Tworzenie si nowej wadzy na ziemiach polskich.

Manifest i dziaalno PKWN

W 1944 roku przedstawiciele Krajowej Rady Narodowej (Edward Osbka-Morawski, Micha ymierski) przybyli do Moskwy by opracowa wsplnie ze Zwizkiem Patriotw Polskich dokumenty programowe przyszych wadz, ich struktur i skad osobowy. KRN uznano za orodek polityczny powoany do kierowania caym narodem. W poowie lipca przy udziale Jzefa Stalina podjto konkretne decyzje. 20 lipca powoano Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) tymczasow wadz administracyjn. 22 lipca 1944 roku moskiewskie radio ogosio Manifest do narodu polskiego podpisany przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Manifest odwoywa si do konstytucji marcowej z 1921 roku, zapowiada reform roln przy zachowaniu prywatnej wasnoci, przyczenie nowych ziem na zachodzie, a take odbudow zniszczonego pastwa. Zapowiada oparcie samorzdu o rady narodowe, a przede wszystkim potpia rzd na emigracji i instytucje pastwa podziemnego. Stwierdzano, e podstaw bezpieczestwa mia by sojusz ze Zwizkiem Radzieckim, a trwao przyjani midzy krajami gwarantowa miao rozwizanie kwestii granicznych na wschodzie. Granica zachodnia miaa oprze si o Odr. Za miejsce ogoszenia uznano Chem, gdzie 27 lipca 1944 roku dotarli przedstawiciele komitetu. Dzie pniej Stalin poinformowa Zachd o uznaniu za legaln wadz PKWN. PKWN w kolejnych dniach podpisa szereg umw m.in. o granicy zgodnie z lini Curzona czy o jurysdykcji Armii Czerwonej na zapleczu frontu. Na czele Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego stan Edward Osbka-Morawski, za jego zastpcami zostali Wanda Wasilewska (PPR) i Andrzej Witos (SL). Jednak gwn rol odgrywali komunici Stanisaw Radkiewicz i Stefan Jdrychowski oraz stojcy na czele Wojska Polskiego genera Micha Rola-ymierski. Istotn rol odgrywao Prezydium KRN na czele z Bolesawem Bierutem, a take uformowane w Lublinie Biuro Polityczne KC PPR, do ktrego obok Bieruta i Wadysawa Gomuki weszli przybyli z ZSRR: Jakub Berman, Hilary Minc i Aleksander Zawadzki. 2 sierpnia 1944 roku siedzib PKWN sta si Lublin, dlatego mona mwi o Polsce Lubelskiej.

Najwyszym organem wadzy pastwowej, a take reprezentacj polityczn narodu bya w Polsce Lubelskiej Krajowa Rada Narodowa, ktra zgodnie z konstytucj marcow nie moga przekroczy 444 czonkw (liczb t osignito z kocem 1945 roku). Na czele KRN sta przewodniczcy, a nastpnie prezydent czcy funkcj marszaka sejmu i prezydenta RP (wydawanie dekretw z moc ustawy, zwierzchnictwo si zbrojnych, reprezentacja pastwa na zewntrz). Rol rzdu sprawowa PKWN, ktry opiera si na odrodzonych partiach politycznych, lewicy Polski Podziemnej, ZPP i Wojsku Polskim.

Dziki poparciu Stalina w tzw. Polsce Lubelskiej zbudowano podstawowe mechanizmy polityczne oraz prawne, ktre daway komunistom przewag. W ksztatowaniu si nowej Polski du rol odegrao utworzone uchwa PKWN 21 lipca 1944 roku Wojsko Polskie (poczenia Armii Polskiej w ZSRR z Armi Ludow). Wydano akty prawne suce terroryzowaniu spoeczestwa, powoano resort bezpieczestwa publicznego, skadajcego si z policji politycznej (UB) i porzdkowej (MO) oraz jednostek wojskowych i wiziennych. Zaczto te budowa namiastk spoeczestwa obywatelskiego we wrzeniu zaczy dziaa nowe PPS, SL, SD, Zwizek Modziey Wiejskiej RP Wici, Organizacja Modziey Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, wznawiano dziaalno stowarzysze i zwizkw zawodowych, tworzc namiastk normalizacji.

Za wszystkimi dziaaniami Polski Lubelskiej stay jednak radzieckie suby bezpieczestwa. Rozbrajano oddziay AK, NKWD urzdzaa obawy i akcje pacyfikacyjne w stosunku do oddziaw konspiracyjnych, co pogbiao stan nieufnoci. Na szerok skal rozptano propagand skierowan przeciw Armii Krajowej i rzdowi emigracyjnemu. Zwrot padziernikowy zwizany by z obaw przed porozumieniem Stanisawa Mikoajczyka (popieranego przez zachodnich aliantw) z Moskw. W sierpniu 1944 roku rozpocza si emisja nowych zotych (zastpienie zotych okupacyjnych, marek niemieckich i rosyjskich rubli) w celu stabilizacji rynku i cen. Uruchamiano wiele zakadw przemysowych dziki powiceniu ludnoci. Przejcie przez pastwo najwikszych zakadw umoliwio w przyszoci budow nowego

systemu gospodarczego. 6 wrzenia 1944 roku wszed w ycie dekret PKWN o reformie rolnej. Na jej podstawie do koca 1944 roku nadziay otrzymao ponad 100 tysicy rodzin (wikszo nadziaw bya niewielka), a 1/3 odebranych duym wacicielom ziem upastwowiono (nacjonalizacja). Zlikwidowano nie tylko wielk wasno w rolnictwie, ale take warstw ziemiask. Rezultatem drugiej wizyty Stanisawa Mikoajczyka w Moskwie w padzierniku 1944 roku bya jego decyzja, wbrew opinii rzdu emigracyjnego, o powrocie do kraju. Planowa on pokona obz lubelski w demokratycznych wyborach do Sejmu Ustawodawczego. W listopadzie 1944 roku rzd Mikoajczyka poda si do dymisji, a Stronnictwo Ludowe wystpio z koalicji londyskiej. Nowy rzd Tomasza Arciszewskiego pozbawiony by wyranego poparcia rzdu angielskiego. W grudniu PKWN nawiza kontakty z Francj, Czechosowacj i Jugosawi, a 27 grudnia ZSRR zapowiedzia uznanie PKWN jako oficjalnego rzdu polskiego. rodowiska zwizane z Delegatur Rzdu na Kraj oraz rzdem londyskim krytykoway popiech PKWN w przeprowadzonych dziaaniach zarwno politycznych, jak i gospodarczych. W konspiracji pozostaa znaczna cz oddziaw AK oraz BCh, a take czonkw partii PPS-WRN, SL Roch, SN i SP. Propaganda podziemia londyskiego zmierzaa do podwaenia autorytetu nowych wadz, co prowadzio do bratobjczych walk.