E.

Durkheim-Rozprawa o samobjstwie Samobjstwo tumaczone jest przede wszystkim kategoriach psychologicznych, ale Durkheim uwaa, e socjolog zajmuje si zjawiskami odczonymi od manifestacji jednostkowej. We wszystkich spoeczestwach wystpuj samobjstwa, a wic wystpuje pewna grupa dewiantw, ale nie potwierdza si teoria, e jest to zwizane np. z ras, pci itp. Czowiek jest pewna caoci, ale we wszystkich systemach filozoficznych by traktowany jako niejednorodna cao - homo duplex - skada si z ciaa i duszy, z tego, co ze i dobre. Ta cao jest podzielona. Faktycznie jest w czowieku cz egoistyczna (zwizana z ego) i jest te cz dajca poskromienia swojego ego. Istniej spoeczestwa, gdzie cz altruistyczna dominuje nad egoistyczn. Dzieje si tak w spoeczestwach o maym podziale pracy. W spoeczestwach o wikszym podziale pracy dominuje ego, ucz one indywidualizmu itp. Odrzucamy prenociones wice samobjstwo z powieszeniem si itp. Wystpuje tu element wiadomego dziaania prowadzcego do odebrania sobie ycia. Samobjstwo zmienia si w stosunku odwrotnym do stopnia integracji grup spoecznych, do ktrych naley jednostka. Samobjstw jest mniej, kiedy spoeczestwo jest mocno zintegrowane i trzyma jednostki pod kontrol. Byo to do charakterystyczne dla wczeniejszych spoeczestw, w ktrych ycie mocno kontrolowaa religia i wadza pastwowa. W nowoczesnym spoeczestwie nie jest speniony warunek silnej integracji, dlatego stopa samobjstw ronie. - altruistyczne - wystpuje silna wi spoeczna (np. sati itp.), - egoistyczne - ego decyduje, e nie moe y w zorganizowanej grupie, - anomiczne - wynika z braku norm, np. w przypadku wzrostu dobrobytu, kiedy nie ma jeszcze nowych obowizujcych norm do obsugi nowego zjawiska i jednostka nie potrafi sobie z tym poradzi, - fatalistyczne - przeciwiestwo samobjstwa anomicznego; polega na zniewalaniu spoeczestwa (spoeczestwo niewolnikw. Jednostka nie widzie dla siebie szans, jest poddana przeraajcemu losowi - fatum. S to samobjstwa wystpujce w warunkach spoecznej anomii, polegajcej na braku norm regulujcych ycie spoeczne (stare normy ju nie obowizuj, a nowych jeszcze nie ma). A. de Tocqueville - O demokracji w Ameryce Mwic o spoeczestwach arystokratycznych lub demokratycznych mona rnie uywa tych terminw. Demokracja ateska bya spoeczestwem arystokratycznym (tak samo Francja Ludwika). Demokracja bya rzdami ludu, a arystokracja rzdami dobrego ustroju (Platon) lub rzdami nielicznych (arystokracja) i rzdami wielu (demokracja). Tocqueville nada nowe znaczenie sowu arystokracja ni tradycyjne. Chodzi mu o pewien typ czowieka, ktry zaczyna dominowa w spoeczestwie. Arystokrata - to taki, ktry mierzy wysoko, jest nastawiony na osignicie tego, co wielkie, dy do doskonaoci; Demokrata - odrzuca ide wyszoci, chce by rwny, nie wyrnia si, by podobnym do innych. Zaczyna dominowa typ mentalnoci arystokratycznej - chce wywyszenia i typ mentalnoci demokratycznej - chce by podobny. Arystokracja i demokracja s typami spoecznymi. Opis spoeczestwa Tocqueville'ajest wieloaspektowy. Demokracja jest czym, co odciska pitno na uczuciach i otoczeniu ludzi. Jest to proces, ktry spotka wszystkie spoeczestwa. Tocqueville dostrzega, e demokracja realizuje si jako ustrj rwnoci rozumianej jako rwno szans i to jest podstaw uczu Amerykanw. Przywileje zdobywa si wasna prac. Rwno tworzy jednak duy potencja zniewolenia, ale Amerykanie wybior zawsze rwno nie wolno. Zauwaa niebezpieczestwo totalitaryzmu, jakie jest wpisane w demokracj. W demokracji czynnikiem, za ktry rozlicza si rzd jest wzrost dochodw obywateli. Takie nastawienie ludzi jest nastawieniem opartym na poczuciu bezpieczestwa ekonomicznego. Proces demokratyczny to proces zwizany z indywidualizacj. Indywidualizm demokratyczny jest inny ni indywidualno arystokratyczna. Ludzie maja pasje do zrzeszania si (Ameryka), maj potrzeb czenia si. Jest to mentalno pionierw. S zdolni do samorealizowania si. Moe to nie wystpi w innych spoeczestwach. Spoeczestwo demokratyczne podzielone na stany w Ameryce jest utrzymywane przez zasad centralizacji. Spoeczestwo rwnych szans nie moe jednak dugo trwa. Musi szuka przeciwwagi.

Biografia: SPENCER - to samouk, z wyksztacenia inynier, pracowa krtko na kolei; potem redaguje czasopismo ekonomiczne, ale w kocu postanawia powici si tworzeniu nauki. Pracuje systematycznie nad teori ewolucji spoecznej. Przebywa w zaciemnionym pokoju oszczdzajc chorym oczom ostrego sonecznego wiata. Dy do szczegowego zaprezentowania swoich idei ; drobiazgowo ilustrujc je twierdzeniami czerpanymi z najnowszych ustale nauk przyrodniczych i technicznych (dzi nadaje to jego pismom szczeglnej patyny, bowiem s to przykady zwykle ju nieaktualne, zanegowane przez postp wiedzy). Rwnie jzyk teoretyczny ma wady, analogie organicystyczne rodziy wtedy a dzi jeszcze bardziej wielkie wtpliwoci zobaczymy czy suszne? (moe troch, ale wtedy gdy nie rozumiemy w peni jego koncepcji) Ewolucjonistyczne inspiracje a) Najsilniejszy impuls dla teorii ewolucyjnych wywodzi si z biologii (od teorii rozwoju gatunkw Ch. Darwina) b) Innym rdem ewolucjonizmu bya myl Thomasa Malthusa (anglikaskiego pastora) W ekonomicznych prawach odwoywa si do demografii, do wzorw matematycznych budujc prawo opisujce nieproporcjonalnie szybki przyrost ludnoci w porwnaniu do wzrostu zasobw materialnych dajcych im utrzymanie. Ludzie s skazani na niedostatek materialny a ta dysproporcja rodzi kultur, inteligencj - zmusza do walki o byt i do tworzenia cywilizacji. c) Spencer inspirowa si te ideami Lamarcka i ewolucja organ. ywych dokonuje si w deniu do przystosowania si do rodowiska i w przekazywaniu potomstwu zmian wasnych struktur. d) Od Schellinga wzi ide ujmowania ycia ruchu jako ruchu, jako cigle rosncego zrnicowania; e) Embriologia von Baera poddaa mu ide przechodzenia w rozwoju organizmu od jednorodnoci do stanu rnorodnoci Zaoenia oglnej teorii ewolucji H. Spencera A/ - Ewolucja jako proces uniwersalny rozwija struktury i funkcje postpujc od form prostych do coraz bardziej zoonych. B/ - Spencer poszukuje uniwersalnego filozoficznego prawa ewolucji i podstawowych praw rzdzcych rozwojem caego wszechwiata i wszystkich jego czci C/ - Gosi AGNOSTYCZM zaoenie o nienaukowoci pyta o pierwsze przyczyny powstrzymanie si od rozwaa nad si bosk lub kosmiczn kreujc wiat, kosmos i proces ewolucji ustalenie granic dla naukowego poznania, ogranicze poznawczych ludzkiego umysu. D/ Ewolucja spoeczestwa jest fragmentem oglnego procesu wszechwiatowej ewolucji struktur dokonujcej si na trzech poziomach bytu poprzez 3 fazy lub poziomy:: - Byt / faza nieorganiczna - Byt / faza organiczna - Byt / faza ponad organiczna (ycie spoeczne, rzeczywisto kulturowa)

kolejna faza zawiera prawa z poprzedniej i dodaje nowe Trzy prawa powszechnej ewolucji: 1. prawo zachowania siy 2. prawo niezniszczalnoci materii SYSTEM SOCJOLOGICZNY SPENCERA autor m.in. Wstpu do socjologii, wyrni trzy rodzaje ewolucji: nieorganiczn, organiczn i ponadorganiczn (spoeczn); Prawa wszystkich trzech faz ewolucji s takie same, ale to nie oznacza, e zjawiska wyszej fazy mona zredukowa do zjawisk faz niszych. W ewolucji ponadorganicznej (spoecznej), mamy do czynienia z pewna kategoria faktw, ktre nie wystpuj w wiecie organicznym i nieorganicznym. S to procesy i wytwory, ktrych powstanie wymaga

skoordynowanego dziaania prowadzcego do rezultatw wykraczajcych pod wzgldem swego zasigu i zoonoci poza to jest osigalne przez dziaania jednostkowe. Mimo istotnoci zjawisk biologicznych jako podoa zjawisk spoecznych, socjologia zajmuje si przede wszystkim faktami ewolucji ponadorganicznej . czowiek powoli stawa si zwierzciem spoecznym, by to jednak proces przyrodniczy, przez nikogo nie zaplanowany; gwnym czynnikiem powstania spoeczestw by przyrost ludnoci; instytucje spoeczne s tym, dziki czemu dokonuje si przystosowanie niespoecznego z natury czowieka do rwnie naturalnego wspdziaania z innymi ludmi, ktre staje si niezbdne w miar tego, jak ziemia si zaludnia; adnej z nich nie mona traktowa jako czego co zostao wymylone i wiadomie wprowadzone w ycie, zrozumienie i wyjanienie ich dziaania jest niemoliwe bez uwzgldnienia ich genezy i przemian jakim ulegy, wszystkie s ze sob powizane, tworzc jeden system, ktrego funkcjonowanie zaley od funkcjonowanie wszystkich podsystemw, kada z nich peni okrelone i sobie waciwe funkcje; podobiestwa midzy organizmami biologicznymi a spoecznymi: cechuje je wzrost masy; w czasie dokonuje si rnicowanie czci i kompilowanie budowy wewntrznej; w jednych i drugich ma miejsce zrnicowanie funkcji; poszczeglne czci s od siebie zalene. rnice: organizmy spoeczne nie maj okrelonego ksztatu, okrelonej formy zewntrznej; s caociami niecigymi, rozproszonymi przestrzennie; rnicowanie funkcji jest ograniczone, gdy nie wyksztaca si w nich i nie moe wyksztaci aden organ, w ktrym skupiaaby si wiadomo. dzieli spoeczestwa na militarne i industrialne.

3. prawo cigoci ruchu EWOLUCJA jest integracj materii a zarazem rozpraszania si ruchu, przy czym materia przechodzi od stanu nieokrelonej, niespjnej jednorodnoci ku okrelonej, spjnej rnorodnoci podobnie i ruch. Ewolucja przebiega a do stanu wyrwnania przepywu energii i najwyszego zorganizowania struktur ale nie ma koca, bo wwczas nastpi rozpad ustalonych struktur i po okresie chaosu na nowo rozpocznie si proces ich ewoluowania ku nowym formom zorganizowanego istnienia. Stan negentropii przejdzie w stan entropii. Herbert Spencer o ewolucji ycia spoecznego a) rzeczywisto spoeczna jest nadbudowanym nad rzeczywistoci biologiczn organizmem kulturowym b) ewolucja poszczeglnych spoeczestw ma charakter zrnicowany, wystpuj regresje i okresy zastoju; s systemy spoeczne wyej rozwinite i opnione w instytucjonalnym rozwoju. c) wizja przebiegu ewolucji: spoeczestwa w miar rozwoju komplikuj si wewntrznie ewolucja jest jednokierunkowa, spoeczestwo w toku ewolucji liniowo przechodzi od faz niszych ku wyszym - typologia (teoretyczne wizje spoeczestwa) :