Lata 1939-45: Kampania wrzeniowa: Bj graniczny: 1.09.1939 Hit lerowskie Niemcy ro zpoczy dziaania zbrojne p rzeciw Po lsce.

Nieco wczeniej specjalna grupa hitlerowska upozoro waa atak rzeko mych powstacw polskich na niemieck radiostacj w Gliwicach, co miao dostarczy pretekst ataku na Polsk. Pierwsze trzy dni t rwa bj graniczny. Polski opr zosta szybko zamany. Na pnocno -zachodnim odcinku frontu Niemcy, po uderzeniu z zachodu i Prus Wschodnich, osaczyli polsk Armi po morze. Zacity opr stawiay polskie bazy morskie w Gdyni, Pucku i Helu. Anglia i Francja zaday wstrzy mania o fensywy niemieckiej gro c wypenieniem zobowiza sojuszniczych wobec polski. 3.01.1939 rzdy Anglii i Francji wypowiedziay Niemco m wo jn.7.09 kapitulowaa zaoga Westerplatte. W nocy z 4 na 5.09 ro zpoczto ewakuacj rzdu, instytucji pastwowych oraz zota Banku Polskiego w Wa - wie. Ko misarzem cywilny m obrony stolicy zosta S. Starzyski.17.09 ro zpocz si atak ZSRR na Polsk. Ewakuacja wadz RP: 17.09 obradowa rzd RP w Koo myi. Premier Sawo j- Skad kowski stwierd zi bezsilno wobec poczonych si niemieckich radziecki. Wdz naczelny wyda dyrektyw oglna, nakazu jca wycofanie wojska i sprztu do Ru mun ii i na Wgry oraz unikan ie walki z Armi Czerwon poza o bron konieczn. W nocy z 17/19.09 wadze RP przekroczyy gran ic Ru musk. Zakoczenie walk: Agresja ZSRR przypiecztowaa klsk armii polskiej. 20.09 wo jska rad zieckie zdobyy bronione przez Polakw Grodno a wkrtce Biaystok. 28.09 skapitulo waa bohatersko bronica si Warszawa, a 2.10 zaoga Helu. 28.09 Niemcy i ZSRR uzgodniy now lini graniczn na Bugu.. Klska armii polskiej wynikaa przede wszystkim z ogro mnej przewag i Niemiec , prawie dwukrotnej. Sprawa polska na arenie midzy narodowej: Powstan ie rzdu emigracyjnego: Wbrew uprzednim deklaracjo m, rzd Ru mun ii internowa prezydenta, rzd i wodza naczelnego usiujc odwrci od siebie niebezpieczestwo niemieckie. Rwn ie Francja chciaa zatrzy ma wad ze RP w Ru munii i doprowadzi do powstania nowy ch. Prezydent Mociki mianowa swy m nastpn ambasadora RP w Rzy mie Bo lesawa W ieniaw - Dugoszewskiego. Rzd francuski n ie u zna tej nominacji, tote w kocu Mociki przekaza swe uprawnien ia prezesowi wiatowego Zwizku Po lakw Raczkiewiczowi, ktry ju by we Francji. 30.09.1939 zosta on zaprzysiony jako nowy prezydent RP. Tego samego dnia Raczkiewicz powoa nowy rzd z gen. Siko rskim na czele. W skad rzdu weszli przedstawiciele gwnych partii opozycji antysanacyjnej: SN, SP, SL i PPS, oraz n iekt rzy politycy sanacyjni. By to zatem gabinet sanacyjny. Podstaw prawn dziaalnoci rzdu emigracyjnego zostaa konstytucja kwietnio wa przy czy m prezydent Raczkiewicz uzna, i bdzie korzysta ze swoich uprawn ie w cisy m porozu mieniu z premierem. Owa u mowa paryska stanowia odtd podstaw dziaan ia wad z RP na emigracji. Siedzib polskiego rzdu emigracy jnego by Pary , a od 22.11.1919 - Angers. 9.11.1939 Prezydent Raczkiewicz stworzy Rad Narowow RP, ktra miaa peni funkcj organu doradczego, opiniujcego sprawy wnoszone przez rzd oraz opracowu jcego zasady przyszego ustroju pastwa i polskie postulaty na konferencj pokojow . Przewodniczcy m rady zosta Paderewski. Klska Francji i przeniesienie wadz RP do Anglii: 22.06. 1940 Francja poddaa si Niemco m. Po klsce Francji jedynym sojusznikiem Polski staa si Wlk. Bryt, ktrej premierem od maja 1940 by Churchill. 18.06.1940r rzd angielski zaprosi prezydenta RP i rzd polski do Anglii. Pocztki podziemi a w Polsce: Suba Zwycistwu Polsce ( SZP): Jeszcze w trakcie kampanii wrzeniowej ro zpoczto organizowanie podziemnego wojska i wadz politycznych. Inicjatywa wysza od gen. M. To karzewskiego -Karaszewicza. Kwestie polityczne SZP miaa rozwizy wa Rada Gwna Obrony Narodowej z Niedziakowskim na czele. Pierwsz akcj mia by zamach na Hit lera jednak n ie doszed do skutku. Sikorski negatywnie odnis si do powstania SZP, czcej d ziaalno polityczn i wo jskow. Obawia si bowiem nad miernego wpy wu na jej dziaanie o ficerw sanacyjnych. Powstanie ZWZ : Gen Sikorki rozwiza SZP i na jej miejsce powoa now organizacj - Zwizek Walki Zbrojnej, podporzdkowany cile rzdowi emigracyjnemu. 8.11.1939 powsta Ko mitet M inistrw do spraw Kraju z gen. Sosnkowskim na czele. 4.12.1939 gen Sosnkowski wyda instrukcj o utworzeniu ZWZ. Organizowa miaa ona akcje bo jowe i sabotaowe. Na czele ZWZ stan gen. Sosnkowski. Ko mendantowi przebywajcemu we Francji podlega mia gen S. Grot - Rowecki jako dowdca obszaru okupacji n iemieckiej i gen M. Tocharzewski-Karaszewicz rad zieckiej. Podziemne porozumienie polityczne: Po aresztowaniu gwnych twrcw RGON w lutym 1940. doszo do nowego spotkania przedstawicieli partii politycznych: Puaka z PPS -Wolno, Rwno, Niepodlego. Dbskiego z SN i Karboskiego Karboskiego SL, take To karzewskiego i Roweckiego. 24.02.1940 utworzono Polityczny Ko mitet Poro zu miewawczy przy ZWZ. W czerwcu zmieniono nazw na G wny Ko mitet Poltyczny. Reorganizacja wadz podziemnych: Przeniesien ie rzdu emigracyjnego do RP z Londynu zbiegy si ze zmiana systemu dowodzenia armi podziemn. 18.06.1940 mianowano gen. Ro weckiego zastpc ko mendanta gwnego ZWZ z p rawem decyzji w wypadku utraty cznoci z rzdem, 30.06 w depeszy wysanej ju z Anglii ustanowiono Komend Gwna ZWZ w kraju z Ro weckim na czele. W tym samy m czasie GKP p rzej funkcj delegatury rzdu RP na kraj. Sikorki Od mwi zatwierd zenia Delegatury, pod koniec wrzenia wznowi dziaalno Polityczny Ko mitet Propozu miewawczy. Ko mitet uzgodni kandydatur Cyryla Rat ajskiego na

delegata RP na kraj. W 1940r rodowiska b liskie sanacji zo rganizo way Tajn Organizacj Wojskow oraz Organizacj Ora Biaego. Organizacja Ora Biaego poczy a si z ZWZ w kwietniu 1940r. DO ugrupowa pisudczykowskich, ktre nie weszy do ZWZ i Delegatury, nalea Konwent Organizacji Niepodlegociowych i Obz Polski Walczcej. SL powoao Chopsk Stra, socjalici- Gwardi Ludow i Socjalistyczn Organizacj Bojo w. SN - Narodow organizacj Wojskow, a rodowiska chadeckie - Organizacj Wojskow Unia. Powstay Szare Szeregi czy li podziemny Zwizek Harcerstwa Po lskiego. Ukad Sikorski -Majski: Majski (ambasador radziecki w Londynie) skontaktowa si z rzdem Polski w Anglii wykaza pragnienie odbudowy pastwa polskiego. Przy czy m granica wschodni Polski winna by oparta na kryteriu m etniczny m, oraz e jest gotw uatwi powstanie w Moskwie ko mitetu narodowego, ktrego celem byo by stworzenie armii polskiej w ZSRR do walki z Niemcami, a take zawrze z rzdem Sikorskiego ukad sojuszniczy. 30.07.1941 podpisano w Londynie ukad midzy rzdami RP i ZSRR znany jako ukad Sikorski - Majski. Kreml u zna w nim ze traktaty radziecko -n iemieckie z 1939 dotyczce ro zbioru Polski straciy moc, rzd RP stwierdzi natomiast, i nie jest zwizany adnym u kadem skierowany m przeciw ZSRR. Zapowiedziano przywrcenie stosunkw dyplomatycznych udzielanie sobie wzajemn ie po mocy w wojnie z Niemcami. Rzd rad ziecki godzi si na utworzenie w ZSRR armii polskiej pod dowdztwem mianowanym przez RP. W dodatkowy m protokole stwierd zano, e rzd radziecki ud zieli amnestii wszystkim obywatelo m polskim, ktrych pozbawiono wolnoci na terytoriu m ZSRR. Rozwj podziemi a stosunkw kraju: Podziemie polityczne: ukad Sikorski - Majski przy jto w podziemiu w zasadzie z aprobat. Podkrelano jedynie nienaruszalno granic Po lski. We wrzeniu Cyry l Ratajski ustpi ze stanowiska. Funkcj delegata rzdu na kraj obj Jan Piekakiewicz z SL peni t funkcj do 02.1943. W maju 1943 nowy m delegatem mianowano Jana St. Jankowskiego SP. Organem delegatury by dwutygodnik Rzeczpospolita Polska Powstanie AK: 14.02.1942 ZWZ przemianowano na Armi Krajow, ktra miaa podj akcj scalania podziemia wojskowego. Na czele AK stan ko mendant gen Grot - Rowecki. Kraj podzielono pocztkowo na 3 obszary AK: b iaostocki, lwowski i zachodni. Pod koniec 1942 AK liczya o k. 200tys. onierzy. W p ierwszej kolejnoci do AK wcielono : Socjalistyczn Organizacj Bojow, Obz Polski Walczcej, Tajna Armi Polska itp. Powstanie KWC: Dla kiero wania oporem spoeczestwa delegat rzdu i ko mendant gwny AK mianowali w kwietniu 1941 wsplnego penomocnika - Karboskiego z SL. Ogosi on w grudniu 1942 powstanie Kierown ictwa Walki Cywilnej. KW C pro wadzio sdy podziemne. KW C posiadao wasn sie radiostacji pozwalajce otrzy ma kontakt z Londynem. 17.09.1942 depesza KW C odnoszca si do eksterminacji ludnoci ydowskiej. 4.12.1942 powoano do ycia Rad Po mocy ydom pod kryptonimem egota/ Powstanie PPR: 28.12.1941 w Po lsce wyldowaa grupa spadochroniarzy majca stworzy proradzieckie ugrupowanie podziemne: Pawe Finder, Bolesaw Moojec i Marceli Nowot ko. Ldowao potem jeszcze kilka grup. 5.01.1942 czonko wie I grupy in icjatywne utworzy li Po lsk Part i Robotnicz. Na czele PPR stan Nowotko. Na jesieni 1942 w kierownictwie PPR doszo do konflikty. W listopadzie 1942 Moo jec zastrzeli Marcelego No wotk, za to Moojec zosta rwn ie zlikwidowany a na czele PPR stan Finder. Aktywizacja podziemia niepodlegociowego: Wadze podzie mne z niepoko jem spoglday na dziaania PPR. Ko menda Gwna AK powoaa nawet w 1942 ko mrk K do prowadzen ia kontrakcji i gro mad zenia informacji o celach i metodach dziaan ia PPR. Z tego okresu pochodzi te napis umieszczany na murach miast: PPR- Patne Pachoki Rosji. W Padziern iku 1942 jednostki sabotaowo -dywersyjne AK- Zwizek Odwetu i Wachlarz- poczono w Kierownictwo Dywersji (Kedyw), ktrego szefem zosta pk. Emil Nil -Fieldorf. Po wyprowad zeniu armii Andersa z ZSRR stosunki polsko-rad zieck i znalazy si w gbokim impasie. W Listopadzie 1942 nowy m ambasadorem Polski w ZSRR zosta Tadeusz Ro mer, ktry napotka rosnce trudnoci w kontaktach z wad zami Kremla. Perspektywy dalszego tworzenia armii polskiej przekrelia nota radziecka z 31.10.1942 w ktrej Kreml oskary RP o od mow u ycia Polskich Si Zbro jnych w ZSRR przeciw Niemco m. 13.04.1943 Niemcy donieli o odkryciu grobw oficerw polskich w lesie katyskim oskarajc o zbrodnie rosyjskie NKWD. Kreml stwierd zi ze polscy jecy wpadli w rce radzieckie w 1941 i wwczas zostali zamordowan i. 17.04 rzd RP w Londynie postanowi zwrci si do MCK w Genewie z p rob o wyjanienie sprawy. Z 25/26.04.1943 Mootow wrczy Ro mero wi not zawiadamiajc o zerwan iu przez Kreml stosunkw rzdem RP z kamliwy m twierd zeniem, e rzd polski nie u waa za stosowne zwrci si do rzdu radzieckiego jakimko lwiek zapytaniem. Rober jako ambasador musia opuci terytorium ZSRR. mier Sikorskiego: Opozycja przeciw Sikorskiemu , obwinianemu o nadmiern ustpliwo wobec ZSRR wzmog a si szczeglnie w II ko rpusie gen Andersa. Sikorski podtrzy mywa swe stanowisko w sprawie granic uznajc jednak uo enie stosunkw ZSRR za jedn z g wnych wytycznych polityki po lskiej. Przewidujc n ieustpliwo Stalina w sprawie granic ro zwaa, jak przypuszcza, mo liwo rezygnacji z drugiego spotkania ze Stalinem Do spotkania tego nigdy nie doszo 4.071943 wracajc z Bliskiego Wschodu W. Sikorski Zgin w katastrofie ko o Gibraltaru. Nowy rzd RP: Prezydent Raczkiewicz mian owa naczelny m wodzem gen. Sosnkowskiego, nowy m premierem za zosta 14.07.1943, Mikoajczyk. Po oy on nacisk na pogbienie wsppracy z aliantami zachodnimi. Podtrzy mywa ofert federacji z Czechosowacj oraz stwierdzi i g wnym zagadnieniem polskie j polityki s stosunki z ZSRR oraz e rzd RP dy do porozu mienia i wsppracy z Kremlem.

Konferencja W ielkiej Trjki odbya si 28.11- 1.12.1943 w Teheran ie Teheranie ud ziaem Churchilla, Rossevelta i Stalia. Sprawa polska bya o mawiana paro krotnie. Na posiedzeniu 28.11 Stalin opowiedzia si za przyznaniem Polsce granicy na Odrze. Pod okupacj Hitlerowsk Powstanie w Getcie Warszawskim: 19.04.1943 h itlero wcy przystpili do likwidacji resztek getta warszawskiego, powitay ich strzay. Ro zpoczto powstanie kierowane przez ydowska Organizacj Bo jow. Pomimo nie wspmiernych si Po lacy zdoali zada Niemco m due straty. Przy wdca powstania by Mordechaj Anielewicz. Podziemie polityczne: 9.05.1943 Krajowa Reprezentacja Polityczna, skupiajca najwaniejsze stronnictwa polskie, wydaa owiadczen ie stwierd zajce i ZSRR posuy si spraw katysk jako pretekstem do zerwania stosunkw dyplomatycznych rzdem londyskim RP. 15.08.1943 ogoszono w kraju Deklaracj Porozu mienia Politycznego czterech stronnictwa:SN, SP, SL i PPS-WRN, dotyczc ich wspdziaania do czasu ogoszenia wyborw parlamentarnych w wolnej Po lsce. Rozwj AK: Powany m wstrzsem AK byo aresztowanie 30.06.1943 ko mendanta gwnego Grota Roweckiego. Ko mendantem g wny m AK zosta gen T. B r- Ko morowski. 7.03.1944 nastpio podpisanie umowy o wczen iu NSZ do AK. Powstanie KWP: 5.07.1943 delegat rzdu i ko mendant gwny AK poczyli Kierown ictwo Walki Cywilnej z Kiero wnictwem Walki Konspiracyjnej w kiero wnictwo Walki Podziemnej. Odtd wszys tkie akowskie akcje przeciw okupantowi byy koordynowane przez KWP. Powstanie KRN: Pod koniec 1943 PPR podja prb powoania wasnej, pozornie ponadpartyjnej organizacji politycznej. W nocy z 31.12.1943 na 1.01.1944 w Warszawie powoano do ycia Krajo w Rad Narodow. W skad KRN weszli dziaacze PPR kilku ludzi z RPPS i SL Wola Ludu. Przewodniczcy m KRN zosta Bierut, by agentem Ko minternu i NKW D jego zastpc zosta E. Osbka -Morawski (RPPS) a w prezydiu m KRN znalaz si gen Rola - y mierski. Program KRN przewidywa utworzenie Rzdu Ty mczasowego, przeprowad zenie reformy ro lnej i nacjonalizacji przemysu, bankw i transportu. Zbrojnym ramieniem KRN miaa by Armia Ludowa powoana do ycia 1.01.1944 pod dowdztwem Roli -y mierskiego. 9.01.1944 powoano do ycia Rad Jednoci Narodowej. Przewodniczcy m rady wybrano Puaka z PPS -W RN. W skad RJN weszo 17os. Po 3 z SN , SP, SL i PPS-W RN oraz po 1 z mn iejszych ugrupowa. RJN 15.03.1944 wydaa man ifest o co walczy nard polski., przewidywa on cakowite ro zb rojen ie Niemiec. Przewidywano ustrj demokracji parlamentarnej z silnym rzdem. ` Powstanie Warszawskie: Utworzenie PKWN: 21.07.1955 powsta w Moskwie Po lski Ko mitet Wyzwo lenia Narodowego. Na jego czele stan Osbka -Morawski. Resort obrony narodowej Rola -y mierski, a resort bezpieczestwa publicznego Radkiewicz. Manifest PKWN : 22.07.1944 radio moskiewskie nadao man ifest PKWN do narodu polskiego. Wezwano wszystkich Polakw do walki z o kupantem. Przyszy ustrj mia si opiera na konstytucje marco wej z 1921r. Ko mitet u zna si za jedyn legaln wadz w Polsce, rzd londyski nazwano za mianem wadzy samozwacze, opartej na fas zystowskiej konstytucji kwietniowej. Manifest PKWN mia charakter propagandowo-dezinformacy jny. St warza wraenie e Polska kierowana przez PKW N bdzie kontynuacj pastwa polskiego.\ Dwa orodki wadz w Polsce: Powstanie PKWN i natychmiastowe jego u znanie przez ZSRR wytworzy o now sytuacj. Zaczy bowiem funkcjonowa dwa orodki wad zy pastwowej: rzd RP w Londynie i PKWN (du o mn iejsze poparcie) Decyzja o powstaniu: W miar ro zwoju ofensywy radzieckiej zbliaa si chwila wybuchu powstania zbrojnego przeciw Niemco m w Warszawie. 21.071944 gen Br - Ko morowski wczy Warszaw do akcji Burza. Wybuch powstania w Warszawie: 1.8. 1944 rozpoczo si powstanie w Wars zawie.2.10.1944 p odpisany zosta akt kapitulacji Na mocy ustawy KRN z 11.09.1944 jej przewodniczcy Bierut otrzy ma ko mpetencje gowy pastwa, przysugujce w konstytucji marcowej prezydentowi RP . Organem wy konawczy m KR N, dziaajcej jako wadza ustawodawcza mia by PKWN., ktry ro zpocz urzdowanie w Lublinie 1.08.1944. 22.11.1944 M ikoajczy k popda si do dymisji. Prezydent Raczkiewicz odda wad ze wikszoci. Nowy rzd utworzy 29.11 Arciszewki z PPS. Podtrzy ma on form poro zu mien ia z ZSRR. Powstanie rzdu Tymczasowego: 31.12.1944 Krajowa Rada Narodowa powoaa rzd ty mczasowy RP pod kierown ictwem Osbki -Morawskiego. Wicepremierami zostali Go mu ka.