JACEK CHRCIELWSKI, jchrost@pg.gda.pl ANNA BANA, annbanas@pg.gda.pl MACIEJ MALINOWSKI, mamalin@pg.gda.pl MIKOAJ MIKIEWICZ, mmisk@pg.gda.pl ARKADIUSZ SITARSKI, astar@pg.gda.

pl Politechnika Gdaska WILi KMBiM

AWARIA WIADUKTU W M. BORKOWO NAD OBWODNIC TRJMIASTA

PRICE OF HUMAN STUPIDITY SENSELESS DAMAGE OF ROAD VIADUCT ABOVE THE BYPASS OF TRJMIASTO IN BORKOWO CITY
Streszczenie W referacie przedstawiono opis awarii drogowego wiaduktu wywoanej uderzeniem w obiekt ponadnormatywnego gabarytowo pojazdu. Zwrcono uwag na skutki uderzenia, powodujce zniszczenie konstrukcji jednego z przse. Przedstawiono wyniki teoretycznych analiz statyczno-wytrzymaociowych wiaduktu w stanie awaryjnym oraz w fazach rozbirki uszkodzonego przsa. Omwiono sposb doranego zabezpieczenia obiektu oraz warunki dalszej jego eksploatacji. Abstract The aim of his paper is to describe the damage of road viaduct caused by impact of aboveaverage vehicle. This paper presents a comprehensive overview of the effects of the impact and current technical condition of the viaduct. The results of theoretical static analysis after the failure and during the stages of pulling down the damaged span are shown. Finally temporary preservation and the perspective of future exploitation are discussed.

1. Wstp Prace majce na celu rozwj infrastruktury zintensyfikowane w ostatnich latach wi si rwnie ze wzmoonym ruchem pojazdw ponadnormatywnych oraz ponadgabarytowych. Z zaoenia trasa takich pojazdw powinna by szczegowo zaplanowana, dostosowana do skrajni drogi oraz uzgodniona z odpowiednimi organami i instytucjami. Czsto jednak niefrasobliwo oraz brawura kierowcw jak i przewonikw mog prowadzi do zagroenia bezpieczestwa ruchu jak rwnie bezpieczestwa samych obiektw inynierskich, ktre znajduj si na trasie pojazdu ponadnormatywnego. Aby ustrzec si przed przypadkowymi uderzeniami pojazdw ponadgabarytowych w konstrukcje czsto wprowadza si rnego rodzaju zabezpieczenia w postaci bram ograniczajcych skrajnie przed obiektem, sygnalizacji wietlnej oraz znakw ostrzegajcych. Jednak jak pokazuj wypadki drogowe [1, 2] nawet takie dziaania prewencyjne nie s w stanie zawsze powstrzyma kierowcw przed prbami zmieszczenia si pod obiektem. Czsto takie prby prowadz do uszkodzenia konstrukcji przsa do tego stopnia, e konieczne jest czciowe lub cakowite zamkniecie ruchu na oraz pod obiektem [3, 4]. Obecnie stosowne normy [5] przewiduj na etapie projektowania moliwo uszkodzenia konstrukcji, poprzez przyoenie do jej spodu obcienia w postaci siy zastpczej.

1204

Chrcielwski J. i inni: Awaria wiaduktu w m. Borkowo nad obwodnic trjmiasta

Zabezpiecza to teoretycznie przed katastrof spowodowana poprzez przekroczenie SGN, nie wyklucza jednak znacznych uszkodze jakich moe dozna sama konstrukcja [6]. Uszkodzenia konstrukcji obiektu inynierskiego nie mona wiza jednak tylko ze skutkami ekonomicznymi w postaci kosztw naprawy, ewentualnej rozbirki czy odbudowy. Naley rwnie uwzgldni skutki spoeczne [7], o ktrych wadze moemy mwi w zalenoci od znaczenia komunikacyjnego uszkodzonej konstrukcji. Jednym z ostatnich przykadw gupoty i braku wyobrani jest uszkodzenie konstrukcji wiaduktu znajdujcego si w m. Borkowo nad obwodnic Trjmiasta, ktra jest z jednym z waniejszych szlakw komunikacyjnych w wojewdztwie pomorskim. 2. Charakterystyka obiektu Wiadukt usytuowany jest w cigu drogi gminnej Borkowo-Jankowo nad drog krajow nr 6 Szczecin gowo (Obwodowa Trjmiasta) w km 349+230 w m. Borkowo. Konstrukcj non obiektu stanowi czteroprzsowy ramowy ustrj belkowo-pytowy o rozpitoci przse 15,15+15,80+15,80+15,15m. Rygiel ramy tworz cztery prefabrykowane belki sprone typu korytkowego BSK-15, uciglone nad podporami. Szeroko cakowita ustroju wynosi 7,50 m. Konstrukcja nona przse zespolona jest z ryglami podpr porednich filarw. Rygle, o zmiennej wysokoci, spoczywaj na pojedynczych supach elbetowych posadowionych bezporednio na stopach fundamentowych. Na poczeniu sup rygiel wykonstruowane s elbetowe przeguby. Podpory skrajne to przyczki betonowe, masywne z podwieszonymi skrzydami, posadowione bezporednio na awach fundamentowych. 3. Opis awarii uszkodze W dniu 2011-01-04 okoo godziny 17 uszkodzona zostaa konstrukcja nona przsa nr 2 wiaduktu w wyniku uderzenia ponadnormatywnego gabarytowo pojazdu koparki przewoonej na lawecie [8] (rys. 1). Koparka nie miaa zoonego ramienia z powodu jak wyjania przedstawiciel waciciela sprztu awarii siownikw (rys. 2). Pojazd mia wic wysoko znacznie przewyszajc normow skrajni drogow i nie posiada wymaganych prawem zezwole na przewz adunku ponadnormatywnego.

Rys. 1. Widok oglny uszkodzonego przsa bezporednio po uderzeniu

Znacznemu uszkodzeniu ulegy trzy z czterech dwigarw gwnych w rodkowej czci drugiego przsa (rys. 3, 4, 5). W dwigarze nr 1 (od strony kierunku uderzenia) na dugoci ok. 5 m zosta cakowicie zniszczony beton stopek belki i w przewaajcej czci obu rodnikw, cigna sprajce i zbrojenie mikkie zostay zerwane. Na filarze rodkowym nastpio czciowe odspojenie belki nr 1 od pozostaej czci rygla pionowa rysa na kocu

Konstrukcje mostowe

1205

prefabrykowanego dwigara. W dwigarze nr 2 na dugoci ok. 5 m od strony kierunku uderzenia zosta cakowicie zniszczony beton stopki belki i w przewaajcej czci rodnika, cigna sprajce i zbrojenie mikkie zostay zerwane, analogiczne uszkodzenia drugiego rodnika i stopki wystpuj na dugoci ok. 3 m. W dwigarze nr 3 na dugoci ok. 4 m od strony kierunku uderzenia zosta cakowicie zniszczony beton stopki belki i w znacznej czci rodnika, cigna sprajce i zbrojenie mikkie zostay zerwane. Drugi rodnik belki i stopka nie zostay praktycznie uszkodzone.

Rys. 2. Sprawca awarii

Rys. 3. Szczegy uszkodze

Rys. 4. Szczegy uszkodze

Na skutek uderzenia w przso nr 2 praktycznie trzy z czterech dwigarw wyczyy si z pracy w czci rodkowej zmieniajc schemat statyczny (pracy) caego obiektu. Uszkodzone dwigary przyjy schemat nadwieszonych wspornikw i nastpia redystrybucja ciaru tej czci konstrukcji na nowy ukad statyczny obiektu. Przecienia doznay zarwno dwigary uszkodzone w pozostaych ich czciach (przekroje podporowe) jak rwnie dwigary w przsach ssiednich. W trybie natychmiastowym do czasu przeprowadzenia analiz statyczno-wytrzymaociowych obiekt zosta wyczony z eksploatacji poprzez cakowite uniemoliwienie na nim ruchu. Dodatkowo konstrukcj uszkodzonego przsa wsparto na podporach tymczasowych.

1206

Chrcielwski J. i inni: Awaria wiaduktu w m. Borkowo nad obwodnic trjmiasta

Rys. 5. Zakres uszkodze wiaduktu

4. Analiza statyczno-wytrzymaociowa W zwizku ze stanem awaryjnym obiektu przeprowadzono obliczenia statyczno-wytrzymaociowe wiaduktu. Rozwaono nastpujce warianty oblicze obiektu: stan nieuszkodzony (rys. 6) w celu okrelenia poziomu si wewntrznych i napre na jaki obiekt zosta zaprojektowany, stan uszkodzony (rys. 7) odwzorowano zniszczenia konstrukcji przsa nr 2 powstae w wyniku uderzenia wyznaczono siy wewntrzne dajce obraz wytenia konstrukcji uszkodzonej, stan po demontau przsa nr 2 (rys. 8) analizowano poziom si wewntrznych w pozostajcej czci obiektu w zmienionym schemacie statycznym w stosunku do pierwotnego,

Konstrukcje mostowe

1207

stany odwzorowujce poszczeglne fazy demontau przsa nr 2 (rys. 9) w celu sprawdzenia poziomu wytenia konstrukcji, a w szczeglnoci rygli filarw. Obliczenia statyczne wykonano metod elementw skoczonych (MES) w rodowisku systemu SOFiSTiK. W dyskretyzacji wiadukt potraktowano jako ukad belkowo powokowy. Pyt pomostu oraz pyty fundamentowe modelowano elementami powokowymi, dwigary strunobetonowe, poprzecznice-przepony, rygle oraz supy filarw elementami belkowymi na mimorodach. Do dyskretyzacji czci ukadu traktowanego jako powierzchniowy wykorzystano 2-wymiarowe, 4-wzowe powokowe elementy skoczone typu TimoszenkoReissnera. Elementy te s klasy C0, z odpowiednimi modyfikacjami (wzbogaceniem) funkcji ksztatu, ktre eliminuj efekt blokady (zakleszczania). S one cakowane metod Gaussa regu 4-punktow, tj. w sposb peny (FI). Dwigary oraz elementy filarw dyskretyzowano 1-wymiarowymi, 2-wzowymi przestrzennymi elementami belkowymi. Elementy te s typu Timoszenki klasy C0 o liniowych funkcjach ksztatu. Ich rwnania konstytutywne uwzgldniaj cinanie. Ostateczny model obliczeniowy (po uwzgldnieniu pewnych elementw analizy zbienoci rozwiza MES) oparto na siatce 7.956 wzw. Skada si on z 8.616 elementw powokowych, 2.238 elementw belkowych, oraz 233 wizw podporowych. W modelach obliczeniowym uwzgldniono nastpujce uwarunkowania konstrukcyjne: wzajemne pooenie poszczeglnych elementw konstrukcyjnych mimorody, pene zespolenie pyty pomostu z belkami podunymi oraz belek z ryglem filara, przeguby na styku rygiel supy filarw, degradacj/redukcj uszkodzonych dwigarw w modelach analizujcych stan awaryjny oraz fazy rozbirki przsa nr 2. W obliczeniach rozwaono nastpujce obcienia i oddziaywania: obcienie stae konstrukcji nonej oraz elementw wyposaenia z uwzgldnieniem faz montau obiektu, redystrybucj obcienia staego ciarem uszkodzonych belek na zmieniony schemat statyczny, normowe obcienie ruchome klasy D (tylko na ukadzie nieuszkodzonym), zmiany temperatury ustroju, obcienie niegiem.

Rys. 6. Wizualizacja modelu obliczeniowego MES wiaduktu w stanie nieuszkodzonym

Rys. 7. Wizualizacja modelu obliczeniowego MES wiaduktu w stanie uszkodzonym

1208

Chrcielwski J. i inni: Awaria wiaduktu w m. Borkowo nad obwodnic trjmiasta

Rys. 8. Wizualizacja modelu obliczeniowego MES wiaduktu w stanie uszkodzonym w etapie 2 rozbirki

Rys. 9. Wizualizacja modelu obliczeniowego MES wiaduktu po rozbirce przsa nr 2

Przeprowadzone analizy statyczno-wytrzymaociowe konstrukcji wiaduktu wykazay, zgodnie z wczeniejszymi zaoeniami, e w wyniku uderzenia pojazdu zmieni si w znaczcy sposb ukad statyczny obiektu. Praktycznie cakowicie zniszczone trzy dwigary w strefie rodkowej przsa nr 2 przyjy schemat wspornikw i nastpia redystrybucja ciaru w obrbie caego obiektu W zmienionym ukadzie statycznym pod wpywem obcie staych z uwzgldnieniem moliwych zmian temperatury i zalegania niegu, stwierdzono przecienie ustroju nonego wiaduktu zarwno w strefach podporowych uszkodzonych dwigarw jak i dwigarw w przsach ssiednich (rys. 10, 11). Zwikszyy si take siy wewntrzne w ryglach filarw, co jednak nie spowodowao przecienia tych elementw.

Rys. 10. Wizualizacja stanu wytenia na skutek redystrybucji ciaru wasnego uszkodzonej czci konstrukcji

Konstrukcje mostowe

1209

Rys. 11. Wizualizacja stanu obcienia w jednym z etapw rozbirki wpywu demontau jednego z dwigarw na pozosta cz konstrukcji

5. Zalecenia dotyczce naprawy i dalszej eksploatacji Na podstawie przeprowadzonych oblicze statyczno-wytrzymaociowych oraz analiz zakresu i stopnia uszkodze konstrukcji stwierdzono, e obiekt jest w stanie awaryjnym i nie nadaje si do uytkowania. Uzasadniona okazaa si decyzja o zamkniciu obiektu i koniecznoci podparcia tymczasowego uszkodzonego przsa. Zabezpieczenie to wymagao wyczenia z eksploatacji prawego pasa ruchu jezdni obwodnicy pod przsem nr 2. Ponadto, techniczne wyizolowanie uszkodzonej czci obiektu zmniejszyo w znaczco prawdopodobiestwo ponownego uderzenia pojazdw ponadnormatywnych w uszkodzon cz konstrukcji, co tym razem mogoby spowodowa katastrof budowlan. Po wykonaniu wspomnianych tymczasowych zabezpiecze obiekt nie stanowi bezporedniego zagroenia dla bezpieczestwa ruchu drogowego na obwodnicy Trjmiasta. Ekonomicznie i technicznie nieuzasadniona jest naprawa i wzmocnienie uszkodzonego przsa. Przso nr 2 naley cakowicie rozebra i wbudowa now konstrukcj zespalajc j i uciglajc z pozosta czci ustroju obiektu. Z uwagi na stopie i zakres uszkodze jak rwnie na konstrukcj filarw (przeguby na styku sup rygiel) technologia rozbirki przsa musi by tak dobrana, aby nie doprowadzi w czasie prowadzenia prac rozbirkowych do przecienia i uszkodzenia rygli filarw. W celu zabezpieczenia przed nadmiernym obrotem i skrceniem rygli filarw naley je dodatkowo zabezpieczy poprzez tymczasowe podparcie rygli lub ssiednich przse bezporednio przy tych podporach. Koniecznym jest take dodatkowe podparcie w czasie rozbirki uszkodzonych dwigarw przsa nr 2. 6. Wnioski Udarowe uszkodzenia obiektw mostowych zdarzaj si niestety coraz czciej. W zdecydowanej wikszoci przypadkw s one wynikiem braku wyobrani przewonikw i cakowitej ignorancji przepisw i ogranicze. W przypadku obiektw o ograniczonej skrajni drogowej pod konstrukcj jedynym speniajcym postawione zadania sposobem zabezpieczenia ustroju jest stawianie bram ostrzegawczych. Musz to by jednak konstrukcje skuteczne, bardzo czsto obserwuje si takie bramy, ktrych nawet nie poczuj, a przez co nie zauwa przejedajce gabarytowo ponadnormatywne pojazdy. Za w przypadku zachowania normowej skrajni pod obiektem mona jedynie liczy tylko na odpowiedzialno i wyobrani przewonika. Skutki tego typu awarii obiektw mostowych s znaczne zarwno pod wzgldem ekonomicznym jak i spoecznym. W omawianym przypadku mona mwi o szczciu w nieszczciu, bowiem kilkaset metrw dalej nad obwodnic jest budowany nowy wiadukt, pod ktrym ustawione byy rusztowania, a skrajnia pionowa bya o 0,5 m mniejsza ni pod obiektem, ktry uleg uszkodzeniu. W czasie, kiedy wydarzy si opisywany wypadek

1210

Chrcielwski J. i inni: Awaria wiaduktu w m. Borkowo nad obwodnic trjmiasta

na tym wznoszonym obiekcie pracowali robotnicy. Nietrudno sobie wyobrazi co by si stao, gdyby ten zestaw uderzy w budowany obiekt Literatura
1. http://www.mmtorun.pl/artykul/wiadukt-w-toruniu-znowu-zablokowany-zdjecia-231428.html. 2. http://www.tvn24.pl/28385,1554784,0,1,kontakt_detal.html. 3. Budka E., Lewandowski G., Kouch M., Lorenc W., Rabiega J. Przykady uszkodze konstrukcji mostowych spowodowanych uderzeniami pojazdw, XXIV Konferencja Naukowo-Techniczna Awarie Budowlane, Szczecin-Midzyzdroje, 26-29 maja 2009. 4. http://www.krakow.gddkia.gov.pl/media-o-nas/maj/843-koparka-powaznie-uszkodzila-wiadukt. 5. Eurokod 1 oddziaywanie na konstrukcje. Cz 1-7: Oddziaywania oglne Oddziaywania wyjtkowe, maj 2003 roku, tumaczenie wersji angielskiej listopad 2003. 6. Radomski W., Dynamiczne przyczyny awarii mostw, XXIII Konferencja Naukowo-Techniczna Awarie Budowlane, Szczecin-Midzyzdroje, 23-26 maja 2007. 7. Radomski W., Spoeczne skutki awarii mostw przykad warszawski, XXI Konferencja Naukowo-Techniczna Awarie Budowlane, Szczecin Midzyzdroje, 20-23 maja 2003. 8. Chrcielewski J., Malinowski M., Bana A., Sitarski A.: Ekspertyza techniczna dotyczca uszkodzenia wiaduktu drogowego nr 17 nad obwodnic Trjmiasta w km 349+230 w m. Borkowo, Politechnika Gdaska, WILi, KMBiM, Gdask 2011.