Roman Konik

Katastrofici i przystosowani
Roman Konik Uniwersytet Wrocawski

Katastrofici i przystosowani czyli typologia wspczesnych intelektualistw wedug Umberta Eca

Umberto Eco znany jest polskim czytelnikom przede wszystkim jako powieciopisarz. Mniej znany jest jako mediewista czy krytyk kultury wspczesnej. Analizujc dorobek intelektualny Eca, nie naley zapomina, e zmieniajce si mody, romanse, kryminay, komiksy, reklama czy telewizja stay zawsze w centrum zainteresowania woskiego filozofa. W czasach swej modoci czsto pisa do gazet felietony i eseje powicone problemom szybko rozwijajcej si kultury popularnej /1/ . Opublikowa je w 1959 roku w pracy Estetica dei parenti poveri, ktrej najbardziej znan czci jest dzisiaj fragment o ewolucji graficznej Flasha Gordona i Dicka Tracyego, analizujcy wiat gestw i sposobw zapisywania dwikw w komiksach. Po 1959 roku Eco prowadzi we woskiej telewizji programy na temat komunikacji masowej i jej znaczenia we wspczesnej kulturze, sam przyzna jednak, i wszystkie jego prace i wystpienia z lat pidziesitych byy bardzo chaotyczne i niesystematyczne. W 1961 roku zosta zaproszony na sympozjum estetyczne zorganizowane przez Enrica Castellego z Instytutu Filozofii w Rzymie. Wrd zaproszonych goci znaleli si znani intelektualici z rnych krgw przedstawiciele wiata filozofii, kultury, sztuki, teologowie katoliccy i protestanccy oraz przedstawiciele lewicy marksistowskiej. Eco zosta poproszony o wygoszenie referatu na temat mitu i wyobrani w estetyce wspczesnej. Przed wyjazdem na sympozjum zabra ze sob ze swojej prywatnej, domowej biblioteki okoo dwustu komiksw o Supermanie, uznajc tym samym posta Supermana za najbardziej reprezentatywn dla mitu funkcjonujcego we wspczesnej wyobrani. Jaka bya reakcja uczestnikw naukowego sympozjum na krytyczn analiz bohatera z kreskwek? Eco wspomina: Przyjechaem na sympozjum do Rzymu i przed rozpoczciem wykadu wyoyem na st ok. dwustu moich komiksw z Supermanem. Miaem obawy zastrzel mnie??? Nie, prosz pastwa, podczas wykadu rozkradziono mi ponad poow zbiorw. Sam widziaem przeorw, jak wkadali w przepastne rkawy habitw czytane z wypiekami na twarzy komiksy. By to dla mnie znak niebios, aby powanie zaj si kultur masow /2/. Ten znak niebios sprowokowa Eca do bardziej systematycznego podejcia do fenomenu rozwijajcej si kultury masowej. Od tego czasu liczne wykady i prelekcje dotyczce kultury popularnej spotykay si z ogromnym zainteresowaniem. Gdy Eco mwi o ewolucji komiksw czy serii romansw i ich roli w kreowaniu wspczesnych mitw, sale wykadowe zawsze byy pene. W 1963 roku w Turynie Eco zorganizowa sympozjum powicone estetyce i komunikacji masowej. Poruszy na nim problemy, ktre pniej znalazy swoje rozwinicie w najbardziej reprezentatywnej ksice autora na ten temat, zatytuowanej Apocalittici e integrati /Katastrofici i przystosowani/. Praca ta (nie przetumaczona na jzyk polski) jest przeomowa i istotna dla kariery intelektualnej Umberta Eca, otworzya mu bowiem drog do studiw semiotycznych, ponadto rozpocza ca seri dyskusji wok komunikacji masowej w kulturze. Sam Eco nie spodziewa si, e podejmuje w sposb nowatorski fenomen kultury masowej. Przeciwnie, niejednokrotnie przyznawa, e ksika ta jest dzieem przypadku /3/. Mimo to nie zmieni w niej niczego, co jest

rzecz wyjtkow, synie on bowiem z tego, e wznawiajc swoje prace dodaje do nich nowe fragmenty, modyfikuje je, uzupenia aneksami, wstpami itp. Ksika Katastrofici i przystosowani jest prb uchwycenia fenomenu kultury masowej w okrelonym momencie rozwoju, czyli na pocztku lat szedziesitych. Kultura popularna jest wedug Eca dziedzin efemeryczn i bardzo dynamiczn: co rano, gdy si budzimy, otrzymujemy rzeczy wokoo zmienione, naleaoby wic modyfikowa wszystko. Prognozowa na temat kultury popularnej to tak jak pisa o teorii przyszego czwartku /4/.

W latach szedziesitych, gdy Eco pisa Katastrofistw i przystosowanych, swe analizy rozpocz od powszechnie uznanej tezy, e jeeli przyjmiemy, e kultura ma charakter arystokratyczny i przeciwstawimy j spoeczestwu masowemu, musimy przyj rwnoczenie tez, e kultura masowa pozostaje antykultur. Jednak zdaniem Eca, powszechnie akceptowana teza ujmujca popkultur jako antykultur jest dyskusyjna, gdy wspczenie, w dobie znaku i obrazu, radykalnie zmieni si ukad odniesie. Wiek dwudziesty w znacznie wikszym stopniu odznacza si obecnoci uniwersaln ni obecnoci jednostki. Obecno uniwersalna jest efektem pewnego rodzaju globalizacji kultury adresowania wytworw kulturowych nie do jednostek, ale do grup spoecznych. To dziki nowej strukturze historyczno-spoecznej kultura popularna moga zaistnie na tak skal. Nie moe wic ju by traktowana jak aberracja spoeczna czy fakt drugorzdny lub gangrena kultury. Wspczesny intelektualista nie moe obojtnie przej nad fenomenem popkultury. Istotne staje si wic stanowisko, jakie wobec niej zajmiemy. Wedug Eca obowizkiem kadego intelektualisty, krytyka kultury, a take filozofa jest swoista wraliwo na rzeczywisto, dostrzeganie zmian, jakie si odbywaj wok nas. Dlatego naganne jest stanowisko wielu intelektualistw twierdzcych, e kultura masowa ma marginalny wpyw zarwno na szeroko rozumian kultur, jak i na wiadomo jej konsumentw. Cz intelektualistw wykazuje daleko idcy sceptycyzm wobec kultury popularnej, traktujc j nie tylko jako wyraz upadku kultury, ale rwnie jako symptom kryzysu, ktry ogarn cay wiat wspczesny. Opierajc si na kategoriach sacrum i profanum, intelektualici krytyczni traktuj kultur popularn jako profanacj kultury wysokiej. Czowiek zwizany z kultur wysok (czyli, jak si zwyko mawia, czowiek kulturalny) musi wic dostrzega w nadejciu kultury popularnej katastrof, apokalips kultury. Takich sceptykw okrela Eco mianem katastrofistw. Katastrofici w nadejciu dominacji popkultury dostrzegaj degradacj racjonalnoci. Eco dodaje, e kada analiza teoretyczna kultury masowej przez katastrofistw umieszczona jest w ramach moralizatorskich. Swoiste konserwatywne podejcie do kultury nie pozwala katastrofistom na wprowadzenie w obieg dyskusji filozoficznych na tematy zwizane z popkultur. Sfera analiz filozoficznych jest bowiem zarezerwowana na namys nad rzeczami istotnymi, dlatego rozprawianie o fenomenach komiksu na gruncie fenomenologii czy teorii poznania jest przez t grup intelektualistw postrzegane jako niedopuszczalne. Obsesj katastrofisty jest upadek kultury, nie dostrzega on adnych korzyci w nadejciu kina, powieci popularnej, masowo kolportowanych komiksw wszystkie te wynalazki s jedynie dowodem na upadek kultury jako takiej. Za taki stan rzeczy katastrofici obarczaj win nadejcie epoki kapitalizmu. Dla Umberta Eca idealnym archetypem intelektualisty katastroficznego byli czonkowie szkoy frankfurckiej, a w szczeglnoci Herbert Marcuse. Dostrzeenie dominacji kultury popularnej wrd katastrofistw odbierane jest na poziomie apokalipsy kultury i ogranicza rzetelne analizy sprowadzajc wszelkie interpretacje do takich terminw, jak kategoria-fetysz, masa, czowiek masowy, dominacja, terror ekonomiczny itp. Wszelkie analizy kultury popularnej przez intelektualistw apokaliptycznych s zatem niemoliwe, gdy przed przystpieniem do analiz negowane s one en bloc. Eco swoj krytyk katastrofistw posun jeszcze dalej twierdzc, e krytyka kultury masowej przez katastrofistw jest zwyk hipokryzj, gdy kady z tej grupy intelektualistw na co dzie korzysta z telewizji, rozrywek masowych, prasy brukowej, romansw, czyli tej sfery kultury, ktr uwaa za apokalips kultury. Ju w latach pidziesitych Eco pisa o tym, e na szafce nocnej kadego wielkiego

intelektualisty znale mona powie popularn, krymina czy nawet komiks. Wedle Eca hipokryzja katastrofistw polega na tym, e kady z nich z kocem dnia zwrci si do ksiki lub filmu w nadziei, e wyzwol w nim one kilka podstawowych reakcji /miech, lk, przyjemno, smutek, gniew/ i pozwol na powrt ustanowi w jego psychicznym lub fizycznym yciu rwnowag /6/.

Druga grupa intelektualistw reprezentuje postaw znacznie bardziej optymistyczn, twierdzc, e telewizja, prasa, radio, film, popularne romanse czy komiksy stwarzaj moliwo dostpu do dbr kulturalnych szerokim rzeszom spoeczestwa. Daje to niebywae dotd moliwoci komunikacji i dystrybucji dbr kulturowych. Intelektualistw dostrzegajcych w umasowieniu kultury szans jej ekstensywnego i intensywnego rozwoju nazywa Eco przystosowanymi. Stanowisko to wedug Eca nie jest jednak pozbawione wad. Euforia w przyjciu kultury masowej nie pozwala bowiem na jej krytyczn analiz. Ujmowanie wszystkich fenomenw kultury popularnej w pozytywnym wietle jest pewnego rodzaju tendencyjnoci, ktra jest niedopuszczalna i nie pozwala na obiektywizm. Naley take pamita, e intelektualici przystosowani poprzez naukow analiz kultury masowej sami staj si jej czstk. Idealnym archetypem intelektualisty przystosowanego jest dla Eca Marshall McLuhan, autor wielu teoretycznych analiz z zakresu kultury popularnej. Przedstawicieli intelektualistw przystosowanych charakteryzuje wikszy praktycyzm. W perspektywie rodkw masowej komunikacji staraj si oni stworzy nowy model mylenia o kulturze, wspczesn kultur w caoci postrzegaj przez pryzmat masowoci. Typologia intelektualistw, jak proponuje autor Imienia ry, nie zostaa wprowadzona wspczenie w zwizku z ekspansywnym rozwojem kultury popularnej, Eco jako wytrawny mediewista dostrzega ju lady takiej klasyfikacji w redniowieczu. Synny spr pomidzy witym Bernardem, ktry by pasjonatem sztuki racjonalistycznej, a Sugerem przerodzi si w polemik prowadzon przez cystersw i kartuzw przeciw zbytkowi i uywaniu przedstawie obrazowych w zdobieniu kociow /7/. Suger, opat Saint-Denis, optowa za katedrami dzieami sztuki, katedrami penymi rzeb, symboli, komunikatw, reklam i wiata. wity Bernard, Aleksander Neckham czy Hugo z Fouilloi powoujc si na regu cystersk, ktra rygorystyczne zabraniaa uywania jedwabiu, zota, srebra, witray, rzeb, obrazw i kobiercw /8/, ostro i gwatownie wystpili przeciw tezom Sugeriusza, przeciw superfluitates (zbytkom), ktre mog jedynie odwie wiernych od pobonoci i skupienia na modlitwie /9/. Spr Bernarda z Sugerem by bardzo bliski wspczesnym debatom pomidzy abstrakcjonistami a artystami neobarokowymi, pomidzy zwolenni-kami komunikacji konceptualnej w sztuce a pasjonatami komunikacji audiowizualnej. Spr, jaki podj wity Bernard z Sugerem nie jest te niczym innym jak konfliktem pomidzy katastrofistami a przystosowanymi, ktrych opisa Umberto Eco. wity Bernard jako intelektualista katastroficzny optowa za kocioami surowymi i nie rozpraszajcymi modlitw wiernych, natomiast Suger intelektualista przystosowany obstawa przy stanowisku uczenia prostego ludu za pomoc jedynego sugestywnego i skutecznego jzyka, jzyka sztuki figuratywnej. Jedyna rnica midzy redniowiecznymi katastrofistami a apoliptykami wspczesnymi jest taka, e intelektualici redniowieczni mimo takiej dezaprobaty nigdy nie twierdzili, e ozdoby nie s pikne lub, e nie dostarczaj przyjemnoci. Byy one atakowane wanie z powodu swej nieodpartej atrakcyjnoci, ktr odczuwano jako niezgodn z charakterem miejsca witego /10/. Katastrofici w osobie witego Bernarda reprezentuj stanowisko bardziej optymistyczne, gdy ich krytyka poczona jest z podziwem. Jak zauwaa Eco, redniowieczni mnisi potrafili finezyjnie analizowa rzeczy, ktrych nie chcieli

oglda/11/ . Wspczeni katastrofici poczeni s silnym przekonaniem o swojej dziejowej misji ochrony kultury przed jej degradacj przez popkultur, tworz wsplnot nadludzi zdolnych do wzniesienia si ponad przecitno /12/. Eco podkrela trudnoci, z jakimi borykaj si katastrofici przystpujc do konkretnej i gbokiej analizy kultury popularnej. Katastrofista redukuje bowiem konsumentw kultury masowej do bezmylnej, dajcej si atwo manipulowa masy, niezdolnej do autentycznego kontaktu z prawdziw kultur.

W ujciu katastrofistw wytwory kultury masowej naley zaszeregowa do produkcji przemysowej traktowanej jako fetysz nie nadajcy si do analizy teoretycznej. Katastrofici zabierajc gos w debatach na temat kultury masowej poprzez specyficzn struktur teoretyczn pozbawion bada empirycznych blokuj ju na wstpie rzeczow i obiektywn analiz. Struktura krytycznego stanowiska katastrofistw opiera si na podstawie emocjonalnej i artykuuje si tylko na dwch poziomach mioci i nienawici /amore odio//13/ . Wedug Eca stanowisko katastrofistw jest pewnego rodzaju manifestacj, pasj, wynurzeniem neurotycznym stumionych wraliwoci czy wrcz za zdradzon mioci [amore tradito]/14/ . Swoj typologi dwudziestowiecznych intelektualistw wywoa Eco w rodowisku krytykw kultury fal sprzeciwu. Najwicej kontrowersji wzbudzi jego apel do wszystkich intelektualistw mwicy, e zarwno Platon, jak i Elvis Presley w tej samej mierze tworz histori i obowizkiem wspczesnego filozofa jest potraktowanie jednego i drugiego z naleyt im uwag/15/ . Apel ten wywoa fal sprzeciwu, dobrze zapowiadajcemu si mediewicie z Turynu zarzucano, e swe ambicje filozoficzne zwrci w stron czystej komercji. Spr o publikacj kontrowersyjnej jak na lata szedziesite ksiki toczy si na amach prasy /nie tylko woskiej/ i w telewizji; wywoa istn lawin artykuw, publikacji i wystpie. Dyskutowano na temat rodkw masowego przekazu, problemw zwizanych z telewizj, na temat muzyki popularnej, romansw i komiksw, dajc tym samym seri analiz rozpocztych przez Umberta Eca. W roku 1964 prac Eca nazwano dzieem awangardowym. Propozycja idealnego intelektualisty to wedug Eca stanowisko porednie pomidzy katastrofist a przystosowanym. Gwnym zadaniem wspczesnego intelektualisty jest dostrzeganie zarwno zagroe, jakie niesie z sob umasowienie kultury, jak i pozytywnych skutkw umasowienia. Stanowisko Umberta Eca w kwestii wprowadzenia kultury masowej do filozoficznych dyskusji nad ksztatem wspczesnej kultury spotkao si we Woszech bardziej ze zdecydowan krytyk ni akceptacj. Gwnym adwersarzem Eca by Pietro Citati, ktry przeciwstawi si nobilitacji kultury popularnej. W swej pracy z 1964 roku, zatytuowanej La Pavone e Superman abraccetto di Kant (Pavone i Superman w objciach z Kantem) zarzuca autorowi Katastrofistw i przystosowanych przede wszystkim bd metodologiczny, polegajcy na nieprawomocnym uyciu narzdzi i kategorii badawczych filozofii do analizy kultury popularnej. Niemoliwe jest badanie komiksw za pomoc fenomenologii czy teorii poznania, gdy narzdzia te (wyksztacone przez filozofi) mog by prawomocnie uywane jedynie na gruncie samej filozofii i nauk im pokrewnych /16/. Podobnie ma si rzecz z refleksj nad kultur wysok. Nie da si uzasadni przeniesienia metod w niej wypracowanych na zjawiska kultury niskiej. Citati obawia si sytuacji, w ktrej czoowi intelektualici zajmujcy si dotychczas rzetelnymi badaniami naukowymi zaczn si zwraca w stron kultury popularnej, zajmujc si filmem, komiksami, romansami czy muzyk popularn: poeci zaczn pisa piosenki na wzr Adriano Celentano, a pracownicy uniwersyteccy stan si krytykami filmowymi/17/ . Okazao si, e obawy P. Citatiego byy suszne znani woscy intelektualici Calvino i Fortini zaczli pisa piosenki popularne, Pasolini zaj si filmem, a Luigi Volpicelli komiksem /18/. Do krytyki Citatiego wkrtce doczyli rwnie inni intelektualici. Na amach Corriere della Sera z 2 sierpnia 1964 roku Giose Rimanelli w artykule pod znamiennym tytuem Chi naviga nel buio /Kto steruje w ciemnociach/ sformuowa pytanie o drogi rozwoju

kultury w dobie uprawomocnienia kultury masowej przez intelektualistw. Problem ten ekstrapoluje na ca filozofi, pytajc retorycznie, jaki ma ksztat wspczesna filozofia, jeeli za swj przedmiot obraa analizy komiksw /19/. Rimanelli zdawa sobie spraw ze znaczenia i ogromnej przewagi kultury masowej wynikajcej z jej zwizku ze rodkami masowego przekazu. Przyzna, e nigdy dotd w historii cywilizacji nie dystrybuowano na tak skal rozrywki i informacji. Istotnym zagroeniem jest jednak totalne podporzdkowanie kultury przez media, efektem czego jest czysta komercjalizacja. Kultura popularna poprzez sw ekspansywno wpywa ju nie tylko na to, o czym mylimy, ale przede wszystkim na to, jak mylimy. Druga poowa XX wieku to czas mediw, czyli wysokonakadowej prasy, wszechobecnej radiofonii, telewizji i reklam. Komunikacja i informacja s obok materii i energii trzeci najwaniejsz struktur wspczesnej cywilizacji. S one o tyle grone, e potrafi zdeterminowa wszelkie organizacyjne formy ycia. Komunikacja masowa staje si wic krwiobiegiem wspczesnego wiata. Komunikacja wpywa na sposoby zachowa, wytycza horyzonty mylowe i stosunki midzyludzkie, a co najgorsze narzuca wyobraenie wiata wedug tego, co podaje swym odbiorcom. Dla wielu rzeczywistoci jest to, co rodki masowego przekazu uznaj za rzeczywiste, natomiast wszystko to, co pomijaj uznajc za nieistotne, wydaje si pozbawione znaczenia. Krytyka Rimanellego kieruje si bezporednio przeciwko Umbertowi Eco. Dostrzegajc w mediach zagroenie dla kultury, Rimanelli podkrela, e zagroenie to powoduj przede wszystkim tacy ludzie jak Eco, wykorzystujcy dominacj popkultury nad ca kultur i inspirujcy intelektualistw do tego, by porzuci naukowe badania na rzecz analiz kultury masowej. Nazywanie popkultury fenomenem jest wedug Rimanellego zabiegiem celowym, termin ten uyty w niewaciwy sposb moe sta si instrumentem nieograniczonej manipulacji, ktrej przedmiotem s teoretycy kultury, filozofowie czy socjolodzy. Rimanelli dostrzega wyrany zwizek pomidzy promowaniem kultury popularnej a stanem kultury XX wieku. To wanie komunikacja masowa przypiesza proces wydziedziczenia mas ze wiata dziedzictwa kultury wyszej. Rimanelli powouje si na prac Thomasa Macaulaya, wedug ktrego rodki komunikacji masowej stanowi czwart wadz obok wadzy wykonawczej, ustawodawczej i sdowniczej. T dziewitnastowieczn tez naley podda wspczenie pewnej weryfikacji. XX wiek jest czasem mediw, to one ustalaj prawa pozostaych wadz. Sprawuj propagandowy rzd dusz. Czwarta wadza staa si wadz pierwsz. Jednym z jej podstawowych narzdzi jest kultura popularna, ktra tylko wydaje si by jeszcze jedn form rozrywki/20/ . Protest woskich intelektualistw przeciw wprowadzeniu analiz kultury masowej do dyskusji filozoficznych koczy si czsto stwierdzeniem wiadczcym o ich bezsilnoci. Rimanelli wprost stwierdza: jestemy przeciwko rod-kom przekazu, ale i w ich wntrzu/21/ .

Kolejna fala krytyki wobec Eca napywa ze strony marksistw. W artykule Apocallittici o integrati? /Katastrofici czy przystosowani?/, opublikowanym w Rinascimento, Mario Spinella zarzuci stanowisku Eca pominicie wanego elementu, jakim jest rodowisko socjoekonomiczne, waciwy obszar funkcjonowania rodkw przekazu kultury popularnej. Ecowska analiza kultury masowej pozbawiona jest jego zdaniem istotnych kontekstw spoeczno-politycznych i okazuje si w zwizku z tym tendencyjnym strukturalizmem. Rwnie Francesco Indovina, na amach Mondo Nuovo, zarzuca pracom Eca tendencyjny strukturalizm, w obrbie ktrego kultura masowa analizowana jest w cile okrelonym i sztucznie skonstruowanym porzdku /22/. Za Vittorio Spinazzola, na amach Vie Nuove, zarzuca autorowi Katastrofistw i przystosowanych zbytni tendencyjno w wyborze materiau empirycznego dokumentujcego analizy zamieszczone w tej

ksice/23/ . Zarzuca mu take teoretyczn sabo (debolezza teoretica), polegajc na pominiciu aspektu ideologicznego. Sw krytyk agodzi jednak stwierdzeniem, e praca Umberta Eca jest prac pioniersk i ryzyko pomyek z gry jest ju wkalkulowane w tego rodzaju przedsiwzicie. Miesicznik Le ore libere powici a trzy kolejne numery na przedstawienie rnego rodzaju komentarzy i polemik dotyczcych Katastrofistw i przystosowanych/24/ . O krytycznym charakterze opublikowanych tam analiz wiadczy ju sam tytu nadany antologii: Ne apocalittici, ne integrati /Ani katastrofici ani przystosowani/. Praca ta jest najbardziej reprezentatywn krytyk kultury masowej lat szedziesitych we Woszech. Michel Rago w artykule Cultura di massa o cultura della massa /Kultura masowa czy kultura mas/, opublikowanym na amach Unita, zarzuca pracom Umberta Eca zbytni okazjonalno i nadmierne gloryfikowanie kultury masowej, ktra jego zdaniem wcale nie zasuguje na dyskusj filozoficzn/25/ . Komiksy czy ksiki Charleya Browna nie powinny by przedmiotem analiz filozoficznych. Degraduje to nie tylko warsztat pracy filozofa, ale i sam filozofi. Gianfranco Corsini jest wrcz zirytowany wydaniem Apocalittici e integrati/26/ . Wedug Corsiniego autor Dziea otwartego zapowiada si na wybitnego intelektualist. Opublikowanie prac powiconych kulturze masowej byo, zdaniem Corsiniego, un grave errore. Walter Padulla stawia Eca pomidzy katastrofistami a przystosowanymi. Wedug niego to wanie wygoda intelektualna powizana z lenistwem intelektualnym spowodowaa przejcie Eca od mediewistyki do bahych, aczkolwiek efektownych problemw kultury niskiej /27/ . Zarzuca mu te ch bycia gwiazdorem. Wikszo intelektualistw pracujcych na uniwersytetach zazdroci ludziom showbiznesu sawy w wietle jupiterw, std u Eca zajcie si kultur masow, ktre otwiera drzwi do telewizji czy prasy codziennej. Zdaniem Waltera Padulli, Eco, stajc si znanym intelektualist nie tylko we Woszech, aby utrzyma i umocni sw pozycj zwrci si w stron rozwijajcej si kultury masowej. Wedug Padulli by to zabieg czysto pragmatyczny, Eco zdawa sobie bowiem dobrze spraw z prognoz kulturowych, wiedzc, e nadchodzce lata bd krlestwem popkultury. Take Enzo Siciliano w artykule Cominciar bene non basta /Rozpocz dobrze nie wystarcza/ stara si przekona czytelnikw, e w postawie Eca zwyciy pragmatyzm /28/. Podjcie bada nad kultur masow zaprzepaszcza jego ogromny po-tencja intelektualny, ograniczajc go do kolorowych stron komiksw i analiz romansw popularnych. Ksika Katastrofici i przystosowani jest jedn z najwaniejszych pozycji w dorobku Umberta Eca. Przeprowadzona tam typologia wspczesnych intelektualistw otwara bowiem dyskusj na temat sposobw ujmowania kultury popularnej. Jest to take dowd pierwszego sprzeciwienia si elicie intelektualnej Woch, tak niechtnej kulturze masowej. Take dziki pracom Eca wprowadzono w obieg jzyka woskiego termin katastrofici, okrelajcy tych, ktrzy darz niechci popkultur.

PRZYPISY:
/1/Najczciej byy to publikacje zamieszczane w czasopismach Il Verri czy Rivista di Estetica. /2/U. Eco: Apocalittici e integrati, s. XI. /3/Ibidem, s. VI. /4/U. Eco: Il mondo secondo Eco. Vogue, november 1995, s. 12.

/5/Ibidem, s. 7. /6/Ibidem, s. 84. /7/U. Eco: Sztuka i pikno w redniowieczu, prze. M. Olszewski, M. Zabocka. Krakw 1994, s. 15. /8/Ibidem. /9/Ibidem. /10/Ibidem. /11/Ibidem, s. 17. /12/Por. U. Eco: Apocalittici e integrati, op.cit., s. 5. /13/Ibidem s. 66. /14/Ibidem, s. 91. /15/Ibidem, s. 199. /16/Ibidem, s. 47. /17/Ibidem, s. 55. /18/Ibidem, s. VI. /29/G. Rimanelli: Chi naviga nel buio. Corriere della Sera 2.08.1964, s. 79. /20/Ibidem, s. 8. /21/G. Rimanelli: I mezzi. Lo Spechio, november 1966, s. 21. /22/F. Indovina: Di Nuovo Eco. Mondo Nuovo, 30.09.1964, s. 38. /23/V. Spinazzola: Cultura di massa. Vie Nuove, 10.12.1964, s. XXIV. /24/W Le ore libere zamiecili swe prace R. Roscanda, L. Paolicchi, F. Fortini, M. Spinella, G. Toni, P.A. Buttitta, M. Argientieri, W. Padulla, N. Saba. /25/M. Rago: Cultura di massa o cultura della massa. Unita, 29.11.1964, s. 4. /26/G. Corsini: Sbaglio di Eco. Paese Sera, 19.09.1964, s. 12. /27/W. Padulla: Volo basso. Avanti, 3.10.1964, s. 4. /28/E. Siciliano: Cominciar bene non basta, [w:] Tra Opera aperta e fumetti populari. La Fier-ra Lateraria, 27.09.1964, s. 21.