Rozwj partii politycznych w II Rzeczpospolitej Ugrupowania nacjonalistyczne W 1919 roku utworzono Zwizek Ludowo-Narodowy (ZL-N).

Pocztkowo skupia wiele stronnictw narodowych. W kolejnych miesicach odbya si krystalizacja partii i programu pod wodz Narodowej Demokracji (endecji). Ugrupowanie skadao si z przedstawicieli inteligencji i klasy redniej, czciowo popierao je drobnomieszczastwo i chopstwo, duchowiestwo oraz ziemiastwo. Gwnym hasem endecji by nacjonalizm nawoujcy do umacniania si narodu polskiego. Czonkowie opowiadali si za solidaryzmem spoecznym zgody wszelkich grup spoecznych w imi narodowego interesu. Jako nacjonalici endecy sprzeciwiali si przyznawania praw mniejszociom narodowym, opowiadali si za ich asymilacj i polonizacj szczeglnie wielonarodowych Kresw Wschodnich. Cechowa ich antysemityzm (w ydach widzieli wrogw Polski, domagali si ich wywaszczenia i usunicia z kraju), a take niech gwnie do Niemcw i Ukraicw. Zwolennicy Romana Dmowskiego opowiadali si za systemem parlamentarnym i silnym rzdem kosztem ograniczenia uprawnie sejmu. Przeciwstawiali si ingerencji pastwa w sprawy gospodarcze popierajc idee liberalne. Elementem ideologii endekw byo wyksztacenie nowych pokole modziey w duchu narodowym. Suyo temu zakadanie takich grup jak Modzie Wszechpolska (1922). W 1928 roku endecy zmienili sw nazw na Stronnictwo Narodowe. Gwnymi przedstawicielami partii byli Roman Dmowski, Stanisaw Gbiski, a take Wadysaw i Stanisaw Grabscy. W czasach kryzysu gospodarczego stronnictwo prawicowe podzielio si na dwa stronnictwa - modych i starych. Starzy pragnli ograniczenia wadzy parlamentarnej na rzecz wadzy wykonawczej, za zgromadzeni wok Dmowskiego modzi (Obz Wielkiej Polski) opowiadali si za rzdami totalitarnymi. To oni gosili coraz silniej hasa antysemickie, szowinistyczne i antydemokratyczne. Obz Wielkiej Polski szybko zyskiwa zwolennikw (pocztek lat 30. ok. 25 tysicy). W celu przekonania do swych pogldw stosowa metody bliskie ugrupowaniom faszystowskim i nazistowskim. Bojwki OWP prowokoway otwarte starcia. OWP zosta rozwizany w 1933 roku przez wadze z powodu zagroenia jakie stanowi dla bezpieczestwa publicznego.

W kwietniu 1934 roku doszo do rozamu w Stronnictwie Narodowym powsta Obz Narodowo-Radykalny (ON-R), ktry w wyniku antypastwowych akcji zosta zdelegalizowany. Jako ugrupowanie tajne ON-R podzieli si w 1935 roku na skrajny ON-R Falanga i ON-R ABC. Modzi sprzeciwiali si ekonomicznemu liberalizmowi, pragnli parcelacji majtkw, upastwowienia kapitau zagranicznego i ydowskiego, identyfikujc si z faszystowsk ide pastwa-narodu. Ugrupowania chrzecijasko-spoeczne Chrzecijaska demokracja skupiaa cz drobnomieszczastwa, inteligencji oraz robotnikw. We wrzeniu 1919 roku organizacje chrzecijasko-spoeczne zjednoczyy si tworzc Polskie Stronnictwo Chrzecijaskiej Demokracji, zwane chadecj. Opierali si na myli chrzecijaskiej z encykliki Rerum novarum. Opowiadali si za wasnoci prywatn, nie zgadzajc si jednak na rozwj liberalizmu, a take interwencjonizm pastwowy. Wierzyli, e majtni waciciele sami wyrzekn si bezwzgldnego denia do zysku. Opowiadali si za rozwojem spdzielczoci, a take silnym powizaniem pastwa z Kocioem. Ugrupowania konserwatywne Gwni przedstawiciele konserwatyzmu to czonkowie ziemiastwa, duchowiestwa i bogatych chopw. Ich gwne partie to Stronnictwo Prawicy Narodowej (gwnie dziaacze z Galicji) i Stronnictwo Chrzecijasko-Narodowe (dawne Krlestwo Polskie i zabr pruski). Ich gwn ide bya zasada solidaryzmu spoecznego. Odwoywali si take do ideologii narodowej. Przeciwstawiali si reformie rolnej (tylko dobrowolna parcelacja), popierali zwizek pastwa z Kocioem. Do najwaniejszych przedstawicieli naleeli Janusz Radziwi, Stanisaw Cat-Mackiewicz, Stanisaw Stroski. Ugrupowania chopskie W pocztkowym okresie po odzyskaniu przez Polsk niepodlegoci istniay trzy ugrupowania chopskie PSL Piast i PSL Lewica (dawny galicyjski PSL) oraz PSL Wyzwolenie (Krlestwo Polskie). Po odzyskaniu niepodlegoci partie te rozszerzyy dziaalno na cay kraj wszystkie popieray system demokracji parlamentarnej, reform roln oraz rozbudow samorzdw. Najbardziej umiarkowane pogldy gosio PSL Piast, na ktrego czele stali Wincenty Witos, Maciej Rataj i Jan

Dbski. Reforma rolna miaa wedug nich przebiec stopniowo i za odszkodowaniem, nie pragnli take radykalnego rozdzielenia Kocioa od pastwa. PSL Wyzwolenie i PSL Lewica gosiy radykalny program reformy rolnej (przymusowa parcelacja, pastwo miao wypaca odszkodowania), rozdziau Kocioa od pastwa, przestrzegania wolnoci obywatelskich i praw mniejszoci. Do zjednoczenia partii chopskich doszo w 1931 roku powstao wwczas Stronnictwo Ludowe. Modzie zwizana z ludowcami zrzeszona bya w Zwizku Modziey Wiejskiej Wici. Ugrupowania robotnicze Partie robotnicze w Polsce dzieliy si na narodowe, socjalistyczne i komunistyczne. W 1920 roku powstaa Narodowa Partia Robotnicza (NPR). Partia kada nacisk na interesy narodowe, jednak nie zapominaa o konfliktach midzy pracownikami i pracodawcami. Postulowaa o stopniowe wdraanie reform socjalnych. W zwizku z pokrewiestwem z chadekami partie poczyy si w 1937 roku tworzc Stronnictwo Pracy. W 1919 roku zjednoczyy si partie socjalistyczne z trzech zaborw tworzc Polsk Parti Socjalistyczn Do socjalistw naleeli m.in. Jdrzej Moraczewski i Ignacy Daszyski. PPS popieraa demokracj parlamentarn i prawa mniejszoci narodowych. Walczya o wprowadzenie pakietu ustaw socjalnych, powszechna owiat, uspoecznienie niektrych gazi gospodarki. Na marginesie ycia spoecznego bya partia komunistyczna. W grudniu 1918 roku SDKPiL oraz PPS-Lewica poczyy si tworzc Komunistyczn Parti Robotnicz Polski. W 1925 roku zostaa ona przeksztacona w Komunistyczn Parti Polski. Komunici polscy opowiadali si za rewolucj, nawoywali do tworzenia rad robotniczych i dyktatury proletariatu. Pragnli nacjonalizacji przemysu i likwidacji wasnoci rolnej. Partia w 1919 roku zostaa zdelegalizowana w zwizku ze stosowaniem terroryzmu. KPP nie zaprzestaa jednak swej sabotaowej dziaalnoci, dlatego bya ostro zwalczana przez wadze pastwowe. W 1938 roku przywdcy KPP zostali zamordowani na terenie ZSRR z wyroku wadz Midzynarodwki Komunistycznej. Ugrupowania sanacyjne W 1928 roku w kraju powsta zoony z konserwatystw, wiernych

hasom sanacji moralnej i ideologii prymatu pastwa nad grup i jednostk, Bezpartyjny Blok Wsppracy z Rzdem (BBWR). Sta si on zapleczem przyszych rzdw, nazywanych czsto rzdami pukownikw, wsppracujcych z Jzefem Pisudskim i do koca jego dni podlegych decyzjom Marszaka. Na czele nowego apartyjnego ugrupowania stanli Walery Sawek, Kazimierz Bartel, K. witalski. Uznawali oni warto pastwa jako dobra najwyszego, oglnospoeczny solidaryzm, ograniczenie praw parlamentu na rzecz rzdu, interwencjonizm pastwowy, a take militaryzacj gabinetw rzdzcych. Grupa ta utrzymywaa wadz do mierci Pisudskiego 12 maja 1935 roku. Program BBWR ogranicza si do idei sanacji i nadrzdnoci pastwa nad spoeczestwem i jednostk. Po mierci Marszaka nastpi okres walki o wadz. BBWR ponis klsk w wyborach wrzeniowych 1935 roku, w wyniku ktrej zosta rozwizany. Wyoniy si trzy grupy: grupa zamkowa zwolennicy prezydenta Ignacego Mocickiego o umiarkowanym programie, grupa wojskowa (Edward Rydz-migy) opowiadajca si za rzdami silnej reki oraz niezaleni (ulica Wierzbowa Jzef Beck).
W 1935 roku powsta, pod wodz Edwarda Rydza-migego Obz Zjednoczenia Narodowego organizacja o charakterze autorytarnym, nacjonalistyczna i wyznajca ide wodzowsk (A. Koc, S. Skwarczyski). Potocznie zwana by Ozonem. Program ugrupowania opiera si na zasadzie solidaryzmu spoecznego. Podstaw zgody miao by silne pastwo. Ozon zorganizowany by na wzr ugrupowa faszystowskich stosowa terminologi wojskow, wyznawa kult armii i Marszaka. Z Ozonem zaczy wsppracowa rodowiska nacjonalistyczne (ON-R Falanga), a cz sanacji zacza wystpowa przeciw OZN.