wzgldu na nisk cen mia-
uwglowego.
Kotyzwentylatoremwycigowymwczopuchu,
czyliprzewodzieczcymkociozkominem,cechuje
bezpyowespalaniemieszankiiwysokiebezpiecze-
stwo uytkowania, ktre zawdziczaj wyciganiu
wszelkichsubstancjilotnychdokomina.Umoliwiaj
spalaniewgla,miauwglowegoidrewna.
Nowoci s koty wyposaone w zabezpiecze-
nie przed nadmiernym wzrostem temperatury, dzi-
kiktremumonajemontowawnowoczesnychin-
stalacjachgrzewczychztworzywsztucznych.Procesor
sterujcy wentylatorem a w piciu zakresach prd-
kociobrotowej,umoliwiapenkontrolprocesu.
Pieco-kuchnie poza wielofunkcyjnoci i nazw nie
maj nic wsplnego z popularnymi niegdy urzdzeniami
otejnazwie.Urzdzeniatakiesstandardowowyposao-
ne w kocio na paliwo stae z regulowanym paleniskiem,
piekarnikzpytceramiczn,wownicdoprzygotowania
c.w.u.iwbudowanpompobiegowdoc.o.zesterow-
nikiem.Tenrodzajkotajestbardzopopularnywmaych
miejscowociachwypoczynkowychwcaejEuropie.
Rys. 4. Schemat ideowy kotowni na biomas z zasobnikiem akumulacyjnym
=O =O
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
6.3. kotownia opalana biomaS
Kotownie opalane biomas wyposaone s
wkotyopalanepaliwemstaymipodlegajtymsa-
mymwymaganiom,jakkotowniewglowe.
Dodatkowym problemem zwizanym z ni-
sz wartoci opaow biomasy oraz jej du ob-
jtoci waciw jest konieczno rozwizania
problemu skadowania i podawania paliwa do ko-
tw. Do wytworzenia tej samej iloci ciepa po-
trzebujemy kilkakrotnie wikszej objtoci pa-
liwa ni w przypadku wgla. Naley zadba o a-
twy transport biomasy z miejsca jej skadowania
do kotw. Rozwizania automatycznego po-
dawania paliwa do kotw s wygodne, ale kosz-
townezarwnonaetapieinwestycyjnym,jakrw-
nie w eksploatacji i poleci je mona jedynie dla
wikszychinstalacji.
Magazynowanie biomasy powinno odbywa
si w miejscach zadaszonych w celu zabezpiecze-
nia jej przez zawilgoceniem oraz z dobr wen-
tylacj, aby umoliwi dodatkowo jej wysuszenie.
Najlepszymrozwizaniemswolnostojcewiaty,
drewutnielubmagazynyzaurowymicianami.
6.3.1. akumulacja ciepa
Wikszo kotw o mocy do 500 kW opa-
lanych biomas, a takie wykorzystuje si do wy-
twarzania ciepa dla budynkw mieszkalnych, sta-
nowi tzw. koty wsadowe lub ze spalaniem cy-
klicznym.Processpalaniawtakichkotachodbywa
si od momentu zaadunku i rozpalenia paliwa do
prawie cakowitego jego wypalenia. Wydajno
kota na pocztku cyklu wzrasta do wartoci no-
minalnej,apodkoniecspada.Pomidzykolejnymi
patronat medialny
= =
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
cyklami konieczne s zaadunek nowej porcji pa-
liwa oraz (co kilka cykli) oczyszczenie kota z po-
piou.
Wceluzapewnieniacigocidostawciepana
wymaganym poziomie konieczne jest zastosowa-
nie zasobnika ciepa, ktry dostarcza bdzie cie-
powokresachprzerwwdziaaniukotaorazuzu-
penia moc ciepln w okresach, gdy kocio pra-
cujezmniejszwydajnoci.Rolezasobnikawdo-
machjednorodzinnychmoepeniinstalacjacen-
tralnego ogrzewania o duej pojemnoci, jednak
zasobnikciepejwodynawetwtymprzypadkujest
zalecany. W wikszych instalacjach i w przypadku
stosowania duszych przerw w pracy kotw na-
ley stosowa zasobniki ciepa w postaci zaizolo-
wanychtermiczniezbiornikwwody.Wielkoza-
sobnika naley indywidualnie dobra w zalenoci
od zapotrzebowania na ciepo i przewidywanych
dugociprzerwwpracykotw.
Dodatkow zalet stosowania zasobnika cie-
pa jest umoliwienie pracy kotw z optymaln
wydajnoci nawet w okresach zmniejszonego
zapotrzebowania na ciepo, co w znaczcy spo-
sb przyczynia si do podniesienia sprawnoci
eksploatacyjnej rda ciepa o kilkanacie do kil-
kudziesiciu procent, rekompensujc dodatkowe
kosztyinwestycyjne
6.3.2. rodzajebiomasydocelw
energetycznych
drewno
Drewnowykorzystujesidocelwenergetycznych
wpostaci:drewnaopaowego(kawakowe),zrbw,kory,
wirw,brykietwipeletw.
1. Drewnoopaowekawakirnejdugoci(niedu-
szeni120cm)iwilgotnoci15-60%
2. Zrbki rozdrobni onedrewnood ugoci
5-50mm,wilgotnoci35-60%.
3. Kora,trociny,wirytoproduktyuboczneprzemysu
drzewnego, przydatne do bezporedniego spalania
orazjakosurowiecdoprodukcjibrykietwipeletw.
4. Brykietywytwarzanezsuchego,rozdrobnione-
godrewna,gwnietrocin,zrbkw,kory,mcz-
ki drzewnej i wirw - cylindryczne lub pro-
stopadocienne o wymiarach przekraczajcych
2,5-30cm,zawartowilgociponiej10%
5. Pelety wypraski ze zmielonego i wysuszonego
drewnaorednicy6-8mmidugoci5-30mm.
Wartoopaowarnychrodzajwpaliwdrew-
nopochodnychzaleyodichwilgotnociiwahasiod
6do19MJ/kg,zaichcenaod10do30z/GJ.
6.3.3. koty do Spalania drewna
Drewnojestpaliwemoduejzawartociczci
lotnych (okoo80%),jegospalanieprzebiegawkilkueta-
pach:suszenie,piroliza,zgazowanie,dopalaniegazworaz
spalanie wgla drzewnego. Dla zapewnienia optymalnego
wykorzystaniaenergiizawartejwdrewnieorazograniczenia
powstawania zanieczyszcze i ich emisji konieczne jest za-
pewnienie odpowiednich rozwiza konstrukcyjnych. In-
nymisowydrewnonaleyspalawkotachspecjalnieza-
projektowanychiskonstruowanychdospalaniategopaliwa.
Obecnaofertarynkowakotwwglowych,do-
puszcza moliwo spalania drewna jako paliwa za-
stpczego,jednakdecydujcsinatakierozwizanie,
musimypamita,eprocesspalaniadrewnawtego
typu kotach bdzie przebiega mniej efektywnie ni
w kotach specjalnie zaprojektowanych do spalania
drewna
=O =O
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
Najprostszymiinajtaszymikotamiskotyzespa-
laniem grnym, zblione konstrukcj do kotw w-
glowych. W kotach tych komora zasypowa jest jed-
noczenie komor spalania. Koty te charakteryzuj si
do nisk sprawnoci oraz du zmiennoci wy-
dajnocipodczascykluspalania.
Duolepszewasnocimajkotyzespalaniemdol-
nym,gdziemoliwajestkontrolaintensywnociprocesu
spalaniaoraznadmiarupowietrza.Kotytewyposaone
swwentylatorypodmuchoweorazmikroprocesoro-
weregulatoryprocesuspalania.
Docelwspalaniadrewnaczasamistosujesiko-
tyzprzedpaleniskami,wktrychprzebiegaprocessu-
szenia,pirolizyizgazowaniadrewna,zawaciwespa-
lanieodbywasiwtradycyjnymkotledostawionymdo
przedpaleniska. Zastosowanie przedpaleniska pozwala
przystosowaniskimkosztemposiadanekotywglowe
dospalaniadrewna.
Najbardziej zaawansowanymi konstrukcjami kotw
stakzwanekotyzgazowujce,skadajcesizdwchko-
mr, ktrych w jednej nastpuje proces spalania drewna
zniedoboremtlenu,zwanyzgazowaniem,zawwdrugiej
spalanie czci lotnych (z nadmiarem tlenu). Do komory
paliwapodawanejestpowietrzepierwotne.Jegoiloste-
rujeprdkocispalania.Dokomorydopalaniagazwpo-
dawanejestpowietrzewtrne.Kotytecharakteryzujsi
najwyszsprawnocioraznajbardziejstabilnprac.
Pelety stanowi najszlachetniejsz form paliwa
drzewnego,ichspalaniemoeodbywasizarwnona
ruszciekotawglowego,jakrwnieprzyzastosowaniu
specjalnychpalnikw.Palnikitemogrwniespalaziar-
nazb,gwnieowsa,ktrywostatnimrokustasijed-
nym z najtaszych biopaliw. Zastosowanie palnikw na
pelety pozwala w prosty i niedrogi sposb przeksztaci
kocio opalany olejem, gazem ziemnym lub pynnym
wkocionabiomas.
6.4. kotownia gazowa, olejowa
i na gaz pynny
6.4.1. lokalizacja
i wypoSaenie kotowni
Miejsce na kotowni powinno by specjalnie
wydzielone,alekociomocydo30kWmoepra-
cowawpomieszczeniachoinnymprzeznaczeniu,
takichjakkuchniaczyazienka.
Wbudynkach,ktreposiadajdoczterechkon-
dygnacji, pomieszczenie dla kota zasilanego gazem
ziemnym moe znajdowa si na dowolnym po-
ziomie budynku: w piwnicy, na parterze, na stry-
chu. W wyszych budynkach kotownia powinna
by umieszczona ze wzgldw bezpieczestwa na
dachu budynku. W przypadku kotowni zasilanych
gazem pynnym nie mona jej usytuowa w po-
mieszczeniach znajdujcych si poniej powierzchni
gruntuotaczajcegobudynek.
Wymiary kotowni
W domach nowo budowanych koty gazowe
mona instalowa w pomieszczeniach o wysokoci
co najmniej 2,2 m. W domach istniejcych w po-
mieszczeniach nie niszych ni 1,9 m. Kubatura ko-
towniniemoebymniejszani8m
3

Urzdzenia zabezpieczajce
Jeli do zasilania kota uywany jest gaz pynny,
zalecasi,niezalenieodmocykota,zainstalowanie
detektora awaryjnego wypywu gazu. Poniewa gaz
pynnyjestciszyodpowietrza,detektorpowinien
byzamontowanyniewyejni15cmnadpodog.
Warunki techniczne
Wobecnieobowizujcychwarunkachtechnicz-
nychkotygazowepodzielononaurzdzeniatypuB
zotwartkomorspalaniaitypuCzzamknit
=O =O
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
komor spalania. Wymagania dotyczce stosowania
kotwpierwszegotypusznacznieostrzejsze.
Wprzypadkukotwzotwartkomorspalaniaza-
broniono instalowania ich w pomieszczeniach miesz-
kalnych, czyli pokojach, sypialniach, a take w miesz-
kaniach jednopokojowych z wnk kuchenn. Kubatura
pomieszczeniaztakimkotemniemoebymniejszani
8m
3
.Muszbywnimzapewnione:odpowiedniawen-
tylacja, odprowadzenie spalin w postaci indywidualnego
przewodu spalinowego w kominie i obowizkowy do-
pywpowietrzadospalania.
Kotyzzamknitkomorspalaniadopuszczonodo
instalowania ich w pomieszczeniach mieszkalnych, pod
warunkiem,ezostanpodczonedokoncentrycznych
przewodwpowietrzno-spalinowych.Stodwawsp-
osiowe przewody, w ktrych zewntrznym jest do-
prowadzane powietrze do spalania, wewntrznym za
odprowadzanespaliny.Rozwizanietogwarantuje,e
wrazienieszczelnociprzewoduspalinowegospalinynie
przedostansidopomieszczenia,tylkodotrdokomory
spalania i zostan usunite na zewntrz budynku. Koty
zrozdzielczymikanaamipowietrzno-spalinowymimo-
naumieszczawoddzielnychpomieszczeniach.Kubatura
pomieszcze wyposaonych w kocio o zamknitej ko-
morzespalaniatominimum6,5m
3

Wyposaenie kota
Kady kocio musi mie termostat. Umoliwia on
utrzymywanietemperaturycentralnegoogrzewaniana
ustalonympoziomie.Temperaturregulowamonaza
pomoc regulatorw zewntrznych. Mog to by ter-
mostaty pokojowe, ktre mog posiada programator
alboregulatorypogodowe.Kociopowinienzostawy-
posaonywregulator,ktryjestprzystosowanydopra-
cyzdanymtypemimodelem.Bdemjeststosowanie
dowolnegotypuregulatora,ktryniejestdostosowany
dokonkretnegotypuurzdzenia.Wskadwyposaenia
kotapowinienwchodzirwnieczujnikcigukomino-
wego,ktregozadaniemjestautomatycznewyczenie
kota,gdyprzewdkominowyjestniedrony,lubinne
urzdzeniespeniajcetakfunkcj.Kotyprzeznaczone
doinstalacjizamknitychmuszobowizkowoposiada
zawr bezpieczestwa i manometr oraz cinieniowe,
przeponowenaczyniewzbiorczeipompobiegow.
uWaGa! uRzDzEnIa
PRzEznaCzonE Do PRaCy
W ukaDaCh zamknITyCh muSz
mIE DoPuSzCzEnIE uRzDu
DozoRu TEChnICznEGo (uDT)
Winstalacjachotwartychkreniewodymoeod-
bywa si pod wpywem si grawitacji, moe by te
wymuszone przez pomp, a ukad zabezpieczony jest
otwartymnaczyniemwzbiorczym.Kotyprzeznaczone
dotakichinstalacjinieswyposaanewnaczynieprze-
ponowe,zawrbezpieczestwa,manometr.
6.4.2. wentylacja
Spalaniegazuwkotlebdzieprzebiegaowaci-
wie,jelibdziedoniegodopywaadostatecznailo
powietrzaibdsprawnieodprowadzanespaliny.
Nawiew powietrza
Dospalenia1m
3
gazukociopotrzebujeponad
10 m
3
powietrza. Zbyt maa jego ilo prowadzi do
niepenego spalania, powstawania czadu i obnienia
cakowitejsprawnocikota.
Do pomieszczenia z kotem gazowym po-
wietrze dostarczane jest najczciej przez szczeliny
wotworachokiennychlubdrzwiowychdanegopo-
mieszczenialubssiednichpomieszcze(tylkowsta-
rymbudownictwieprzynieszczelnejstolarceokien-
== ==
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
nej i drzwi owej ),otworyl ubkana ynawi ewne
specj al ni e do tego cel u przewi dzi ane l ub i nne
urzdzeni a techni czne przeznaczone do tego
cel u.Szczeg oweobl i czeni akubaturykot ow-
ni , ni ezbdnej i l oci powi etrza wymi eni anego
wci gugodzi nyorazpol aprzekroj uotworw
dostarczaj cych powi etrze z zewntrz po-
wi ni enwykonaproj ektant.
W nowych budynkach o szczel nej sto-
l arce oki ennej i drzwi owej w pomi eszcze-
ni ach, w ktrych znaj duj e si koci o gazowy,
musi znaj dowa si ni ezamykany otwr wen-
tyl acj i nawi ewnej , o powi erzchni przekroj u
ni e mni ej szej ni 200 cm
2
, ktrego dol na kra-
wd powi nna by umi eszczona ni e wyej ni
30 cm ponad pozi omem pod ogi l ub, dl a ko-
t owni zasi l anychgazemp ynnym,napozi omi e
posadzki .
W starych budynkach dopuszcza si na-
wi ewprzezni eszczel noci wstol arceoki ennej
i drzwi owej . W taki m przypadku kubatura po-
mi eszczeni amusi bywi kszani 4m
3
naka-
dy1kWmocyzai nstal owanegokot a.
Do kot owni , w ktrych pod oga zl o-
kal i zowana j est poni ej pozi omu terenu, czy-
l i w pi wni cy l ub suteryni e, powi etrze do-
prowadzasi specj al nymprzewodemzwanym
zetk ze wzgl du na j ego kszta t. Wl ot po-
wi etrza do tego przewodu znaj duj e si powy-
ej terenu w wyl ot w kot owni zgodni e z po-
wyszymi wymogami . Dopuszcza si rwni e
doprowadzeni epowi etrzazewntrznegozs-
si edni ch pomi eszcze wyposaonych w ni e-
zamykany otwr wentyl acj i nawi ewnej o po-
wi erzchni przekroj u ni e mni ej szej j ednak ni
200cm
2

Wentylacja wywiewna
Pomieszczeniezkotempowinnomieoddziel-
ny przewd wentylacyjny z otworem wywiewnym
umieszczonympodsufitemopowierzchniprzekroju
niemniejszejni200cm
2

6.4.3. przycze Sieci gazowej

dobudynku
O moliwoci korzystania z gazu ziemnego de-
cyduj moliwoci techniczne przyczenia budynku
dosiecigazowej.Oceniajerejonowyzakadgazow-
niczynapodstawiezoonegownimwnioskuowy-
daniewarunkwtechnicznychprzyczeniaidostawy
gazu.Warunkiswydawanenieodpatniewcigu30
dniodzoeniawnioskuiwaneprzezdwalata.Wy-
nika z nich, czy wystarczy wykona samo przycze
iinstalacjodbiorcz,czyteniezbdnabdzieroz-
budowagazociguorazjakiesprzewidywanepene
kosztyinwestycji
Zazwyczaj,jelisiegazowaznajdujesiwnie-
wielkiejodlegociodgranicdziakikilku,kilkunastu
metrwwystarczywykonanieprzycza.Zakadga-
zowniczymawwczasobowizekwykonaniatakiego
przycza i doprowadzenia go przynajmniej do gra-
nicnaszejposesji.Rozliczeniekosztwinwestycjiod-
bywa si ryczatowo, co oznacza, e pokryjemy je-
dynieniewielkichcz,mniejwicej25%.Zakad
przygotowuje te dokumentacj projektow przy-
cza, uzgadnia j, zgasza budow przycza i do-
konuje jego odbioru. Wyjtkowo zdarza si, e wy-
konanieprzyczajestbardzotrudnelubwrcznie-
moliwe, na przykad ze wzgldu na usytuowanie
w ulicy innych sieci, takich jak wodocigowa czy ka-
nalizacyjna oraz konieczno zachowania od nich
przepisowychodlegoci.
=H =H
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
Duo trudniej o przyczenie, gdy sie gazowa
przebiegawwikszejodlegocioddziaki,przyka-
dowo100lub200m,ikoniecznaokaesijejroz-
budowa. Zakad nie ma wwczas obowizku roz-
budowania sieci, wzicia na siebie wikszoci kosz-
twiryczatowegorozliczeniainwestycjizprzyszym
odbiorc.
6.4.4. zbiorniki
na olej opaowy
Zbiornikiztworzywsztucznychsnajczciejku-
powane przez wacicieli domw jednorodzinnych.
Wikszozbiornikwprzeznaczonajestdomontau
wewntrzdomu.Nielicznemonamontowanaze-
wntrz,aletylkojakonaziemne.Odmateriau,zja-
kiego wykonany jest zbiornik, zaley, czy w pobliu
zbiornika czu bdzie zapach oleju. Nylon na przy-
kad nie przepuszcza zapachu oleju, polietylen je-
liniemaspecjalnejpowokiochronnejograniczajcej
emisjzapachutak.
Zbiorniki z tworzyw sztucznych mog by
jedno- lub dwupaszczowe. W dwupaszczo-
wychwewntrznypaszczwykonanyjestztwo-
rzywa, a zewntrzny z blachy ocynkowanej.
Zbiorniki z tworzyw sztucznych mona mon-
towa pojedynczo lub czy w zestawy zwane
tebateriami.
Zbiorniki stalowe s przeznaczone gw-
nie do montau na zewntrz: jako naziemne lub
podziemne. Zbiorniki ze stali s zwykle wiksze
od zbiornikw z tworzyw sztucznych. Niektre
monaczywgrupy,aleprodukujesijetake
naindywidualnezamwienie,uwzgldniasiwte-
dy pojemno obliczon w projekcie i zaoone
warunkiposadowieniazbiornika.
olEj oPaoWy jEST PRoDukTEm
RoPoPoChoDnym o nIEzbyT
PRzyjEmnym zaPaChu. DlaTEGo
maGazynoWanIE Go W zbIoRnIku
W buDynku moE STa SI
uTRaPIEnIEm Dla mIESzkaCW.
Problem ten nabiera
SzCzEGlnEGo znaCzEnIa, GDy
kTRy z mIESzkaCW Domu
jEST uCzulony na PRoDukTy
RoPoPoChoDnE. W TakIm
WyPaDku lEPIEj umIECI zbIoRnIk
Poza buDynkIEm.
Zabezpieczeniazbiornikanaolejopaowy.
Zbiorniki stalowe mog ulega korozji, zwasz-
cza ich zewntrzna powierzchnia, ale take cho
w mniejszym stopniu wntrze. W celu zabezpie-
czenia przed korozj zewntrzn zbiorniki stalowe
maluje si farbami zabezpieczajcymi. Zaleca si re-
gularnecopilatczyszczeniezbiornikw.Naj-
lepszym zabezpieczeniem przed korozj jest wy-
konaniezbiornikawcaociztworzywasztucznego.
Kady zbiornik z olejem opaowym musi by za-
bezpieczony przed niekontrolowanym wyciekiem pa-
liwawrazieawarii.Wpomieszczeniacholejoszczelnych
ze zbiornikami jednopaszczowymi umieszcza si son-
dy sygnalizujce nieszczelno. W tym samym celu
w zbiornikach dwupaszczowych przestrze midzy
paszczami wypenia si ciecz pod cinieniem. W ra-
zie nieszczelnoci ciecz wycieka i odkrywa zanurzone
elektrody, powodujc przerwanie obwodu elektrycz-
negoiuruchomieniesygnalizacjialarmowej.Paliwowy-
pywajceprzeznieszczelnocimusizostazatrzymane,
nie powodujc skaenia rodowiska. Zbiorniki jed-
G
=G =G
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
nopaszczowe umieszcza si w szczelnych wannach
mogcychpomiecicapojemnozbiornika.Wprzy-
padku zbiornikw dwupaszczowych tak wann sta-
nowidrugipaszcz.Dodatkowozbiornikiopojemnoci
powyej2,5m
3
muszbywyposaonewurzdzenia
sygnalizacji wycieku i zabezpieczone przed jego prze-
nikaniem do wd gruntowych i powierzchniowych.
Przepisy wymagaj, aby zbiorniki na olej opaowy byy
zaprojektowanewsposbzapobiegajcygromadzeniu
siadunkwelektrostatycznych.
6.4.5. koty na gaz ziemny,
olej i gaz pynny
Koty jednofunkcyjne z zasobnikiem
Kociojednofunkcyjnyogrzewadom,ajelipodczony
jestdoniegozasobnikprzygotowujerwnieciepwod
uytkow.Wkotachoprzestarzaejkonstrukcjizasobnikmoe
miepojemnoodkilkudziesiciudokilkusetlitrw.Wielko
zasobnika dobiera si do zapotrzebowania na ciep wod.
Mockotadobierasinapodstawiestratciepabudynkulubnaj-
wyszejwielkocistrumieniaciepejwodyiwybierasiwiksz
mocsporddwch.Zazwyczajkociojednofunkcyjnyzza-
sobnikiemwymagaoddzielnegopomieszczenia,zwyjatkiem
kotwzezintegrowanymzasobnikiem.Zasobnikmoeby
ustawionypodkotemlubobokniego.
Kocio dwufunkcyjny przepywowy
Kociodwufunkcyjnyprzygotowujewodzarwnona
potrzebyc.o.,jakic.w.u.Temperaturawodywypywajcej
zbateriiwinstalacjizasilanejprzezkociodwufunkcyjnyzaley
odnateniaprzepywu.Immniejszyjeststrumie,tymwy-
szatemperaturawodyiodwrotnie.Gdyograniczymypobr,
wodaduejprzepywaprzezwymiennikciepa,awicwzra-
stajejtemperatura.Nowoczesnekotydwufunkcyjnemajnaj-
czciejpynnregulacjmocy,takzwanmodulacj.Dziki
niejmogdostosowywaswojchwilowmoc,czyliilowy-
twarzanegociepa,doaktualnegozapotrzebowanianaciepo
dlaogrzaniabudynkuipodgrzaniaciepejwody.Kotydwu-
funkcyjnepodgrzewajwodkrcwinstalacjic.o.,awmo-
mencieodkrceniakranuzciepwodprzestawiajsiiprzy-
gotowujciepwoduytkow.
6.4.6. koty kondenSacyjne
wbudynkujednorodzinnym
Tradycyjne koty nie wykorzystuj caej energii
zawartej w spalanym w nich paliwie. Cz, zwana
ciepem kondensacji, tracona jest z par wodn za-
wart w spalinach. Aby wykorzysta do ogrzewania
wodywkotlerwnieciepokondensacji,parawod-
nazawartawspalinachmusizostaskroplona.Skro-
plenie(kondensacja)parywodnejnastpiwtedy,gdy
spaliny zostan schodzone do odpowiednio niskiej
temperaturyzwanejtemperaturpunkturosy.
koTy konDEnSaCyjnE, aby
nIE znISzCzyy ICh kWanE
SkRoPlIny, S WykonanE z
InnyCh, zDECyDoWanIE baRDzIEj
oDPoRnyCh maTERIaW nI
koTy TRaDyCyjnE, zazWyCzaj zE
STalI nIERDzEWnEj, Co zaPEWnIa
Im WySok TRWao.
W budowie kota najwaniejsz rol spenia
wysoko wydajny wymiennik o rozbudowanej po-
wierzchni wymiany ciepa. Spaliny s w nim scha-
dzanedotemperaturyponiejtzw.punkturosy.Wy-
nosionaokoo56C-wprzypadkuspalinzkotw
zasilanych gazem ziemnym, okoo 52C - w przy-
padku spalin z kotw na gaz pynny, a okoo 47C
-wprzypadkuspalinzkotwolejowych.Spalinys
G
=7 =7
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
schadzaneprzezwodpowracajczinstalacjicen-
tralnego ogrzewania do kota, wic jej temperatura
musi by odpowiednio niska. Z tego powodu pa-
rametry wody grzewczej w instalacji c.o. zasilanej
przez kocio kondensacyjny s nisze ni w instalacji
zkotemtradycyjnym.Matowpywnacainstalacj:
wielko grzejnikw, rednice rur i armatury, pa-
rametrypompyobiegowej.Dlategorodzajkotapo-
winienbyuwzgldnionypodczasprojektowaniain-
stalacjigrzewczejbudynku.
Wprawdziekotykondensacyjnemajtakduy
zakresregulacji,emogogrzewawodwinstalacji
c.o. do 85C (tak jak tradycyjne), jednak najwysz
sprawno uzyskuj, gdy pracuj przy niszych tem-
peraturach wody instalacyjnej. Praktycznie wszyst-
kie koty przeznaczone do instalacji w domach jed-
norodzinnych maj palniki z modulacj mocy, czy-
li dostosowujce j do biecego zapotrzebowania
naciepo.
koTy konDEnSaCyjnE
najWySz SPRaWno oSIGaj
PRzy nIEWIElkIm obCIEnIu.
Nie naley si obawia zakupu kota o mocy
wikszej od zapotrzebowania na ciepo do c.o. W
kotach kondensacyjnych wyposaonych w regulacj
pogodow praca z niepenym obcieniem oznacza
nisztemperaturwodywinstalacji,awicskutecz-
niejsze schodzenie spalin i intensywn kondensacj
oraz mniejsze straty ciepa przez obudow kota.
Oczywicienienaleyrwniedoprowadzidonad-
miernegoprzewymiarowaniakota,poniewabdzie
on wwczas pracowa w duej iloci cykli wczenia
iwyczeniazpowoduzbytduejmocyminimalnej.
Takirodzajpracyniejestzalecanyiprowadzidoszyb-
szegojegozuycia.
Sprawno kotw odnoszona jest do war-
tociopaowejpaliwa,aniedocakowitejilociener-
gii powstajcej przy spalaniu paliwa, czyli ciepa spa-
lania. Warto opaowa jest mniejsza od ciepa spa-
laniaocieposkraplaniaparywodnej,czylitakzwane
ciepo kondensacji. Z tego powodu w danych tech-
nicznych sprzedawanych kotw kondensacyjnych,
wykorzystujcych rwnie ciepo kondensacji, po-
jawiasisprawnowikszani100.Zdowiadcze
eksploatacyjnychwynika,ezastosowaniekotakon-
densacyjnego w miejsce nowoczesnego kota tra-
dycyjnego pozwala na dodatkowe zaoszczdzenie
ok. 11% gazu, czyli w przypadku domw jed-
norodzinnych tak sam oszczdno kosztw. Na-
leysprawdziczyrekompensujetozwikszonena-
kadyinwestycyjne.
=O =O
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
6.5. pompy ciepa
Pompyciepa,wktrychrealizowanyjestobieg
identyczny z obiegiem chodniczym, umoliwiaj
wykorzystanie ciepa o niskiej temperaturze (prak-
tycznie bezuytecznego) do wytwarzania ciepa,
ktre mona wykorzysta do ogrzewania i wen-
tylacjipomieszczelubprzygotowaniaciepejwody
uytkowej. Oczywicie proces podnoszenia tem-
peratury wymaga doprowadzenia do pompy cie-
pa energii napdowej. Moe to by energia elek-
tryczna, mechaniczna lub energia chemiczna za-
warta w paliwie pierwotnym, przy czym rodzaj
energii napdowej zaley od konstrukcji i systemu
pompyciepa.
Oefektywnocipompyciepadecydujejakoener-
getyczna jej dziaania zdefiniowana jako stosunek skutku
dziaania pompy ciepa, tj. iloci ciepa uytecznego uzy-
skanegowskraplaczu,donakadu,ktrytrzebaponie,
abytenskutekuzyska,tj.dozuyciaenergiinapdowej.
Jakoenergetycznadziaaniapompciepanazywanajest
wspczynnikiem wydajnoci grzejnej (cieplnej) i ozna-
czana.Wartotegowspczynnikazaleygwnieod
wymaganej temperatury zasilania odbiornika ciepa (in-
stalacjic.o.,c.w.u.itp.)oraztemperaturyrda,zktrego
dostarczanejestciepodoparowaczapompyciepa.
Obecnie,nowoczesnepompyciepadostarczanes
jako zwarte i gotowe do pracy zespoy, wymagajce je-
dynieprzyczeniadoinstalacjiodbiorczych,pozyskiwania
ciepaniskotemperaturowegoorazzasilaniawenergina-
=O =O
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
pdow. Projektantowi instalacji pozostaje jedynie dobr
odpowiedniego,dostosowanegodowarunkwlokalnych,
systemupompyciepaorazjejmocycieplnejzalenejod
potrzebcieplnychogrzewanegoobiektuisystemupracy.
6.5.1. zaSada dziaania pomp ciepa
Wpompieciepazachodziprocespodnoszeniapo-
tencjaucieplnego,tj.procespobieraniaciepazerda
o temperaturze niszej T
o
i przekazywania go do r-
daotemperaturzewyszejT
g
(rys.5).Azatem,pom-
paciepajesturzdzeniem,ktreprzeksztacawykonan
najegokorzypracwciepo,przyczymstosunekskut-
kudziaaniaurzdzeniadonakadu,ktrytrzebaponie,
doprowadzajc energi napdow, jest, zgodnie z pra-
wem zachowania energii, zawsze wikszy ni jedno.
Poniewastosunekciepaprzejtegozotoczeniadocie-
papowstajcegozprzeksztaceniaenergiinapdowejjest
tymwikszy,imtemperaturaT
o
bliszajesttemperaturze
T
g
(odbiornikaciepauytecznegoinstalacjic.o.,c.w.u.),
toefektywnopompyciepajesttymwysza,immniej-
szeswymaganiacodowartocitemperaturyT
g

W normie PN-EN 14511-1:2004(U) wsp-

czynnik wydajnoci grzejnej okrelony jest jako
efektywno grzewcza i oznaczony COP (skrt od
Coefficient of Performance).
6.5.2. czynnikirobocze
Czynnikiem roboczym nazywany jest
czynnik termodynamiczny, ktry znajdujc si
w obiegu, poredniczy w przekazywaniu ciepa
ze rda dolnego do rda grnego (odbior-
nika). Od waciwoci czynnika roboczego za-
le: rodzaj konstrukcji pompy ciepa i zuycie
energii napdowej. Obecnie stosowane s naj-
czciej syntetyczne czynniki robocze, a gw-
nie pochodne wglowodorw nasyconych
inienasyconych.
Oznaczenie czynnika chodniczego skada
si z kilku symboli, ktrych znaczenie jest zwi-
zane z ich wartoci i pozycj w nazwie. Iden-
tyfikacyjny numer kodowy poprzedzony jest li-
ter R (ang. refrigerant), po ktrej nastpuje
dwu- lub trzycyfrowa (dla wglowodorw nie-
nasyconych czterocyfrowa) liczba, w niektrych
przypadkach z dodatkowym oznaczeniem li-
terowym. Kolejne cyfry symbolu Rxyz ozna-
czajskadchemicznyczynnika.
Obecnie, ze wzgldu na ochron rodo-
wiska, stosowane s coraz czciej czynniki ro-
bocze bdce dwu- lub trjskadnikowymi roz-
tworami, ktre tworz grup tzw. czynnikw
(roztworw) zeotropowych. Najczciej uy-
wanymi czynnikami zeotropowymi w spr-
arkowychpompachciepasR404A,R407C,
R410A.
Rys. 5. Zasada dziaania pompy ciepa: a) pompa
podnoszca ciecz, b) pompa ciepa, c) spitrzenie
temperatury czynnika roboczego w pompie ciepa.
HO HO
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
6.5.3. rda ciepa
niSkotemperaturowego
rdodostarczajcecieponiskotemperaturo-
wepotrzebnedoodparowaniaczynnikaroboczego
wparowaczupompyciepapowinnocharakteryzo-
wa si nastpujcymi cechami: du pojemnoci
ciepln, moliwie wysok i sta temperatur, bra-
kiem zanieczyszcze powodujcych korozj ele-
mentw instalacji lub powstawanie osadw, atw
dostpnociiniskimikosztamiinstalacjisucejdo
pozyskiwaniaitransportuciepa.
Temperaturardenaturalnych(odnawialnych)
zaleyzarwnoodichrodzaju,jakiporyroku.Na-
tomiast temperatura ciepa odpadowego (rda
sztuczne) charakteryzuje si wartoci wynikajc
zprzebieguprocesutechnologicznegoinaognie
zaleyonaodporyroku.
Wprzypadkupompciepazasilajcychinstalacje
c.o.istotnajestkompatybilnotemperaturyrda
zkoniecznmocgrzejnpompyciepa.Wsezonie
grzewczym wystpuje zmienne zapotrzebowanie
na ciepo, przy czym temperatura wikszoci na-
turalnych rde ciepa niskotemperaturowego
nie jest kompatybilna, tzn. przy szczytowym za-
potrzebowaniu na moc ciepln do ogrzewania jest
ona nisza, co powoduje zmniejszenie efektywnej
mocypompyciepa.
Najbardziej kompatybilnymi s wody pod-
ziemne,mniejgruntiwodypowierzchniowe,anaj-
mniejpowietrzezewntrzne.
Konstrukcja wymiennikw ciepa parowacza
iskraplacza-zaleywistotnysposbodrodzajw
nonika ciepa. W przypadku, gdy nonikami cie-
pa niskotemperaturowego jest ciecz (woda, so-
lanka lub wodny roztwr glikolu), a w skraplaczu
podgrzewana jest woda, to zarwno parowacz,
jak i skraplacz budowane s jako wymienniki pasz-
czowo-rurowe, spiralne lub pytowe. Natomiast
gdynonikiemciepawparowaczuiskraplaczujest
powietrze, to najczciej parowacz i skraplacz wy-
konanesjakozesprwnolegychwownicpo-
czonych kolektorami, przy czym wownice od
stronypowietrzawyposaoneswebralamelowe
lubnawijane.
Rozrnia si nastpujce systemy pomp ciepa:
woda woda (W/W),woda powietrze (W/A), po-
wietrzewoda(A/W),powietrzepowietrze(A/A).
Jest to klasyfikacja uproszczona, a okrelenie
woda oznacza dowolny, cieky nonik ciepa, np.
wodny roztwr glikolu poredniczcy w wymianie
ciepa midzy gruntowym wymiennikiem ciepa,
a czynnikiem roboczym wrzcym w parowaczu.
Odnosi si to rwnie do okrelenia powietrze,
ktre moe oznacza oglnie gazy, jak np. opary,
gazyodlotowe,spalinyitp.
Pene oznaczenie pompy ciepa, oprcz cz-
ci literowej, okrelajcej rodzaj nonika ciepa, za-
wieraczliczbow,okrelajcwartocijegotem-
peraturywC.
W przypadku wymiennika dolnego rda jest
to temperatura nonika ciepa dopywajcego do
wymiennika (dotyczy to powietrza, wody i solanki
/glikolu), a grnego - temperatura ciekego nonika
odpywajcego z tego wymiennika; gdy nonikiem
jest powietrze, to liczba oznacza jego temperatur
nadopywie.
Przykad: B0/W50 - pompa ciepa glikol/woda;
temperaturaglikoludopywajcegodoparowa-
cza 0C, a temperatura wody odpywajcej ze
skraplacza+50C.
H H
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
6.5.4. rozwizania konStrukcyjne
Sprarkowych pomp ciepa
Sprarkowe pompy ciepa z elektrycznymi silnikami
napdowymiprzeznaczonedozasilaniainstalacjicentralnego
ogrzewania lub przygotowania c.w.u., budowane s jako:
urzdzeniazwarte(kompaktowe)lubrozdzielone(split).
Kompaktowa pompa ciepa stanowi zwarty ze-
sp, w skad ktrego wchodz wszystkie niezbdne ele-
menty, jak np. sprarka, parowacz, skraplacz, wentylator
lubpompaobiegowa,urzdzeniaregulacyjno-sterujce,za-
bezpieczajce, izolacja akustyczna itp. Elementy te zmon-
towaneswewsplnejobudowie,instalacjanapenionajest
czynnikiemroboczymipracemontaowesprowadzajsi
do ustawienia pompy na odpowiednio wykonanym fun-
damencieipodczeniadoinstalacjielektrycznej.Niektrzy
producencidostarczajpompyciepazdodatkowym,szczy-
towymrdemciepa,np.kotemolejowym,gazowymlub
elektrycznymorazrozdzielaczamihydraulicznymi.
Znacznie wiksze moliwoci instalacyjne stwarzaj
pompyciepaSPLIT(okonstrukcjirozdzielonej).Wtegoro-
dzajupompachobieczcikonstrukcyjnemonamontowa
w pewnej odlegoci od siebie i czy za pomoc prze-
wodwczynnikaroboczego,ktremajnaogmaered-
nice.WpompachciepatypuSPLITzesppozyskiwaniacie-
pa(np.wpompachciepasystemuA/Wjesttoparowacz
zwentylatoremorazsprark)monamontowanaze-
wntrz,copozwalanausuniciezbudynkugwnegorda
haasu).PompyciepaSPLITdostarczanesrwniewstanie
gotowymdoeksploatacji,aprzewodyczcesodpowied-
nioprzygotowaneiwypenioneczynnikiemroboczym;za-
lepkaumieszczonawspecjalnejzczcejestusuwanapod-
czasjejskrcania(rurymiedzianewizolacjitermicznej,na-
penianiefreonemizakoczoneszybkozczkami).
Niektre firmy produkuj pompy ciepa typu SPLIT
z parowaczami stanowicymi gruntowy wymiennik ciepa.
W takim rozwizaniu wownica z rur miedzianych uka-
dana jest bezporednio w gruncie, a nastpnie napeniona
czynnikiem roboczym (czynnikiem syntetycznym lub na-
turalnymR290).
6.6. ogrzewanie elektryczne
Naogrzewanieelektrycznedecydujemysizr-
nychwzgldw,takichjakbrakdostpudoinnychme-
diwczyograniczonemoliwocifinansowe.
6.6.1. grzejniki elektryczne
Nowoczesnegrzejnikielektrycznesstosowane
jako uzupenienie istniejcej instalacji centralnego
ogrzewania, ale te mog by podstawowym spo-
sobem ogrzewania domu. Jeli planujemy ogrze-
wanie nimi domu, musimy pamita o wikszym
przydziale mocy, ni gdyby ogrzewa budynek w-
glem,gazemalboolejem.
PlanujC WykoRzySTanIE
EnERGII ElEkTRyCznEj Do
oGRzEWanIa, nalEy SPRaWDzI
STan ISTnIEjCEj InSTalaCjI
ElEkTRyCznEj,
a jElI okaE SI To konIECznE
- zaPRojEkToWa
I Wykona noW
HO HO
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
Konwektoryelektrycznesnajliczniejszgrupgrzej-
nikw na rynku. Oddaj ciepo gwnie na drodze
konwekcji. Powietrze ogrzewa si, przepywajc
wok elementu grzejnego ukrytego za estetyczn
obudow,wykonannajczciejzlakierowanejsta-
lowej blachy. W grzejnikach wiszcych wylot po-
wietrza skierowany jest do gry. Powinny one by
montowanepodparapetami-parapetzaginastru-
mie ciepego powietrza oraz zabezpiecza cian
nadkonwektoremprzedzabrudzeniem.
Elektryczne pyty promieniujce to zazwyczaj py-
ty stalowe, emaliowane, z naniesionym na nich
drukowanym obwodem o bardzo maej gru-
boci, stanowicym element oporowy. Pyty
s osonite obudow. Rozgrzewaj si rw-
nomierniedobardzowysokiejtemperaturyoko-
o180C.
Grzejniki olejowe mog mie posta pyty lub
przypomina eliwne grzejniki czonowe. Ele-
ment grzejny osonity rurk zanurzony jest
w oleju. Urzdzenia te maj du bezwadno
ciepln-dugosirozgrzewaj,alerwniedu-
ejutrzymujciepo.
Grzejniki promieniujce kwarcowe montowane
s najczciej w azienkach i su do krtko-
trwaego ogrzewania pomieszczenia. Elementy
grzejne grzejnikw kwarcowych osigaj bar-
dzowysoktemperatur,aobudowaodbijajca
promienie cieplne zwiksza intensywno pro-
mieniowaniaciepa.
6.6.2 regulacja grzejnikw
elektrycznych
Wikszogrzejnikwelektrycznychwyposao-
najestwregulatortemperaturyzwanypotocznieter-
mostatem,ktrypozwalautrzymawpomieszczeniu
zadantemperatur.
Pracgrzejnikwelektrycznychmonasterowa
indywidualnie - za pomoc zegarw sterujcych
wmontowanychwpojedynczeurzdzenie-lubcen-
tralnie. Programowanie centralne stosowane dla
grzejnikw wiszcych pozwala na jednoczesne ste-
rowanie prac grupy grzejnikw. Trzeba jednak za-
planowajejunaetapieprojektowaniainstalacjielek-
trycznej.Wymagaonopoprowadzeniadodatkowego
przewoduzwanegosterujcym.Narynkudostpne
stakesystemybezprzewodowe.Pracgrzejnikw
monawtedysterowazapomocpilota.Monaza-
programowakilkatrybwpracy:temperaturkom-
fortu, temperatur ekonomiczn - obnion, tem-
peraturminimaln.
6.6.3 elektryczne ogrzewanie
podogowe
W systemach elektrycznego ogrzewania pod-
ogowego elementem grzejnym s kable, maty lub
folie grzejne. Gdy przez ich elementy oporowe
przepywa prd, nagrzewaj si i wydzielaj ciepo,
ktre jest nastpnie przekazywane przez podog
dopomieszczenia.
Kable grzejne s najczciej stosowanym roz-
wizaniem. Kabel grzejny skada si z czterech
warstw: drutu oporowego zwanego te y
grzejn (specjalny stop metali); izolacji z two-
rzywa sztucznego, ekranu - najczciej mie-
dzianego,ktrystanowinietylkozabezpieczenie
przeciwporaeniowe,aleteeliminujepoleelek-
tryczne;osony-najczciejzPVC.
Matygrzejnestomatyztworzywasztucznego
z wplecionym cienkim kablem - przewodem
HO HO
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
grzejnym.Wklasycznychmatachgrzejnychsto-
suje si przewody jednoyowe. Grubo maty
nie przekracza 3 mm. Od niedawna niektrzy
producenci proponuj te maty z przewodami
dwuyowymi.Matajestwtedygrubsza.
Foliegrzejnewykonaneszpaskichdrutwalu-
miniowychzatopionychwfoliipoliestrowej.Gru-
bofoliiwynosiokoo0,2mm.Foliekupujesi
wzestawachskadajcychsizmoduwgrzew-
czych.Uszkodzeniejednegomoduuniezakca
pracyzestawu.Folimonaprzycinanadan
dugo. Przycit cz naley zaizolowa spe-
cjaln tam. Maty i folie grzejne s drosze od
kabli,dlategosrzadziejstosowane.
6.6.4 ogrzewacze akumulacyjne
Ogrzewacze akumulacyjne, czsto zwane pie-
camiakumulacyjnymi,stourzdzenia,ktregrzejci-
gle,chociaszasilanejedynieokresowo.Pracujone
wdwchkolejnowystpujcychposobieokresach:a-
dowaniairozadowania.adowaniejestczasempoboru
energii elektrycznej, ktra jest przetwarzana na ener-
gi ciepln. Cz energii cieplnej jest przekazywana
pomieszczeniu, a pozostaa ilo - akumulowana. Gdy
zasilanie zostaje wyczone, rozpoczyna si faza roz-
adowania: do pomieszczenia przekazywana jest ener-
giacieplnazakumulowanawrdzeniupieca.Elektryczne
ogrzewacze akumulacyjne oddaj ciepo do pomiesz-
czenia,rozadowujcsistatycznielubdynamicznie.
Ogrzewaczeakumulacyjnepowierzchnioweod-
daj do otoczenia zgromadzone ciepo przez
izolacj i obudow. Ilo ciepa przekazywana
wcigudobyniejeststaa.Piecegrzejnajmoc-
niej tu po zakoczeniu adowania, czyli rano,
najsabiej-wieczorem-przedkolejnymcyklem
adowania,gdyciepozgromadzonewpiecuwy-
czerpujesi.
Ogrzewaczeakumulacyjnepowierzchniowo-ka-
naowemajkanapowietrzny,przezktryswo-
bodnie przepywa powietrze. Wlot zimnego
powietrza znajduje si na dole, wylot ogrza-
nego - w grnej czci urzdzenia. Piec od-
daje ciepo zarwno przez izolacj i obudow
przezpromieniowanie,jakidopowietrzaprze-
pywajcego przez kana na drodze konwekcji.
Dzikiprzesonomnawlocieiwylociepowietrza
monawograniczonymzakresieregulowailo
ciepaoddawanegodootoczenia,atymsamym
temperaturwpomieszczeniu.
Ogrzewaczeakumulacyjnezdynamicznymroz-
adowaniempodobniejakpiecepowietrzno-ka-
naowe maj kana powietrzny, ale obieg po-
wietrza w ogrzewaczu jest wymuszony pra-
cwentylatora.Wlotiwylotpowietrzaumiesz-
czonesnadole.Izolacjacieplnaogrzewaczydy-
namicznychjestznacznielepszanistatycznych.
Gdy wentylator nie pracuje, urzdzenie oddaje
niewiele ciepa. Temperatur w pomieszczeniu
reguluje si precyzyjnie przez wczanie i wy-
czanie wentylatora lub zmian jego prdkoci
obrotowej.Przezcadobmonautrzymywa
w pomieszczeniu dan temperatur, dlatego
tentypogrzewaczynajlepiejnadajesidoogrze-
wania pomieszcze mieszkalnych. W ogrze-
waczach dynamicznych jest moliwe mieszanie
powietrza zimnego - zasysanego, z ciepym
-wylotowym,abywentylatorwczonypookre-
siepostojuniewydmuchiwadopomieszczenia
zbytgorcegopowietrza.
Ogrzewacze akumulacyjne pobieraj energi
elektryczn i zamieniaj j na ciepo. Ciepo jest
H= H=
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
magazynowanewewntrzuinastpnieoddawane
dootoczenia.Pieceadowaneswgodzinach,gdy
prdjesttaszy,ciepozaoddajcadob.Noc-
nyprd,wzalenociodzakaduenergetycznego,
jesto30-50%taszyodenergiielektrycznejroz-
liczanej wedug taryfy caodobowej. Przed za-
instalowaniem piecw trzeba wystpi do zakadu
energetycznego o zgod na rozliczanie zuycia
prduwedugtaryfyG-12izainstalowanielicznika
dwustrefowego. Tylko wtedy korzystanie z ogrze-
waczyakumulacyjnychmasens.
6.7 ciepo
z kolektora Sonecznego
Kolektory soneczne to elementy instalacji po-
redniczce w zamianie energii sonecznej w ciepl-
n, wykorzystywan na potrzeby grzewcze - w Pol-
scenajczciejdoprzygotowaniaciepejwodyipod-
grzewaniawodywbasenach,rzadziejdoogrzewania
budynkw. W naszej strefie klimatycznej najwiksze
zapotrzebowanie na energi na cele grzewcze przy-
pada na okres od padziernika do maja, podczas gdy
najbardziejkorzystnydopozyskiwaniaenergiisonecz-
nejjestczasodmarcadopadziernika.Zenergiiso-
necznejmonakorzystaprzezcayrok,itozarwno
do podgrzewania wody, jak i ogrzewania domu, jeli
wykona si tak zwan instalacj hybrydow, czyli so-
larnwsppracujczinnymrdemciepa.
W instalacjach solarnych z kolektorami cie-
czowymi czynnik roboczy odbiera ciepo od ab-
sorbera i transportuje je do wymiennika ciepa,
gdzie przekazuje je wodzie. Woda w wymienniku
ciepa nie miesza si z ciecz robocz, ktra kry
w obiegu zamknitym. Ciecz robocz moe by
woda lub pyny niezamarzajce. Zalet ukadw
z wod jako czynnikiem poredniczcym w prze-
kazywaniu energii midzy Socem a zasobnikiem
sminimalnekosztynapenieniainstalacji,wadna-
tomiast - zamarzanie wody w temperaturze 0C.
Trzebapamita,byprzednadejciemzimyopr-
niinstalacjsolarn.
Kolektory soneczne naley montowa pod od-
powiednim ktem. Bardzo wane przy montau ko-
lektorwjestzachowanieodpowiedniego-zapewniaj-
cegomaksymalnepochanianieenergiisonecznej-kta
nachylenia do powierzchni ziemi. W Polsce latem naj-
bardziejefektywnyjestkt30,zim-60.Kolektorpa-
ski,zktregobdziesikorzystawycznielatem,trze-
bazamontowapodkatem30dopowierzchniziemi,
kolektoruywanyprzezcayrok-podktem45.Ko-
lektory paskie i rurowe prniowe z rurk ciepa naj-
lepiejjestmontowanapoacidachulubjakowolnosto-
jceodstronypoudniowej.
Cenakolektorazaleyodjegomocyiproducenta.
Do ceny samego urzdzenia trzeba jeszcze doliczy
kosztypozostaychelementwsystemu:rur,zasobnika,
dodatkowegowymiennikalubgrzakielektrycznej,pom-
py cyrkulacyjnej, zaworw, automatyki. Koszty mog
wzrosn,gdyzastosujesiglikolwymagajcyspecjalnej
pompyiszczelniejszejinstalacjiorazzabezpieczeprzed
skaeniemwodywpostacipodwjnychwymiennikw.
HH HH
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
Czstogwarancjawymagauruchomieniainstalacjiprzez
autoryzowanegoserwisanta.Brakjegopodpisupowo-
dujejejutrat.Koszteksploatacjitookresowyprzegld
instalacji wymagany gwarancj, awariami i naturalnym
zuyciem elementw instalacji. W ukadach z pomp
cyrkulacyjndochodzijeszczekosztenergiielektrycznej
dozasilaniapompy.Przyzakupieurzdzeniatrzebabra
pod uwag dostpno serwisu, czas jego reakcji na
zgoszon usterk, ale take koszty przegldw gwa-
rancyjnychipogwarancyjnychorazpewno,ezapi
lat firma bdzie nadal istniaa, wiadczya usugi i miaa
czcizamienne.
Z 1 m
2
abSoRbERa mona
uzySka oD 1,3 Do 2,3 Gj CIEPa
uyTECznEGo RoCznIE,
Co PozWolI na oSzCzDzEnIE
od 60 do 180 z RoCznIE.
6.8 systemy
ogrzewania hybrydowego
Wykorzystuj energi pochodzc z dwch
rdeciepawjednejinstalacjiodbiorczej.Ogrze-
wanie hybrydowe (inaczej: czone) stosowane
jest najczciej, jeli do ogrzewania domu wy-
korzystuje si niekonwencjonalne rda ener-
gii,np.kolektorysonecznelubpompyciepa.Do
systemw hybrydowych zalicza si rwnie kon-
wencjonalne urzdzenia grzewcze na paliwo sta-
ewsppracujcezurzdzeniamigazowymiiole-
jowymi - przykadem takiego rozwizania jest po-
czeniewjednejinstalacjigrzewczejkominkazza-
mknitkomorlubkotaopalanegobiomaszko-
temgazowymlubolejowym.
Wsystemachczonychjednozerdeener-
gii, np. kolektor soneczny lub pompa ciepa, po-
krywa cz zapotrzebowania domu na ciepo
i ciep wod uytkow. Pozosta cz energii
zapewniadrugie,konwencjonalnerdo.Todru-
gie rdo musi jednak mie moliwo pokrycia
100% zapotrzebowania domu na ciepo i ciep
wod, poniewa jego zadaniem jest dostarczenie
wystarczajcej iloci ciepa do ogrzania caego
domu w czasie, kiedy np. warunki atmosferyczne
nie pozwol na korzystanie ze urzdzenia wy-
korzystujcego alternatywne rdo energii. Syn-
chronizacj pracy obu rde steruje aparatura
kontrolno-pomiarowa, czujniki, regulatory i ter-
mostaty. W ten sposb przy udziale energii od-
nawialnejmoemykilkakrotniezmniejszyzuycie
paliwkopalnychwtradycyjnychrdachciepa.
Coraz czciej stosuje si te systemy hy-
brydoweczcetradycyjneogrzewaniezpomp
ciepa. W przypadku pomp ciepa korzystajcych
z energii o staej temperaturze, czyli wd g-
binowychczygbokichpartiigruntu,niejestpo-
trzebnewspomaganiedodatkowymiurzdzeniami
grzewczymi.Stojednakrozwizaniakosztowne
wrealizacji.Prostszesinstalacjepompciepapo-
bierajce energi z pytkich warstw gruntu, z ok.
1,5mgbokoci,lubzpowietrzaogrzanegopro-
mieniamisoca.Tejednakwymagajzimwspo-
maganiadodatkowymurzdzeniemgrzewczym.
Przykadem ogrzewania hybrydowego jest po-
czenie kominka przeznaczonego do ogrzewania
wody w instalacji centralnego ogrzewania z kotem
gazowym lub olejowym. Ogrzewanie kominkiem
wymaga - ze wzgldw bezpieczestwa - otwartej
instalacjigrawitacyjnejzotwartymnaczyniemwzbior-
czymwnajwyszympunkcieinstalacji,natomiastko-
HG HG
G
przegld doStpnych rozwiza technologicznych
rde ciepa ze wzgldu na nonik energii
ciogazowyzamknitejinstalacjicinieniowej.Ztego
powoduniemonapoczybezporednioobur-
deciepadowsplnejinstalacjic.o.Ciepozobwodu
grzewczegokominkajestprzekazywaneinstalacjic.o.
za porednictwem pytowego wymiennika ciepa.
W czasie pracy kominka ciepo poprzez wymiennik
jest przekazywane do instalacji bez potrzeby w-
czania kota. Gdy zganie ogie w kominku i obniy
sitemperaturawodywinstalacjic.o.,nastpujeau-
tomatycznewczeniekotaidogrzaniewody.
Spotykanestakeukadygrzewczeczceko-
minekzkolektoremsonecznym.Wtakimwypadku
stosujesispecjalneczonezbiornikiwodyoduej
pojemnoci, akumulujce ciepo wyprodukowane
wkolektorzeikominku
Klasycznymprzykademogrzewaniahybrydowe-
gojestwykorzystaniedoogrzewaniaiprzygotowywa-
niaciepejwodyuytkowejenergiisonecznejiener-
giipochodzcejzespalaniagazuluboleju.Gwnymi
urzdzeniamistutajkolektorzwymiennikiemciepa,
kocioorazspecjalnejkonstrukcjizasobnikwody.Do
tegotypuogrzewaniastosowaneszasobnikiciepej
wody o duej pojemnoci 500-750 l. Speniaj one
rolmagazynwenergii.Zmagazynowanawzbior-
niku woda jest wod grzewcz zasilajc instalacj
centralnegoogrzewania.Wgrnejnajcieplejszejstre-
fie znajduje wyjcie do instalacji c.o. W dolnej cz-
ci zbiornika znajduje si element przyczajcy do
zamontowania przewodu doprowadzajcego po-
wracajcwodzinstalacjic.o.Wdolnejczcizbior-
nika znajduje si wownica. Jest to wymiennik cie-
paprzekazujcywodziewzbiornikuciepozogrza-
nejwkolektorzecieczy.Zkoleiwgrnejczcizbior-
nika, strefie ciepej, znajduje si wownica o duej
pojemnoci, w ktrej podgrzewana jest woda uyt-
kowa. Ponadto zbiorniki maj zamontowane do-
datkoweprzyczanarnychwysokociach.Umo-
liwia to zainstalowanie wytwornic ciepa z rnych
urzdzegrzewczych,kotwolejowychigazowych,
kotw na paliwo stae, termo kominkw lub pom-
pyciepa.Dzikitemudozbiornikamonapodczy
dodatkowerdazasilania,naprzykadnagrzewnic.
W razie potrzeby, jeli kolektor nie dostarczy od-
powiedniej dawki energii do osignicia wymaganej
temperaturywody,podczonadokotatradycyjnego
nagrzewnicauzupenibrakienergii.
Instalacjahybrydowanaleydorozwizaoznacz-
nymstopniuzaawansowaniatechnologicznego.Jejwy-
dajnozaleywduejmierzeoddokadnegoprojektu
i zestawienia ze sob w najbardziej korzystny sposb
wszystkichwchodzcychwjejskadurzdze.Dlatego
zarwno projekt, jak i monta powierzy trzeba wy-
specjalizowanymfirmominstalacyjnym.
H7 H7
FoRmalnoCI zWIzanE
z moDERnIzaCj RDa
7
Kade dziaanie zwizane z modernizacj
systemw zasilania w ciepo, jako przed-
siwzicieinwestycyjne,powinnobyprzepro-
wadzone w sposb unormowany przepisami.
W skad tego dziaania wchodz zarwno bu-
dowa,robotybudowlane,jakiremonty.
Zgodnie z Prawem Budowlanym przez bu-
dow naley rozumie: wykonywanie obiek-
tu budowlanego w okrelonym miejscu, a tak-
e odbudow, rozbudow, nadbudow obiek-
tu budowlanego. Z kolei roboty budowlane to
prace polegajce na przebudowie, montau,
remoncie lub rozbirce obiektu budowlanego.
Remonttowykonywaniewistniejcymobiekcie
budowlanym robt budowlanych polegajcych
na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niesta-
nowicych biecej konserwacji, przy czym do-
puszcza si stosowanie wyrobw budowlanych
innychniuytowstaniepierwotnym.
fazy inweStycyjne
Wyrni mona trzy gwne fazy inwe-
stycyjne: przedinwestycyjn, realizacyjn i eks-
ploatacyjn.Dopierwszejnalenastpujceeta-
py: identyfikacja moliwoci inwestycyjnych, se-
lekcja wariantw projektu, koncepcja ostatecznej
wersji projektu i ocena koncepcji i decyzja in-
westycyjna. Etapy fazy inwestycyjnej to: opra-
cowaniedokumentacjiprojektowej,decyzjepo-
zwolenie na budow/ zgoszenie budowy, prze-
targi i zawieranie kontraktw, budowa, rozruch
ipozwolenienauytkowanie.
Podstawowymi wymogami budowlanymi s
posiadanie Dokumentacji Projektowej oraz De-
cyzjiBudowlanych.
dokumentacjaprojektowa
Dokumentacjabudowyskadasiz:pozwolenia
nabudowwrazzprojektembudowlanym(zacznik
dodecyzji),dziennikabudowy,protokowodbioru,
rysunkwiopiswdorealizacjiobiektw,operatw
geodezyjnychiksikiobmiarw.
Dokumentacja powykonawcza skada si z do-
kumentacji budowy z naniesionymi zmianami (jeli
wystpiywtrakcierealizacjirobt)ipomiarwgeo-
dezyjnych(powykonawczych).
Projekt budowlany powinien zawiera nastpu-
jceskadowe:
1. Projektzagospodarowaniadziakilubterenu.
2. Projektarchitektoniczno-budowlany.
3. Stosowniedopotrzeb,owiadczeniawaciwych
jednostek organizacyjnych o zapewnieniu do-
staw energii, wody, ciepa i gazu, odbioru cie-
kw oraz o warunkach przyczenia obiektu
do sieci wodocigowych, kanalizacyjnych, cie-
powniczych,gazowych,elektroenergetycznych,
telekomunikacyjnychorazdrgldowych.
4. W zalenoci od potrzeb, wyniki bada geo-
logiczno-inynierskich oraz geotechniczne wa-
runkiposadowieniaobiektwbudowlanych.
Opracowanie projektu budowlanego i innych
potrzebnych materiaw jest moliwe jedynie przez
osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych,
okrelonychwPrawieBudowlanym.
zakreS dokumentacji wymagany
wceluuzyskaniadecyzjipozwolenie
na budow czy zgoSzenie budowy
Roboty budowlane mona rozpocz je-
dynie na podstawie ostatecznej decyzji o po-
HO HO
7
formalnoci zwizane z modernizacj rda
zwoleniu na budow, z zastrzeeniem art. 29-31,
gdzie na wikszo budowli i robt wymagane jest
zgoszeniewaciwemuorganowids.budowlanych.
Podstaw wydania tych decyzji jest projekt bu-
dowlany(jegozatwierdzenie).
Decyzjajestwanaprzezczaswniejoznaczony,
jednak jeeli budowa nie zostaa rozpoczta przed
upywem 2 lat od daty jej wystawienia lub budowa
zostaaprzerwananaczasnieduszyni2lata.
Do wniosku o pozwolenie na budow naley
doczy:
1. Cztery egzemplarze projektu budowlanego
wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami
i innymi dokumentami wymaganymi przepisami
szczegowymiorazzawiadczeniemowpisiedo
centralnegorejestruosbposiadajcychupraw-
nienia budowlane oraz o wpisie na list czon-
kw waciwej izby samorzdu zawodowego,
projektantaisprawdzajcegoprojekt.
2. Owiadczenie o posiadanym prawie do dys-
ponowania nieruchomoci na cele budowlane
(niewymaganyjestdokumentpotwierdzajcyta-
kieprawo).
3. Decyzjowarunkachzabudowyizagospodaro-
waniaterenu,jeelijestonawymaganazgodnie
z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym.
4. Specjaln opinie, wydan przez osob/jed-
nostk organizacyjn (wskazan przez wa-
ciwego ministra) o projektowanych obiek-
tach, ktrych wykonanie lub uytkowanie
moestwarzapowanezagroeniedlauyt-
kownikw lub ktrych projekt zawiera nowe,
nie sprawdzone w krajowej praktyce roz-
wizania techniczne, nie znajdujce podstaw
wprzepisachiPolskichNormach.
5. Postanowienie o uzgodnieniu z waciwym or-
ganemadministracjiarchitektoniczno-budowlanej,
projektowychrozwizawzakresieliniizabudo-
wy,elewacjiodstronydrg,ulic,placwiinnych
miejscpublicznychorazsieciuzbrojeniaterenu,
6. Upowanienie udzielone osobie dziaajcej
wimieniuinwestora
Wprzypadkubudowywieluobiektwbudowlanych,
jak i wykonywania robt wymagane jest jedynie zgo-
szenie budowy, w ktrym naley okreli rodzaj, zakres
isposbwykonywaniarobtbudowlanychorazterminu
ich rozpoczcia. Do zgoszenia budowy naley doczy
owiadczenieoposiadanymprawiedodysponowanianie-
ruchomocinacelebudowlaneoraz,wzalenociodpo-
trzeb,odpowiednieszkicelubrysunki,atakepozwolenia,
uzgodnieniaiopiniewymaganeodrbnymiprzepisami.
W przypadku przyczy do budynkw: elek-
troenergetycznych, wodocigowych, kanalizacyjnych,
gazowych,cieplnychitelekomunikacyjnych,naleydo-
czyprojektzagospodarowaniadziakiwrazzopisem
technicznym instalacji, wykonywany przez projektanta
posiadajcegouprawnieniabudowlane.Projektinstalacji
gazowejpowinienbyuzgodnionycodozabezpiecze
przeciwpoarowych.
Dowykonaniarobtbudowlanychmonaprzystpi,
jeeliwterminie30dnioddniadorczeniazgoszeniawa-
ciwyorganniewniesie,wdrodzedecyzji,sprzeciwuinie
pniejnipoupywie2latodokrelonegowzgoszeniu
terminuichrozpoczcia.
Podobne wymagania i uzgodnienia formalne sto-
sowane s w przypadkach zmiany sposobu uytkowania
obiektubudowlanegolubjegoczci.Bezpozwoleniana
zmian sposobu uytkowania stosuje si identyczne pro-
ceduryjakwprzypadkubudowybezpozwolenianabu-
dowbdzgoszenia.
HO HO
7
formalnoci zwizane z modernizacj rda
przykadowy wykaz budw oraz
robt budowlanych nie wymagajcy
pozwolenia na budow, a wymagajcy
zgoSzenia waciwemu organowi
A. Przedsiwzicia (budowy) merytorycz-
nie zwizane z modernizacj zasilania w ciepo:
1. Wolno stojce budynki gospodarcze, wiaty i al-
tanyorazprzydomoweoranerieopowierzchni
zabudowydo25m
2

2. Tymczasowe obiekty budowlane, niepoczone

trwalezgruntemiprzewidzianedorozbirkilub
przeniesienia w inne miejsce w terminie okre-
lonymwzgoszeniu.
3. Budowainstalacjizbiornikowychnagazpynnyzpo-
jedynczymzbiornikiemopojemnocido7m
3

4. Budowa przyczy elektroenergetycznych, wo-

docigowych, kanalizacyjnych, gazowych, ciepl-
nychitelekomunikacyjnych.
B. Roboty budowlane merytorycznie
zwizane z modernizacj zasilania w ciepo:
1. Remont istniejcych obiektw budowlanych
i urzdze budowlanych z wyjtkiem obiektw
wpisanychdorejestruzabytkw.
2. Dociepleniabudynkwowysokocido12m
3. Przebudowa sieci elektroenergetycznych, wo-
docigowych, kanalizacyjnych, gazowych, ciepl-
nychitelekomunikacyjnych.
Jak istotne jest posiadanie waciwych pozwole
i uzgodnie, mwi Prawo Budowlane w art. 48 i 49,
gdzieart.48ust.1.brzmi:waciwyorgannakazuje,zza-
strzeeniem ust. 2, w drodze decyzji, rozbirk obiek-
tubudowlanego,lubjegoczci,bdcegowbudowie
albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na
budow.Kolejnyart.50ust.1mwi:oistotnymodbie-
ganiuodustaleiwarunkwokrelonychwpozwoleniu
nabudowiprzepisach(zagraaniubezpieczestwaludzi,
mienia, rodowiska) upowaniajcy waciwy organ do
wstrzymaniaprowadzeniarobtbudowlanychinakada
obowizekwykonaniaokrelonychczynnociwceludo-
prowadzenia robt budowlanych do stanu zgodnego
zprawem.
Ponadto po stwierdzeniu istotnego odstpstwa
wtrakciekontroliodzatwierdzonegoprojektubudowla-
negolubracegonaruszeniewarunkwpozwoleniana
budow urzd wymierza kar stanowic iloczyn staw-
ki opaty, wspczynnika kategorii obiektu budowlanego
iwspczynnikawielkociobiektubudowlanego.
Jeeli w pozwoleniu na budow naoono obo-
wizek uzyskania pozwolenia na uytkowanie obiektu
budowlanego, inwestor jest zobowizany zawiadomi
zgodniezwaciwociwynikajczprzepiswszczeg-
owychszeregorganw.Niezajciestanowiskaprzezor-
ganwterminie14dnioddniaotrzymaniazawiadomienia
traktujesijakniezgoszeniesprzeciwulubuwag.
Opisane wyej wymagania formalno-prawne re-
alizacji inwestycji zwizanych z modernizacj rda s
podobne we wszystkich omawianych w broszurze no-
nikachenergii.Podstawowarnicatoichwielkoiskala
przedsiwziciapowodujca,ewniektrychobiektach
(bardzo mae) mog by wymagane jedynie zgo-
szenia,alewabsolutnejwikszociwymaganes
pozwolenianabudow.Wobuprzypadkachwy-
maganesprojektybudowlane.
Zewzgldunapochodzenierodkwprzeznaczo-
nych na finansowanie inwestycji moemy je najoglniej
podzieli na wasne i zewntrzne. Najwygodniejsza
iczstonajtaszajestsytuacja,gdyinwestormoepo-
krykosztymodernizacjizwasnychfunduszy.Zdarzasi
tojednakdorzadko.
GO GO
O
RDa FInanSoWanIa moDERnIzaCjI
Najczciej stosowan form zewntrznego fi-
nansowania inwestycji jest poyczka lub kredyt ban-
kowy.Przedprzystpieniemdorealizacjiinwestycjiwar-
tojednakprzeanalizowawszystkiemoliwoci.
8.1. dotacje,
czyli pienidze za darmo
Poszukujc dotacji na modernizacj systemw
zasilania w ciepo, wychodzimy z zaoenia, e ka-
de dziaanie zmierzajce do ograniczenia zuycia
energii (ciepa) prowadzi do zmniejszenia emisji za-
nieczyszcze do powietrza jest zatem dziaaniem
sucymochronierodowiska.
Wprzypadkach,gdyochronapowietrzapoprzez
modernizacj rde ciepa zostanie uznana w po-
lityce lokalnej za dziaanie priorytetowe, inwestycje
takie mog by wspierane bezzwrotnymi rodkami
funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej.
Dotacje z Narodowego i Wojewdzkich FOiGW
zarezerwowane s w zasadzie dla kompleksowych
inwestycji, wykraczajcych poza lokalne rda cie-
pailokalnesieciciepownicze,tzn.mogbyprze-
znaczone np. na uciepownienie miasta, ale nie po-
szczeglnych budynkw (nawet wielorodzinnych).
Przy ubieganiu si o dotacje na pojedyncze budynki
uprzywilejowane s jednostki samorzdu terytorial-
nego(np.modernizujceszkoy,szpitaleitp.).
Czasem moliwe jest ubieganie si o rodki
bezzwrotne na zadania z zakresu modernizacji za-
silania w ciepo budynkw mieszkalnych z Gmin-
nychFOiGW.Przystpujcdorealizacjiinwestycji,
warto zatem sprawdzi w siedzibie gminy, czy nie
mamydoczynieniaztakwaniesytuacj,tzn.,czy
naszainwestycjamoeuzyskawsparciefinansowe.
Dla zarzdzania rodkami przeznaczonymi na
wspieranie przedsiwzi w ochronie rodowiska
powoana zostaa Fundacja EkoFundusz, ktra do-
finansowujewformiedotacjiprojektymajceistot-
ne znaczenie dla ochrony rodowiska w skali re-
gionu czy kraju. Na dofinansowanie w tej formie
mog liczy kosztowne przedsiwzicia. Dotacja
EkoFunduszu dla pojedynczego projektu nie moe
byniszani50tys.z,ajejudziawkosztachpro-
jektuwynosi30-60%
Abysprawdzi,czywokresieprzewidzianymna
realizacjprzedsiwziciamoliwejestubieganiesi
odotacj,naleyprzeledziobowizujcewdanym
roku zasady dziaania EkoFunduszu oraz aktualnie
ogaszanekonkursy.Dobrymrdeminformacjijest
stronainternetowa:www.ekofundusz.org.pl
8.2. poyczki i kredyty
preferencyjne (mona tanio)
8.2.1. poyczki i kredyty
na zadania proekologiczne
WymienionewczeniejNarodowyorazWojewdz-
kieFunduszeOchronyrodowiskaiGospodarkiWodnej
udzielaj wsparcia finansowego podmiotom realizujcym
przedsiwzicia suce ochronie rodowiska rwnie
wformiepreferencyjnychniskooprocentowanychpo-
yczek.Oichotrzymaniemonasiubiegabezporednio
wewaciwymterytorialnieFunduszu(najlepiejpouprzed-
nimsprawdzeniu,czyzasadyiaktualnieobowizujceprio-
rytetyprzewidujtakiepoyczki).Taformarzadkojednak
stosowanajestdlainwestycjipodejmowanychprzezpry-
watnychwacicielibudynkw.
Temu samemu celowi su preferencyjne kredyty
udzielaneprzezbanki,wszczeglnociBankOchronyro-
dowiskaS.A.,dzikiwsppracyzNarodowymorazWo-
G G
O
rda finanSowania modernizacji
jewdzkimiFOiGW.Kredytytemogbyudzielanerw-
nieinwestoromindywidualnym.Charakteryzujsiniskim
oprocentowaniem oraz moliwoci uzyskania karencji
wspaciekapitau(odroczeniamomenturozpoczciaspa-
ty,np.doczasuzakoczeniainwestycji).
Oprcz standardowych dokumentw, jakie naley
zoy w banku przy ubieganiu si o kredyt (o tym sze-
rzej w czci powiconej poyczkom i kredytom ko-
mercyjnym),koniecznejestwykazanie,einwestycjaprzy-
niesieefektekologiczny,tzn.,enajejrealizacjizyskanietyl-
kowacicielbudynku,alerwnierodowisko.
uDzIElanIE kREDyTW
PREFEREnCyjnyCh WE WSPPRaCy
z nFoIGW oRaz WFoIGW
REGuloWanE jEST umoWamI
zaWIERanymI na CzaS okRElony
lub Do ChWIlI WyCzERPanIa
RoDkW PoSTaWIonyCh Do
DySPozyCjI banku. zaTEm oFERTa
zmIEnIa SI W CzaSIE
8.2.2. SyStem wSpierania przedSiwzi
termomodernizacyjnych
W myl ustawy o wspieraniu przedsiwzi ter-
momodernizacyjnychzdnia18grudnia1998roku(zp-
niejszymizmianami)kady,ktowykonazdefiniowanewjej
treci zadanie zgodnie z audytem energetycznym i przy
wykorzystaniukredytubankowego(udzielonegoprzezje-
denzbankwkomercyjnychuczestniczcychwsystemie),
otrzyma premi wynoszc 25% wykorzystanego kre-
dytu.PremiatapochodzizFunduszuTermomodernizacji
zarzdzanegoprzezBankGospodarstwaKrajowego.
Ustawadefiniujewarunki,jakiemuszspenilokalne
rda ciepa dotyczce minimalnych wielkoci oszczd-
nociwynikajcychzmodernizacji:
n Zmniejszenieoconajmniej25%rocznychstratener-
giipierwotnejwlokalnymrdleciepa.
n Zmniejszenie kosztw zakupu ciepa o co najmniej
20%wstosunkurocznymjakowynikprzyczeniasi
doscentralizowanegordaciepa(siecimiejskiej).
Systemowi wspierania termomodernizacji podlega
take zamiana konwencjonalnych rde ciepa (kocio
wglowy, koksowy, opalany olejem lub gazem) na r-
daniekonwencjonalne(kotynabiomas, pompy cie-
pa,kolektorysoneczne).
Pierwszym etapem na drodze uzyskania premii ter-
momodernizacyjnej jest wykonanie (zlecenie wykonania)
audytuenergetycznego,czyliopracowania,ktrepozwoli
okrelienergetyczneiekonomiczneefektyplanowanejin-
westycjiiwytypowaoptymalnywariantprzedsiwzicia.
Kolejnymkrokiemjestudaniesidowybranego
bankujednegozponad20bankwuczestniczcych
w systemie wspierania termomodernizacji (ich lista
jestdostpnam.in.nastronachinternetowychBanku
GospodarstwaKrajowego:www.bgk.com.pl).
Wbankunaleyzoy:
n Wypeniony wniosek kredytowy wraz z niezbd-
nymidokumentami
n Wniosekoprzyznaniepremiitermomodernizacyjnej.
n Audytenergetyczny.
auDyT EnERGETyCzny okREla
zESTaW PojEDynCzyCh DzIaa,
jakIE nalEy Wykona, aby
PRzEDSIWzICIE byo EFEkTyWnE
EnERGETyCznIE I EkonomICznIE.
Tylko WykonanIE komPlETu
TyCh DzIaa uPRaWnIa Do
ubIEGanIa SI o WyPaT PREmII
TERmomoDERnIzaCyjnEj.
GO GO
O
rda finanSowania modernizacji
Zgodnie z ustaw kwota kredytu nie moe prze-
kroczy 80% kosztw przedsiwzicia, a maksymalny
okresspatykredytuwynosi10lat
Bank,pozbadaniuzgodnociprzedstawionychda-
nychzwewntrznymikryteriami,zawierazinwestorem
warunkowumowkredytu,ktrawejdziewyciedo-
pieropoprzyznaniupremiitermomodernizacyjnej.
Bankkredytujcyprzekazujeumowkredytu,au-
dyt i zaczniki do Banku Gospodarstwa Krajowego,
ktry kieruje audyt energetyczny do weryfikacji i po
pozytywnej ocenie przyznaje premi termomoder-
nizacyjn, o czym informuje inwestora i bank kre-
dytujcy. Teraz kredyt moe by uruchomiony. Kre-
dytniejestwypacanywgotwce,aprzeznaczonyjest
nabezporedniepokryciezobowizapatniczychin-
westora(bankopacawcaocilubczcifakturywy-
nikajcezrealizacjizadaniaokrelonegowaudycie).
Po zakoczeniu zadania i przedstawieniu w ban-
kudokumentwpotwierdzajcychzgodnoinwestycji
z audytem energetycznym i projektem, na rachunek
kredytowy inwestora wpacana jest premia wynoszca
25% wykorzystanego kredytu. To znaczy, e kwo-
tyzacignitegokredytuzostajespaconazainwestora,
adodatkowoodtegomomentuodsetkinaliczanes
odmniejszejkwoty
8.2.3 kredyty na zakup i monta
urzdze i wyrobw Su-
cych ochronie rodowiSka
Jest to produkt oferowany przez Bank Ochro-
nyrodowiskaS.A.wramachporozumiezesprze-
dawcami urzdze i wyrobw, ktrych stosowanie
powodujepowstaniekorzycidlarodowiska.Wtym
przypadkuczodseteknalenychodinwestorazty-
tuuzacignitegokredytuspacadostawcaurzdzenia.
Wysokospatyzalenajestoddeklaracjidystrybutora
okrelonej w porozumieniu zawartym pomidzy nim
aBankiem.Odniejzaleywysokooprocentowania
kredytu, ktra moe wynosi od 1% w skali roku
(przy krtkim okresie kredytowania). Dziki tej for-
mulesprzedawcauzyskujeszybkipewnzapatza
dostarczone urzdzenie lub wyrb, a inwestor tani
kredytwwysokocido100%kosztwzakupuimon-
tauurzdze.Kredytytemajzastosowaniedlar-
norodnychzadaproekologicznych,rwniedlamo-
dernizacjirdeciepa.
8.3 kredyty i poyczki komercyjne
(i tak Si opaca)
Wikszo bankw jest w stanie zaoferowa in-
stytucjom lub osobom realizujcym modernizacj sys-
temuzasilaniawciepopoyczkgotwkowlubkre-
dyt inwestycyjny na przyjtych przez bank warunkach
rynkowych.
Ubiegajcy si o poyczk lub kredyt musi zoy
w banku wypeniony wniosek, do ktrego naley do-
czywymaganeprzezbankdokumenty.
We wszystkich przypadkach konieczne jest take
przedstawienie bankowi do zaakceptowania prawnego
zabezpieczeniaspatykredytu(np.porczenieinnejoso-
by,weksel,blokadarodkwnarachunkubankowym,hi-
poteka,ubezpieczenieiwszelkieinneformyprzewidziane
prawemcywilnymiwekslowym).
Niezbdne bd rwnie dokumenty zwizane
zsaminwestycj:
- potwierdzenieprawadodysponowanianieruchomo-
ci(wasnobudynku,dzierawa),
- decyzje administracyjne dotyczce inwestycji (do-
kumentywymaganeprawembudowlanym).
Bank moe take poprosi o inne dokumenty,
GO GO
O
rda finanSowania modernizacji
dlategowanejest,abypodczaspierwszegokontaktu
z pracownikiem banku poprosi o przedstawienie li-
stywymaga.
Cho moe si wydawa, e modernizacja z kre-
dytemtodrogisposb,jednaknaleypamita,ewy-
konanietakiegoprzedsiwziciazawszesiopaca.Wy-
oonenaetapieinwestycjipienidzezwrcsipodczas
eksploatacji. Dodatkowe korzyci to uzyskany komfort
cieplnyiwygodaobsugi.
Poza samym oprocentowaniem w przypadku kre-
dytu czy poyczki istotne s take prowizje i inne opa-
ty pobierane przez bank oraz koszty zwizane z usta-
nowieniem zabezpieczenia. To wszystko naley wzi
poduwag,wybierajcbankirodzajusugi.
8.4 leaSing
Jest to forma zbliona do najmu lub dzierawy,
okrelonaumowcywilno-prawn.Polegaonanacza-
sowym przekazaniu uytkownikowi (inwestorowi)
w odpatne uytkowanie urzdze (np. kota), maszyn
itp. Przez okrelony czas uytkowania inwestor bdzie
zobowizany do przekazywania, na rzecz waciciela
urzdzenia, opat w wysokoci okrelonej w umo-
wie. Po zapaceniu ostatniej raty uytkownik ma za-
gwarantowanmoliwonabyciasprztu,ktrystanie
siwwczasjegowasnoci.Wzalenociodpotrzeb
iaktualnejkondycjifinansowejkorzystajcegozleasingu
istniejetuwielemoliwoci.
G= G=
O
rda finanSowania modernizacji
Ze wzgldu na rozoenie w czasie angaowania
rodkwwasnychinwestormamoliwosfinansowa-
nia inwestycji z oszczdnoci wypracowanych przez t
inwestycj.
Koszt leasingu dla osb prywatnych zbliony jest
do kosztu kredytu, naley jednak pamita, e leasing
obejmuje jedynie urzdzenie, bez wartoci robt to-
warzyszcychinwestycji.
8.5. finanSowanie
przez trzeci Stron (TPF)
To,einwestycjapolegajcanamodernizacjisystemw
zasilaniawciepoprzynosikonkretnekorzycifinansowesta-
o si motorem powstania firm typu ESCO (Energy Sa-
ving Company).Stofirmypodejmujcesitechnicznejifi-
nansowejrealizacjiprzedsiwzi,spacanychpotemzuzy-
skanychoszczdnocikosztweksploatacyjnych.
Podstawrealizacjiprzedsiwziciajestkontraktpo-
midzy zamawiajcym (instytucj bdc wacicielem
obiektu) i firm typu ESCO jako realizatorem Warunki
kontraktu zale od potrzeb i moliwoci obu stron i s
dostosowane do konkretnego zadania. Najczciej firma
ESCO bierze na siebie ciar sfinansowania inwestycji ze
rodkw wasnych lub zacignitego przez siebie kre-
dytu Zwrot tych rodkw oraz zysk naleny firmie ma
pochodzi z uzyskanych oszczdnoci, czyli rnicy po-
midzy kosztami eksploatacyjnymi ponoszonymi przez
iporealizacjiprzedsiwzicia.Czstowokresiespatyfir-
maESCOzajmujesieksploatacjnowejinstalacji,ktra
potymczasiestajesiwasnocizamawiajcego.Oczy-
wiciemoliwesrwnieinnerozwizania.
Ten sposb finansowania polecany jest gwnie
dla inwestorw instytucjonalnych, ktrzy np. z po-
wodubrakuzdolnocikredytowejniemogsamisko-
rzystazkredytwbankowych.
8.6. projektydsm
(DemanD SiDe management)
Nazwa ta obejmuje ca grup rozwiza sto-
sowanych w ramach programw oszczdnociowych
obejmujcych zarzdzanie popytem. W Polsce s to
jeszczeprojektymaopopularne,jednakpojawiasiza-
interesowanietworzeniempodobnychprogramw.Ta-
kiedziaaniawzakresieefektywnocienergetycznejmog
by organizowane przez zakady dystrybucyjne. W ra-
machtworzeniawydajnychsystemwdostawinowych
wariantw zaopatrzenia w ciepo mona spotka si
z propozycjami finansowania lub wspfinansowania in-
westycjizzakresumodernizacjisystemwzasilaniawcie-
po,akonkretnieprzyczy,przezzainteresowanegodo-
stawc(wacicielasieciciepowniczej).
Przystpujc do planowania modernizacji, warto
zatem podj rozmowy z lokalnym dostawc ciepa
(atakewody,energii,gazu).
GH GH
GDzIE Szuka RaDy I PomoCy
O
9.1. urzdy paStwowe
ministerstwo budownictwa
DepartamentRynkuBudowlanego
00-926Warszawa,ul.Wsplna2/4
www.mtib.gov.pl
tel.(0-22)6618034,fax(0-22)6213872
Do Ministerstwa mona zwraca si o interpretacj
przepiswustawowychirozporzdzedotyczcych
termomodernizacji. Publikuje w internecie list au-
dytorwenergetycznych.
Gwny urzd nadzoru budowlanego
00-926Warszawa,ul.Krucza38/42
tel.(0-22)6618111,fax(0-22)6618142
www.gunb.gov.pl
Urzd sprawuje nadzr i kontrol nad przestrzega-
niemprawabudowlanego.
urzd Regulacji Energetyki
00-872Warszawa,ul.Chodna64
tel.(0-22)6616107,fax(0-22)6616152
www.ure.gov.pl
URE jest instytucj pastwow, ktra midzy in-
nymi zatwierdza taryfy opat ustalane przez przed-
sibiorstwadostarczajcepaliwaienergi,awicta-
ryfyzaciepo,gazienergielektryczn.
urzd ochrony konkurencji i konsumentw
00-950Warszawa,PlacPowstacwWarszawy1
tel.(0-22)5560800,fax(0-22)8265076
www.uokik.gov.pl
Zadaniem Urzdu jest ochrona konsumentw,
w tym odbiorcw energii i paliw. Do Urzdu mo-
na zgasza skargi na nieprawidowe dziaania do-
stawcwenergii.
9.2 instytucje
Fundacja Poszanowania Energii
00-611Warszawa,ul.Filtrowa1
tel.(0-22)8255285,8251602
fax(0-22)8258670
Fundacja prowadzi szkolenia przygotowujce do
czynnoci audytora energetycznego, a take wy-
daje podrczniki i poradniki w ramach Biblioteki
FundacjiPoszanowaniaEnergii.
ZFundacjwspdziaa:
narodowa agencja
Poszanowania Energii
00-611Warszawa,ul.Filtrowa1
tel.(0-22)8255285,8251602
fax(0-22)8258670
nape@nape.pl,www.nape.pl
NAPES.A.prowadziusugikonsultingowe(auditing
energetyczny) dla obiektw i instalacji we wszyst-
kichdziaachgospodarki,opracowujestudiaipro-
gramy zwizane z gospodark energetyczn, pro-
wadziszkoleniaiseminariadotyczceracjonalizacji
uytkowania energii i oszczdnoci energii, opra-
cowujeirozpowszechniaprogramykomputerowe
doaudytinguenergetycznego.
krajowa agencja Poszanowania Energii S.a.
00-560Warszawa,ul.Mokotowska35
tel.(0-22)6260910,fax(0-22)6260911
www.kape.gov.pl
KAPESAprzygotowujeiorganizujerealizacjrz-
dowej polityki w zakresie racjonalizacvji uyt-
kowaniaenergii.
zrzeszenie audytorw
Energetycznych
00-611Warszawa,ul.Filtrowa1
tel.(0-22)8255285,8251602
fax(0-22)8258670
www.zae.org.pl
ZAE zrzesza audytorw energetycznych, przy-
gotowuje materiay i pomoce dla audytingu ener-
getycznego,wydajeBiuletynPoszanowaniaEnergii,
publikujelistyaudytorwwinternecie,organizujese-
minaria i kursy dotyczce auditingu energetycznego
izarzdzaniaenergi..
korporacja kominiarzy Polskich
Stowarzyszenie zawodowe
45-061Opole,ul.Katowicka55
tel.(0-77)4231380,4231381
tel./fax(0-77)4231382
www.kominiarze.info,e-mail:zgkkp@op.pl
Korporacja prowadzi dziaania w zakresie: ochrony
przeciwpoarowej,ochronyzdrowiaiyciauytkow-
nikw urzdze grzewczych i wentylacyjnych,osz-
czdnocienergiiiochronyrodowiska.
GG GG
O
gdzie Szuka rady i pomocy?
9.3. bankiiinStytucje paStwowe
bank Gospodarstwa krajowego
00-955Warszawa,Al.Jerozolimskie7
tel.(0-22)5229112,fax(0-22)6270378
www.bgk.com.ple-mail:bgk@com.pl
Bankkierujesystememwspieraniaprzedsiwziter-
momodernizacyjnych.WBankuutworzonyjestFun-
dusz Termomodernizacji przeznaczony na udzielanie
premiitermomodernizacyjnej.
Bank Inicjatyw Spoeczno-Ekonomicznych S.A.
00-184Warszawa,ul.Dubois5a
www.bise.pl
Oferuje:kredytyinwestycyjneitermomodernizacyjne
z premia BGK o prostym sposobie zabezpieczenia,
obsug biec wsplnot w formie preferencyjnego
pakietu usug, dogodne formy lokowania srodkw
funduszu remontowego, porczenia kredytw dla
wsplnot, Home-Banking oraz specjalistyczne opro-
gramowanieksiegowedlaZarzdcw.
bank ochrony rodowiska S.a.
00-950Warszawa,Al.JanaPawaII12
tel.(0-22)8508720,fax(0-22)8508891
www.bosbank.pk
e-mail:bos@bosbank.pl
Bankudzielakredytwnaprzedsiwziciatermomo-
dernizacyjne i niskooprocentowane kredyty na in-
westycjeproekologiczne.
narodowy Fundusz ochrony rodowiska
i Gospodarki Wodnej
02-673Warszawa,ul.Konstruktorska3a
tel.(0-22)490080,490079,482280
fax(0-22)497272
Wspomagafinansowoinwestycjewzakresieochrony
rodowiskaigospodarkiwodnej,atakeracjonalizacji
uytkowaniaenergii,przezudzielaniepreferencyjnych
poyczek na zasadach niskooprocentowanego kre-
dytu bankowego. Fundusz sponsoruje zadania w za-
kresie edukacji ekologicznej, programy i ekspertyzy
ekologiczne.
Wojewdzkie, Powiatowe i Gminne Fundusze
ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
(PrzyUrzdachWojewdzkich,Powiatowych
iGminnych)wspierajinwestycjewzakresieochro-
nyrodowiskanaswoimobszarze(wformiedotacji
ipreferencyjnychpoyczek).
EkoFundusz
00-502Warszawa,ul.Bracka4
tel.(0-22)6212704,fax(0-22)6295125
www.ekofundusz.org.pl
EkoFundusz wspiera (w formie dotacji) inwestycje,
ktreprzyczyniajsidoochronyrodowiska(np.li-
kwidacjalokalnychkotowniwglowych),atakewy-
korzystanie energii ze rde odnawialnych (energia
soneczna,wiatrowa,biopaliwaitp.).
W tych instytucjach mona uzyska porady i infor-
macje w bardziej skomplikowanych problemach tech-
nicznych i materiaowych:
9.4.
inStytucje naukowe,
badawczeiedukacyjne
Centralny orodek
badawczo-Rozwojowy
Techniki Instalacyjnej InSTal
00-656Warszawa,ul.Ksawerw21
tel.(0-22)8437175,fax(0-22)8437165
Orodek prowadzi prace z dziedziny ciepownictwa,
ogrzewnictwa, wentylacji, klimatyzacji i izolacji ter-
micznych.Udzielaaprobattechnicznychdlawyrobw
zdziedzinyinstalacjisanitarnychigrzewczych.
Instytut nafty i Gazu
31-503Krakw,ul.Lubicz25a
tel.(0-12)421 0033,421 0686
fax(0-12)4303885
www.inig.pl,e-mailoffice@inig.pl
Instytutjestjednostknotyfikowanposiadajcakre-
dytowane laboratoria badawcze. Jest upowaniony
do udzielania Aprobat Technicznych w odniesieniu
do wyrobw budowlanych stosowanych w sieciach
i instalacjach paliw gazowych. Prowadzi prace ba-
dawczo-rozwojowe, inowacyjne i wdroeniowe,
wsppracujc z producentami m.in. aramtury
isprztugazowego,atakeurzdzeiwyrobwdla
systemugazowniczego.
G7 G7
O
gdzie Szuka rady i pomocy?
Instytut ogrzewnictwa i Wentylacji
Wydzia Inynierii rodowiska
Politechnika Warszawska
Jest placwk naukow i dydaktyczn o najwikszym
w Polsce potencjale kadrowym i aparaturowym,
dziaajc w zakresie gazownictwa, ciepownictwa,
ogrzewnictwa, wentylacji i klimatyzacji. Prowadzi ba-
dania naukowe i prace badawczo-rozwojowe do-
tyczce problematyki ksztatowania rodowiska we-
wntrznegowpenymzakresie.
00-653Warszawa,ul.Nowowiejska20
tel.(0-22)6607887,fax(0-22)8252992
e-mail:sekretariat.ioiw@is.pw.edu.pl
orodek badawczo-Rozwojowy
Ciepownictwa SPEC S.a.
02-104Warszawa,ul.W.Skorochd-Majewskiego3
tel.(0-22)823221517,fax(0-22)8162000
www.spec.waw.pl,e-mail:obrc@spec.waw.pl
OBRC SPEC S.A. jest specjalistyczn placwk
naukowo-badawcz z dugoletni praktyk
idowiadczeniemwdziedzinieciepownictwa.
akademia VIESSmann
Dy do stworzenia swoim Partnerom na rynku in-
stalacjigrzewczychmoliwocidalszegodoksztacenia
ipodnoszeniakwalifikacjizawodowych.Rozwjedu-
kacjiiwiedzyonowoczesnychtechnologiachinstalacji
grzewczychjestichcelem.
Policealne Studium Nowoczesnych Technik
Grzewczych
www.viessmann.edu.pl, www.kotly.pl
tel.(032)2220360
tel.kom.(505)036015,(694)506672
9.5. stowarzyszenia
Izba Gospodarcza Ciepownictwo Polskie
02-787Warszawa,ul.Elegijna59
tel.(0-22)6447019,6440250
fax(0-22)6447099
bi.warszawa@igcp.org.pl
e-mail:igcpwaw@pro.onet.pl
Izba Gospodarcza CIEPOWNICTWO POLSKIE
jest organizacj samorzdu gospodarczego skupiajc
podmioty gospodarcze w sferze usug zaopatrzenia
wciepoireprezentujacichinteresygospodarcze.
Zrzeszaponad280przedsibiorstw,funkcjonujcych
w rnych formach organizacyjno-prawnych,
prowadzcych dziaalno z zakresu wytwarzania,
przesyania, dystrybucji i obrotu ciepem, a take
zajmujcych si produkcj urzdze, technologii
iwiadczeniemusugnarzeczciepownictwa.
Izba posiada osobowo prawn oraz umocowanie
ustawowezgodniezustawoizbachgospodarczych.
Polskie Towarzystwo
biomasy
SiedzibaTowarzystwa:InstytutBudownictwa,
MechanizacjiiElektryfikacjiRolnictwa
02-532Warszawa,ul.Rakowiecka32,p.136
tel.(0-22)4980774,fax:(0-22)8491737
www.polbiom.ple-mail:biuro@polbiom.pl
CelemTowarzystwajest:inspirowanieipopieraniemy-
litechnicznejprzyczyniajcejsidorozwojuwykorzy-
staniabiomasynaceleprzemysowe,wszczeglnoci
energetyczne,inicjowanieipopieraniepracnaukowo-
badawczych, dowiadczalnych i wdroeniowych oraz
innych dziaa w dziedzinie wykorzystania biomasy na
celeprzemysowe,wdraanieiupowszechnianiewia-
towych osigni w dziedzinie wykorzystania biomasy
naceleprzemysowe.
Stowarzyszenie
komIny PolSkIE
43-300Bielsko-Biaa,ul.Wzgrze4
adresdokorespondencji:
43-200Pszczyna,ul.Grnolska1
tel601467510,601780427
www.kominiarze.info
GwnymcelemStowarzyszeniajestpropagowanie
wiedzyzwizanejzbezpiecznymiskutecznym
odprowadzaniemspalinzurzdzegrzewczych.
Polskie Towarzystwo
Elektrociepowni
zawodowych
ul.Krucza6/14,00-950Warszawa
tel.(0-22)6932368,6210281wew.243,454,463
fax(0-22)6286993
e-mail:sekretariat@ptez.com.pl
GO GO
PoDSumoWanIE
O
Wybr sposobu zasilania w ciepo budynku, wobec
bogactwa dostpnych na rynku technologii wymaga
wnikliwej, wielokryterialnej analizy. Istotnymi przesankami
decyzjis:
n aspekty ekonomiczne, obejmujce zarwno wysoko
nakadw inwestycyjnych, moliwo pozyskania pre-
ferencyjnychrodkwzewntrznych,jakrwnieprzy-
szekosztyeksploatacji,
n aspekty lokalizacyjne i formalne dotyczce dostpnoci
nonikwenergiiorazprzepisybudowlane,
n aspektykomfortuibezpieczestwauytkowania,
n wzgldyspoeczneiochronarodowiska.
Broszura zawiera informacje, ktre powinny wy-
starczy do prawidowego zaplanowania inwestycji i pod-
jcia decyzji o wyborze technologii. Zaproponowano lo-
giczn procedur wyboru, wskazane zostay walory uyt-
koweorazparametrytechnicznernychtechnologii,po-
dano informacje dotyczce atrakcyjnych rde finansowania
oraz omwiono wymagania formalne zwizane z mo-
dernizacjrdeciepa.
Autorzywyraajnadziej,emateriatenbdzieuy-
teczny dla wacicieli i zarzdcw budynkw mieszkalnych,
ktrzy podejmuj si modernizacji systemw zaopatrzenia
wciepo.Broszuraniejestporadnikiemtechnicznymczypro-
jektowym, nie mona na jej podstawie zaprojektowa sys-
temuzasilaniawciepobudynku,napewnojednakpomoe
ona wacicielowi wnikliwiej oceni jako oferowanych mu
usugczyproduktw.
WszystkichPastwa,ktrzyzechcielibypodzielisiswo-
imiuwagaminatematmodernizacjisystemwzasilaniawcie-
pobudynkwlubniniejszejbroszuryzapraszamynastronyin-
ternetoweprogramuwww.domprzyjazny.pl lub do kon-
taktuzautorami