16:06-41

Wydanie 2

pl

Akumulator i alternator

Zasada dziaania Diagnostyka Opis czynnoci serwisowych i naprawczych

1 587 886

Scania CV AB 2003, Sweden

Spis treci

Spis treci
Akumulatory i alternator Akumulatory
Obsuga techniczna specyficzna dla klienta ........ 3 Kontrola adowania................................................ 4 Wiadomoci oglne ................................................ 6 Sprawdzenie............................................................ 6 adowanie............................................................... 9 Wymiana................................................................ 14 Oglne zasady konserwacji ................................. 15 Uruchamianie z zewntrznego rda zasilania ................................................................. 16 Wiadomoci oglne .............................................. 17 Poczenia wewntrzne........................................ 20 Plan procesu wykrywania i usuwania usterek ................................................................... 21 Sprawdzenie i czynnoci naprawcze................... 23 Sprawdzenie dodatkowe ..................................... 28 Prawidowa wydajno alternatora .................... 29 Wymiana................................................................ 31 Niektre rodki ostronoci, jakie naley zachowa podczas pracy w warsztacie ............... 32 Specyfikacje .......................................................... 32

Alternator

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Akumulatory i alternator

Akumulatory i alternator
Obsuga techniczna specyficzna dla klienta

Akumulator, alternator i zuycie energii musz by do siebie dopasowane. Musi by zapewniona dobra regulacja adowania.

Wiele pojazdw posiada bardzo bogate wyposaenie, a co za tym idzie, zuywa du ilo energii. Bardzo wane jest przystosowanie wydajnoci alternatora do tego zuycia. Jeli wydajno alternatora jest zbyt niska, bdzie to niekorzystnie wpywa na trwao akumulatora i powodowa problemy z rozruchem. Bardzo wane jest, by o tym pamita przy montau dodatkowych urzdze. Naley zada pytanie: Czy wydajno akumulatora i moc alternatora w tym pojedzie bd wystarczajce po zamontowaniu nowego wyposaenia? Wicej informacji na ten temat znajdziesz w rozdziale "Prawidowa pojemno alternatora" na str. 29.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

Akumulatory i alternator

Regulacja adowania

Dobre adowanie oznacza, e alternator jest w stanie zaspokoi zapotrzebowanie na energi i e dostarcza nadwyk adunku co najmniej 10 A.

Bardzo wany jest czynnik czasu. Energia pobrana z akumulatorw musi zosta uzupeniona w cigu jednego dnia, aby zapewni bezproblemowe dziaanie. Poniewa alternator aduje znacznie mniej przy niskich prdkociach, decydujcym czynnikiem dla danego pojazdu jest tzw. cykl jazdy. Czste uruchamianie i duga praca na biegu jaowym nie zapewniaj tak skutecznego adowania, jak jazda na dugich trasach. Innym bardzo wanym czynnikiem jest temperatura. Zdolno adowania akumulatora jest znacznie nisza w niskich temperaturach.

adowanie kontrolujemy za pomoc amperomierza. Odczyt powinien by zawsze dodatni, wskazujcy, e alternator dostarcza nadmiaru adunku.

Nieprawidowe adowanie oznacza, e szczytowe zuycie obsugiwane jest przez akumulatory. Moe to skrci trwao akumulatora i powodowa trudnoci z rozruchem. Akumulator mona opisa jako zasilanie gdy silnik nie pracuje, tj. podczas uruchamiania, oraz przerw w jedzie. Pozostae zuycie prdu powinno by obsugiwane przez alternator. Trwae uszkodzenie akumulatora moe nastpi przede wszystkim wskutek zasiarczenia lub nadmiernego rozadowania. (Patrz nastpna strona.)

WANE! Sprztu o napiciu 12 V nigdy nie naley podcza do tylko jednego z dwch akumulatorw pojazdu! Prdko doprowadzi to do nieprawidowoci adowania i oba akumulatory bd wymagay wymiany. Uywaj przetwornika dla napicia 24 do 12 V.

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Akumulatory i alternator

Zasiarczenie
Jeli akumulatory nie zostan ponownie naadowane po rozadowaniu, nastpi zasiarczenie. Jeli to nastpi, metal stosowany do dodatnich i ujemnych pyt akumulatora zostanie przetworzony w siarczek oowiu i zmniejszy gsto kwasu akumulatora. Jeli akumulator pozostaje w tym stanie przez duszy czas, krysztaki siarczku oowiu pocz si, szczeglnie na pycie ujemnej. Mwimy wtedy o zasiarczeniu akumulatora. Jeli zasiarczenie utrzymuje si zbyt dugo, nie da si go ju zatrzyma przez adowanie. Nastpi tzw. "gazowanie" akumulatora, co oznacza, e prd wywoa redukcj wody do wodoru i tlenu. Akumulator bdzie mia trwale zmniejszon pojemno i bdzie zuywa wicej wody.

Cakowite rozadowanie
Kade rozadowanie akumulatora skraca jego trwao, nawet, jeli zostanie on nastpnie naadowany. Szacuje si, e przecitny akumulator wytrzymuje rednio 300-400 krotne rozadowanie i ponowne naadowanie, gdzie wydajno akumulatora zostaje kadorazowo zredukowana o 25%. Akumulator moe wytrzyma mniejsze cykle rozadowania ok. 1000 razy. W wypadku wikszego stopnia rozadowania, warstwa oowiu na pytach akumulatora moe si oddzieli, zmniejszajc w ten sposb pojemno akumulatora, doprowadzajc w kocu do zwarcia jednej z cel.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

Akumulatory

Akumulatory
Wiadomoci oglne
Pojazd wyposaony jest w dwa szeregowo poczone akumulatory 12 V, zapewniajce w sumie napicie 24 V. Pojemno akumulatora moe rni si od 140 do 220 Ah, zalenie od specyfikacji pojazdu.

+24 V

12 V

12 V

Sprawdzenie
W celu sprawdzenia stanu akumulatora mona wykona kilka rnych czynnoci.

Poziom elektrolitu
Poziom elektrolitu powinien by ok. 10-12 mm ponad pytami. Poziom poniej grnej krawdzi pyt moe doprowadzi do natychmiastowego uszkodzenia akumulatora. Uzupenij wod destylowan w razie koniecznoci. Przed rozpoczciem adowania konieczne jest uzupenienie wod. Wane jest, aby uczyni to na pocztku, by zapobiec zamarzaniu wody na powierzchni cel i unikn ryzyka zamarzania w niskich temperaturach. Pamitaj, e poziom wody moe wzrosn przy adowaniu cakowicie rozadowanego akumulatora. Pamitaj o tym uzupeniajc poziom wody. Wskazwka: Do uzupeniania uywaj wycznie wody destylowanej !

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

126140

Akumulatory

Gsto elektrolitu
Gsto elektrolitu akumulatora okrelana jest rwnie jako ciar waciwy. Ciar waciwy mona zmierzy bezporednio po uyciu akumulatora, ale zaleca si odczeka godzin lub wicej. Wskazwka: Ciar waciwy naley mierzy we wszystkich celach. Rnica midzy cel o najwyszej wartoci, a cel o najniszej wartoci nie powinna przekroczy 0,03 kg/dm3. Wiksze rnice wskazuj na uszkodzenie cel, co znaczy, e oba akumulatory trzeba wymieni.

Pomiar ciaru waciwego za pomoc areometru. Alternatywnie mona uy narzdzia pomiarowego z pryzmatem (refraktometru).

Ponisza tabela dotyczy pomiarw w temperaturze 15C lub powyej. Jeli trzeba wykona pomiar w temperaturze ok. -10C i niszej, pamitaj, e wskanik wskae nieco wysz warto.

Ciar waciwy Stan naadowania (kg/dm3 ) (%) > 1,26 1,26 1,20 < 1.20 100 - 85 85 - 50 50 - 0

Napicie (V) > 12,6 12,6 12,2 < 12.2

Zalecane dziaanie OK adowanie Wymiana akumulatora

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

Akumulatory

Napicie
Mierzc napicie na biegunach akumulatora naley pamita, e jego warto jest zalena od tego, czy akumulator by niedawno uywany. Wykonujc pomiar bezporednio po zakoczeniu jazdy (lub po naadowaniu akumulatora), otrzymamy myln, zbyt wysok warto. Przed wykonaniem pomiaru zaleca si odczekanie co najmniej 10 godzin. Zmierz napicie na biegunach kadego akumulatora z osobna. W tym celu odcz jeden z biegunw.

Schemat pokazuje, jak napicie stopniowo spada po naadowaniu. O pionowa pokazuje napicie w Voltach, o pozioma czas w minutach.

Rozadowanie duym prdem

Stan akumulatora mona sprawdzi w niezawodny sposb, rozadowujc go duym prdem. Akumulator zostaje obciony wysokim prdem (do 600 A) przez okrelony czas. Metoda ta daje dobre, jednoznaczne rezultaty, ale wymaga zastosowania specjalistycznego sprztu.

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Akumulatory

adowanie !
OSTRZEZENIE!
.

Wybuchowy gaz tworzy si w trakcie adowania akumulatorw. Zabrania si palenia tytoniu i uywania urzdze powodujcych iskrzenie.

Wskazwka: Nigdy nie doadowuj akumulatora, jeli pojazd znajduje si wewntrz pomieszczenia warsztatu, szczeglnie jeli wczone jest ktrekolwiek urzdzenie pobierajce prd.

Dlaczego adowanie jest tak wane?

Potrzeba naadowania rozadowanego akumulatora jest oczywista. Ale jest to tylko jedna z przyczyn powstania potrzeby naadowania akumulatora. Rwnie wane jest doadowywanie akumulatora, ktry nie jest uywany przez duszy czas. Jeli prd pobierany jest z akumulatora rwnie po wyczeniu silnika, doadowanie jest konieczne. Istnieje ryzyko zasiarczenia akumulatora, jeli nie jest on doadowywany podczas duszej wizyty w warsztacie, szczeglnie, jeli uywane s urzdzenia pobierajce prd. Zasiarczenie oznacza trwae zmniejszenie pojemnoci akumulatora. Naley pamita, e istnieje rwnie ryzyko zasiarczenia nowych akumulatorw w nowych pojazdach, w ktrych wykonywano prace przed dostaw (np. monta specjalnej wersji nadwozia). Uszkodzenie akumulatora ujawni si podczas eksploatacji pojazdu. Moe to doprowadzi do uszkodze wymagajcych kosztownych napraw, oraz roszcze gwarancyjnych. Doadowanie jest wic wietn metod zapobiegania takim sytuacjom i zapewnia du trwao akumulatorw.

Akumulator nie bdzie w dobrym stanie, jeli podczas pobytu w warsztacie przez duszy czas nie bdzie doadowywany.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

Akumulatory

Pamitaj o kontroli adowania!

Aby nie doszo do uszkodzenia akumulatorw, adowanie musi odbywa si prawidowo. (patrz "Kontrola adowania", str. 4). Nieprawidowe adowanie powoduje zasiarczenie akumulatorw. Pobieranie prdu z akumulatora przez duszy czas bez jego naadowania to przykad nieprawidowego adowania.

% 100 80 60 40 20 t
126 091

Schemat pokazuje zakres pracy akumulatora, ktry jest dobrze adowany. O pionowa ilustruje stan naadowania jako warto procentow. Pojemno akumulatora nie powinna spa poniej 40-50%; jeli tak si stanie moe nastpi zasiarczenie i uszkodzenie akumulatora. Linia przerywana: adowanie i rozadowanie podczas normalnej eksploatacji. Linia ciga: Granica zasiarczenia.

Wykres pokazuje, po jakim czasie w godzinach nastpi zasiarczenie dwch rnych akumulatorw przy zuyciu prdu 6 A. Zuycie prdu 6 A odpowiada mniej wicej sytuacji, gdy wczony jest zapon, radio i owietlenie wntrza. Linia przerywana: Akumulator 175 Ah, naadowanie 100% Linia kropkowana: Akumulator 175 Ah, naadowanie 80% Linia ciga: Granica zasiarczenia.

10

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Akumulatory

Uwagi do schematu
Cakowicie naadowany akumulator 175 Ah osignie granic zasiarczenia po ok. 18 godzinach zuycia prdu nawet tak niskiego jak 6 A. Naley take pamita, e akumulatory nie s w peni naadowane w momencie oddawania pojazdu do warsztatu. Nie cakowicie naadowany akumulator osignie granic zasiarczenia jeszcze wczeniej. Pamitaj take, e mniejszy akumulator cakowicie naadowany, np. 140 Ah rozadowuje si szybciej przy okrelonym obcieniu, ni wikszy, np. 220 Ah. Zauwa, e niskie temperatury zewntrzne zwikszaj ryzyko zasiarczenia, gdy zmniejszona zostaje zdolno adowania akumulatora. W pojazdach, w ktrych uywane s dodatkowe systemy ogrzewania w nocy i zuywajce duo prdu w cigu dnia bardzo szybko wystpuj problemy, gdy akumulatory nie s w stanie naadowa si pomidzy okresami zuycia prdu.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

11

Akumulatory

Jak adowa?
Rozrniamy adowanie wolne i szybkie.

adowanie wolne Ten sposb adowania jest zawsze preferowany, jeli nie mamy do czynienia z sytuacj awaryjn. Poziom natenia powinien wynosi ok. 10% pojemnoci akumulatora. Akumulator 175 Ah adujemy prdem ok. 20 A.

Do podadowywania maym prdem w warunkach warsztatowych skonstruowano specjaln adowark z bbnem kablowym. Jest ona skonstruowana w taki sposb, by moga by stale podczona i nie powodowaa nadmiernego naadowania. Podcza si j do gniazda lampki kontrolnej w tablicy rozdzielczej oznaczonego 24 V. Opis Podadowywanie akumulatorw Numer czci 588 583
12V 24V
Max 0W

adowanie cige maym prdem za pomoc bbna kablowego.

Budowa adowarki umoliwia szybki monta i najlepiej umieszcza j na cianie. Uchwyty s doczone. WANE! Nigdy nie podczaj adowarki do gniazda oznaczonego 12 V! Moe to spowodowa uszkodzenie wyposaenia pojazdu o napiciu znamionowym 12 V.

max 200W

Podcz adowark do gniazda oznaczonego 24 V.

12

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

126 113

Akumulatory

Szybkie adowanie Szybkie adowanie oznacza adowanie duym prdem przez krtki czas. Taki sposb adowania skraca ywotno akumulatora i naley stosowa go jedynie w sytuacjach awaryjnych. WANE! Akumulator moe by adowany wycznie, gdy klemy przewodw s odczone lub gdy gwny wycznik akumulatora jest wyczony. W przeciwnym razie istnieje ryzyko uszkodzenia jednostek sterujcych pojazdu. Wskazwka: adunek cel bdzie wzrasta w miar adowania. Przy napiciu ok. 2,3 -2,4 V zaczyna powstawa szkodliwy wybuchowy gaz. Przerwij adowanie, gdy zacznie powstawa gaz.

Wytyczne
Podczas adowania starych akumulatorw naley pamita, e ow pokrywajcy pyty moe odpa, zmniejszajc pojemno akumulatora, a w najgorszym wypadku prowadzc do zwarcia jednej z cel. Na zakoczenie rozdziau o adowaniu podsumujmy proste wytyczne, o ktrych naley pamita: Jeli pojazd przebywa w warsztacie, pamitaj by:

Doadowywa akumulatory. Unika niepotrzebnego zuycia prdu. Unika niepotrzebnego uruchamiania silnika. Cakowicie odczy akumulatory, jeli nie byy uywane przez duszy czas. Sprawdzi akumulatory przed oddaniem pojazdu klientowi. Pamitaj, e naley to uczyni rwnie po odebraniu pojazdu z warsztatu blacharskiego!

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

13

Akumulatory

Wymiana
Poniewa dwa akumulatory w pojedzie s poczone szeregowo, szczeglnie wane jest, by oba byy w takim samym stanie i byy naadowane w takim samym stopniu. Jeli akumulatory maj rny stan naadowania, bardziej naadowany, a zatem atwiej adujcy si akumulator bdzie otrzymywa wikszy prd, ktry bdzie zbyt duy. Spowoduje to zmniejszenie jego trwaoci. Jeli akumulator trzeba wymieni, naley wymieni oba akumulatory jednoczenie. Nie odczaj akumulatorw w czasie pracy silnika. Moe to spowodowa uszkodzenie alternatora i innych komponentw elektrycznych. Odcz przewd masy (biegun ujemny) a nastpnie inne zcza.

Monta
Najpierw podcz przewd dodatni, a nastpnie przewd masy do ujemnego bieguna akumulatora. Nie zamie zaciskw. Moe to spowodowa uszkodzenie alternatora lub innych komponentw elektrycznych.

Nienapenione akumulatory
Niektre akumulatory jako czci zamienne dostarczane s nie napenione. Napenij je do poziomu maksymalnego (ok. 15 mm ponad pytami) elektrolitem o ciarze waciwym 1,28-1,30 kg/dm3. Nastpnie pozostaw na 15-20 minut, aby elektrolit zosta rozprowadzony. Uzupenij, jeli to konieczne. Po wykonaniu tych czynnoci akumulatory s zazwyczaj gotowe do podczenia, ale doadowanie moe okaza si konieczne, jeli byy przechowywane w nieprawidowych warunkach lub w niskiej temperaturze.

14

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Akumulatory

Oglne zasady konserwacji

Zewntrzny stan akumulatorw i obwodu adowania naley rwnie regularnie sprawdza. Wielu problemw zwizanych z akumulatorami i adowaniem mona unikn stosujc si do prostych zalece co do konserwacji. Pamitaj, e konserwacja akumulatorw jest szczeglnie wana w warunkach zimowych. Kilka rad co do konserwacji:

Upewnij si, e akumulatory i ich bieguny s czyste. Utlenianie i brud mog powodowa utrat prdu i spadek napicia. Obmyj zimn wod. Sprawd, czy bieguny nie s uszkodzone. Nasmaruj bieguny akumulatorw i zaciski wazelin. Skorodowane bieguny daj sabe poczenia, co zmniejsza pojemno akumulatora. Sprawd wszystkie przewody bezporednio podczone do akumulatorw. Zwr szczegln uwag na rozrusznik i zcza alternatora. Upewnij si, e pasek alternatora jest w dobrym stanie i e jest dobrze napity.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

15

Akumulatory

Uruchamianie z zewntrznego rda zasilania

2 + -

1 +

Oba pojazdy musz posiada ukad elektryczny 24 V. Jeli pojazd dostarczajcy prdu ma wysze napicie, istnieje ryzyko uszkodzenia jednostek sterujcych. Uruchamiajc pojazd za pomoc przewodw rozruchowych nie stawaj w pobliu akumulatorw. Podczas adowania powstaje wybuchowy gaz. Akumulator moe wybuchn i spowodowa powane obraenia ciaa. Dokadnie przestrzegaj instrukcji. Zastosuj grube przewody rozruchowe - co najmniej 25 mm2 z izolowanymi zaciskami.

Wybierz biegun akumulatora podczony do masy podwozia. 4 Podcz do ramy lub innego komponentu z dobr mas w pojedzie z wyadowanymi akumulatorami. Unikaj podczenia bezporednio do bieguna ujemnego, ze wzgldu na ryzyko iskrzenia. 5 Uruchom silnik w pojedzie z wyadowanymi akumulatorami. Nie stawaj blisko akumulatorw. 6 Po uruchomieniu silnika najpierw odcz przewd od ramy, a nastpnie rozcz pozostae przewody.

Naley wykona nastpujce czynnoci:

Uruchom silnik pojazdu z naadowanymi akumulatorami. Wszystkie poczenia do bieguna dodatniego powinny by wykonane bezporednio do akumulatora pojazdu, ktrego przewody dodatnie s poczone bezporednio do ukadu elektrycznego. 1 Podcz do plusa w pojedzie z wyadowanymi akumulatorami. 2 Podcz do plusa w pojedzie z naadowanymi akumulatorami. 3 Podcz do minusa w pojedzie z naadowanymi akumulatorami. 16
Scania CV AB 2003, Sweden

126141

16:06-41

Alternator

Alternator
Wiadomoci oglne
W pojazdach Scania serii 4 stosowane s aktualnie dwa rne alternatory. Alternator Bosch 65 A i Valeo 90 A. Oba stanow trjfazowy typ alternatora.

Stojan
Stojan alternatora, w ktrym wiruje wirnik, ma trzy uzwojenia. Mog by one poczone w gwiazd lub trjkt. Gdy wirnik obraca si, generowane s trzy fazy prdu zmiennego (F1, F2 i F3).

F1

F1

0
F2 F2 F3

F3

Uzwojenia stojana poczone w gwiazd w alternatorze 65 A.

F1 F1

F2 F2 F3
101122

F3

Uzwojenia stojana poczone w trjkt w alternatorze 90 A.

16:06-41

101120

127 588

Scania CV AB 2003, Sweden

17

Alternator

Wirnik
Wirnik skada si z dwch zakrzywionych czci metalowych (biegun pnocny i poudniowy, zawierajcych cewk (o uzwojeniu wzbudzajcym), zamontowanych na waku. Cewka zasilana jest prdem staym z diod wzbudzenia poprzez piercienie lizgowe, powodujc namagnesowanie biegunw. Omiobiegunowy alternator ma osiem biegunw pnocnych i osiem poudniowych; alternator szeciobiegunowy odpowiednio po sze.

Wirnik posiada paski magnetyczne biegnce od biegunw pnocnych do poudniowych. Piercienie lizgowe zasilane s przez D+ do DF- przez szczotki wglowe.
D+

DF

W zwojach fazowych wirnika powstaje prd zmienny, gdy prd przepywa przez obracajcy si wirnik.

101137

101136

18

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

101138

Alternator

Diody
Wytworzony prd zmienny musi zosta prostowany, aby mona byo naadowa akumulatory. Prostowanie to odbywa si za pomoc diod poczonych w specjalny mostek. Gwnym zadaniem diody jest przepuszczanie prdu w jednym kierunku i blokowanie przepywu w przeciwnym kierunku. Alternator posiada diody prostownicze Zenera. Dioda Zenera odrnia si tym, e zaczyna przepuszcza prd w przeciwnym kierunku po osigniciu wartoci 54 V. Oznacza to moliwo ograniczenia napicia przez alternator, jeli w obwodzie akumulatora wystpi przerwa. Dioda pozwala na przepyw prdu tylko w kierunku wskazanym strzak.

Dioda Zenera pozwala rwnie na przepyw prdu w przeciwnym kierunku przy ok. 54 V.

Regulator adowania
Gdy wzrasta prdko silnika, prd polowy regulowany jest za pomoc regulatora, aby zapewni, e napicie alternatora nie wzronie nadmiernie (ponad ok. 28 V). Jest to regulator typu tranzystorowego, a regulacja odbywa si przez poczenie do masy DF-. Regulator i szczotki tworz cao i nie mona ich regulowa.

Lampka ostrzegawcza adowania

Jeli alternator nie aduje prawidowo po uruchomieniu silnika, lampka ostrzegawcza powinna to zasygnalizowa. Lampka ta zostaje poczona do masy przez zcze D+ alternatora do DF- , co powoduje jej zapalenie.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

19

Alternator

Poczenia wewntrzne
1 Uzwojenie wirnika 2 Uzwojenie stojana 3 Diody prostownicze 4 Kondensator (eliminator zakce) 5 Diody wzbudzenia
2 4 3 3 5

6 Regulator adowania
1 6
101119

Przykad poczenia wewntrznego: Alternator 65 A.

Poczenia / oznaczenia
W Sygna prdkoci silnika (czstotliwo). Kilka ukadw w pojedzie wykorzystuje alternator do odczytania prdkoci silnika. Czstotliwo zaley od iloci biegunw. Oznaczenie na schemacie pocze: W B+ Rozrusznik i + akumulatora. Dostarcza prd do odbiorcw i aduje akumulator Oznaczenie na schemacie pocze: 30 D+ lampka ostrzegawcza adowania. Gasi lampk, dostarczajc odwrotnego napicia. Zapala lampk przez poczenie do masy i dostarcza prdu do wirnika (przy uruchamianiu). Oznaczenie na schemacie pocze: 61 B- Masa. Zwr uwag, e to poczenie jest izolowane od obudowy alternatora w pojazdach z 2-stykowym ADR. Oznaczenie na schemacie pocze: 31

20

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Alternator

Plan procesu wykrywania i usuwania usterek

Wykorzystaj poniszy schemat jako przewodnik po rodzajach usterek alternatora. Moliwoci czynnoci naprawczych opisano bardziej szczegowo poniej. SYMPTOM A A1 Problemy z rozruchem Lampka ostrzegawcza wskazuje normalne adowanie, zarwno gdy silnik pracuje, jak i gdy jest wyczony. 1. Uszkodzony akumulator Sprawd akumulatory (patrz str. 6) PRAWDOPODOBNA PRZYCZYNA ZALECANE DZIAANIE

2. Pasek alternatora lizga si 3. Usterka regulatora (zbyt niskie napicie ukadu) Niestabilne wskazania prdkociomierza 4. Poluzowany styk w obwodzie 5. Jeeli obwd nie jest przerwany: uszkodzona faza Amperomierz nie rejestruje 6. Zbyt duy spadek napicia lub przerwa w obwodzie + akumulatora. 1. Pasek alternatora lizga si lub jest przerwany. 2. Obwd do D+ jest poczony do masy 3. Usterka regulatora

Sprawd pasek (mona uczyni przez sprawdzenie naadowania, patrz str. 25) Sprawd poprzez test naadowania Sprawd obwody prdkociomierza i alternatora. Wymie alternator

Zmierz spadek napicia w obwodzie (patrz str. 23)

A2

Lampka ostrzegawcza adowania wieci si stale, nawet gdy silnik pracuje.

Sprawd pasek.

Sprawd obwd Sprawd poprzez test naadowania

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

21

Alternator

SYMPTOM B B1

PRAWDOPODOBNA PRZYCZYNA

ZALECANE DZIAANIE

Spowoduje trwae trudnoci z rozruchem. Lampka ostrzegawcza adowania wieci si przy wczonym zaponie, ale tylko sabo wieci, gdy silnik pracuje. Lampka ostrzegawcza adowania wieci si nawet po osigniciu okrelonej prdkoci silnika. Lampka ostrzegawcza adowania wieci si sabo gdy zapon jest wczony (silnik wyczony) 1. Rezystancja na styku do lampki lub masy w alternatorze Sprawd obwody

B2

1. Patrz symptom A2

B3

1. Przerwa w obwodzie do D+

Sprawd obwd czc przewd od D+ alternatora do masy Sprawd szczotki i piercienie lizgowe (patrz str. 27) Zmierz rezystancj wirnika (patrz str. 28) Sprawd poprzez test naadowania

2. Zuyte szczotki

3. Przerwa w obwodzie wzbudzajcym 4. Przerwa w regulatorze C C1 Sytuacje wyjtkowe Lampka ostrzegawcza adowania nie wieci si wcale Elektrolit wyparowa cakowicie z wszystkich cel 1. Lampka uszkodzona

Sprawd lampk.

C2

1. Rezystancja na styku punktu masowego regulatora do obudowy alternatora. 2. Rezystancja na styku midzy B- a obudow alternatora

Wymontuj regulator i zmierz.

Zmierz

C3

Elektrolit w kilku celach wyparowa cakowicie

1. Zwarcie akumulatora

Sprawd oba akumulatory

22

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Alternator

Sprawdzenie i czynnoci naprawcze

Lampka adowania wskazuje na typ usterki Od tego zacznij diagnostyk. Jeli lampka wieci si stale, najlepiej sprawdzi pasek alternatora, regulator i szczotki (mona uczyni poprzez test naadowania), oraz czy obwd D+ jest poczony do masy. Jeli jednak lampka ganie tak, jak powinna, ale wystpuj oczywiste problemy z adowaniem, naley zastosowa inn kolejno czynnoci. Schemat na nastpnej stronie wskazuje najodpowiedniejsz kolejno czynnoci. Jeli podejrzewasz uszkodzenie przewodw w obwodzie alternatora, nie zapomnij wykona pomiarw przewodw, jak poniej.

Oznaczenie przewodu
Najlepsz metod potwierdzenia, czy przewody w obwodzie alternatora nie s uszkodzone, jest pomiar spadku napicia na tych przewodach. Daje to bardziej niezawodne wyniki, ni pomiar rezystancji. Rysunek przedstawia schemat obwodw alternatora. Spadek napicia nie powinien by wikszy ni ok. 2,5% w adnym z obwodw. Przykad: Jeli zmierzysz 26 V na jednym kocu obwodu, napicie na drugim kocu nie powinno by nisze ni ok. 25,3 V.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

23

Alternator

Sprawd z tabel.
Wskazwka: Jeli zamierzasz odesa alternator z roszczeniem z tytuu gwarancji, zawsze sprawd najpierw w poniszej tabeli, czy alternator naprawd wymaga wymiany. Jeli potrzeba, moesz skopiowa lub wydrukowa t stron i wpisa wartoci w puste pola. Metody sprawdzania s opisane poniej.

Sprawdzenie

Warto

Prawidowa warto

Dziaanie jeli warto jest prawidowa

Dziaanie jeli warto jest nieprawidowa

1. Wykonaj test naadowania: 1A Test wyjcia 1B Test napicia 2. Sprawd dugo szczotek 65 A: > 35 A & 28 V 90 A: > 45 A & 28 V 28 +/-0,5 V 65 A: > 5 mm 90 A: > 2,5 mm Przejd do czynnoci 1B Przejd do czynnoci 2

Test mona zakoczy, Przejd do czynnoci alternator jest OK 2 Przejd do czynnoci 3 Wymie regulator, ale upewnij si, e wartoci w czynnoci 3 s prawidowe

3. Sprawd piercienie lizgowe: 3A Rezystancja wirnika 3B Pomiar rezystancji izolacji 65 A: 8,4 +/- 0,4 90 A: 11,2 +/- 0,6 > 10 M Przejd do czynnoci 3B Wymie regulator Wymie alternator Wymie alternator

24

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Alternator

Test adowania
WANE! Nigdy nie uruchamiaj alternatora gdy akumulatory nie s podczone! Prostowniki mog zosta przecione i uszkodzone. Test adowania dzieli si na dwie czci: test mocy wyjciowej i test napicia Aby uzyska prawidowy wynik, alternator powinien znajdowa si w temperaturze ok. 20-25C. Wysza temperatura moe spowodowa nisze natenie. Test mona wykona bez dostpu do alternatora Test mocy
126 810

P2

D+ W BB+

1 Podcz amperomierz i woltomierz do akumulatorw tak, jak pokazuje rys. 1. 2 Uruchom silnik i odczekaj chwil. Zanotuj ile prdu zostao dostarczone z alternatora do akumulatorw. Upewnij si jednoczenie, czy woltomierz nie pokaza mniej ni 28 V. Silnik powinien pracowa z prdkoci ok. 500 r/min. 3 Podcz ten sam sprzt pomiarowy do centralki elektrycznej tak, jak pokazuje rys. 2. 4 Utrzymuj prdko silnika 500 r/min i obci alternator, podczajc rne urzdzenia pobierajce prd ok. 35 A dla alternatorw 65 A i ok. 45A dla alternatorw 90 A. Zsumuj odczytane wartoci z akumulatorw z sum obcienia. Przykad: Jeli otrzymae warto 10 A z akumulatorw, musisz obciy alternator 65 A prdem 25 A, zamiast 35 A. 10 A + 25 A = 35 A. Porwnaj z tabel na str. 29 zawierajc przykady rnych urzdze pobierajcych prd, ktre mona wykorzysta. 5 Uruchom silnik na czas obciania. Odczytaj ponownie wskazanie woltomierza. Powinno nadal wynosi poniej 28 V.
V

Rys. 1
P2

D+ W BB+

G31

Rys. 2

16:06-41

126 809

Scania CV AB 2003, Sweden

25

Alternator

Test napicia Wykonaj ten test szczeglnie wtedy, gdy podejrzewasz nadmierne adowanie. 1 Pozostaw amperomierz i woltomierz podczony do centralki elektrycznej tak, jak pokazuje rys. 2 na poprzedniej stronie. Silnik powinien pracowa z prdkoci ok. 500 r/min 2 Przy obcienie, wykorzystujc rnych odbiorcw prdu, tym razem ok. 10-20 A. 3 Uruchom silnik na czas obciania. Odczytaj wskazanie woltomierza. Napicie powinno wynosi 28 V +/- 0,5 V.

Jeli wynik testu naadowania nie jest zadowalajcy, przejd do sprawdzenia szczotek i piercieni lizgowych.

Dugo szczotek
Szczotki s wbudowane w regulator adowania, ktry w razie potrzeby naley wymienia jako komplet. Nie ma moliwoci sprawdzenia regulatora adowania. Mona jednak sprawdzi dugo szczotek. Kocwki szczotek musz by jasne i zakrzywione, aby pasoway do piercieni lizgowych. Zmierz dugo szczotek midzy kocwk a opraw tak, jak pokazuje rysunek. Minimalna dugo:

Dla 65 A: >5 mm
101550

Dla 90 A: >2,5 mm

Zawsze sprawdzaj piercienie lizgowe (nastpna strona) zanim wymienisz regulator.

26

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Alternator

Piercienie lizgowe
Po wymontowaniu regulatora adowania wraz ze szczotkami, mona uzyska dostp do piercieni lizgowych w celu sprawdzenia: powierzchni Upewnij si, e powierzchnia piercienia lizgowego jest gadka i jasna. Matowa powierzchnia piercienia lizgowego sugeruje saby styk ze szczotkami. Rezystancja wirnika Rezystancj wirnika mierzymy midzy piercieniami lizgowymi za pomoc omomierza, jak pokazuje rysunek.

101 591

Dla 65 A: 8,4 +/- 0,4 Dla 90 A: 11,2 +/-0,6

Pomiar rezystancji izolacji Gdy mierzymy rezystancj izolacji midzy piercieniami lizgowymi a rdzeniem, omomierz musi wykazywa nieskoczon rezystancj (co najmniej 10M ).

Jeli nie uzyskasz dodatniego odczytu przy sprawdzaniu piercieni lizgowych, alternator trzeba wymieni.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

27

Alternator

Sprawdzenie dodatkowe
W dodatku do opisanych powyej testw, mona wykona kilka testw dodatkowych. Wymagaj one demontau alternatora i nie naley ich wykonywa, jeeli alternator jest na gwarancji. Traktuj je jako wskazwki, jeli zachodzi potrzeba naprawy starego alternatora.

Rezystancja stojana
Mierzc rezystancj stojana, naley rozlutowa poczenia z mostkiem diod. Oso diody, uywajc szczypcw do rozproszenia ciepa. Rezystancja midzy fazami powinna wynosi:

101554

Dla 65 A: Faza faza / faza zero: ok. 0,3 Dla 90 A: Faza faza: 0,085

Gdy mierzymy rezystancj izolacji midzy zwojami wirnika a rdzeniem, omomierz musi wykazywa nieskoczon rezystancj (co najmniej 10M ).

Poczenia stojana w alternatorze 65 A. Dalsze informacje znajdziesz w rozdziale "Poczenia wewntrzne" na str. 20.

Test diod
Najatwiej sprawdzi diody za pomoc miernika uniwersalnego z funkcj testowania diod. Musisz przetestowa diody w obu kierunkach, aby upewni si, e s nieuszkodzone. Rysunek przedstawia diody poczone w mostek w alternatorze 65 A. 1. Diody dodatnie Mierz midzy B+ i kadym z punktw poczenia stojana (F i moliwie 0) do mostka diod. 2. Diody ujemne Mierz midzy B- i kadym z punktw poczenia stojana (F i moliwie 0) do mostka diod. 3. Diody wzbudzenia Mierz midzy D+ a kadym z punktw poczenia fazy (F) z mostkiem diod.

B+

D+

1
F F 0 F

2
101553

28

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Alternator

Prawidowa pojemno alternatora

Alternator pojazdu musi by dostosowany do wyposaenia elektrycznego tego pojazdu. Jeli dodatkowe wyposaenie zostaje zamontowane w pojedzie z alternatorem 65 A, naley zada pytanie: Czy pojemno alternatora jest wystarczajca, czy te konieczne jest zamontowanie alternatora 90 A? Alternator powinien zaspokaja zapotrzebowanie na energi oraz dostarcza nadwyk prdu rzdu co najmniej 10 A. Ponisza tabela podaje przykady zuycia prdu przez typowe elementy wyposaenia. Sprawd, sumujc zuycie prdu dla poszczeglnych urzdze, ktre prawdopodobnie bd wczone jednoczenie. Do tej sumy dodaj 10 A, a otrzymasz przyblion warto rozmiaru alternatora wymaganego w danym pojedzie. Odbiorca Pojazd o wyposaeniu standardowym Pojazd o wyposaeniu standardowym z naczep ABS ELC Opticruise Jedna para dodatkowych wiate Boczne lampki pozycyjne Ampery 20-25 25-30 0,5 0,5 0,5 6 0,5 kada

Dodatkowe wiata owietlenia adunku, np. 70 W 3 kade Agregat typu wodnego Agregat typu powietrznego Nagrzewnica pomocnicza przy krtkim postoju Elektrycznie ogrzewane siedzenia Elektrycznie ogrzewane lusterka Radio 6 3 4 2,5 kade 2,5 kade 1,5

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

29

Alternator

Pamitaj

Dla sabszych wiate i bocznych wiate obrysowych dane w tabeli dotycz jedynie arwek konwencjonalnych. Bardziej nowoczesne diody LED zuywaj znacznie mniej energii. Sprawd w szczeglnoci, przez jaki czas dane urzdzenie pozostaje wczone za kadym razem. Na przykad tylna winda zaadowcza wczana zostaje tylko na krtki czas, wic mimo e zuywa do 150 A, zastosowanie alternatora 65 A jest mimo wszystko prawidowe. Bardzo atwo jest "przespecyfikowa" pojazd ze sabszym alternatorem. Poniewa warunki jazdy i temperatura maj duy wpyw na adowanie, ryzyko jest wiksze, jeli pojazd jest eksploatowany na krtkich trasach w zimnym klimacie. Porwnaj rozdzia na temat adowania na str. 4. Prd wytworzony przez alternator zaleny jest take od prdkoci silnika. Zdolno adowania wolno obracajcego si generatora jest znacznie mniejsza. Patrz przykady poniej. Prdko silnika (obr./min) 500 800 1100 1500 Prdko obrotw (obr./min) 1750 2800 3850 5250 Prd alternatora (A) 65 A 90 A 35 45 50 76 58 86 65 90

30

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41

Alternator

Wymiana
Wymieniajc alternator na inny, z wiksz liczb biegunw, w pojazdach bez koordynatora, sygna prdkoci silnika w W zostaje skorygowany. Na przykad gdy alternator 65 A z szecioma biegunami zosta wymieniony na omiobiegunowy alternator 90 A. Niektre ukady zalene od sygnau prdkoci silnika musz zosta wyregulowane:

Hamulec wydechowy z jednostk sterujc EEB: Styk 10 jednostki sterujcej powinien by poczony do masy. Patrz Podrcznik warsztatowy 10:05:04, "Hamulec wydechowy i ogranicznik biaego dymu". Retarder Uyj Scania Programmer do wykonania koniecznego przeprogramowania jednostki sterujcej Retardera. Zestaw wskanikw: Przesu suwak z tyu urzdzenia w pooenie oznaczone prawidow liczb biegunw. Patrz Podrcznik warsztatowy 16:06/11/O, "Komponenty elektryczne/ przyrzdy".

8 6
102027

Zauwa, e jeli pojazd jest wyposaony w koordynator, regulacja nie jest potrzebna.

Zestaw wskanikw od tyu. Pooenie suwaka dla alternatora 8-biegunowego i 6-biegunowego.

2-stykowy ADR
W pojazdach z 2-stykowym ADR poczenie do B- jest izolowane od obudowy alternatora. Jeli wymienisz alternator w takim pojedzie, musisz upewni si, e w nowym alternatorze B- jest rwnie izolowany od obudowy.

16:06-41

Scania CV AB 2003, Sweden

31

Alternator

Niektre rodki ostronoci, jakie naley zachowa podczas pracy w warsztacie

Zawsze upewnij si co do prawidowej biegunowoci podczajc akumulatory. Nieprawidowa biegunowo moe atwo doprowadzi do uszkodzenia diod alternatora. Nigdy nie odczaj akumulatora ani zczy alternatora gdy silnik pracuje.

Odczenie adnych przewodw od alternatora nie jest konieczne do spawania elektrycznego. Podcz zacisk masowy spawarki jak najbliej punktu spawania. Wykonujc diagnostyk i prace przy alternatorze pamitaj, e mog powsta kody usterek w jednej lub kilku jednostkach sterujcych pojazdu. Nie zapomnij sprawdzi i wykasowa kody usterek w Scania Diagnos.

Specyfikacje
Bosch 65 A Oznaczenie Moc przy 6000 obr./min. Przeoenie Liczba biegunw Opr w wirniku Rezystancja w stojanie (faza-faza) Szczotki, minimalna dugo Piercienie lizgowe, minimalna rednica Moment dokrcania koa pasowego N1-28V 20/65A 1800 W 3.6:1 6 ok. 8,4 0,3 >5 mm >26,8 mm 65 Nm Valeo 90 A A14VI19 2500 W 3.6:1 8 11,2 +/- 5 % 0,085 +/- 0,001 >2,5 mm >13,8 mm 65 Nm

32

Scania CV AB 2003, Sweden

16:06-41