Powstanie warszawskie

Armia Czerwona pod koniec lipca 1944 roku dosza do granicy Wisy. Napotkane po drodze oddziay Armii Krajowej byy rozbrajane, a struktury Delegatury Rzdu na Kraj likwidowane. Niebezpieczestwo wyzwolenia i zajcia Warszawy przez Armi Czerwon, co spowodowaoby oddanie wadzy w rce komunistw, skonio Armi Krajow do realizacji planu Burza, ktry zakada atak na wycofujce si wojska niemieckie i przyjcie w roli gospodarza wojsk idcych ze wschodu. Na decyzj powany wpyw miao powstanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Rzd londyski powoa w lipcu 1944 roku Krajow Rad Ministrw, ktra miaa ujawni si po wkroczeniu Rosjan do Warszawy. Powstanie miao by rwnie argumentem w rozmowach prowadzonych przez premiera Stanisawa Mikoajczyka w Moskwie z Jzefem Stalinem. Prb przejcia wadzy w stolicy byo zorganizowanie powstania warszawskiego. Wybucho ono 1 sierpnia 1944 roku o godzinie W (17.00) na rozkaz dowdcy AK generaa Tadeusza Komorowskiego (pseudonim Br), dziaajcego w porozumieniu z rzdem RP w Londynie. Oddziay warszawskiego AK liczce okoo 36 tysicy onierzy (dodatkowo 700 onierzy NSZ i 200 AL) podjy nierwn walk i przy pomocy cywilw opanoway cz dzielnic stolicy na lewym brzegu Wisy. Niemcy mieli przewag, dziki licznym umocnionym punktom oporu. W rkach polskich znalazy si cz rdmiecia, Stare Miasto, oliborz, cz Ochoty i Wola. Nie udao si opanowa Cytadeli, Dworca Gdaskiego i lotniska na Okciu. Zorganizowane przez aliantw zrzuty broni i amunicji sporadycznie trafiay w rce powstacw. Niemcy sprowadzili do Warszawy nowe oddziay, ktre wypary 5 sierpnia walczcych z Woli i Ochoty, a take opuciy si mordu na cywilach (ok. 40 tysicy na samej Woli). Nastpnie hitlerowcy 12 sierpnia rozpoczli natarcie na Stare Miasto, w wyniku ktrego odcili grupy walczce na Starym Miecie i w rdmieciu. 2 wrzenia nieliczne oddziay wycofay si z centrum, uciekajc kanaami do innych dzielnic. W walkach odznaczyy si bataliony Zoka i Parasol wywodzce si z harcerskiej organizacji - Szare Szeregi. Wraz z wybuchem powstania warszawskiego ujawniy si wadze Polski Podziemnej. Organizowano pomoc ludnoci cywilnej w zdobyciu ywnoci i lekw. Dziaaa powstacza suba zdrowia, w rdmieciu Wojskowa Suba Spoeczna, uruchomiono radiostacj powstacz Byskawica, wydawano pras. Ludno cywilna wraz z rozwojem walk cierpiaa gd, brak byo wody, lekarstw, elektrycznoci. Ludzie ginli od niemieckich bombardowa, czsto zasypani w gruzach domw. Powstrzymanie ofensywy Armii Czerwonej na sze tygodni (do 10 wrzenia,

kiedy ruszya ofensywa radziecka w kierunku Warszawy) skazao powstacze oddziay na klsk. Na pocztku wrzenia do prawobrzenej Warszawy dotary, opniane przez Stalina, oddziay Armii Czerwonej i 1. Armia Wojska Polskiego. 15 wrzenia wyzwolona zostaa Praga. Powstacy nie byli jednak w stanie utrzyma swoich pozycji 27 wrzenia wycofali si z Mokotowa, a 30 wrzenia z oliborza. 2 padziernika powstacy skapitulowali. Podczas 63 dni walk zgino lub zagino okoo 22 tysicy onierzy i okoo 200 tysicy cywilw. Niemcy stracili 26 tysicy osb. Warszawa zostaa niemal cakowicie zniszczona 11 padziernika, wbrew warunkom kapitulacji Adolf Hitler postanowi o cakowitym zrwnaniu z ziemi miasta po wywiezieniu wszelkich surowcw. Do niewoli dostao si okoo 10 tysicy powstacw, w tym cz dowdztwa. Klska skazaa dziesitki tysicy warszawiakw na tuaczk ludno cywilna miaa zosta wysiedlona z miasta. Najwikszy obz przejciowy zaoono 6 sierpnia 1944 roku w Pruszkowie przewino si przez niego okoo 650 tysicy osb. Powstanie warszawskie nie doprowadzio do wymuszeniu na ZSRR uznania wadz pastwa podziemnego, a tym samym wadz Rzeczpospolitej. Pytanie: Czy powstacza ofiara posza na marne? - nie znajduj jednoznacznej odpowiedzi do dzi.