Okupacja niemiecka na ziemiach polskich

28 wrzenia, gdy trway jeszcze walki kampanii wrzeniowej w Moskwie zosta podpisany radziecko-niemiecki ukad o przyjani i granicach. Wedug tego dokumentu granica po czwartym rozbiorze Polski biega wzdu linii San-Bug-Narew-Pisa. III Rzesza obja prawie 49% powierzchni II RP, zamieszkiwanej przez 20,4 miliona osb, spord ktrych Niemcy stanowili prawie 6,5 %. Po zakoczeniu kampanii wrzeniowej Niemcy dokonali podziau ziem polskich zgodnie z zasad Lebensraum - zdobycia przestrzeni yciowej dla Niemcw. Cz ziem miaa zosta zgermanizowana, a pozostaa skolonizowana. Mieszkacy zajtych obszarw mieli sta si niewolnikami, za ludno ydowska i cygaska miaa ulec eksterminacji. Zachodnie i pnocne obszary (31% terytorium Polski) zostay wcielone do III Rzeszy na mocy dekretu Hitlera z 8 padziernika, za na mocy dekretu z 12 padziernika utworzono Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych polskich obszarw. Na ziemiach wcielonych prowadzona bya zakrojona na szeroka skal germanizacja. Polskich mieszkacw przesiedlano do Generalnego Gubernatorstwa lub wywoono w gb Rzeszy na przymusowe roboty (w cigu niespena roku wysiedlenia objy 925 tysicy osb). Szybkiej germanizacji sprzyjaa akcja wpisywania polskich obywateli pochodzenia niemieckiego na Deutsche Volksliste. Pod przymusem zdoano na ni wcign okoo 2 miliony Polakw. Zagrabiono take cay majtek pastwowy, zakazano polskiej dziaalnoci gospodarczej i kulturalnej. Obowizek pracy na rzecz III Rzeszy mieli obywatele polscy w wieku 14-65 lat. W 1942 roku rozpocza si akcja wysiedlania Polakw z Zamojszczyzny, ktra mieli zasiedli kolonici niemieccy z krajw nadbatyckich, Woynia i Rumunii (w sumie wysiedlono ok. 110 tysicy osb). Ostatni najwiksza akcja wysiedlecz byo usunicie z Warszawy po upadku powstania okoo 650 tysicy mieszkacw.

Obok przesiedle najbardziej dotkliwe byo wysyanie ludnoci do pracy przymusowej w III Rzeszy do jesieni 1944 roku na roboty przymusowe trafio okoo 2,8 miliona Polakw z terenw okupowanych przez hitlerowcw. Przez cay okres okupacji trway akcje odwetowe i pacyfikacyjne zwizane najczciej z zamachami na Niemcw i dziaalnoci oddziaw partyzanckich. Polakw uwaano za

poddanych, za ludno ydowska i cygask za bezpastwowcw. Dekretem Hitlera z 12 padziernika 1939 roku utworzono, podzielone na cztery dystrykty (krakowski, lubelski, radomski i warszawski) Generalne Gubernatorstwo. Po inwazji Niemiec na ZSRR do GG przyczono poudniowo-wschodnie tereny II RP (utworzono pity dystrykt Galicja). Stolic Generalnego Gubernatorstwa zosta Krakw. Na Wawelu rezydowa generalny gubernator Hans Frank. Powoano take swoisty zarzd, ktry skada si wycznie z Niemcw. Jedynymi polskimi instytucjami zostay Polska Policja (sprawy porzdkowe) i podstawowe oraz zawodowe szkoy (wycofano zajcia z jzyka polskiego, historii i geografii). Nadal funkcjonoway Koci katolicki oraz Rada Gwna Opiekucza. Gwnym zadaniem jakie miao spenia Generalne Gubernatorstwo bya eksterminacja ludnoci i eksploatacja gospodarcza. Zgadzeniu miaa ulec przede wszystkim warstwa inteligencka, a take uwiadomieni robotnicy i chopi. Miao to na celu przeksztacenie narodu polskiego w mas podludzi, niewiadomych swej historii. Likwidowano wszystkie przejawy polskoci pomniki, tablice. Szkolnictwo zachowano jedynie na poziomie podstawowym, pozwolono na ksztacenie w szkoach rednich zawodowych. Kina, teatry i inne instytucje kultury zajte zostay na potrzeby ludnoci niemieckiej. Podstaw dziaania by terror, ktry gwarantowaa dziaalno gestapo oraz SS. Liczba funkcjonariuszy SS i policji sigaa nawet 150 tysicy ludzi. Eksploatacja gospodarcza polegaa na obowizkowych kontyngentach na produkty rolne, ktre odbierane byy czsto przy uyciu siy. Na terenach GG stosowano bezporedni grabie mienia, urzdze, surowcw, przejmowanie majtkw i dbr, a take wprowadzono specjalny system podatkowy, zaniano pace, zarzdzano kontrybucje. Zagrabiono take wiele dzia sztuki i bezcennych eksponatw. Kontrolowano obrt artykuami ywnociowymi co powodowao stan niedoywienia caego spoeczestwa. Wolny rynek by czarnym rynkiem. Obowizek pracy na rzecz Niemiec w GG mieli obywatele polscy w wieku 14-60 lat. Spoeczestwo polskie musiao przystosowa si do nowych warunkw. Rozwino si ycie na niby: szmugiel, wyrabianie faszywych dokumentw, fikcyjne zatrudnienia, kradziee, unikanie opat i

podatkw. rdem utrzymania dla wielu sta si drobny handel i chaupnictwo. Pojawiay si take postawy donosicielstwa, kolaboracji i szmalcownictwa (m.in. szantaowanie ludnoci ydowskiej). W GG zaostrzyy si konflikty narodowe, szczeglnie konflikt polsko-ukraiski i polsko-litewski (terroryzowanie ludnoci, wzajemne czystki etniczne, akty odwetowe wobec ludnoci cywilnej), ujawniay si take postawy antysemickie. W Generalnym Gubernatorstwie zastosowano te specjaln polityk germanizacyjn wobec dzieci i modziey. Przymusowej germanizacji poddano okoo 150 tysicy dzieci, ktre wywieziono w gb Niemiec. W 1944 roku zmuszano ludno polsk w celu pozyskania nowych rekrutw do zapisw na Niemieck List Narodowociow (Deutsche Volksliste), gwnie na lsku i Pomorzu. Jednym z okrutniejszych aktw terroru byy masowe egzekucje. W Bydgoszczy rozpoczy si ju 5 wrzenia 1939 roku. Do listopada 1939 roku w rozstrzelano okoo 20 tysicy cywilw pochodzcych z miasta i okolic. 6 listopada 1939 roku aresztowano zebranych w gmachu Collegium Novum pracownikw naukowych Uniwersytetu Jagielloskiego i Akademii Grniczej. Pod naciskiem opinii wiatowej winiw zwolniono, jednak wielu z nich nie udao si przey. W maju 1940 roku w ramach akcji AB rozpocza si eksterminacja polskiej inteligencji do sierpnia zamordowano okoo 3,5 tysica wybitnych Polakw. Najwikszym symbolem tych zbrodni jest rozstrzelanie 358 osb w dniach 20-21 czerwca 1940 roku w Palmirach pod Warszaw (m.in. zginli Maciej Rataj, Janusz Kusociski). W sumie w 20 egzekucjach zamordowano okoo 1,7 tysicy osb. Ten rodzaj terroru przynis mier okoo 200 tysicom ofiar. Mordy na pracownikach uniwersyteckich miay miejsce take w Poznaniu po wkroczeniu wojsk niemieckich oraz w 1941 roku we Lwowie (zginli m.in. Kazimierz Bartel, Tadeusz Boy-eleski). Wyroki mierci wydawane byy bez procedury sdowej, wedug zasady: jedynym rdem ustawodawstwa jest wola narodowej spoecznoci wyraajca si w osobie frera. Masowej eksterminacji ludnoci cywilnej suyy obozy koncentracyjne, gdzie internowano, wykorzystywano, a nastpnie gadzono winiw. Pierwszy obz koncentracyjny w Niemczech zaoono w 1933 roku w Dachau, nastpne powstay w Buchenwaldzie, Sachsenhausen i

Ravensbrk. Zesano tam do wybuchu wojny okoo 170 tysicy przeciwnikw politycznych i kryminalistw. Po wybuchu wojny hitlerowcy rozwinli sie obozw, przeksztacajc je w maszyny do ludobjstwa. System obozw obejmowa: orodki natychmiastowej zagady, obozy koncentracyjne, obozy karne, przejciowe, pracy. Trafiali do nich wszelcy podejrzani o dziaalno antyniemieck, cywile z apanek ulicznych, jecy radzieccy, a przede wszystkim ludno ydowska. W Polsce obozy koncentracyjne zaczto tworzy od wiosny 1940 roku. Obok obozw koncentracyjnych, takich jak OwicimBrzezinka, Majdanek, utworzono orodki natychmiastowej zagady: w Becu, Chemie, Sobiborze, Treblince. Panoway w nich skrajnie nieludzkie warunki ludzi wykaczaa praca ponad siy, gd, choroby. Chorych i niezdolnych do pracy zabijano w komorach gazowych, a ich ciaa spalano w krematoriach. Wieziono tam tych, ktrych nie rozstrzelano m.in. inteligencj, oficerw i ksiy, take chopw z wysiedlonej Zamojszczyzny czy 70 tysicy wygnacw po powstaniu warszawskim. Najwikszym w historii obozem koncentracyjnym by obz utworzony w kwietniu 1940 roku w Owicimiu. cznie w Auschwitz-Birkenau zgino od 3 do 4 milionw osb.