11.

WYCZNIKI NISKIEGO NAPICIA

11.1. Cel i zakres wiczenia
Celem wiczenia jest zapoznanie si z budow, podstawowymi parametrami oraz waciwociami i przeznaczeniem wycznikw niskiego napicia. W zakres wiczenia wchodzi: zapoznanie si z budow rnych rodzajw wycznikw, pomiar charakterystyk wyzwalaczy wybranych rodzajw wycznikw.

11.2. Wiadomoci podstawowe

11.2.1. Informacje wstpne Wyczniki niskiego napicia nale do grupy cznikw samoczynnych i s przeznaczone do zasilania i zabezpieczania instalacji niskiego napicia od skutkw przete, a take, jeli s wyposaone w wyzwalacze podnapiciowe, rwnie od zaniku napicia zasilajcego. Ze wzgldu na zakres parametrw, moliwoci nastaw charakterystyk wyzwalaczy i przeznaczenie wyczniki niskiego napicia dzieli si na kilka podstawowych grup [11.1]: wyczniki instalacyjne, przeznaczone gwnie do stosowania w obwodach odbiorczych instalacji w budynkach, wyczniki silnikowe, przeznaczone do stosowania w obwodach z silnikami elektrycznymi, wyczniki przemysowe (nazywane take zwarciowymi, stacyjnymi), produkowane w bardzo szerokim zakresie prdw znamionowych i przeznaczone zasadniczo do wyposaenia rozdzielnic zasilajcych zarwno grupy odbiorw jak i obwody pojedynczych odbiornikw o znacznych mocach znamionowych w instalacjach przemysowych oraz w rozdzielniach energetyki zawodowej. Ponadto wyrnia si dwie inne konstrukcje wycznikw, ktre nie s przedmiotem bada w omawianym wiczeniu: wyczniki ograniczajce, ktre nale rwnie do grupy wycznikw przemysowych i cechuj si znacznymi wartociami prdw wyczalnych, wyczniki rnicowoprdowe, przeznaczone do ochrony przeciwporaeniowej i przeciwpoarowej w instalacjach elektrycznych.

Zasadnicze elementy skadowe wycznika niskiego napicia przedstawiono na rysunku 1.1, przy czym niektre rodzaje wycznikw nie posiadaj wszystkich wymienionych elementw, bd mog by w nie wyposaone opcjonalnie.
Zdalne wyczenie wycznika U

KG S 1

U< U>

M Z R

3 4 I>

2
Rys. 11.1. Szkic przedstawiajcy zasadnicze elementy konstrukcyjne wycznika niskiego napicia; S ukad stykw gwnych, KG komora gaszeniowa, Z zamek, R napd rczny, M. napd samoczynny, 3 wyzwalacz przecieniowy, 4 wyzwalacz zwarciowy, U< - wyzwalacz podnapiciowy, U> - wyzwalacz napiciowy, U napicie zasilajce wyzwalacze.

Kady wycznik niskiego napicia wyposaony jest w napd rczny R, sucy do zaczania ukadu stykowego S aparatu i rwnoczesnego nacignicia mechanizmu zamka Z (rys. 11.1). W zalenoci od iloci energii niezbdnej do wykonania tych czynnoci i od zastosowanego rozwizania konstrukcyjnego rozrnia si dwa rodzaje napdu rcznego: napd bezporedni, uruchamiany jednym ruchem rki przez osob obsugujc, napd poredni (zasobnikowy), stosowany w wycznikach ciszych konstrukcji, gdzie przed zaczeniem wycznika naley zazbroi napd, zwykle wielokrotnym ruchem dwigni zazbrojenia, po czym zacza si wycznik.

Napd samoczynny M (rys. 11.1), zwykle silnikowy, rzadziej elektromagnetyczny, stanowi wyposaenie jedynie niektrych typw wycznikw, przewanie wycznikw nalecych do grupy wycznikw przemysowych. Zamek Z (rys. 11.1) to mechanizm utrzymujcy styki w stanie zaczonym, ktry jest w kadej chwili gotowy do ich otwarcia, po zwolnieniu okrelonej blokady mechanicznej (zapadki) zamka. Blokada ta moe by zwolniona wskutek zadziaania dowolnego z wyzwalaczy bd rcznie przez osob obsugujc wycznik. Kade wyczenie wycznika nastpuje wskutek zadziaania mechanizmu zamka. Wyzwalacz przecieniowy (3, rys. 11.1) suy do identyfikacji prdw przecieniowych i wyczenia wycznika, jeli przecienie przekroczy warto nastawion na charakterystyce wyzwalacza. Podstawow charakterystyk wyzwalacza przecieniowego jest charakterystyka czasowo-prdowa. (rys. 11.2). Rozrnia si dwie konstrukcje wyzwalaczy przecieniowych: termobimetalowe, w ktrych przepywajcy przez wycznik prd nagrzewa element termobometalowy, powodujc jego odksztacenie i zadziaanie wyzwalacza (charakterystyka z rys. 11.2a), elektroniczne, w ktrych charakterystyk realizuje si przy pomocy specjalnego ukadu elektronicznego (charakterystyka z rys. 11.2b).
a) t tp b) t tp zakres regulacji prdu nastawienia I nn

1 zakres regulacji prdu nastawienia I nn 3 2

Inw Inn min Inn Int It I Inn

Inw Inn min Int It I

Rys. 11.2. Charakterystyki czasowo-prdowe wyzwalaczy przecieniowych: a) wyzwalacz termobimetalowy, b) wyzwalacz elektroniczny; tp umowny czas prby, Inn prd nastawienia wyzwalacza, Int umowny prd niezadziaania, It umowny prd zadziaania, Inn min minimalna warto prdu nastawienia, Inw prd znamionowy wyzwalacza; strzaki ilustruj moliwoci regulacji charakterystyk, przy czym strzaki 1 i 2, to powszechnie spotykane moliwoci regulacji, strzaka 3 (obrt ramienia charakterystyki wyzwalacza elektronicznego), to rzadko spotykany rodzaj regulacji.

Na charakterystyce czasowo-prdowej wyzwalacza przecieniowego wyrnia si kilka niej wymienionych typowych wielkoci: Umowny czas prby tp - najwiksza warto czasu, dla ktrego producent okrela charakterystyk prdowo-czasow. Standardowe wartoci umownych czasw prby podane w normach [11.2, 11.3 i 11.4] wynosz: 1 h dla wycznikw o prdach znamionowych In 63 A, oraz 2 h dla wycznikw o prdach znamionowych In > 63 A Umowny prd niezadziaania Int to najwiksza warto prdu, przy ktrym wyzwalacz nie zadziaa przed upywem czasu prby tp. Umowny prd zadziaania It to najmniejsza warto prdu, ktry spowoduje zadziaanie wyzwalacza przed upywem czasu prby tp.

Istniej dwie standardowe pary prdw niezadziaania i zadziaania: Int = 1,05 Inn oraz It = 1,3 Inn, (11.1)

dla wycznikw o regulowanej wartoci prdu nastawy wyzwalacza Inn, okrelone w normie [11.3], oraz Int = 1,13 Inn oraz It = 1,45 Inn, (11.2)

dla wycznikw o nieregulowanej wartoci prdu nastawy wyzwalacza Inn, w tzw. wyzwalaczach moduowych, okrelone w normie [11.4]. Prd nastawienia Inn mona zmienia w wyzwalaczach przecieniowych o regulowanej charakterystyce od minimalnego prdu nastawienia Inn min do prdu znamionowego wyzwalacza Inw (rys. 11.2): Inn min Inn Inw (11.3)

W wyzwalaczach o charakterystyce nieregulowanej (wyzwalacze przecieniowe moduowe), prd nastawienia jest rwny prdowi znamionowemu wyzwalacza: Inn min = Inn = Inw (11.4)

Wyzwalacz zwarciowy (4, rys.11.1) suy do identyfikacji prdw zwarciowych przepywajcych przez wycznik i do wyczenia wycznika, jeli prdy te

przekrocz wartoci nastawione na charakterystyce czasowo-prdowej. Istniej dwa rozwizania wyzwalaczy zwarciowych: elektromagnetyczne, w ktrych elementem reagujcym na warto prdu jest zwora elektromagnesu, przez ktrego uzwojenie przepywa prd danego bieguna wycznika (charakterystyka z rys. 11.3a), elektroniczne, realizujce charakterystyk prdowo-czasow przy pomocy ukadu elektronicznego specjalnej konstrukcji, zasilanego zwykle z obwodu wtrnego przekadnika prdowego wczonego do danego bieguna wycznika (charakterystyka z rys. 11.3b). Wyzwalacze zwarciowe elektromagnetyczne posiadaj dwa zasadnicze parametry (rys. 11.3a): prd nastawienia Inz, bdcy wartoci progow, poniej ktrej wyzwalacz nie dziaa i po przekroczeniu ktrej nastpuje jego zadziaanie, czas zadziaania wyzwalacza, ktry jest rwny czasowi wasnemu tw dla wyzwalaczy bezzwocznych bd nastawianemu czasowi zwoki t2 w wyzwalaczach dziaajcych ze zwok czasow.. Wyzwalacze elektroniczne s budowane zwykle jako dwustopniowe (rys. 11.3b), tj. posiadaj czon zwarciowy krtkozwoczny (nastawienie Inz1 i t2) oraz czon zwarciowy bezzwoczny (nastawienie Inz2, dziaajcy z nienastawialnym czasem wasnym tw). Charakterystyka wyzwalacza jest charakterystyk pasmow, czyli posiada pewien rozrzut w stosunku do wartoci nastawianych. Rozrzut wartoci prdu wok Inz wynosi dla wyzwalaczy elektromagnetycznych Inz = 20% [11.3], a dla wyzwalaczy elektronicznych nie przekracza Inz1, Inz2 = 15%. Czas wasny wyzwalacza (tw, rys. 11.3), ktry w praktyce rozumiany jest jako czas upywajcy od chwili identyfikacji prdu zwarciowego do chwili rozejcia si stykw wycznika, zawiera si zwykle w zakresie (0,010,05) s. Przecitne czasy nastawie zwoki czasowej (t2, rys. 11.3) mieszcz si w przedziale (0,10,5) s. Wyzwalacz podnapiciowy U< (rys. 11.1), nazywany take zanikowym, jest przeznaczony do samoczynnego wyczenia wycznika w przypadku zaniku napicia zasilajcego, bd do uniemoliwienia zaczenia wycznika w przypadku braku tego napicia. Zgodnie z zaleceniami normy [11.2] wyzwalacz podnapiciowy powinien powodowa otwarcie wycznika, nawet przy powolnym obnianiu napicia, w zakresie midzy 70% a 35% jego napicia znamionowego. Wyzwalacz ten powinien ponadto zapobiega zamkniciu wycznika, gdy napicie zasilania jest nisze ni 35% napicia znamionowego wyzwalacza oraz powinien umoliwi zamknicie wycznika przy napiciu rwnym co najmniej 85%

jego napicia znamionowego. Grna granica napicia zasilania wyzwalacza powinna wynosi 110% jego wartoci znamionowej. Wyzwalacz napiciowy U> (rys. 11.1), nazywany rwnie nadmiarowym bd wybijakowym, jest przeznaczony do celowego, zdalnego wyczenia wycznika. Wyzwalacz ten powinien powodowa otwarcie wycznika, gdy napicie podawane na wyzwalacz i mierzone w czasie wyzwalania zawiera si midzy 70% a 100% znamionowego napicia zasilania obwodw sterowniczych wycznika [11.2].

a) t

wyzw. bezzwoczny wyzw. zwoczny

b) t

t2 t tw

t2 tw Inz Inz Iw I t

Inz1 Inz1 Inz2

Inz2 Iw I

Rys. 11.3. Charakterystyka czasowo-prdowa wyzwalacza zwarciowego elektromagnetycznego (a) i elektronicznego (b); Inz prd nastawienia wyzwalacza elektromagnetycznego, Inz1, Inz2 prdy nastawienia odpowiednio czonu krtkozwocznego i czonu bezzwocznego wyzwalacza elektronicznego, tw czas wasny wyzwalacza, t2 czas zwoki, Inz, Inz2, Inz2 - rozrzut wartoci nastawionego prdu, t rozrzut wartoci czasu, Iw prd wyczalny wycznika; strzaki ilustruj moliwoci zmian nastawie charakterystyk.

11.2.2. Wyczniki instalacyjne Wyczniki instalacyjne s przeznaczone do zasilania i zabezpieczania obwodw w instalacjach odbiorczych w budynkach. S konstruowane jako 1, 2, 3 i 4-ro biegunowe. Powszechnie stosowany zakres ich prdw znamionowych to (6 32) A, cho produkowane s rwnie wyczniki instalacyjne o prdach znamionowych spoza tego przedziau: na wysze prdy do 125 A, oraz wyczniki na bardzo niskie prdy rzdu (0,5 2) A. Wycznik instalacyjny jest przedstawicielem wycznika o tzw. budowie moduowej, czyli wyposaonego w wyzwalacze przeteniowe

o charakterystykach nienastawialnych. Ustawione fabrycznie charakterystyki tych wyzwalaczy odnosz si do prdu znamionowego wycznika w nastpujcy sposb: charakterystyka wyzwalacza przecieniowego zgodnie z zalenoci (11.2), przy czym speniona jest rwnie zaleno (11.4), w ktrej prd znamionowy wyzwalacza Inw jest rwny prdowi znamionowemu wycznika In, prd nastawienia wyzwalacza zwarciowego zawiera si w jednym z trzech zakresw, oznaczanych literami B, C i D wg zalece normy [11.4]: a) B od 3 do 5-cio krotnej wartoci Inw = In, b) C od 5 do 10-cio krotnej wartoci Inw = In, c) D od 10 do 50-cio krotnej wartoci Inw = In, (w praktyce zakres D mieci si najczciej od 10 do 20-sto krotnej wartoci Inw = In, gdzie In prd znamionowy wycznika).

Graficzn ilustracj charakterystyk B, C i D wyzwalacza zwarciowego oraz charakterystyki wyzwalacza przecieniowego wycznikw instalacyjnych przedstawiono na rys. 11.4. Najczciej spotykana warto prdu wyczalnego wycznikw instalacyjnych wynosi 10 kA. Wyczniki instalacyjne nie posiadaj wyzwalaczy podnapiciowych i napiciowych oraz napdu samoczynnego.

t tp

10

20

Iw I/Inw

Rys. 11.4. Ilustracja wzajemnego pooenia charakterystyk B, C i D wyzwalaczy zwarciowych oraz charakterystyki wyzwalacza przecieniowego wycznikw instalacyjnych.

1,45 1,13

11.2.3. Wyczniki silnikowe Wyczniki silnikowe su do zasilania i zabezpieczenia przeteniowego obwodw silnikw elektrycznych. S to przewanie wyczniki trjbiegunowe, budowane na prdy znamionowe w zakresie od 6 A do 125 A. Posiadaj zwykle jedynie napd rczny, cho wrd wycznikw na prdy znamionowe powyej 40 A spotykane s take konstrukcje wyposaane w napd samoczynny silnikowy. Wyczniki silnikowe wyposaone s w wyzwalacz przecieniowy elektromagnetyczny o charakterystyce opisanej zalenoci (11.1), (rys. 11.2a), z moliwoci nastawiania opisan zalenoci (11.3). Wyzwalacz zwarciowy to zwykle wyzwalacz nieregulowany o fabrycznie ustawionym prdzie zadziaania, przewanie w zakresie (10 20) x In [11.3], gdzie In prd znamionowy wycznika. Wyczniki silnikowe zwykle nie s wyposaane ani w wyzwalacze podnapiciowe ani napiciowe, chocia niektre konstrukcje na wysze wartoci prdw znamionowych mog takie wyzwalacze posiada.

11.2.4. Wyczniki przemysowe. Wyczniki przemysowe to wyczniki o najwikszych wartociach prdw znamionowych, przeznaczone do zasilania i zabezpieczania zarwno grup odbiornikw oraz jak i pojedynczych odbiornikw o znacznych mocach znamionowych. Stanowi one wyposaenie rozdzielnic przemysowych oraz niektrych rozdzielni energetyki zawodowej. Wyrnia si dwie zasadnicze konstrukcje wycznikw przemysowych: wyczniki o budowie zwartej (typu compact), o prdach znamionowych w zakresie od 40 do ok. 1200 A, i prdach wyczalnych w zakresie od ok. 15 kA do ok. 40 kA, wyczniki o budowie otwartej (typu masterpact) o najwyszych wartociach prdw znamionowych w zakresie od 1000 A do 6300 A i prdach wyczalnych od ok. 50 kA do ok. 100 kA. Wyczniki przemysowe to aparaty wyposaone zwykle we wszystkie wyzwalacze przedstawione na rys. 11.1, a napd samoczynny stanowi opcjonalne bd standardowe wyposaenie wikszoci z nich. Przewaajca cz wspczenie produkowanych wycznikw przemysowych, zwaszcza wycznikw o budowie otwartej, posiada wyzwalacze elektroniczne. Istniej konstrukcje, ktre mog by wyposaone opcjonalnie bd w wyzwalacze elektroniczne bd tradycyjne, tj. termobimetalowe i elektromagnetyczne. Charakterystyki prdowo-czasowe realizowane przez wyzwalacze przeteniowe wycznikw przemysowych posiadaj zwykle due moliwoci zmian nastawie, jak to zilustrowano na rys. 11.2 i 11.3,

zalenie od tego czy s to wyzwalacze o budowie tradycyjnej czy wyzwalacze elektroniczne, przy czym wyzwalacze przecieniowe realizuj charakterystyk wedug zalenoci (11.1) [11.2], z moliwoci nastaw wedug (11.3).

11.3. Niezbdne przygotowanie studenta

Studentw obowizuje znajomo materiau dotyczcego wycznikw niskiego napicia zawarta w podrczniku [11.1], rozdzia 3.

11.4. Opis stanowiska laboratoryjnego

Stanowisko laboratoryjne umoliwia badanie: charakterystyk czasowo-prdowych wyzwalaczy przeteniowych, dziaania wyzwalacza podnapiciowego, dziaania wyzwalacza napiciowego. Badanie charakterystyk czasowo-prdowych wyzwalaczy przeteniowych odbywa si na stanowisku wyposaonym w dwa transformatory wielkoprdowe TW1 i TW2 (rys. 11.5), z ktrych pierwszy zasila obwd probierczy o zakresie prdowym do 200 A, drugi natomiast do 2000 A. W ukadzie rozrniono te dwa zakresy prdowe, gdy przewody czce w pierwszym obwodzie maj na tyle may przekrj, e mog by w prosty sposb przeczane podczas trwania wiczenia, natomiast obwd na prdy do 2000 A wymaga poczenia na stae przewodami o stosunkowo duym przekroju. Na rys. 11.5 przedstawiono tylko jeden przykadowy, badany wycznik W, podczony w obwodzie transformatora TW2. Zakres prdu probierczego (0-200 A, bd 0-2000 A) dobiera si w zalenoci od wartoci prdu znamionowego wycznika, przy czym obwody wyzwalaczy przeteniowych niektrych wycznikw przyczone s na stanowisku na stae. Tak jest w przypadku wycznika typu DS i wycznika typu NZM. Obwody wyzwalaczy przeteniowych pozostaych wycznikw o mniejszych prdach znamionowych (instalacyjne, silnikowe, niewielkie wyczniki przemysowe) s czone w trakcie wykonywania wiczenia w obwodzie transformatora TW1 w identyczny sposb jak wycznik W na rys. 11.5. czenia tego dokonuje si do odpowiednio oznaczonych zaciskw na pulpicie stanowiska. Przeczenie zasilania obwodu probierczego z transformatora TW1 bd TW2 dokonywane jest cznikiem umieszczonym na pulpicie stanowiska. Stanowisko umoliwia rwnie wstpne ustawienie prdu pomiarowego (cznik 1, rys. 11.5) przed wykonaniem kadej prby prdowej. Prd pomiarowy naley ustawia przy wyczonym obwodzie badanego wyzwalacza (otwarty cznik P, rys. 11.5).

A1

TW1
D L N A2

Zakres 0-200 A 1 Wstpna nastawa prdu probierczego P 1 3 5

TW2

W
Zakres 0-2000 A I> 2 I> 4 I> 6 Ukad sterowania zegarem

Rys. 11.5. Schemat ukadu do badania charakterystyk czasowo-prdowych wyzwalaczy przeteniowych wycznika; W badany wycznik, TW1, TW2 transformatory wielkoprdowe odpowiednio na zakres 0-200 A i 0-2000 A, cznik sucy do zaczenia wybranego transformatora wielkoprdowego TW1 albo TW2, A1, A2 amperomierze do pomiaru prdu probierczego zasilone odpowiednio z przekadnikw transformatorw TW1 i TW2, D dawik do regulacji prdu probierczego, 1 cznik zaczania wstpnej nastawy prdu probierczego, P cznik zaczajcy obwd prdu probierczego; zaciski 3-4 badanego wycznika podczane s do odpowiednio oznaczonych zaciskw ukadu sterowania umieszczonych na pulpicie stanowiska, zaciski 5-6 przyczane s do odpowiednio oznaczonych zaciskw sterowania zegarem na pulpicie.

Badanie wyzwalaczy elektronicznych mona przeprowadza zasilajc je prdem symulujcym prd wtrny przekadnika prdowego wycznika, o przekadni

i =

In , I n2

(11.5)

gdzie In - prd znamionowy wycznika i jego przekadnika prdowego, In2 prd znamionowy strony wtrnej przekadnika, zwykle In2 = 5 A. W ten sposb zrealizowano na stanowisku laboratoryjnym ukad do badania wyzwalacza elektronicznego o firmowej nazwie amptector, stanowicego wyposaenie wycznikw typu DS (rys. 11.6). Prd wtrny przekadnikw In2 (11.5) zasilajcych wyzwalacz jest w tym przypadku rwny 5A, czyli prd probierczy rwny 5A jest odczytywany przez wyzwalacz jako prd znamionowy wycznika In, co na charakterystyce prdowo-czasowej (rys. 11.7) odpowiada wzgldnej wartoci prdu

rwnej 1. Krotno prdu 5A, odpowiada wic krotnoci prdu znamionowego wycznika, przykadowo prd probierczy rwny 40 A odpowiada wzgldnej wartoci prdu 40A : 5A = 8 (rys. 11.7). Wyzwalacz wycznika typu DS jest badany w obwodzie transformatora TW1 (zakres do 200 A).
Napd rczny Wycznik typu DS 2 3 Zamek Napd silnikowy Wyzwalacz elektroniczny AMPTECTOR

A1

TW1

Przekanik sygnalizacji wyczenia

Rys. 11.6. Schemat fragmentu ukadu do badania wyzwalacza elektronicznego amptector wycznika typu DS.; 2 cznik do zaczania prdu probierczego, 3 cznik zaczajcy samoczynne zazbrojenie napdu wycznika, pozostae oznaczenia jak na rys. 11.5; (ze wzgldu na przejrzysto rysunku nie przedstawiono wszystkich elementw wycznika).

Ukad do badania wycznikw DS (rys. 11.6) jest wykonany w ten sposb, e wyzwalacz elektroniczny amptector nie powoduje rzeczywistego wyczenia wycznika, co zaznaczono lini przerywan czc wyzwalacz z zamkiem (rys. 11.6), lecz powoduje on jedynie zadziaanie przekanika modelujcego takie wyczenie. Przekanik ten jest zamontowanym w stole laboratoryjnym oryginalnym przekanikiem wycznika, przystosowanym do wsppracy z wyzwalaczem amptector. Zadziaanie przekanika sygnalizowane jest opadniciem jego dwigni. Aby przygotowa obwd do nastpnej prby, dwigni przekanika naley ostronie unie do gry tak, aby zatrzymaa si w swej pierwotnej pozycji. Opisane rozwizanie, w ktrym zadziaanie wyzwalacza podczas jego prb nie powoduje kadorazowego wyczenia wycznika, lecz jedynie zadziaanie przekanika modelujcego takie wyczenie, ma na celu przeduenie ywotnoci wycznika.

(0,5 - 1,25) I/In 5000 [s] 2000 1000 500 200 100 50

(4 - 10) I/I n

10 t 5

S
2 1 0,5 0,35 0,2 0,2-0,5 s

I
0,1 0,05 czas wasny wycznika 0,05 s 0,5 1 1,25 2 I/In 3 4 5 6 7 8 10 12 20

Rys. 11.7. Charakterystyka czasowo-prdowa wyzwalacza amptector wycznika typu DS, z wyszczeglnieniem zakresu nastawie oznaczonego pogrubion lini cig i przerywan; In prd znamionowy wycznika i strony pierwotnej przekadnika prdowego; krzyyki oznaczaj przykadowy przebieg charakterystyki o nastawach: a) czon przecieniowy (dugozwoczny) L: I = 1xIn, t = 10 s, b) czon zwarciowy krtkozwoczny S: I = 5xIn, t = 0,35 s, c) czon zwarciowy bezzwoczny (szybki) I: I = 8xIn,.

4 - 36 s

20

Trwao mechaniczna wycznikw przemysowych o budowie otwartej, ktrych przedstawicielem jest wycznik typu DS., jest stosunkowo niewielka, zwykle od kilkunastu do kilkudziesiciu tysicy cykli przestawieniowych. Intensywne zaczanie i wyczanie podczas wicze laboratoryjnych oznaczaoby stosunkowo krtki czas sprawnoci wycznika. Badanie wyzwalaczy podnapiciowych i napiciowych dotyczy jedynie wycznikw, ktre s wyposaone w takie wyzwalacze. Zaciski wyzwalaczy podnapiciowych i napiciowych s wyprowadzone na pulpit stanowiska i odpowiednio oznaczone. Badanie przeprowadza si zasilajc wyzwalacz odpowiednio w ukadzie przedstawionym na rys. 11.8a lub 11.8b.

a) L ATr N V U<

Zamek wycznika

b) L ATr N V

Zamek wycznika U>

Rys. 11.8. Schemat ukadu do badania wyzwalacza podnapiciowego U< (a) i wyzwalacza napiciowego U> (b); ATr autotransformator.

11.5. Program wiczenia

W trakcie wiczenia naley zapozna si z budow wycznikw niskiego napicia dokonujc ogldzin eksponatw starszych wycznikw i plansz umieszczonych przy stanowisku. Nastpnie naley przeprowadzi badanie wyzwalaczy wybranych wycznikw wskazanych przez prowadzcego, zainstalowanych na stanowisku. Przed badaniem danego wycznika naley zapozna si z jego podstawowymi danymi znamionowymi, wybra odpowiedni zakres prdu pomiarowego (TW1, TW2, rys. 11.5) i zapozna si ze sposobem przeprowadzenia pomiarw (zaczanie wstpnej nastawy prdu probierczego, wykonanie pomiarw dla wycznikw podczonych na stae, wykonanie pomiarw dla wycznikw przyczanych w trakcie wykonywania wiczenia, przeliczanie przekadni prdowej itp.). Badanie wycznika obejmuje: a) pomiar charakterystyki czasowo-prdowej,

b) badanie wyzwalacza podnapiciowego (o ile badany wycznik jest w taki wyzwalacz wyposaony), c) badanie wyzwalacza napiciowego (o ile badany wycznik jest w taki wyzwalacz wyposaony). Pomiar charakterystyki czasowo-prdowej przeprowadza si nastawiajc odpowiedni warto prdu pomiarowego dawikiem D (rys. 11.5) przy zaczonej wstpnej nastawie (cznik 1, rys. 11.5). Nastpnie wycza si wstpn nastaw i zacza si badany wyzwalacz w obwd prdu probierczego (cznik P), mierzc czas przepywu prdu i oczekujc na moment zadziaania wyzwalacza. Z chwil zadziaania wyzwalacza obwd prdowy zostaje przerwany i zatrzymuje si zegar odmierzajcy czas. Warto nastawionego prdu i odczytany czas, to jeden punkt na charakterystyce czasowo-prdowej. Pomiary takie naley powtrzy dla caego zakresu charakterystyki, zwracajc uwag na rozrnienie jej rnych zakresw, czyli np. zakresu wyzwalacza przecieniowego i zwarciowego, bd zwarciowego krtkozwocznego i bezzwocznego. Badanie wyzwalacza podnapiciowego przeprowadza si w ukadzie z rys. 11.8a, w ktrym wyzwalacz jest zasilany napiciem regulowanym przy pomocy autotransformatora ATr. Prb zadziaania wyzwalacza przeprowadza si na dwa sposoby: a) obniajc napicie zasilajce wyzwalacz od wartoci znamionowej Un do wartoci, przy ktrej nastpi zadziaanie wyzwalacza, b) nastawiajc napicie wyzwalacza na 35% jego napicia znamionowego Un, a nastpnie na 85% Un, dokonujc kadorazowo 2-3 krotnej prby zaczenia wycznika; Wynik naley porwna z zaleceniami normy [11.2] opisanymi w punkcie 11.2.1. Badanie wyzwalacza napiciowego przeprowadza si w ukadzie pomiarowym z rys. 11.8b, w ktrym wyzwalacz jest zasilony napiciem regulowanym przy pomocy autotransformatora ATr. Przy zamknitym wyczniku naley nastawi napicie zasilajce wyzwalacz na 70% jego napicia znamionowego i dokona prby zadziaania wyzwalacza przez zamknicie obwodu przyciskiem P. Prby te naley powtrzy dla kilku wybranych wartoci napicia z zakresu (70% -100%)Un. Wynik prby naley porwna z zaleceniami normy [11.2] opisanymi w punkcie 11.2.1.

11.6. Opracowanie wynikw bada

Naley wykreli zmierzone w trakcie wiczenia charakterystyki czasowo-prdowe i porwna je z charakterystykami katalogowymi przebadanych wycznikw.

Zmierzone wartoci napi, przy ktrych nastpuje zadziaanie wyzwalaczy podnapiciowych i napiciowych naley zestawi w tabeli i porwna z zaleceniami normy [11.2], podanymi w punkcie 11.2.1. Wycign wnioski i dokona podsumowania przeprowadzonych bada.

11.7. Literatura
[11.1] Markiewicz H.: Instalacje elektryczne, WNT, Warszawa, 2002. [11.2] PN-EN 60947-1 Aparatura rozdzielcza i sterownicza niskonapiciowa. Postanowienia oglne. PKN, 2001. [11.3] PN-EN 60947-2 Aparatura rozdzielcza i sterownicza niskonapiciowa. Wyczniki. PKN, 2001. [11.4] PN-IEC 60898 Wyczniki do zabezpiecze nadprdowych instalacji domowych i podobnych, PKN, 2000.