YN SKA MAGDALENA DUZ

Je zyk a s wiadomos c odre bnos ci grupowej na przykadzie wybranych wsi drobnoszlacheckich i chopskich z okolic Kodnia
sto nie zdaja sobie Badacze zjawisk kulturowych etnologowie i etnografowie cze , z zyk, ktry jest przeciez sprawy, czy tez zapominaja e je jednym ze skadnikw kultury, sie w duz moz e suz yc jako z rdo do jej badania. Ich obecne zainteresowania skupiaja ej zykowe zdaja sie nie miec mierze wok zagadnien , dla ktrych z rda je znaczenia. Rozwaz ania na temat mys lenia mitycznego czy prby rekonstrukcji tradycyjnego s wiatodu okres pogla lonych spoecznos ci, oparte na metodzie semiotyczno-strukturalnej i feno dzisiaj w polskiej etnologii. Mimo z zyku menologicznej, dominuja e to nauka o je do poste pu w naukach etnolozainspirowaa tego typu badania, przez co przyczynia sie zykowej niewiele etnologowi mwi. Nie gicznych, sam materia analizowany od strony je moz e mu wiele powiedziec , poniewaz nawet podstawowa wiedza dialektologiczna i umietnos je c zapisywania wywiadw, z zaznaczeniem choc by najbardziej charakterystycznych studentowi etnografii czyms cech miejscowej gwary, wydaje sie niewartym zdobywania. zainteresowanie tym co uniwersalne i pods Nic w tym dziwnego wpaja mu sie wiadome, c o wymogach naukowego zapisu. Z tego tez zapominaja powodu materiay zbierane dla nich samych, sa dla je zykoznawcw w duz dzisiaj przez etnografw, ze szkoda ej mierze nieprzydatne. Bogatsi o dos wiadczenia wspczesnej nauki, nie jestes my w stanie dorwnac takim zyk byy mistrzom niedawnej przeszos ci, jak K. Moszyn ski, dla ktrego kultura i je zykowy pozwoli odpowiedziec nierozdzielne i ktremu materia je na wiele istotnych cych badania faktw kulturowych. Niesposb pomina c pytan dotycza rozwaz an na temat zyka przy badaniu zrz je nicowan kulturowych okres lonych spoecznos ci czy tez wytwoca dzisiaj w polskiej etnografii, dotychczasowe rw. Mimo z e tematyka ta nie jest dominuja byc uniwersalia. prace na temat zrz nicowan moga z rdem takz e i dla tych, ktrzy badaja ta zajmowa sie w latach mie dzywojennych uczen Problematyka K. Moszyn skiego, socjobski. Jego prace log i etnolog, zbyt chyba mao znany badacz kultury Polesia, Jzef Obre

174
, w jaki sposb z zykowe moga sie uzupeniac ukazuja rda etnograficzne i je , a takz e, jakie cych moz liwos ci przy badaniu kultury daje nie tylko obserwowanie obiektywnie istnieja zykowej s faktw lecz takz e prba dotarcia do kulturowej i je wiadomos ci. bskiego1 byy dla mnie inspiracja w czasie pisania pracy magisterskiej Artykuy J. Obre pt. Mit o pochodzeniu wsplnoty i jego znaczenie (na przykadzie kilku wsi szlacheckich i chopskich z okolic Biaej Podlaskiej)2. Okolica na pd-wsch. od Biaej to teren niezwykle dami to miejsce styku i wspistnienia kultury prawosarz norodny pod wieloma wzgle wia i kultury katolicyzmu, dialektw ukrain skich i polskich, odwieczny teren sporny polsko-litewski3 po prostu typowe pogranicze z caym nawarstwieniem problemw cych zainteresowac zykoznawcw. Teren ten nie doczemoga historykw, etnografw i je wyczerpuja cych opracowan gle jest mao zbadany. Badacze Podlaka sie naukowych; cia tu rzadko4. Trafiam tu podczas praktyk sia, Lubelszczyzny czy Mazowsza docieraja studenckich, kiedy to prowadzilis my badania w Choroszczynce wsi pooz onej okoo 10 conej km na zachd od Kodnia5. Celem badan byo opracowanie monografii pos wie du. Uwaga nasza bya skierowana na poszukiwanie rekonstrukcji ludowego s wiatopogla du. Mimo z na dwie oglnej struktury ludowego s wiatopogla e Choroszczynka dzieli sie s z nich, zwana Wsia , zamieszkuje ludnos , cze ci (jedna c pochodzenia unickiego, druga Folwarkiem, zasiedlia na pocza tku XX w. w wie kszos zwana ci drobna szlachta z poblidzy innymi w obrze dach, nie miay dla nas wtedy skiej Tucznej), to rz nice, zauwaz one mie dnej istotnego znaczenia. Traktowalis my je jako warianty elementw tej samej nadrze du i nie zamierzalis struktury s wiatopogla my prowadzic badan diachronicznych, nasze c oddac wnioski nie mogy wie niepowtarzalnego oblicza tej wsi, jej kolorytu lokalnego, mie dzy innymi w je zyku. Dlatego w pz am ktry przejawia sie niejszych badaniach podje znalezienia czegos wies specyprbe , co wyrz nia okres lona , co tworzy jej indywidualna . fike rz dzy spoecznos Zadaam sobie pytanie, czy sa nice mie ciami poszczeglnych wsi pnie narzucao sie pytanie, jaka role i czy miejscowa ludnos c jest ich s wiadoma. Naste bnos w poczuciu odre ci odgrywa przeszos c i pochodzenie, czy tez raczej mit o pochodzec cos niu, a wie co istnieje w sferze s wiadomos ci czy tez pods wiadomos ci, a nie musi z rzeczywistos obiektywna , choc pokrywac sie cia zapewne wpywa na jej ksztatowanie. dziam, z ce znaczenie dla samookres Sa e to was nie mit o pochodzeniu ma decyduja lenia grupy. Podobna mys bskiego. Pytanie to zainspirowa sie l odnalazam w pracach J. Obre przede wszystkim fakt istnienia jedynych w tej okolicy (w promieniu okoo 25 km) wsi siedzi Huszczy, Tucznej i Wisek drobnoszlacheckich: Huszczy, Tucznej i Wisek6. Sa te trzy wsie jako jednos jaka s traktuja c , mimo z e kaz dej z nich przypisuje sie ceche . Dobrze ilustruje to miejscowe, nie pozbawione zos charakterystyczna liwos ci, porzekad temu o: Huszcza to gowa, Wiski kiszki, a Tuczna d... (lub odwrotnie). Przyjrzenie sie cych dialektem ukrain fenomenowi na tle wsi chopskich, dawniej unickich i mwia skim, do badania problemu zrz dao mi okazje nicowan spoecznos ci wiejskiej w niemalz e laboratoryjnych warunkach. w tego typu badaniach uznaam teorie i metode J. Obre bskieZa najbardziej uz yteczna go, zwaszcza z e zostay one sformuowane w czasie badan poleskich, zas teren dorzecza sie interesuja ce mnie wsie, jest przeduz Krzny, gdzie znajduja eniem Polesia, i to chyba du geograficznego. Obre bski szuka odpowiedzi na pytanie, kim sa nie tylko ze wzgle nad zagadnieniem, na podstawie jakich kryteriw socjolog Poleszucy, zastanawia sie spoecznos ce spos moz e przypisywac dana c okres lonemu narodowi. Za decyduja rd nich konkretna , jest on grupa uzna kryterium s wiadomos ci. Nard nie jest rzeczywistos cia

175
(...) O przynalez spoeczna nos ci do narodu nie decyduje ta czy inna was ciwos c jakiegos cznos grupa i solidaryzowanie sie z nia w zbioroczowieka, lecz jego poczucie a ci z caa dw identyfikowanie en bloc ludu z narodem wwczas wych akcjach. Z tych tez wzgle na faktach s moz e byc suszne, gdy opiera sie wiadomos ci narodowej jego czonkw7. gi i izoglosy, Przy zastosowaniu obiektywnych kryteriw otrzymamy tylko rz ne zasie , lecz nie musza , pokrywac ze zrz ktre moga sie nicowaniami etnicznymi, tzn. takim podziaem na ugrupowania etniczne, ktry istnieje u ludu8. Przy pomocy kryterium bski poje cie grupy etnicznej i narodu. Grupa etnograficzna s wiadomos ci zdefiniowa Obre ) nazwa spoecznos (lub narodowos ciowa ci, ktre takiej ideologii grupowej, opartej na sie nie miec s wiadomos ci wasnej przeszos ci i wasnym wizerunku, zdaja . Grupy takie, czaja swojego istnienia s jego zdaniem, nie zawdzie wiadomym intencjom i czynnos ciom. Ich wizerunek wasny jest refleksem kontrastw, na ktrych podstawie grupa okres la inna . Wizerunek grupy obcej wybija sie na plan pierwszy, a poczucie odre bnos grupe ci dominuje nad poczuciem wsplnoty. Wizerunek obcych jest schematyczny, jego elementami je zyk, strj, a takz sa e cay zoz ony stereotyp oparty na wyobraz eniach o cechach fizyczcych sie przy kontanych i psychicznych, o was ciwos ciach kulturowych itd. uwydatniaja ktach. Nie jest on wiernym odbiciem rzeczywistos ci, choc wpywa na jej ksztatowanie dzy grupami. Zrz dzy tymi spoecznoi okres la sposoby komunikacji mie nicowanie mie ksze, im peniejszy maja one obraz grupy obcej. s ciami jest tym wie Odkrycie wzajemnych wizerunkw badanych wsi chopskich i szlacheckich mogo grupami przynies c ciekawe wyniki. Nie mogam zaoz yc jednak, z e spoecznos ci te sa c pytania dotyczyy takz etnograficznymi, a wie e wizerunku wasnego. Pozwolio to na rekonstrukcji mitu o pochodzeniu i odpowiedzi na pytanie o jego znaczenie. Znalaprbe ws ce s zykowej. Wywiady wykorzyzy sie rd pytan takz e pytania dotycza wiadomos ci je ce o obiektywnym stanie je zyka. staam rwniez jako z rdo mwia Przodkowie mieszkan cw wsi szlacheckich przybyli na te tereny w poowie XVI niej zasiedlonych rejonw Podlasia. Od wieku9 prawdopodobnie z Mazowsza lub z wczes c sie od niego statusem tego czasu ludnos c ta z ya otoczona z ywioem ruskim, odrz niaja zykiem, wyznaniem i obyczajami. Kontakty szlachty z chopami byy ograspoecznym, je endogamie . Jeszcze przed II wojna s mieszane niczone, zachowywano s cisa wiatowa maz en stwa szlachecko-chopskie byy sporadyczne. Tu do wojny europejskiej to juz nie poset sie znic do tych wsi. Nawet i ksinza nie radzili. Bo mwioto nie wiadomo, co jesce moze byc . To mwili tak: kozy z baranami nie miesajo. I ktra z nasych wysa dziewcyna tam za monz nie bardzo to. Tak niech sie jak olj ze smalcem zmiesac 10. je zyka i odwrotnie zapewne tez Izolacja grupy spowodowaa izolacje . Udao mi sie cych pie kna gwara , w ktrej cechy kresowe przeplatay sie usyszec starszych ludzi mwia z mazurzeniem; niewielu ludzi jednak do dzisiaj mazurzy. Odczuwanie mazurzenia jako dzywojenne. Informatorzy opowiacechy niepoprawnej przyniosy chyba dopiero lata mie mazurzenia w szkole. Dodatkowym powodem przyspieszaja cym dali mi, jak oduczali sie siaduja cy ze szlachta pochodzenia ruskiego ten proces byo prawdopodobnie i to, z e sa c po polsku, nie mazurza . Jest to jedna z charakterystycznych cech ich chopi, mwia dobrym pretekstem do zos kresowego dialektu. Mazurzenie szlachty stao sie liwych z artw na jej temat. siaduja c z ludnos ruska przez Oczywiste jest, z e gwara wsi szlacheckich nie moga, sa cia ruskim wpywom. Wyste puja one w fonetyce, morfologii i w leksyce. 400 lat, oprzec sie A oto niektre z nich:

176
cy na s 1. Silny akcent wpywaja cies nienie samogosek nieakcentowanych i wyduz enie dzy innymi, tak charakterystyczna melodie samogosek akcentowanych, co powoduje, mie zyka. (c je ypec ek, xuroba) zykowoze bowe. 2. przednioje dz cznego h 3. Zachowanie sie wie 4. Brak a pochylonego. 5. Charakterystyczna partykua tako. 6. Nieenklityczne formy zaimkw osobowych. 7. Charakterystyczna odmiana czasownika byc . pienie kon 8. Zasta cwek osobowych czasu przeszego przez zaimek osobowy przed czasownikiem. 9. Charakterystyczna skadnia liczebnika (mia trzy crek). a natomiast spalatalizowanej wymowy s, c, z. Ceche te odczuwa Szlachta nie przyje . Spotkaam sie z okres . Z cech mazowiecona jako ruska leniem, z e na wsiach s ledzikuja dzy innymi samogoski nosowe, e pochylone, a takz kich szlachta zachowaa mie e, noto tu wie c w swojej wane sporadycznie, y po l (lypa). Gwara mazowiecka nie zachowaa sie to. Przyczyne tego nalez pierwotnej postaci, ale ruskiej gwary nie przyje y upatrywac zykowych; fakty pozaje zykowe w duz w faktach pozaje ym stopniu zadecydoway takz e zyka chopw. Dziewie tnastowieczna polityka rusyfikacyjna, z co za o procesach zmian je tym idzie, polityka w stosunku do unitw, nie uatwiaa polonizacji nadbuz an skich Rusi ona do tego, z do dzis nw. Przyczynia sie e gwara ruska na tych terenach zachowaa sie , zyk polski jest tu stosunkowo mody. W 1932 roku W. Kuraszkiewicz pisa: a je polskimi od niedawna, w niektrych okolicach Z historii wiadomo, z e gwary te sa ciu, a wyrosy one na ruskim podoz zykowym, nic nadbuz an skich od lat kilkudziesie u je w sobie rutenizmw przede wszystkim w fonetyce, tez dziwnego, z e tak wiele zawieraja a takz e w morfologii i sownictwie11. po polsku, choc , Informatorzy, ci najstarsi rwniez , rozmawiali ze mna przyznawali sie dzy soba mwia jeszcze po chachacku, po naszemu. Dotyczy to przede z e mie , z wszystkim ludzi starszych, choc wydaje mi sie e gwara ta znana jest i modszym pokoleniom. Kiedy opowiadano mi o obyczajach weselnych, pogrzebowych lub innych, zykach. Polszczyzna najstarprzeplatano te opowies ci przys piewkami i pies niami w obu je jakby dialektem przejs szych informatorw intuicyjnie wydawaa sie ciowym tyle w niej tac zalez byo rutenizmw. Trzeba pamie o tym, z e te pozostaos ci ruskie nie musza ec role w procesie przechodzenia na je zyk polski odegrao jedynie od wieku; bardzo istotna z czytelnikami I. V. Bssaraba tu wyznanie. Spostrzez eniami na ten temat dzieli sie w pracy pt. Materiay dlja tnografii Sedleckoj gubernii, wydanej w Petersburgu w r. 1903: No gawnym proiznakom narodnosti, po ponjatjam mestnych itelej, suit ne jazyk i ne plemjennoje proischodene, a vera. (...) Unijat ili pravosawnyj, pereedij v katolic estwo, sc itajetsja ue poljakom, chotja by i sochrani on jazyk i obyc ai svoich otcov i dedov i na oborot: unijat ili pravosavnyj zabyvij russkuju rec i govorjac ij iskluc itelno po polski, nazyvajet sebja russkim12. Niech jako zilustrowanie tej wypowiedzi posuz y fragment jednego z moich wywiadw: U nas byli ruskie ludzie, prawosawne byli takie ruskie. I tu (w tej wsi) byo duz o s ) caa ruskich, nie tak bardzo, ale bya jakas czensc... I w tamte wojne (I wojne wiatowa Rus wyjechaa do Rosji, a te ktre nie wyjez dz ali, to poszli do koscioa, zrobili wyznanie wiary i poszli na Polakw13. zyka miao takz Znaczenie dla je e i to, czy przodkowie po ukazie tolerancyjnym w 1905

177
jako katolicy czy jako prawosawni. Te historyczno-wyznaniowa roku zadeklarowali sie okolicy trzeba miec specyfike stale na uwadze. teraz wya cznie je zyFakt, z e ludnos c chopska w kontaktach z innymi posuguje sie informacja na temat przeamywania przez nia barier je zykowych kiem polskim, jest istotna sa to przeciez i kulturowych. Zreszta spoecznos ci poddane dziaaniu makroprocesw i trudno oczekiwac czegos innego. Dla polszczyzny dawnych unitw, poza wyz ej wymie jeszcze inne cechy ruskie, takie jak np. brak nionymi cechami, charakterystyczne sa noswek, a co za tym idzie wymowa typu: renka, monka, rozmawiajo, itp., brak palatalita zacji n przed spgoskami szczelinowymi (tanczyc, sonce, konce), daleko posunie kkos wiele, ale, jes mie c l (las, polak). Cech ruskich zachowao sie li chodzi o modsze puja te cechy w takim nasileniu, by gwara ta rz wyraz pokolenie, nie wyste nia sie nie od gwary modszych pokolen szlachty. zyk, zostao tu z polskos , podobnie jak To obiektywne kryterium, jakim jest je cia wyznanie katolickie, utoz samione. Te mwili po rusku (ludnos c chopska), a tych co nawiez li (szlachta), to Polaki byli14. Oni wojowali, oni obszary wienksze mieli i oni przywileje mieli i oni dostawali wiencej ziemi. To bya szlachta w Huszczy. I oni z dawien dawna, bo to bya szlachta, i oni rozmawiali po polsku15. Tes cio suz y w wojsku, a przewaz nie rozmawiali po tym po prostu, po tym prawosawnym mwili, a jak przyszet z wojska juz wcale nie rozmawia, tylko po polsku. Tak jak przezwali? Polak. No i juz . O dopiero to troszeczke zanika, a jeszcze jak monz przychodzi do mnie to wszystko: Polak, Polal przychodzi. A drugi by tez kolega, o, z tej samej wioski, to nazwali Pan, bo tez po polsku. To jednego Polak nazwali, drugiego Pan, no i dugo. Mia trzy crek. Czyja Maryska? Panowa. Czyj Jziek? Polaka16. Oni rozmawiali po polsku przewaz nie, a u nas rozmawiali po... biaorusku, Biaorusini byli, chachacku, po prostu jak to sie mwi: kde ty bu, kda chodysz, za czem pryszo tak u nas rozmawiali i tym ono sie rz nio, a oni rozmawiali po polsku. Moz e nie czysto tak po polsku, jak teraz rozmawiajo Warszawiaki a my starsze ludzie miendzy sobo to, tako, jak to sie mwi, po chachacku. Byli chachy17. zyka swojej przynalez Jak widzimy, prby okres lenia na podstawie je nos ci etnicznej sa dos c nieudolne. Grupa ta nie ma mitu o pochodzeniu. Toz moje nazwisko, to pochodzi... albo litewskie, albo z Biaorusi... Z Ukrainy. Pisali sie Ukraincami, pisali sie wiary prawosawnej18. , tak jak Dla szlachty polszczyzna bya (i jest) nie tylko wyrz nikiem, ale i wartos cia zyk zosta wa czony w mit. Jest tak samo waz i polskos c . W tym sensie je ny, jak np. przywilej wolnos ci dawniej i wiara katolicka. zyk mieli taki mieszany: niby ruski, Na te wjoski u nas chachy na nich nazywali. Oni je i teraz niektrzy jeszcze i tak ja nie wiem jaki, nie czysto ruski, ukrain ski jaki, zreszta 19. rozmawiaja Chop bez nauki po chachacku mwi. Kade bua. Nie czysta mowa ruska tylko chachacka20. Przejdzies pani Wiski, przejdzies Husce, przejdzies Tucne to chachackiej mowy nie usysys. A tam jesce znajdzie sie chachacka mowa. Ja jak na jarmark jade, to jesce casami tak sie rozmawiajo po chachacku. Jus oni poznajo, z e to Mazur jedzie, tylko ze to w ocy to nie powiedzo, to przetumacajo mnie po polsku. Po swojemu my sie rozmawiali21. zykowa zostaa dzis przeamana. Mwi ona po polsku, Bariera je przez ludnos c ruska a jes li chodzi o modsze pokolenie, wcale nie mniej sprawnie niz szlachta, choc szlachta podkres la:

178
dzy sobo sie zbioro, Mwic , to oni i teraz mwio po chachacku, jak tak o, mie wszystko po chachacku. Nam lechsze mwio22. tez teraz po polsku, to je zyk Huszczy, Podkres laja i to, z e choc na wsiach mwi sie Tucznej i Wisek jest poprawniejszy, bardziej czysty. , ale maja specjalny akcent wymowytaki, Oni w Huszczy czysto po polsku tez mwia przynajmniej tak zdaje, ale na og wszyscy mwia , z cej a juz w Tucznej, mnie sie e wie , normalnie tak, pynniej23. tak czys ciej mwia ganie jest mocne24. Tam (po wsiach) chociaz po polsku, ale akcent, zacia dom Dzisiaj wartos c ma juz nie sama polszczyzna, ale c z y s t a mowa polska. Tam sa sie rwniez dza z Tuo czystos ci mowy szlachty poddaja przybysze. Oto wypowiedz ksie cznej: jeszcze rz W czym sa nice w mowie. To juz moz na poznac . Mimo tych pewnych dw gramatycznych, to jednak, jes naleciaos ci, nawet tych pewnych moz e be li chodzi , to jest raczej czysta. To po tym sie odrz o mowe ni zawsze, czy ktos jest ze szlachty, czy nie jest ze szlachty25. d, moim zdaniem, nie musi wcale odpowiadac Taki sa rzeczywistos ci. Potwierdzenie go wymagaoby szczegowych badan . Przypuszczam, z e s rednie i modsze pokolenie podobnie. z obu rodzajw wsi mwia dze , stwierdzic zyk, jako jeden W ten sposb zebrany materia pozwoli mi, jak sa , z e je cych grupe , zosta na tym pogranicznym terenie wpisany w mit z elementw wyrz niaja cy o istocie wyrz cej sie spoecznos stanowia niaja ci drobnoszlacheckiej. Rozwaz ania na byc dla tych, ktrzy zajmuja sie problematyka mitologii temat tego mitu moga inspiracja zykowego dla tych rozwaz narodowej. Znaczenie materiau je an jest bardzo istotne.

Przypisy
1 b s ki, Problem grup etnicznych w etnologii i jego socjologiczne uje cie. Dzisiejsi ludzie Polesia. J. O b r e d Socjologiczny 1936, z.12. [w:] Przegla b s k i, Problem etniczny Polesia, [w:] Sprawy Narodowos J. O b r e ciowe 1936, z.12. b s k i, Statyczne i dynamiczne podejs J. O b r e cie w badaniach narodowos ciowych, [w:] Sprawy Narodowos ciowe, 1936, z.6. b s k i, Socjologia powstaja cych narodw, [w:] Przegla d Socjologiczny 1968/2, s.22. J. O b r e 2 Praca pisana pod kierunkiem doc. Anny Zadroz yn skiej w Katedrze Etnologii i Antropologii Kulturowej, obroniona w 1984 roku. 3 Patrz: Lustracje wojewdztwa podlaskiego 1570 i 1576, wyd. J. T o p o l s k i i J. W i s n i e w s k i, Ossolineum, 1959 i A. W i t k i e w i c z W a w r z y n c z a k o w a, Spory graniczne polsko-litewskie w XV XVII w., Wilno 1938, s.185186. 4 zykoznawczych podstawowa pozostaje do dzis d gwar wojewdztwa Z prac je Dialektologia. Przegla lubelskiego, W. K u r a s z k i e w i c z a, wydana w 1932 roku. Kuraszkiewicz stwierdza tu, z e poza pracami K. Nitscha, innych pozycji, ktre by odpowiaday wymaganiom nauki, brak zupeny. Lata powojenne nie wielu nowych opracowan przynosza . Stan badan nad gwarami wojewdztwa lubelskiego zamieszczony w Je zarwno prace zykoznawcy z 1970 roku (nr 2122, s.530) wymienia 200 pozycji. W spisie tym znalazy sie magisterskie wykonane w K. J. P. UMCS, jak i stare z rda etnograficzne. Pozycji na temat gwar ruskich kszos skim zakresie tematycznym, wiele z nich dotyczy wyszczeglniono 16. Wie c prac, to przyczynki o wa maych obszarw. Brak opracowan oglniejszych. 5 Choroszczynka, gm. Tuczna, woj. bialskopodlaskie.

179
Huszcza, gm. omzy, parafia Huszcza; Wiski, gm. Tuczna, parafia Huszcza; Tucznawies gminna i parafialna. 7 b s k i, Problem etniczny..., op. cit. J. O b r e 8 ibid. 9 lustracje wojewdztwa podlaskiego... 10 Wywiad z mojego prywatnego archiwum Huszcza 1 11 d gwar wojewdztwa lubelskiego, Lublin 1932, s.275. W. K u r a s z k i e w i c z, Dialektologia. Przegla 12 I. W. B e s s a r a b a, op. cit. s.126. 13 Koszoy, gm. omazy, 1 14 Chroszczynka, 1 15 Bokinka Krlewska, gm. Tuczna, 1 16 j. w. 17 j. w. 18 j. w. 19 Tuczna 2 20 Huszcza 1 21 Wiski 1 22 Tuczna 1 23 Tuczna 2 24 Tuczna 2 25 Tuczna 3
6

180