You are on page 1of 41

La Srie Dveloppement Economique Local

PromouvoIr lc dvcloppcmcnt
conomIquc local par la
planIIIcatIon stratgIquc
Volume 1 : Guide de
Consultation Rapide
CopyrigLI Progrannc dcs naIions unics pour Ics cIabIiscncnIs Lunains, 2005
ISBN 92-T-T3T72T-5
HS 738//05I Pronouvoir Ic dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI par Ia pIanificaIion
sIraIcgiquc VoIunc T. Ouidc dc consuIIaIion rapidc
92-T-T3T726-6 (Serie)
DENI DE RESPONSABILITE
Lcs appcIIaIions cnpIoyccs cI Ia prcscnIaIion dcs docuncnIs dans Ia prcscnIc
pubIicaIion
n'inpIiqucnI pas I'cprcssion d'unc opinion qucIconquc dc Ia parI du SccrcIariaI
dcs NaIions Unics au sujcI dcs auIoriIcs ou du sIaIuI juridiquc d'un pays, d'un
IcrriIoirc, d'unc viIIc ou d'unc zonc, qucIs qu'iIs soicnI, cI nc conccrncnI pas non pIus
Ia dcnarcaIion dcs fronIicrcs dc ccs dcrnicrs au rcgard dc Icur sysIcnc ccononiquc
ou dc Icur nivcau dc dcvcIoppcncnI. Lcs cIraiIs sonI IibrcncnI rcproducIibIcs sans
auIorisaIion prcaIabIc, sous rcscrvc d'cn indiqucr Ia sourcc.
Conu cI inprinc a Nairobi par Ic Durcau dcs NaIions unics a Nairobi
PLoIocoIIagc dc Ia couvcrIurc . Inagcs Panos Vuc acricnnc dc I'cpansion urbainc
IcnIacuIairc dc Mcico Mark HcnIcy / AninaIcur connunauIairc IcnanI unc
caIcuIaIricc au MaIi Crispin HugLcs / IouIc cn Indoncsic Mark HcnIcy / CLangc
au narcLc noir cn CLinc Mark HcnIcy / PyIncs d'unc ccnIraIc a cLarbon cn
MongoIic Mark HcnIcy
La pubIicaIion dc Ia Scric DcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI a cIc rcnduc possibIc grcc
au
souIicn financicr du OouvcrncncnI dcs Pays-Das.
La IraducIion franaisc dc Ia pubIicaIion originaIc cn angIais a cIc rcnduc possibIc
grcc au
souIicn financicr du OouvcrncncnI cspagnoI
La IraducIion franaisc dc Ia vcrsion originaIc cn angIais dc ccI ouvragc a cIc assurcc
par .
SCO AssociaIcs ( Scrprov ConsuIIing Oroup )
P.O. Do 26 587 ParccIIcs Assainics
Dakar-ScncgaI
Ia. +22T 33 85T 66 57
Wcb siIc. www.scg-associaIcs .con
E-naiI . scg_associaIcs.con
PubIic par .
Lc Progrannc dcs NaIions unics pour Ics cIabIisscncnIs Lunains (ONU-HADITAT)
P.O. Do 30030 OPO 00T00
Nairobi, Kcnya
Ia . (254-20) 762309T (TCDD Officc)
E-naiI . Icbb_unLabiIaI.org
SiIc wcb . www.unLabiIaI.org
et
EcoPIan InIcrnaIionaI Inc.
T3T WaIcr SIrccI, #208
Vancouvcr, DC Canada V6D 4M3
TcI. . 604-228-T855 Ia. 604-228-T892
E-naiI . cpi_ccopIaninII.con
www.ccopIaninII.con
La SrIc Dvcloppcmcnt EconomIquc Local
Promouvoir le
dcvcIoppcncnI
ccononiquc IocaI par Ia
pIanificaIion sIraIcgiquc
Volume 1 : Guide de
consuIIaIion rapidc
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
ii
iii
AvanI Propos
A
Iravcrs Ic nondc, Ics auIoriIcs IocaIcs, Ic
sccIcur privc cI Ia socicIc civiIc cigcnI dc
nciIIcurcs possibiIiIcs pour rcaIiscr Ic dcvcIoppcncnI
ccononiquc IocaI, qui consIiIuc Ia picrrc anguIairc
du dcvcIoppcncnI durabIc. CcIIc rcaIiIc csI duc au
faiI quc Ics auIoriIcs IocaIcs sonI confronIccs a Ia
fois, a davanIagc dc rcforncs dcnocraIiqucs cI a
unc dcccnIraIisaIion pIus pousscc, conpIc Icnu
dcs ofondcs nuIaIions qui s'opcrcnI dans I'ccononic
nondiaIc suiIc a Ia IibcraIisaIion du conncrcc,
a Ia privaIisaIion cI au progrcs cnrcgisIrcs
dans Ic donainc dcs IcIcconnunicaIions. Ccs
nuIaIions sc IraduiscnI, pour Ics ciIoycns cI Ics auIoriIcs IocaIcs,
par dc rcdouIabIcs dcfis, dcs opporIuniIcs pIus inporIanIcs cI unc
rcsponsabiIiIc croissanIc d'ocuvrcr cnscnbIc pour prcndrc cn cLargc
Ia sanIc ccononiquc dcs nunicipaIiIcs cI Ic bicn-Irc dcs popuIaIions
IocaIcs, donI bcaucoup pcuvcnI Irc sous-cnpIoycs, au cLnagc cI cn
proic a Ia pauvrcIc.
Lc buI dc Ia Scric consacrcc a Ia fornaIion cn DcvcIoppcncnI
Econoniquc LocaI csI dc rcpondrc a ccIIc cigcncc cI d'aidcr Ics
auIoriIcs IocaIcs cI Icurs parIcnaircs dcs sccIcurs privc, pubIic cI
connunauIairc a Irouvcr dcs soIuIions a ccs qucsIions. HcaIiscr Ic
dcvcIoppcncnI ccononiquc cI rcsIcr conpcIiIif consIiIuc, cn soi, un
dcfi najcur a rcIcvcr. Mais Ic dcfi Ic pIus inporIanI cncorc csI dc fairc
cn sorIc quc Ics fruiIs dc Ia croissancc ccononiquc soicnI rcparIis Ic
pIus IargcncnI possibIc, afin quc Ic dcvcIoppcncnI dcvicnnc incIusif
cI produisc un inpacI rccI sur Ia quaIiIc dc vic dc Ious Ics ciIoycns.
Par conscqucnI, Ia qucsIion n'csI pas scuIcncnI dc savoir conncnI
fairc pour quc Ic dcvcIoppcncnI ccononiquc dcvicnnc unc rcaIiIc dans
nos diffcrcnIcs connunauIcs, nais pIuII conncnI fairc pour quc Ics
pauvrcs cI Ics pcrsonncs narginaIisccs bcncficicnI dcs avanIagcs dc
Ia croissancc ccononiquc. Pour cc fairc, Ic DEL doiI Irc rcsoIuncnI
pIacc dans Ic cadrc pIus Iargc du dcvcIoppcncnI IocaI durabIc, IcqucI
ncccssiIc unc approcLc sIraIcgiquc au qucsIions y affcrcnIcs, cc qui
cigc qu'unc aIIcnIion parIicuIicrc soiI accordcc au diffcrcnIcs opIions,
nais cgaIcncnI quc dcs cLoi difficiIcs soiI opcrcs. CcIIc dcnarcLc
ncccssiIc cgaIcncnI Ia nisc a profiI cI Ia nobiIisaIion au nivcau IocaI du
capiIaI Lunain, sociaI, financicr cI naIurcI afin dc rcaIiscr Ia vision, Ics
buIs cI Ics objccIifs connuns quc Ia connunauIc cLcrcLc a aIIcindrc.
CcIa csI possibIc uniqucncnI Iorsquc Ics diffcrcnIs acIcurs cI parIics
prcnanIcs conjugucnI Icurs forccs pour ancIiorcr Ia quaIiIc dc Ia vic
dans Icurs ciIcs, dans Icurs viIIcs cI dans Icurs cIabIisscncnIs.
La prcscnIc Scric sur Ic DcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI,
cIaborcc par I'ONU-HADITAT cn parIcnariaI avcc EcoPIan InIcrnaIionaI,
s'arIicuIc auIour dc ccs principcs. AIors qu'iI cisIc pIusicurs ouIiIs cI
nciIIcurcs praIiqucs dans Ic donainc du dcvcIoppcncnI ccononiquc
IocaI, Ics inIcgrcr dans Ia sIrucIurc insIiIuIionncIIc cI dans I'agcnda
dc dcvcIoppcncnI dcs auIoriIcs IocaIcs dcncurc un dcfi inporIanI. La
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
iv
scric s'cvcrIucra a conbIcr cc vidc cI a rcnforccr Ic rIc dcs auIoriIcs
cI dcs cIus Iocau cI dc Icurs agcnIs, cn guidanI cI cn sIinuIanI Ic
dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI au profiI dcs ciIoycns.
Lc proccssus d'cIaboraIion dc Ia prcscnIc scric sur Ia IornaIion
cn DcvcIoppcncnI Econoniquc LocaI s'appuic sur Ia pLiIosopLic dc basc
dc parIagc dcs connaissanccs ncnIionncc ci-dcssus. TcI quc dans Ics
- HcncrcicncnIs , un grand nonbrc dc profcssionncIs du dcvcIoppcncnI
ccononiquc IocaI onI apporIc Icurs idccs cI Icur cpcricncc pour rcndrc
cc nanucI ricLc dans son conIcnu, rigourcu dans scs ncILodcs cI
appIicabIc a dcs conIcIcs varics. Nous dcvons rcncrcicr Ics nonbrcu
organisncs dc financcncnI cI individus pour Icur conIribuIion a Ia
rcaIisaIion dc ccIIc scric consacrcc a Ia fornaIion, parni IcsqucIs
I'Agcncc Canadicnnc dc DcvcIoppcncnI InIcrnaIionaI (ACDI), Ic DuIcL
ParIncrsLip Progrannc (Progrannc LoIIandais dc parIcnariaI), Ious
ccu qui onI conIribuc au succcs dc Ia - TabIc Hondc VirIucIIc , ainsi
quc Ics dizaincs dc fornaIcurs cI dc ncnbrcs dcs auIoriIcs IocaIcs,
du sccIcur privc cI dc Ia socicIc civiIc. Lcs docuncnIs dc ccIIc scric
sonI inprcgncs dc Icur sagcssc cI dc Icur pragnaIisnc. Nous dcvons
cgaIcncnI adrcsscr dcs rcncrcicncnIs ncriIcs a OuIcIaI Kcbcdc cI
a IouIc I'cquipc du Scrvicc dc Ia IornaIion cI du HcnforccncnI dcs
CapaciIcs dc I'ONU-HADITAT, dc nnc qu'au nonbrcu auIrcs
co-auIcurs qui onI cnIrcpris Ia dcIicaIc IcLc d'cIaborcr ccIIc scric
novaIricc consacrcc a Ia fornaIion.

Anna Kajumulo TIbaIjuka
DirccIricc EccuIivc dc I'ONU-HADITAT
v
Prcfacc
L
a pIanificaIion sIraIcgiquc du dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI
consIiIuc un proccssus inporIanI. EIIc dcncurc Ia picrrc anguIairc
du dcvcIoppcncnI durabIc cI ncccssiIc unc uIiIisaIion raIionncIIc dcs
rcssourccs, Ia prisc cn conpIc dcs vaIcurs, ainsi qu'un rcgard porIc
vcrs Ic fuIur. Dicn quc ccs IcLcs soicnI cigcanIcs cI puisscnI s'avcrcr
inIinidanIcs cI parfois accabIanIcs, cIIcs nc dcvraicnI pas inspircr dc
IcIs scnIincnIs.
Dans nos acIiviIcs a Iravcrs Ic nondc, nous avons vu dcs
proccssus dc pIanificaIion du dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI (DEL)
sc bIoqucr inuIiIcncnI, pcrdrc dc Icur cIan ou, pIus gravc cncorc, nc
pas dcnarrcr du IouI. Dans d'auIrcs cas, nous avons vu dcs proccssus
dc DEL nanquanI crucIIcncnI dc pcrspicaciIc, d'idccs novaIriccs ou
d'oricnIaIions nouvcIIcs. Nous sonncs convaincus d'Irc parfaiIcncnI
cn ncsurc dc fairc facc a ccs dcfis najcurs cI dc Iircr profiI dc ccs
opporIuniIcs. C'csI ccIIc forIc convicIion qui a inspirc I'cIaboraIion dc
ccIIc Scric consacrcc a Ia fornaIion sur Ic DEL.
Dans Ic cadrc dc I'cIaboraIion dc ccIIc Scric sur Ia fornaIion cn
DEL, nous avons organisc unc TabIc Hondc MondiaIc dcs profcssionncIs
du DEL. Dc I'Afriquc a I'Asic, dc Ia SIovaquic au Canada, dc WasLingIon
DC a QuiIo, nous avons rcu unc nyriadc dc poinIs dc vucs sur Ics
qucsIions-cIcs du DEL. Lcs rcsuIIaIs cIaicnI cncouragcanIs . Ics
opporIuniIcs sonI considcrabIcs, Ics succcs nonbrcu cI Ics Icons
appriscs d'unc grandc uIiIiIc. Lcs parIicipanIs a noIrc TabIc Hondc onI
idcnIific cIaircncnI Ics qucsIions cIcs Iiccs au DEL, connc Ic IcadcrsLip,
Ics cnvironncncnIs propiccs, Ics cnfanIs, Ics jcuncs cI Ic gcnrc, Ia
quaIiIc dc I'cnpIoi, Ia socicIc cI I'cnvironncncnI, I'adninisIraIion cI Ia
dcnocraIic, Ia cuIIurc, Ics capaciIcs, Ia rcducIion dc Ia pauvrcIc cI Ia
nondiaIisaIion, pour n'cn ciIcr quc qucIqucs-uncs. Lcs parIicipanIs a
Ia TabIc Hondc onI convcnu quc Ia rcussiIc du DEL ncccssiIc I'acccs
dcs dirigcanIs Iocau cI dcs praIicicns du dcvcIoppcncnI ccononiquc
a un Iargc cvcnIaiI d'ouIiIs, d'idccs cI d'cpcricnccs pouvanI Ics aidcr a
abordcr dc nanicrc sIraIcgiquc Icurs proprcs qucsIions conpIccs au
nivcau IocaI. Lcs dcfis Iocau ncccssiIcnI dcs soIuIions IocaIcs.
Nous avons Ia convicIion quc Ia pIanificaIion sIraIcgiquc du
DEL csI un ouIiI praIiquc cI puissanI capabIc d'aidcr a prcndrc cn
cLargc, dc nanicrc significaIivc, Ics qucsIions IocaIcs. L'cngagcncnI
dans un proccssus dc pIanificaIion sIraIcgiquc du DEL consIiIuc, au
nininun, un noycn d'ancIiorcr I'inIcracIion ncccssairc cnIrc Ic nondc
dcs affaircs, I'adninisIraIion, Ic nondc du IravaiI cI Ics pauvrcs. Dicn
ncnc, iI pcrncI dc cIarificr Ics avanIagcs concurrcnIicIs, d'idcnIificr Ics
opporIuniIcs dc coopcraIion, dc ncIIrc au poinI dcs opIions novaIriccs
cI d'cIaborcr dcs sIraIcgics pcrncIIanI dc nicu rcaIiscr Ics prioriIcs
IocaIcs.
Lc poinI connun sc IrouvanI au cocur dc Ious Ics conncnIaircs
dc noIrc TabIc Hondc csI quc Ic DEL, au scns Iargc du Icrnc, pcuI aidcr
Ics connunauIcs a rcaIiscr dcs ccononics IocaIcs. La Scric consacrcc au
DEL produira un ccrIain nonbrc dc rcsuIIaIs significaIifs ncsurabIcs.
Nous pcnsons qu'cIIc rcpondra a Ia dcnandc cisIanIc cI abouIira a
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
vi
dcs rcsuIIaIs concrcIs donI Ic poinI dc dcparI scra I'adapIaIion dcs
nanucIs au rcaIiIcs IocaIcs, pour sc Icrnincr par dcs iniIiaIivcs dc
fornaIion cI dc rcnforccncnI dcs capaciIcs a Iong Icrnc, qui sonI
finaIcncnI priscs cn conpIc dans I'appIicaIion dcs cnscigncncnIs Iircs.
La Scric sur Ia fornaIion cn DEL visc I'cIaboraIion dc pIans d'acIion
concrcIs connc rcsuIIaI visibIc cI paIpabIc du proccssus dc fornaIion.
Lcs parIcnariaIs cI Ia coopcraIion cnIrc Ics sccIcurs pubIic, privc cI Ia
socicIc civiIc consIiIucnI Ics piIicrs dc ccs pIans d'acIion. La prcscnIc
scric csI inporIanIc cn cc qu'cIIc conIribuc a favoriscr Ic parIagc dcs
connaissanccs. EIIc s'appuic sur dcs cIudcs dc cas cI dcs ccnpIcs rccIs
pour pronouvoir I'cvoIuIion dc I'apprcnIissagc par I'acIion. Lc succcs
cI Ia nisc a profiI uIIincs dc ccs rcsuIIaIs dcpcndcnI, ccpcndanI, dc Ia
crcaIiviIc dcs corps consIiIucs cI dcs acIcurs Iocau (auIoriIcs IocaIcs,
insIiIuIs dc fornaIion, opcraIcurs du sccIcur inforncI, cnIrcpriscs cI
organisaIions dc Ia socicIc civiIc) dans I'adapIaIion dc ccs ouIiIs au
rcaIiIcs sur Ic Icrrain. IIs dcpcndcnI cgaIcncnI dc I'uIiIisaIion dc ccIIc
scric connc docuncnI dynaniquc, ainsi quc dc son cnricLisscncnI
conIinucI par dcs idccs novaIriccs, dc nouvcIIcs connaissanccs cI dc
nouvcIIcs cpcricnccs.
AInsI, ccttc srIc dc manucls sur lc DEL a t conuc pour
vous aIdcr, sI vous vous poscz lcs qucstIons suIvantcs :
Commcnt opctct /u mlsc cn toutc duns /c DEL ?
Quc/s sont /cs ctupcs ct /cs outl/s ncccssultcs pout c/ubotct unc
sttutcqlc dc DEL ?
Quc/s sont /cs ptoqtummcs ct ptojcts dc DEL dc tcchunqc ?
Qu'cst-cc qul sc jult duns duuttcs communuutcs ?
ScnbIabIc au auIrcs nanucIs dc fornaIion dc I'ONU-HabiIaI,
Ic prcscnI voIunc sur Ia fornaIion cn DEL cI Ics docuncnIs qui
I'acconpagncnI scronI acccssibIcs au pubIic cn fornaIs inprinc
cI cIccIroniquc. Nous cnIcndons fairc dc cc nanucI un - docuncnI
dynaniquc qui conIinucra d'Irc ancIiorc avcc Ic Icnps. Nous
cncouragcons cgaIcncnI son adapIaIion au conIcIcs Iocau, rcgionau
cI naIionau. Nous vous inviIons a ncnIionncr, cn bonnc cI duc fornc,
Ia sourcc cI noIrc conIribuIion, Iorsquc quc vous uIiIiscz, nodificz cI
adapIcz Ics docuncnIs dc ccIIc Scric consacrcc a Ia fornaIion.

Culclat Kcbcdc
CoordonnaIcur du ProjcI DEL
Scrvicc dc Ia IornaIion cI du
HcnforccncnI dcs CapaciIcs
dc I'ONU-HADITAT
vii
HcncrcicncnIs

L
cs idccs cI Ics infornaIions conIcnucs dans Ic prcscnI nanucI dc
fornaIion au DcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI (DEL) provicnncnI
dc nonbrcuscs sourccs cI cpcricnccs. TouI d'abord, nous nous dcvons
d'apprccicr Ic souIicn, Ics consciIs cI Ics conIribuIions dc OuIcIaI Kcbcdc,
DirccIcur dc cc projcI pour I'ONU-HADITAT. Sans son inpIicaIion cI
son profcssionnaIisnc, cc docuncnI n'auraiI pas vu Ic jour ou auraiI
cIc dc quaIiIc infcricurc. II inporIc cgaIcncnI dc saIucr Ics inporIanIcs
conIribuIions dc scs coIIcgucs dc I'ONU-HabiIaI, parIicuIicrcncnI
Tonasz Sudra (qui a cgaIcncnI parIicipc au cpcrincnIaIions sur
Ic Icrrain). HafacI TuIs, Erik ViIIrup C., CaIaIina HincLcy TrujiIIo cI
DincsL McLIa onI cgaIcncnI apporIc d'inporIanIcs conIribuIions.
En ouIrc, nous voudrions rcncrcicr Ious ccu qui onI conIribuc a
noIrc - TabIc Hondc VirIucIIc qui a scrvi, a Ia fois, dc proccssus dc rcvuc
dcs pairs cI dc forun dc discussions. Nous voudrions parIicuIicrcncnI
apprccicr Ics conIribuIions dc WassaIa Ninaga, dc I'ACDI, dc Owcn
Swinburn cI dc Icrgus MurpLcy dc Ia Danquc nondiaIc, dc Kccs Van
dcr Hcc cI dc son pcrsonncI a I'OrganisaIion inIcrnaIionaIc du IravaiI
(OiI), ainsi quc ccIIcs dc Jacqui DouIIc, consciIIcr spcciaI dc I'ONU-
HabiIaI pour KPEL Indoncsic, dc Karcn PcacLcy d'EcoTrusI Canada, dc
Luba Vavrova du CcnIrc dc DcvcIoppcncnI dcs CoIIccIiviIcs IocaIcs dc
DraIisIava, du Dr TLco Van du CcnIrc d'EIudcs sur Ic DcvcIoppcncnI
rcgionaI cI IocaI dc I'UnivcrsiIc d'Addis Abcba, dc Irancis OcnIoraI dc
I'InsIiIuI Urbain Canadicn (Canadian Urban InsIiIuIc) au PLiIippincs,
dc NcsIor Vcga dc I'Union InIcrnaIionaIc dcs AuIoriIcs LocaIcs
(InIcrnaIionaI Union of LocaI AuILoriIics) cI dc PcIcr DooILroyd dc
I'EcoIc dc PIanificaIion ConnunauIairc cI HcgionaIc dc I'UnivcrsiIc dc
CoIonbic DriIanniquc.
Nous voudrions cgaIcncnI rcncrcicr d'auIrcs ncnbrcs dc Ia
TabIc Hondc pour Icur parIicipaIion . PaoIa Dordi, dc I'OiI, Andrcw
Iarnconbc dc I'InsIiIuI Urbain Canadicn, Janv. Iranscn dc I'InsIiIuI
pour Ic LogcncnI cI Ic DcvcIoppcncnI Urbain, Hcbccca JusIicia dc
Ia Iundacion Maquipucuna, IisLcr Dc Ircd d'IDIOM/USA, PcIcr
OcrsIIaucr, CoordonnaIcur DEL pour Ia Division Eau cI Scrviccs
Connccs dcs CoIIccIiviIcs LocaIcs, EducaIion sccIoricIIc, DirccIion
dc Ia IornaIion (LOWSETA), cn Afriquc du Sud, MicLacI HarsIonc
d'Ofan Canada / DC Hydro, Ton LavioIcIIc dc PorIIand HoIcI SocicIy,
Anna VasiIacLc dc ParIncrs IoundaIion for LocaI DcvcIopncnI (IPDL,
IondaIion dcs parIcnaircs pour Ic dcvcIoppcncnI IocaI), Maria dc Ia
Vcga dc Ia IondaIion pour Ic DcvcIoppcncnI DurabIc cI Drian Ward dc
Ia IcdcraIion Canadicnnc dcs MunicipaIiIcs.
Aprcs Ic proccssus dc rcvuc dcs pairs, nous avons cffccIuc
pIusicurs cssais sur Ic Icrrain qui onI considcrabIcncnI ancIiorc Ic
conIcnu cI I'cpIoiIabiIiIc du nanucI. Nous voudrions apprccicr a Icur
jusIc vaIcur Ics conIribuIions spcciaIcs d'Anna VasiIacLc, dc NicoIc
HaIa cI dc AncuIa Vancsucn, cn Hounanic. Nous voudrions cgaIcncnI
rcncrcicr Ics foncIionnaircs dc Ia viIIc dc Horczu, cn Hounanic, cI Ics
40 parIicipanIs a I'aIcIicr dc Irois jours ou ccs ncILodcs onI cIc niscs
cn appIicaIion.
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
viii viii
En concIusion, pIusicurs conIribuIions d'cccIIcnIc quaIiIc onI
cIc rcucs dcs fornaIcurs parIicipanIs vcnus dc Ia Dosnic-Hcrzcgovinc,
dc Ia DuIgaric, dc Ia MoIdavic cI dc Ia Hounanic, pcndanI Ia pLasc dc
Ia fornaIion dcs fornaIcurs, donI Zoran KuIundzija, MigIcna Todorova,
KosIadinka Todorova, AIiona NicuIiIa, Liviu Ianasi, EIcna-MariIcna
Porbunb, Sabina CLirvai, OIivia Daciu cI CIaudiu Hunccanu.
Pour nos acIiviIcs cn Zanbic, nous voudrions saIucr Ic souIicn
financicr apporIc par I'ACDI, ainsi quc Ic IravaiI dc faciIiIaIion cI Ia
conIribuIion ncILodoIogiquc dc WassaIa Ninaga. Nous rcncrcions
bcaucoup noIrc organisaIion parIcnairc, I'AssociaIion Zanbicnnc dcs
CoIIccIiviIcs LocaIcs (LocaI OovcrnncnI AssociaIion of Zanbia), ainsi
quc Dan Longwc, Mauricc MboIcIa cI Ic CoIoncI KcnncIL Kabungo,
pour Icurs inporIanIcs conIribuIions. L'cpcrincnIaIion praIiquc
sur Ic Icrrain a cIc considcrabIcncnI faciIiIcc par I'aidc dc JoscpLinc
MucLcIcnba cI dc Picrrc-PauI Pcrron dc I'UniIc d'appui au projcIs
ACDI dc Lusaka. CcpcndanI, cc sonI Ics parIicipanIs zanbicns cI
zinbabwccns qui onI apporIc Ia subsIancc, cI nous adrcssons nos
rcncrcicncnIs Ics pIus sinccrcs a JoscpLinc CLinbwaIi, Mbwainga
Mbwainga, DanicI MapuIanga, PaIrick KaIoIi, Oodfrcy Musonda,
LiIo MaroLn, MpaIaji Nanunba, EpLrain DcIcnu, Joycc CLinbiIa,
HonaId Daka, ainsi qu'au Pr PcIcr LoIojiL, JoscpL ZuIu, Morgcn Oono,
JonaILan Sinbcya, ainsi quc OcrriI McOowan.
Lcs PLiIippincs onI abriIc Ics dcrnicrs cssais sur Ic Icrrain dc Ia
Scric consacrcc a Ia fornaIion au DEL. Nous y avons ncnc ccs cssais
cn parIcnariaI avcc I'InsIiIuI Urbain Canadicn. Lc profcssionnaIisnc cI
Ic dcvoucncnI dc Irancis OcnIoraI cI dc son pcrsonncI a IIoiIo, dans cc
pays, onI considcrabIcncnI approfondi Ic IravaiI cI assurc sa rcussiIc.
Lcs fornaIcurs, JoLn Ingran cI OIcn Hcarns d'EPI, onI nis au poinI
Ic naIcricI dc fornaIion. Connc d'LabiIudc, c'cIaiI Ics 40 parIicipanIs
au ConsciI dc dcvcIoppcncnI ncIropoIiIain d'IIoiIo cI dc Ia provincc
dc Ouinaras qui onI rcndu I'cpcricncc uIiIc cI Ics conIribuIions
pcrIincnIcs.
Nous apprccions Ic IravaiI cffccIuc auparavanI dans Ic cadrc du
nanucI d'EcoPIan InIcrnaIionaI, Inc., rcdigc conjoinIcncnI avcc Karcn
PcacLcy, cI qui faisaiI parIic dc Iravau inIcrnaIionau sur dcs projcIs
ncncs cn coIIaboraIion avcc I'InsIiIuI Urbain Canadicn, avcc Ic concours
financicr dc I'Agcncc Canadicnnc dc DcvcIoppcncnI InIcrnaIionaI. La
prcscnIc Scric sur Ia fornaIion au dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI csI
ncc dc ccs prcnicrs Iravau. Nous apprccions cgaIcncnI a Icur jusIc
vaIcur Ics rccLcrcLcs cI Ics conIribuIions apporIccs par Lisa Kon Kan
King, Maria OIascoaga, DapLnc PowcII, SananILa Andcrscn, Darrcn
CoIc, Sanjay CocILo, Jason EnncrI, JoLn Ingran cI Aaron DurgbuscL.
Nous sonncs cgaIcncnI rcconnaissanIs cnvcrs HcaILcr Conn pour Ics
conIribuIions apporIccs a I'cdiIion.
Pour Icrnincr, nous voudrions dcccrncr unc ncnIion spcciaIc a I'Agcncc
Canadicnnc dc DcvcIoppcncnI InIcrnaIionaI (ACDI), donI I'appui a
pcrnis I'cIaboraIion du prcnicr nanucI. L'ACDI a cgaIcncnI parIicipc,
dc nanicrc acIivc, au proccssus dc Ia TabIc Hondc VirIucIIc cI appuyc
I'cpcrincnIaIion du nanucI sur Ic Icrrain.
WIllIam Trousdalc
AuIcur principaI
ix ix
Sonnairc
Avant-Propos ................................................................................................iii
Prface ...........................................................................................................v
Remerciements ............................................................................................vii
Introduction ...................................................................................................1
Vue densemble ............................................................................................2
Module 1: O sommes-nous?......................................................................8
Etape 1: Mise en route ......................................................................8
Etape 2: Acteurs et participation........................................................9
Etape 3: Etat des lieux...................................... ................................11
Module 2: O allons-nous? ........................................................................13

Etape 4: Dfinition de la vision ........................................................13
Etape 5: Dfinition des objectifs........................................................14
Module 3: Comment y acceder?.................................................................16
Etape 6: Identification & valuation des options stratgiques...........16
Etape 7: Planification des actions
et Documentation des stratgies........................................21
Etape 8: Mise en oeuvre du plan.....................................................22
Module 4: Sommes-nous arrivs? ...........................................................24
Etape 9: Suivi - valuation................................................................24
Etape 10: Ajustements et modifications............................................25
1
InIroducIion
L
c prcscnI docuncnI, inIiIuIc VoIunc T ou Ouidc dc consuIIaIion
rapidc, csI Ic docuncnI finaI dcs Scrics DcvcIoppcncnI ccononiquc
IocaI . Pronouvoir Ic dcvcIoppcncnI IocaI par Ia pIanificaIion sIraIcgiquc.
II consIiIuc un pcndanI dcs docuncnIs suivanIs .
Lc VoIunc 2 inIiIuIc Pronouvoir Ic dcvcIoppcncnI
ccononiquc IocaI par Ia pIanificaIion sIraIcgiquc . ManucI
(ConccpIs cI proccssus), qui consIiIuc unc approcLc au
DEL cn T0 cIapcs
Lc VoIunc 3 inIiIuIc Pronouvoir Ic dcvcIoppcncnI
ccononiquc IocaI par Ia pIanificaIion sIraIcgiquc . DoiIc
a ouIiIs (ouIiIs d'aidc) visanI a faciIiIcr Ia rcaIisaIion dc
cLaquc cIapc dc Ia pIanificaIion sIraIcgiquc.
Lc VoIunc 4 inIiIuIc Pronouvoir Ic dcvcIoppcncnI IocaI
par Ia pIanificaIion sIraIcgiquc . Ouidc d'acIion (Idccs cI
cIudcs dc cas) fournissanI dcs idccs d'acIions concrcIcs cI
dcs cIudcs dc cas.
Pour dc pIus anpIcs infornaIions cI dcs rcfcrcnccs sur Ic Ouidc
dc consuIIaIion rapidc, consuIIcz Ic ManucI.
Lc Ouidc dc consuIIaIion rapidc consIiIuc unc vuc d'cnscnbIc pour
Ics cadrcs a I'cnpIoi du Icnps cLargc ou Ics pcrsonncs qui nc sonI
pas dirccIcncnI inpIiquccs dans Ia pIanificaIion du dcvcIoppcncnI
ccononiquc IocaI. CcIIc scric dc fornaIion au dcvcIoppcncnI
ccononiquc IocaI s'inscriI dans Ic cadrc d'un ManucI dc fornaIion
cIaborc par I'ONU-HADITAT (voir Iicn T vcrs Ics docuncnIs dc
fornaIion . UN-HADITAT Training ManuaIs, a I'adrcssc
LIIp.//www.unLabiIaI.org).
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
2
Vuc d'cnscnbIc
Quest-ce que le dveloppement conomique local?
Lc dvcloppcmcnt conomIquc local (DEL] cst un proccssus
partIcIpatII dans lcqucl lcs populatIons localcs dc tous lcs scctcurs
travaIllcnt cnscmblc pour stImulcr lcs actIvIts commcrcIalcs au
nIvcau local, aIIn d'assurcr unc conomIc solIdc ct durablc. Il
constItuc un moycn d'aIdcr la cratIon d'cmploIs dccnts ct
l'amlIoratIon dc la qualIt dc vIc dc tout un chacun, y comprIs
ccllc dcs populatIons pauvrcs ct dcs margInalIscs.
Lc dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI cncouragc Ic sccIcur pubIic,
Ic sccIcur privc cI Ia socicIc civiIc a noucr dcs rcIaIions dc parIcnariaI
cI a Irouvcr cnscnbIc dcs soIuIions a Icurs dcfis ccononiqucs
connuns. Lc proccssus dc DEL cLcrcLc a donncr davanIagc dc
pouvoirs au parIicipanIs Iocau pour Icur pcrncIIrc d'uIiIiscr, dc
nanicrc cfficacc, I'cnIrcprisc conncrciaIc, Ic IravaiI, Ic capiIaI cI
d'auIrcs rcssourccs IocaIcs disponibIcs pour rcaIiscr Ics prioriIcs
IocaIcs (par ccnpIc Ia pronoIion dc I'cnpIoi dc quaIiIc, Ia rcducIion dc
Ia pauvrcIc cI Ia crcaIion dc Iacs nunicipaIcs). Lcs acIcurs du DEL onI
pIusicurs acIions a Icur disposiIion. Pour assurcr Ic succcs dcs acIiviIcs
dc DEL, Ics parIicipanIs cI Ics acIcurs doivcnI avoir connaissancc dc
ccs acIions cI Irc cngagcs dans un proccssus visanI a aIIcindrc dcs
rcsuIIaIs durabIcs. Unc sIraIcgic DEL csI un cfforI basc sur Ic
proccssus cI non unc cnIrcprisc nornaIivc.
VaIcurs IocaIcs (rcducIion dc Ia pauvrcIc, bcsoins csscnIicIs,
cnpIois Iocau, inIcgraIion dcs vaIcurs sociaIcs cI cnvironnc
ncnIaIcs);
IacIcurs ccononiqucs (uIiIisaIion dcs rcssourccs a vaIcur
ajouIcc, fornaIion profcssionncIIc au nivcau IocaI, rcIcnIion
dcs rcvcnus Iocau, coopcraIion rcgionaIc)
DcvcIoppcncnI (rIc du cLangcncnI sIrucIurcI, quaIiIc du
dcvcIoppcncnI).
CcIIc rcaIiIc Iaissc supposcr quc Ic DEL n'csI pas unc
cnIrcprisc apporIanI dcs - soIuIions niracIcs ou drcssanI dcs - IisIcs
dc souLaiIs . II ncccssiIc pIuII unc conprcLcnsion praIiquc dcs
acIions a succcs cnIrcpriscs par Ics popuIaIions IocaIcs cI dc cc qu'cIIcs
onI a offrir, dc Icurs faibIcsscs cI dc Icurs Iacuncs, dcs ncnaccs cI
dcs opporIuniIcs vcnanI dc I'cIcricur, ainsi quc dc Icurs souLaiIs cI
dc Icurs bcsoins. La conprcLcnsion du DEL ncccssiIc cgaIcncnI unc
connaissancc dcs Iicns ccononiqucs rcgionau dcs auIoriIcs IocaIcs, y
conpris Icurs avanIagcs concurrcnIicIs, ainsi quc Icurs opporIuniIcs
dc coopcraIion. Pour rcussir Ic DEL, iI csI ncccssairc dc favoriscr
un cnvironncncnI dcs affaircs ou Ics narcLcs pcuvcnI foncIionncr
dc nanicrc cfficicnIc nais appropricc, dans Ic conIcIc IocaI. Dans
Ia pIuparI dcs auIoriIcs IocaIcs (parIicuIicrcncnI dans Ics pays cn
voic dc dcvcIoppcncnI ou cncrgcnIs), Ics nicro-, pcIiIcs cI noycnncs
cnIrcpriscs doivcnI Irc
3
forIcncnI appuyccs cI cncouragccs afin dc pouvoir prcndrc Ics dcvanIs,
puisqu'cIIcs joucnI un rIc cIc dans Ia crcaIion dc nouvcau cnpIois, dc
ricLcsscs cI dc rcvcnus fiscau au nivcau IocaI. Lcs rcsuIIaIs visibIcs
pcuvcnI aidcr a conscrvcr cc dynanisnc a courI Icrnc cI a iniIicr
sinpIcncnI un projcI uniquc ncIIanI I'acccnI sur un scuI probIcnc
najcur qui pourraiI ncncr vcrs un succcs a Iong Icrnc. En fin dc
conpIc, Ic DEL csI unc dcnarcLc a Iong Icrnc pour Ic dcvcIoppcncnI
durabIc, cn cc scns qu'iI ncccssiIc du Icnps pour cLangcr Ics
condiIions IocaIcs cI Ics ncnIaIiIcs, rcnforccr Ics capaciIcs, organiscr
dcs proccssus parIicipaIifs cI auIononiscr Ics parIics prcnanIcs,
noIanncnI Ics popuIaIions pauvrcs.
Quest-ce que la planification stratgique ?
La pIanificaIion sIraIcgiquc csI un proccssus dc dccision sysIcnaIiquc
qui ncI I'acccnI sur dcs probIcncs najcurs cI Ia faon dc Ics rcsoudrc.
La pIanificaIion sIraIcgiquc fourniI un cadrc gcncraI d'acIion, a savoir
un noycn dc dcIcrnincr Ics prioriIcs, d'opcrcr dcs cLoi judicicu
cI d'aIIoucr Ics rcssourccs IiniIccs (par ccnpIc Ic Icnps, I'argcnI cI
Ics conpcIcnccs), afin d'aIIcindrc Ics objccIifs dcfinis d'un connun
accord. Lc prcscnI nanucI organisc Ia pIanificaIion sIraIcgiquc du
dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI auIour d'unc scric dc quaIrc qucsIions
csscnIicIIcs .
T Ou sonncs-nous ?
2 Ou aIIons-nous ?
3 ConncnI y acccdcr ?
4 ConncnI savoir quc nous sonncs arrivcs ?
La rcponsc a cLacunc dc ccs qucsIions inpIiquc un ccrIain
nonbrc d'cIapcs qui cngagcnI Ics acIcurs dans Ic proccssus dc
pIanificaIion sIraIcgiquc. Cc proccssus csI iIIusIrc ci-dcssous cn di
cIapcs ncnanI vcrs I'cccIIcncc dans Ia pIanificaIion.
VUE DENSEMBLE
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
4
Les dix tapes vers lexcellence dans la planification
O

S
O
M
MES
-N
O
U
S
?
O

A
L
L
O
N
S
-
N
O
U
S
?
S
O
M
M
E
S
N
O
U
S
A
R
R
I
V

S
?
C
O
M
M
ENT Y
A
C
C
E
D
E
R
?
P
A
R
T
I
C
I
P
A
T
ION P
U
B
L
I
Q
U
E
I
N
F
O
R
M
A
T
IONS
N
O
U
V
E
L
L
E
S
ND . Lc cycIc dc pIanificaIion-
cccuIion csI un cycIc conIinu,
nais cgaIcncnI a cvoIuIion
consIanIc.
Ccs T0 cIapcs pcuvcnI dcvoir
Irc appIiquccs a un projcI ou
rcvisiIccs au nivcau sIraIcgi-
quc aprcs Ics - AjusIcncnIs cI
Ics nodificaIions .
Mise en
Route
Acteurs
et
Participation
Etat des
Lieux
Dfinition
de la Vision
Questions
et Objectifs
Elaboration
de laStratgie
Planification
des Actions
Organisation et
Mise en oeuvre
Suivi &
Evaluation
Ajustements &
Modifications
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Environnements propices aux affaires
Unc bonnc praIiquc du dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI voudraiI quc
I'uIiIisaIion dcs rcssourccs pubIiqucs cI I'inIcrvcnIion dc I'adninisIra-
Iion (Ics dcpcnscs pubIiqucs cI I'acccs au scrviccs) ncIIcnI I'acccnI
sur I'ancIioraIion dc I'cnvironncncnI dc basc dcs affaircs cI aIIcigncnI
IouIcs Ics coucLcs dc Ia socicIc (pIuII quc d'appuycr, par ccnpIc,
dcs cnIrcpriscs individucIIcs). CcIa signific quc Ics insIiIuIions IocaIcs
disposanI dc capaciIcs sonI csscnIicIIcs pour unc nisc cn ocuvrc cf-
ficacc du DEL. Au-dcIa d'un sinpIc nanquc dc capaciIcs, Ics dcpcn-
scs (Icnps cI rcssourccs financicrcs) cI unc rcgIcncnIaIion a ouIrancc
(rcgIcncnIaIions conpIccs) consIiIucnI Ics cffcIs dcvasIaIcurs du
copinagc"
1
, du ncpoIisnc
2
cI dc Ia corrupIion.
1 Favoritisme envers des amis non qualifis au dtriment des personnes ou des entreprises qualifies (pour des postes, des
emplois, des contrats de travail, etc).
2 Favoritisme envers des proches non qualifis au dtriment des personnes ou des entreprises qualifies (pour des postes,
des emplois, des contrats de travail, etc).
5
Dcs rccLcrcLcs rcccnIcs cffccIuccs sur Ic DEL onI nonIrc quc
Ia nisc cn pIacc d'insIiIuIions forIcs cI appropriccs csI ncccssairc cI
quc Ics gouvcrncncnIs doivcnI agir cn foncIion dc quaIrc conccpIs dc
DEL .
PrcnicrcncnI, I'appui au insIiIuIions cI au sIraIcgics
doiI aIIicr bonnc gouvcrnancc cI cuIIurc, afin dc gagncr Ic
rcspccI, Ia IcgiIiniIc cI Ia rcconnaissancc dcs rivcrains.
DcuicncncnI, iI fauI dcs rcgIcs dc prisc dc dccision cI dcs
proccdurcs cIaircs au scin dcs pouvoirs pubIics, IcIIcs quc
dcs codcs dc conncrcc cfficaccs cI dcs zoncs d'occupaIion
dcs Icrrcs qui proncuvcnI dcs pIans a Iong Icrnc cI unc
- arcnc ccononiquc sIabIc avcc dcs rcgIcs dc jcu cIairs.
TroisicncncnI, I'cnvironncncnI poIiIiquc doiI Irc sur. Dc
nauvaiscs poIiIiqucs ccononiqucs cI dcs sysIcncs pubIics
faibIcs pcuvcnI avoir dcs inpacIs Ircs ncgaIifs sur Ics
cfforIs dc dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI. Pour nonbrc
d'invcsIisscurs, Ia coLcrcncc, Ia prcvisibiIiIc cI Ia cIarIc
dcs poIiIiqucs cI dcs rcgIcncnIaIions pubIiqucs sonI aussi
inporIanIcs qu'un cnvironncncnI dcs affaircs avcc pcu dc
conIrainIcs.
QuaIricncncnI, Ics cnvironncncnIs propiccs au affaircs
doivcnI considcrabIcncnI faciIiIcr I'cnIrcc dcs cnIrcpriscs
cI unc appIicaIion cfficacc dc Ia rcgIcncnIaIion. Connc on
pouvaiI s'y aIIcndrc, Ics cLcrcLcurs onI Irouvc quc Ics pays
ayanI dcs rcgIcncnIaIions pcsanIcs nais donI I'appIicaIion
n'csI pas rigourcusc prcscnIcnI dcs Iau dc corrupIion pIus
cIcvcs cI unc ccononic inforncIIc a pIus grandc ccLcIIc, cI
sonI noins dcnocraIiqucs cI pIus cposcs a Ia pauvrcIc.
Rduction de la pauvret et DEL
Lc DEL csI nainIcnanI rcconnu connc cIanI unc conposanIc cIc dcs
cfforIs dc rcducIion dc Ia pauvrcIc. II cisIc cgaIcncnI un conscnsus
dc pIus cn pIus Iargc scIon IcqucI Ic DEL nc pcuI rcduirc Ia pauvrcIc
dc nanicrc cfficacc sans incIurc dcs acIions cpIiciIcs aIIanI dans cc
scns. Par conscqucnI, Ic dcfi najcur csI d'assurcr Ia poursuiIc d'un
dcvcIoppcncnI ccononiquc incIusif qui ouvrc, a Ia fois, a pronouvoir
Ia crcaIion dc ricLcsscs au nivcau IocaI cI a rcduirc Ia pauvrcIc, cc
qui pcrncI dc fairc cn sorIc quc Ics popuIaIions IradiIionncIIcncnI
Iaissccs cn radc parIicipcnI acIivcncnI cI acccdcnI au opporIuniIcs
dccouIanI du dcvcIoppcncnI. Lc dcvcIoppcncnI incIusif inpIiquc Ia
rcconnaissancc dc I'ccononic forncIIc aussi bicn qu'inforncIIc.
Dans unc ccononic forncIIc, dcs acIions spccifiqucs pourraicnI
incIurc I'cpansion dcs cnIrcpriscs pour Ia crcaIion d'cnpIois au
bcncficc dcs popuIaIions pauvrcs, Ic cibIagc dcs popuIaIions pauvrcs
cn IanI quc nain-d'ouvrc non quaIificc pour Ics forncr cI Icur fournir
un appui a I'inscrIion, ainsi quc dcs progranncs dc nicro-cnIrcprisc
cI dc nicrocrcdiI.
3
3 Voir Promouvoir le dveloppement conomique local par la planification stratgique, Volume 4 : Guide d'action
VUE DENSEMBLE
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
6
Lcs progranncs pourraicnI cgaIcncnI viscr I'ccononic inforncIIc.
OuIrc Ia rcducIion dc Ia pauvrcIc, Ia fornaIisaIion dc I'ccononic
inforncIIc pourraiI consIiIucr un objccIif a Iong Icrnc pour dcs raisons
saniIaircs cI sccuriIaircs, unc nciIIcurc gouvcrnancc pubIiquc cI Ia
Laussc dcs rcvcnus par Ia fiscaIiIc. CcpcndanI, dcs IcnIaIivcs dc
rcguIaIion bruIaIcs cI prcnaIurccs dc I'ccononic inforncIIc pourraicnI
abouIir a davanIagc dc pauvrcIc cI dc narginaIisaIion. Lcs auIoriIcs
IocaIcs pourraicnI cnvisagcr dcs acIions qui IoIcrcnI cI appuicnI
I'ccononic forncIIc, IouI cn cLcrcLanI a rcnforccr Ics conpcIcnccs cI
Ics rcssourccs dcs pcrsonncs cvoIuanI dans Ic sccIcur inforncI (voir
Ic Licn 2 vcrs Ics docuncnIs dc fornaIion . TLc InIcrnaIionaI Labour
OrganisaIion (ILO) Coursc Ouidc on LocaI EnpIoyncnI in ILc InfornaI
Econony aI www.iIo.org/sccd/ppp).
Les jeunes, les enfants et les femmes dans le DEL.
Lcs jcuncs (y conpris Ics cnfanIs) cI Ics fcnncs pourraicnI
ncccssiIcr, a jusIc IiIrc, unc aIIcnIion parIicuIicrc dans Ia sIraIcgic
dc DEL, parcc qu'ayanI Icndancc a Irc pIus vuIncrabIcs au cLocs
ccononiqucs cI a Ia prcssion IransiIionncIIc du cLangcncnI qui
acconpagncnI Ia rcsIrucIuraIion dc I'ccononic cI Ia nondiaIisaIion.
Dicn quc Icur inpacI sur I'ccononic nc soiI pas souvcnI rcconnu, Ics
cnfanIs dc noins dc T8 ans consIiIucnI Ic groupc d'cnIrcprcncurs
cI Ia nain-d'ouvrc Ia pIus inporIanIc dans Ics pays cn voic dc
dcvcIoppcncnI cI rcprcscnIcnI pIus dc 50 pour ccnI dc Ia popuIaIion
dc ccrIains pays. Lcs jcuncs gcs dc T5 a 24 ans rcprcscnIcnI 4T
pour ccnI dcs cLncurs au nivcau nondiaI. Lcs cnfanIs cI Ics jcuncs
offrcnI, cnscnbIc, dcs opporIuniIcs dc soIuIion, IouI cn posanI un
dcfi najcur au dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI (voir Licn 3 vcrs Ics
docuncnIs dc fornaIion . CLiIdrcn,YouIL and EnpIoyncnI sur Ic siIc
uuu.uot/dbunk.otq/chl/dtcnundgouth ou cgaIcncnI sur Ic siIc www.
l/o.otq}.
Aujourd'Lui, Ics fcnncs joucnI un rIc accru dans I'ccononic dc
narcLc, bcaucoup d'cnIrc cIIcs cvoIuanI dans dcs acIiviIcs prccaircs, a
faibIc rcvcnu cI a Icnps parIicI dans I'ccononic inforncIIc. InvcsIir dans
Ia jcuncssc cI au profiI dcs fcnncs, cn IanI quc parIicipanIs producIifs
dans I'ccononic, produiI dcs avanIagcs sociau sIabiIisaIcurs donI Ics
bcncficcs dcpasscnI Ics cvaIuaIions ccononiqucs.
Mondialisation et rduction de la pauvret
La nondiaIisaIion a Iransfornc Ic paysagc du dcvcIoppcncnI a Ious
Ics nivcau dc I'organisaIion Lunainc. Sans douIc, au nivcau IocaI,
Ia nondiaIisaIion dc I'ccononic (I'cpansion rapidc dcs narcLcs a
Iravcrs Ic nondc, ainsi quc ccIIc dcs rcIaIions ccononiqucs qui concidc
avcc cIIc) csI dcvcnuc un probIcnc fondancnIaI. II cisIc, d'unc parI,
Ics opporIuniIcs poIcnIicIIcs offcrIcs par I'cpansion dcs narcLcs cI
I'accroisscncnI dcs ricLcsscs. D'auIrc parI, IouI Ic nondc n'a pas pu
7
profiIcr dc ccs avanIagcs, cc qui ncI au dcvanI dc Ia sccnc Ics incgaIiIcs
cI Ics cffcIs ncfasIcs dccouIanI dc ccIIc siIuaIion. CcpcndanI, bcaucoup
dc facIcurs sonI a I'originc dc Ia pauvrcIc. Ainsi, aIIribucr Ic probIcnc
a Ia nondiaIisaIion pcuI Irc considcrc connc I'cIcrnaIisaIion
d'un probIcnc cI Ia IiniIaIion dcs opIions disponibIcs. L'ccononic
dc narcLc n'cIanI pas un jcu a sonnc nuIIc dans IcqucI I'un doiI
pcrdrc pour quc I'auIrc gagnc, cc nanucI adopIc unc approcLc dc Ia
rcducIion dc Ia pauvrcIc d'abord cn IanI quc dcfi au rcnforccncnI dc Ia
dcnocraIic par I'inpIicaIion dcs popuIaIions pauvrcs dans Ic proccssus
dc dcvcIoppcncnI. II prcconisc unc approcLc pragnaIiquc a Ia
nondiaIisaIion cI a Ia rcducIion dc Ia pauvrcIc par Ia rccLcrcLc sur Ics
narcLcs cI Ics foruns conncrciau, Ic parIagc dcs infornaIions, ainsi
qu'avcc dcs pouvoirs pubIics scnsibIcs qui inIcgrcnI Ia pIanificaIion
parIicipaIivc dans Ic proccssus dc dccision.
Conditions pralables pour russir une stratgie de DEL
Tablcau 1 : unc stratgIc DEL russIc runIt
lcs condItIons suIvantcs;
VUE DENSEMBLE
Procdure
1. bnficier de la volont politique

2. obtenir lengagement des acteurs

3. intgrer lconomie informelle

4. privilgier lesprit stratgique

5. peser le pour et le contre

6. intgrer, crer des rseaux et des liens

7. intgrer lobligation de rendre compte

8. intgrer la culture
Substantiel
9. avoir des rsultats visibles
10. comprendre les marchs
11. quilibrer les stratgies
12. penser la qualit
13. investir dans les infrastructures
matrielles aussi bien quim
matrielles
14. inclure le capital nature
15. obiliser les investissements privs pour
le bien public
16. tablir des rgles et procdures
dcisionnelles clairs
17. faciliter lentre aux entreprises et
lapplication de la rglementation
18. endiguer les fuites/ accrotre les effets
multiplicateurs
19. favoriser le dveloppement de lentre
prenariat au niveau local
20. attirer de nouvelles entreprises
adaptes
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
8
ModuIc T. Ou sonncs-nous ?
Etapc 1 : MIsc cn routc
Faut-il adopter une approche stratgique?
La prcnicrc cLosc a fairc dans Ia pIanificaIion dc I'avcnir csI dc dcIcrnincr
s'iI fauI adopIcr ou non unc approcLc sIraIcgiquc a Ia pIanificaIion
du dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI. Unc approcLc a Ia pIanificaIion
sIraIcgiquc va au-dcIa d'unc prisc dc dccision poncIucIIc cI pcrncI a unc
auIoriIcs IocaIcs dc crccr dcs dcfis cI dcs opporIuniIcs ccononiqucs cI
d'y rcagir. La rcussiIc dc I'approcLc ncccssiIc d'LabiIudc I'cisIcncc d'un
caIaIyscur. Cc dcrnicr jouc un rIc dcIcrninanI dans I'iniIiaIion cI Ic
nainIicn du proccssus, Ia pcrcnnisaIion dc I'cngagcncnI cI dcs rcssourccs
cI I'ouvcrIurc du proccssus dc pIanificaIion au parIics prcnanIcs dc
dcs auIoriIcs IocaIcs. CcIa rcquicrI unc capaciIc organisaIionncIIc cI
insIiIuIionncIIc. Lcs cinq IcLcs suivanIcs fournisscnI un brcf apcru
sur Ia faon dc prcparcr cc proccssus.
TcLc T. S'organIscr, obtcnIr l'cngagcmcnt dcs actcurs,
Instaurcr la conIIancc
Sans I'cngagcncnI dcs auIrcs acIcurs, unc organisaIion
bicn coordonncc cI un IcadcrsLip rcspccIc, Ic proccssus
dc pIanificaIion sIraIcgiquc pcuI sc Irouvcr dans unc
inpassc avanI nnc d'avoir conncncc.
TcLc 2. ConstItucr unc quIpc dc planIIIcatIon dc basc
McIIrc cn pIacc unc cquipc dc basc avanI Ic
conncnccncnI cffccIif du IravaiI dc pIanificaIion.
CcIIc dcnarcLc consIiIucra Ic noIcur qui assurcra
I'avanccc du proccssus
TcLc 3. DtcrmIncr o sc trouvc lc - Local lc proccssus
dc DEL
La dcfiniIion dc du - caracIcrc IocaI csI un ccrcicc
pragnaIiquc basc sur dcs Iicns connuns, dcs
conIrainIcs cI Ic bon scns (par ccnpIc Ics juridicIions
poIiIiqucs au nivcau dc I'auIoriIc IocaIc).
TcLc 4. DtcrmIncr lcs capacIts organIsatIonncllcs ct jugcr
sI l'aIdc ctrIcurc cst nccssaIrc
La sIrucIurc dirigcanIc doiI dcIcrnincr sa proprc
capaciIc cI Ia ncccssiIc ou non d'unc aidc cIcricurc.
Iairc appcI a I'aidc cIcricurc si ncccssairc.
TcLc 5. PlanIIIcr lc proccssus dc planIIIcatIon
II csI inporIanI dc dcfinir cIaircncnI, avanI Ia nisc cn
rouIc, I'cnvcrgurc dc Ia pIanificaIion, Ic proccssus dc
pIanificaIion, Ics objccIifs cI Ics rcsuIIaIs csconpIcs.
TcLc 6. DIInIr la qucstIon/lc dII dc la planIIIcatIon du DEL
Conprcndrc - I'cvcncncnI dccIcncLcur cI poscr dcs
9
qucsIions Iiccs au probIcncs dc fond cI non au
nanifcsIaIions dc ccs dcrnicrs, donnanI ainsi pIus dc
forcc a Ia pIanificaIion du dcvcIoppcncnI ccononiquc.
Limportance du leader du processus ou de lanimateur
II csI inporIanI dc rcconnaIrc quc Ic proccssus dc pIanificaIion du
DEL ncccssiIc I'accord cI Ia coopcraIion cnIrc Ics diffcrcnIs acIcurs
qui pourraicnI avoir dcs divcrgcnccs profondcs sur un ccrIain nonbrc
dc qucsIions fondancnIaIcs. Cc proccssus rcquicrI cgaIcncnI Ia
conprcLcnsion dc Ia pIanificaIion sIraIcgiquc cI du DEL. Si Ic
proccssus dc dccision d'un groupc sIrucIurc csI iniIic dans un cIinaI
d'LosIiIiIc cI dc nanquc dc rcspccI, ccIa pcuI provoqucr I'cIoigncncnI
cnIrc Ics ncnbrcs cI Ia confusion, cc qui abouIiI, au nciIIcur dcs cas,
a un proccssus sous-opIinaI, au pirc, a I'ccLcc. Lc rIc dc I'aninaIcur
csI d'unc inporIancc capiIaIc dans ccs proccssus. II csI ccnsc crccr
un cnvironncncnI favorabIc a unc inIcracIion cI a unc coopcraIion
consIrucIivc cI nainiscr Ia producIiviIc du IravaiI dc groupc cI
Ia parIicipaIion. Lc succcs ou I'ccLcc du proccssus dc DEL cIanI
IribuIairc, cn grandc parIic, dcs capaciIcs dcs individus Ic dirigcanI ou
I'aninanI, dcs rcssourccs suffisanIcs doivcnI Irc niscs cn pIacc pour
forncr un dcs ncnbrcs du pcrsonncI ou Irouvcr unc pcrsonnc capabIc
d'assuncr ccIIc rcsponsabiIiIc.

Etapc 2 : Actcurs ct partIcIpatIon
Quest-ce quune approche participative ?
Unc approcLc parIicipaIivc inpIiquc I'incIusion dc diffcrcnIs acIcurs dc
sorIc quc Icurs poinIs dc vuc, Icurs prcoccupaIions cI Icurs probIcncs
puisscnI Irc pris cn conpIc dans Ic proccssus. EIIc csI cgaIcncnI
inporIanIc parcc quc c'csI a cc nivcau quc sc forncnI Ics rcscau cI
sc noucnI Ics parIcnariaIs, c'csI a ccIIc cIapc cgaIcncnI quc s'cffccIuc
Ic parIagc dcs infornaIions, Ic IouI concourranI a rcndrc possibIcs
dcs sIraIcgics nciIIcurcs cI pIus praIiqucs. Lc cLoi dcs pcrsonncs qui
doivcnI parIicipcr au proccssus dc pIanificaIion consIiIuc unc prcnicrc
IcLc csscnIicIIc dans Ia crcaIion d'unc sIraIcgic cfficacc. II fauI
cnvisagcr I'inpIicaIion d'acIcurs provcnanI du sccIcur pubIic ( auIoriIcs
IocaIcs, rcgionaIcs cI naIionaIcs, cIabIisscncnIs d'cducaIion), du
sccIcur conncrciaI (socicIcs, pcIiIcs cnIrcpriscs, sccIcur inforncI,
banqucs, groupcncnIs dc crcdiI), du sccIcur du IravaiI (syndicaIs cI
auIrcs organisaIions du IravaiI), dcs organisaIions connunauIaircs cI
non gouvcrncncnIaIcs (dirigcanIs connunauIaircs, groupcncnIs dc
quarIicr, organisaIions rcIigicuscs, groupcncnIs fcninins, popuIaIions
pauvrcs cI dcfavorisccs, organisaIions cnvironncncnIaIcs) cI du pubIic
(dirigcanIs non forncIs).
Lcs acIcurs sonI dcfinis cn foncIion dcs cnjcu qu'iIs
rcprcscnIcnI dans Ics qucsIions (par ccnpIc, Ics groupcs cibIcs, IcIs
O SOMMES-NOUS ?
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
10
quc Ics pauvrcs dcs zoncs urbaincs, Ics porIcurs dc poIiIiqucs, IcIs quc
Ics ONO cvoIuanI dans Ic donainc dc I'cnvironncncnI), dc Icur posiIion
forncIIc (par ccnpIc Ics auIoriIcs pubIiqucs), dc Icur conIrIc sur Ics
rcssourccs disponibIcs (par ccnpIc I'argcnI cI I'cpcrIisc) cI dc Icur
capaciIc a pronouvoir, a conproncIIrc ou a bIoqucr Ia nisc cn ouvrc
(par ccnpIc Ics groupcncnIs d'acIivisIcs, Ics groupcs dc prcssion cI
Ics agcnccs d'cccuIion).
Lc IabIcau ci-dcssous prcscnIc di facIcurs d'unc parIicipaIion
rcussic.
Tableau 2 : Dix facteurs dune participation russie
1. Bonne dfinition de calendriers et de besoins prcis
2. Groupe dacteurs fort
3. Large implication
4. Crdibilit et transparence du processus
5. Engagement et/ou implication des dirigeants connus et de haut niveau
6. Appui ou consentement des autorits ou des pouvoirs tablis
7. Dpassement de la dfiance et du scepticisme
8. Bonne gestion du processus
9. Succs d'tape
10.Passage une proccupation plus importante
Comment intgrer la participation dans le processus
de planification ?
II cisIc quaIrc IcLcs a acconpIir pour inIcgrcr Ia parIicipaIion dans
Ic proccssus dc pIanificaIion .
Tchc 1: DtcrmIncr lc l'cnvcrgurc dc l'ImplIcatIon du publIc
ct IdcntIIIcr lcs actcurs
IdcnIificr Ics acIcurs cI cIaborcr un pIan dc parIicipa
Iion. Cc proccssus n'a pas bcsoin d'Irc Ircs cIaborc,
nais iI doiI rcpondrc au qucsIions cIcs cI canincr
I'cnvcrgurc par rapporI a Ia -profondcur dc Ia
pIanificaIion parIicipaIivc. CcIIc-ci doiI cLcrcLcr a savoir
quand cI conncnI inpIiqucr Ious Ics acIcurs cI Ic pubIic
dans Ic proccssus.
Tchc 2: EtablIr la taIllc ct la structurc du groupc dc
partcnarIat dcs actcurs
Lc groupc dcs acIcurs pcuI cgaIcncnI assurcr Ia IcgiIi-
niIc, Ic profiI, Ia rcfIcion pousscc cI s'assurcr qu'un
grand nonbrc dc sujcIs sonI abordcs. Lcs groupcs dc
IravaiI sonI souvcnI forncs pour appuycr Ic IravaiI du
groupc dcs acIcurs.
Tchc S: EtablIr lcs procdurcs ct lcs tcrmcs dc rIrcncc du
groupc dc parIcnariaI dcs acIcurs
11
Etapc S : Etat dcs lIcu
Quest-ce quun tat des lieux pour le dveloppement
conomique ?
L'cIaI dcs Iicu cpIorc Ics rcIaIions d'affaircs cI dc narcLc, ainsi
quc Ics rcscau organisaIionncIs au scin dcI'auIoriIcs IocaIcs, ainsi
quc ccu cnIrc I'auIoriIc IocaIc, Ia rcgion cI Ic rcsIc du nondc. EIIc
cIudic Ics cvcncncnIs cI Ics Icndanccs ccononiqucs cI caninc Ics
fondcncnIs, ainsi quc Ic nodc dc foncIionncncnI dc I'ccononic IocaIc.
CcIIc dcnarcLc ncccssiIc Ia conprcLcnsion dcs rcssourccs IocaIcs, dcs
cnIrcpriscs IocaIcs, dc cc qu'cIIcs produiscnI cI dc I'originc dc Icurs
inIranIs, ainsi quc du narcLc. EIIc cIudic cgaIcncnI Ic passc cI Ic
prcscnI dc I'ccononic d'unc auIoriIcs IocaIcs cI fourniI dcs donnccs
dc basc pcrncIIanI d'idcnIificr cI dc cIasscr par ordrc dc prioriIc Ics
probIcncs najcurs, afin qu'iIs soicnI pris cn conpIc dans Ics pIans dc
dcvcIoppcncnI ccononiquc fuIurs.
Comment faire un tat des lieux ?
L'cIaI dcs Iicu ccononiquc conporIc Irois IcLcs najcurcs quc
sonI .
TcLc T . CoIIccIcr cI passcr cn rcvuc Ics rccLcrcLcs cI
Ics anaIyscs dcja cffccIuccs.
TcLc 2 . Crccr Ic profiI ccononiquc d'unc auIoriIcs IocaIcs.
TcLc 3 . Mcncr dcs cvaIuaIions cI dcs anaIyscs .
EnquIc auprcs dcs cnIrcpriscs cI dc I'aIIiIudc dcs rivcrains
(anaIysc dcs qucsIions fondancnIaIcs, y conpris Ics
probIcncs pcrus cI Ics opporIuniIcs),
AnaIysc dc Ia concurrcncc cI dc Ia coIIaboraIion
AnaIysc dcs fuiIcs ccononiqucs, dcs narcLcs cI dcs cLancs
d'approvisionncncnI
AnaIysc gcnrc
AnaIysc-cvaIuaIion dcs noycns dc subsisIancc
AnaIysc IIOM (Iorccs, faibIcsscs, opporIuniIcs cI
ncnaccs).
Ccs infornaIions pcuvcnI Irc coIIccIccs a diffcrcnIs nivcau
cn uIiIisanI pIusicurs ncILodcs. Dans I'idcaI, IouIcs ccs Irois IcLcs
doivcnI Irc rcaIisccs cnIicrcncnI, nais qucIquc fois, iI suffiI scuIcncnI
dc ncncr qucIqucs-uncs dcs anaIyscs Ics pIus inporIanIcs pour Ia
nisc cn rouIc. Lcs variabIcs a cnvisagcr Iors dc Ia nisc cn ocuvrc dc
I'invcnIairc doivcnI rcfIcIcr Ics conposanIcs d'unc ccononic cn narcLc,
IcIIcs quc Ic capiIaI Lunain cI sociaI, Ic capiIaI financicr, Ic capiIaI
pLysiquc cI Ic capiIaI naIurcI. Lc capiIaI csI un conccpI uIiIc, parcc
qu'iI pcuI Irc acquis, ccLangc, invcsIi cI convcrIi cn d'auIrcs forncs.
Cc nodc dc rcfIcion dynaniquc au sujcI du DEL nainIicnI I'acccnI
sur Ics cLangcncnIs poIcnIicIs, cI c'csI Ia quc rcsidc IouIc I'csscncc dc
Ia conccpIion sIraIcgiquc. Dans cLacunc dc ccs caIcgorics sc Irouvc
dcs donnccs dc basc pour Ia conprcLcnsion d'unc ccononic IocaIc cn
narcLc.
O SOMMES-NOUS ?
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
12
T abl eau 3 : D on n es r equ i s es pou r l a c ompr h en s i on du n e
c on omi e l oc al e en mar c h e
Capital humain et social
Capacit dorganisation et de leadership : Partenariats, rseaux (
partir de ltape 1)
Savoir et Information : donnes sur les affaires, les marchs et
lconomie, la concurrence, la qualit de vie, la dmographie, les
mnages et familles
Capacit, comptences et innovation : institutions, expriences,
main-duvre (donnes et statistiques, genre)
Capital financier
Finances : services, accs (crdit)
Capital naturel
Ressources : ressources primaires, processus de ressources,
Systmes vivants : qualit de la vie, esthtique
Services pour lcosystme : appui conomique
Capital physique
Technologie, machines, outils, units de production : valuation
technologique des entreprises, des usines et des socits
Milieu bti et infrastructures : gographie, btiments et infrastruc-
tures (routes, gouts et rseau dadduction deau, services dutilit
publique).
13
ModuIc 2 . Ou aIIons-nous?
Etapc 4 : DIInItIon d'unc vIsIon
Quels sont les lments dune vision?
La vision cn naIicrc d'ccononic conncncc par rcpondrc a Ia
qucsIion . - Ou aIIons-nous ? II s'agiI d'unc pLoIograpLic dc I'avcnir
souLaiIc. EIIc cIarific Ics vaIcurs cI principcs dc basc cruciau au
dcvcnir souLaiIc dc I'auIoriIc IocaIc. La vision s'inspirc dc Ia siIuaIion
du noncnI cI s'oricnIc vcrs I'avcnir pour fairc dc ccIIc-ci Ia siIuaIion
souLaiIcc. Lcs objccIifs cI Ics acIions dcpcndcnI donc dc ccIIc vision, cc
qui pcrncI dc Ia Iicr cIroiIcncnI a Ia prisc dc dccision dans Ia praIiquc.
Pourquoi dfinir une vision ?
Lcs visions consIiIucnI un noycn inporIanI d'cpIoiIcr Ic pouvoir dc
I'cspriI. Lc rvc d'un avcnir idcaI associc a unc rcfIcion sur Ia rcaIiIc du
noncnI crcc dc Ia Icnsion. En IanI qu'Irc Lunains, nous rcagissons
a ccIIc Icnsion par un dcsir inpuIsif dc rcduirc Ic fossc (cnIrc Ia rcaIiIc
du noncnI cI I'avcnir). Un cnoncc dc vision cIaircncnI dcfini fourniI
un poinI dc rcpcrc pcrncIIanI dc rcduirc conIinucIIcncnI cc fossc
cI dc fairc avanccr Ic proccssus dans Ia dirccIion souLaiIcc. En IanI
qu'cprcssion gcncraIc dcs vaIcurs, Ia dcfiniIion d'unc vision offrc a
I'auIoriIc IocaIc I'opporIuniIc dc rcfIccLir anpIcncnI sur I'avcnir. La
dcfiniIion d'unc vision fourniI cgaIcncnI I'opporIuniIc dc diaIoguc,
d'apprcnIissagc, d'cIabIisscncnI dc rcIaIions cI dc scnsibiIisaIion.
Enfin, Ics idccs conIcnucs dans Ic proccssus dc vision souIicnncnI Ia
rcaIisaIion dcs objccIifs dc dcvcIoppcncnI (IraiIc a I'cIapc 5).
Comment dfinir une vision pour le dveloppement conomique
local ?
On pcuI dcfinir unc vision pour Ic DEL par diffcrcnIs noycns cI Ics cinq
IcLcs suivanIcs dccrivcnI unc ncILodc aIIanI dans cc scns .
Tchc 1 : Passcr cn rcvuc I'anaIysc IIOM cI Ics auIrcs Iravau
dcja rcaIiscs.
Tchc 2 : Lors d'un aIcIicr avcc Ics groupcs dc discussion ou a
Iravcrs dcs cnquIcs (unc grandc cLancc d'assurcr Ia
parIicipaIion du pubIic), poscr Ics qucsIions
suivanIcs .
QucI avcnir souLaiIcz-vous pour IauIoriIcs IocaIcs ?
QucIs sonI Ics aspccIs ccononiqucs Ics pIus inporIanIs
dc I'avcnir souLaiIc (par ccnpIc, cnpIois, rcvcnus,
rcducIion dc Ia pauvrcIc, .) ?
O ALLONS-NOUS?
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
14
QucIIc csI Ia diffcrcncc cnIrc voIrc vision dc I'avcnir
cI cc quc vous voycz aujourd'Lui ?
Tchc S : CoIIccIcr cI rasscnbIcr dcs idccs siniIaircs.
Tchc 4 . Assurcr I'accord sur Ics ILcncs cI dcnandcr a un
ncnbrc du groupc (un - orfcvrc dcs noIs ) dc rcdigcr
un ou dcu cnonccs dc vision dcsIincs a I'approbaIion
Iors dcs aIcIicrs/rcnconIrcs uIIcricurs.
Sc scrvir dc cc proccssus connc poinI dc dcparI dc I'anaIysc
dcs qucsIions cI dc Ia dcfiniIion dcs objccIifs.
Mnc si unc vision s'avcrc un noycn cfficacc d'cnIancr un
proccssus (par ccnpIc, pour fairc connaissancc), n'uscz pas Irop dc
I'cncrgic cI du Icnps dcs parIicipanIs ou dc voIrc budgcI au nivcau dc
ccIIc cIapc, car iI csI faciIc dc s'ccarIcr dcs objccIifs a cc nivcau cI dc
nc pas disposcr d'asscz dc rcssourccs ou d'cnILousiasnc dc Ia parI
dcs parIicipanIs pour Ics pLascs dc prisc dc dccision pIus concrcIcs
IraiIccs dans Ics cIapcs 5 a 8. Dans ccrIaincs siIuaIions, iI pcuI s'avcrcr
uIiIc dc rcfIccLir sur Ics objccIifs cI Ics acIions avanI ou pcndanI Ic
proccssus dc vision. CcIIc dcnarcLc pcrncI d'cIabIir soIidcncnI, dcs
Ic dcparI, Ia vision quc I'auIoriIc IocaIc a dc I'avcnir.
Etapc 5 : DIInItIon dcs objcctIIs
Quentend-t-on par objectifs ?
Lcs quaIrc poinIs suivanIs IraiIcnI dcs objccIifs .
Lcs objccIifs rcpondcnI a Ia qucsIion - Qu'csI-cc qui conpIc ?
cI poscnI Ia qucsIion - Qu'csI-cc qui csI inporIanI cn naIicrc
dc dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI ?
Lcs objccIifs consIiIucnI Ia basc dc I'cIaboraIion cI dc Ia
conccpIion dcs opIions sIraIcgiqucs. IIs scrvcnI dc IisIcs dc
conIrIc ou dc criIcrcs dc conccpIion pour abordcr Ia qucsIion
dcs vaIcurs dc I'auIoriIc IocaIc.
Lcs objccIifs ccIaircnI Ics dirccIions dc rcfcrcncc pouvanI Irc
conparccs cI panacLccs (un pcu pIus dc IcIIc opIion pour un
pcu noins dc IcIIc auIrc).
Lcs objccIifs fournisscnI dcs criIcrcs dc dccision pour
I'cvaIuaIion dcs opIions sIraIcgiqucs.
Un objccIif sc crcc par Ia IransfornaIion dcs probIcncs cI dcs
prcoccupaIions cn unc dccIaraIion succincIc qui dccriI unc dirccIion
dc rcfcrcncc (pIus/noins) cI incIuI un non. En voici dcu ccnpIcs .
- AccroIrc Ics opporIuniIcs d'cnpIois ou - Hcduirc Ia pauvrcIc .
L'idcnIificaIion d'un cvcnIaiI conpIcI d'objccIifs pcrncI d'cviIcr Ia prisc
dc dccisions naI cquiIibrccs ou ncdiocrcs.
15
Tableau 4 : Exemples dobjectifs stratgiques pour le dveloppement conomique
local
Promouvoir la rduction de la pauvret
Maximiser le capital naturel
Promouvoir lemploi dcent
Appuyer lexpansion des entreprises locales existantes
Promouvoir la stabilit de lconomie (cruciale pour les petites
et moyennes entreprises)
Promouvoir lattraction des entreprises/des investissements
Comment fixer les objectifs ?
Lc cLoi dcs objccIifs pcuI prcndrc pIus dc Icnps quc prcvu. CcpcndanI,
on doiI passcr pIus dc Icnps sur ccIIc pLasc, pour s'assurcr quc
Ics objccIifs sonI conpIcIs, prccis cI conIrIabIcs. Dcs objccIifs bicn
sIrucIurcs IraccnI non scuIcncnI Ia voic vcrs Ia prisc dc dccision,
nais fournisscnI cgaIcncnI un cadrc dc suivi cI d'cvaIuaIion dc Ia
faon donI Ics acIions bicn cLoisics pcrncIIcnI dc rcaIiscr Ia vision
quc I'auIoriIc IocaIc a dc I'avcnir (dccriI a I'cIapc 9). Lcs si IcLcs
suivanIcs dcfinisscnI Ia faon dc ficr Ics objccIifs .
Tchc 1 . IdcnIificr Ics qucsIions cIcs (prcoccupaIions,
qucsIions, dcfis, opporIuniIcs).
Tchc 2 : EvaIucr Ics probIcncs (disIingucr causcs, cffcIs cI
rcsuIIaIs)
Tchc S : Enonccr dc nouvcau Ics qucsIions sous fornc
d'objccIifs a aIIcindrc
Tchc 4 : Organiscr Ics objccIifs . dissocicr noycns cI fins,
acIions cI objccIifs.
Tchc 5 : Conccvoir dcs indicaIcurs dc pcrfornancc SMAHT
(Spccifiqucs, McsurabIcs, Approprics, HcaIisIcs
dcfinis dans Ic Tcnps).
Tchc S: CIasscr Ics objccIifs par ordrc dc prioriIc.
Pourquoi les objectifs sont-ils importants ?
Lcs objccIifs consIiIucnI Ic cadrc dc Ia sIraIcgic dc DEL. IIs pcrncIIcnI
dc dcfinir Ics prioriIcs du dcvcIoppcncnI ccononiquc cI consIiIucnI
Ia basc dc Ia dcIcrninaIion, a Icrnc, dcs acIions a cnIrcprcndrc. Lcs
objccIifs guidcnI Ia conccpIion dcs cLoi dc sIraIcgics, pcrncIIcnI
d'cvaIucr ccs cLoi cI fondcnI Ic panacLagc dcs opIions ainsi quc
I'cIabIisscncnI d'un vcriIabIc conscnsus, cc qui consIiIuc I'csscncc
nnc dc Ia prisc dc dccision. En cffcI, Ics acIions sonI cnIrcpriscs
pour aIIcindrc dcs objccIifs. Par conscqucnI, iI csI judicicu dc ficr
cIaircncnI vos objccIifs.
O ALLONS-NOUS?
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
16
ModuIc 3 . ConncnI y acccdcr ?
tapc S : IdcntIIIcr ct valucr lcs optIons stratgIqucs

Comment concevoir les options stratgiques ?
Lcs opIions sIraIcgiqucs consIiIucnI Ic noIcur dc Ia pIanificaIion
sIraIcgiquc du DEL. Unc opIion sIraIcgiquc csI unc acIion ou un
groupc d'acIions qui, unc fois niscs cn appIicaIion, pcuvcnI aidcr a Ia
rcaIisaIion dc Ia vision cI dcs objccIifs dc DEL dc I'auIoriIc IocaIc.
TouIcs Ics cIapcs prcccdcnIcs dc cc proccssus onI cIc conucs pour
pcrncIIrc au coniIc dc pIanificaIion du DEL dc prcndrc dc bonncs
opIions sIraIcgiqucs. CcIIc cIapc csI pcuI-Irc Ic poinI Ic pIus concrcI
du proccssus dc pIanificaIion . c'csI a cc sIadc quc ILcoricicns cI
praIicicns sc rcnconIrcnI, quc Ics acIions spccifiqucs sonI cnvisagccs
cI quc ccIIcs Ics pIus proncIIcuscs sonI cLoisics. Lc IabIcau 5
ci-dcssous prcscnIc unc IisIc dc 3T ncsurcs couranIcs dc DEL pouvanI
Irc priscs a IiIrc ccIusif, inIroduiIcs progrcssivcncnI dans Ic Icnps
ou conbinccs dans Ic cadrc d'unc opIion sIraIcgiquc.

Comment identifier les options stratgiques ?
Tchc 1: Dcfinir dcs acIions pour Ia poursuiIc dcs objccIifs
prioriIaircs (voir I'cIapc 5).
Tchc 2: Pcaufincr cI organiscr Ics acIions.
Tchc S: Iusionncr Ics cIcncnIs cn opIions sIraIcgiqucs, Ics
cvaIucr par rapporI au objccIifs dc DEL cI Ics
ancIiorcr. Lcs sIraIcgics proncuvcnI-cIIcs Ics objccIifs
dc I'auIoriIc IocaIc ?
NcccssiIcnI-cIIcs un panacLagc cI unc rccLcrcLc dc
conscnsus ?
Tchc 4: Ncgocicr cI conccvoir dc nouvcau Ics sIraIcgics ;
convcnir d'unc sIraIcgic.
17
COMMENT Y ACCEDER ?
Gouvernement Local
Action 1. Politique et Rglementation Dans une certaine mesure, les autorits locales devraient
tre impliques dans la planification du dveloppement
conomique local. Les mcanismes de politique et de
rglementation peuvent influencer lactivit commerciale
locale travers les infrastructures, la fiscalit et la lgislation
foncire, la rglementation en matire de constructions et
dautres activits. La cration denvironnements propices aux
affaires et aux entrepreneurs est tributaire de politiques et de
lgislations claires et stables.
Action 2. Groupe dacteurs pour la mise
en uvre
Une fois le plan approuv, il est ncessaire davoir un
mcanisme organisationnel pour son excution. Il faut
soit charger une structure existante, ayant en son sein une
personne bien identifie, de mener le processus, soit former
une organisation de mise en
Projets de dmonstration Quasiment chaque identifie ncessitera de informations
supplmentaires (analyse de faisabilit). Le processus DEL
aurait pu galement identifier un manque dinformations clefs,
l o du temps et de largent seront invitablement consacrs
des recherchessupplmentaires (ex : marchs et opportunits,
chane dapprovisionnement, opportunits de faire de la
valeur ajoute, substitutions dimportations, oprations de
sauvetage, reconversion, exprimentation de concept / analyse
de faisabilit)..
Tableau 5 : Ides dactions pour le Dveloppement conomique local
NB : Ccs uctlons sont ttultccs cn dctul/ duns /c uo/umc
4
: Lc Guldc d'Actlon
Action 3.
Recherche et Analyse Constater de visu ce quil est possible de raliser permet de
faire le lien entre les concepts et les ides dune part et la
ralit de lautre. Faire visiter des dirigeants de la stratgie de
DEL dautres communauts ou autorits locales o des actions
de DEL ont t menes pour quils voient eux-mmes comment
celles-ci travaillent, constitue un puissant catalyseur pour
linitiation dactivits..
Action 4.
Voyages d'Etudes Constater de visu ce quil est possible de raliser permet de
faire le lien entre les concepts et les ides dune part et la
ralit de lautre. Faire visiter des dirigeants de la stratgie de
DEL dautres communauts ou autorits locales o des actions
de DEL ont t menes pour quils voient eux-mmes comment
celles-ci travaillent, constitue un puissant catalyseur pour
linitiation dactivits..
Action 5.
Actions Initiales
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
18
Action 6. Approvisionnement local et
campagnes Consommer
local
Lapprovisionnement local constitue simplement un
engagement de la part des autorits locales dacheter et
de louer des produits locaux. Les campagnes Consommer
Local sont similaires, part le fait quelles ciblent des
consommateurs et des entreprises, en les encourageant
acheter des produits locaux (ex : les agriculteurs locaux
vendent leurs produits aux restaurants locaux..
Action 7. Ramnagement simple des
zones dactivits conomiques
locales
Quelquefois, de simples actions telles que le nettoyage d'un
espace, le reboisement, lajout despaces verts ou de quelques
banderoles, peuvent susciter un sentiment de fiert, appuyer
les entreprises locales, favoriser la cration lamnagement
des espaces intercalaires et le recyclage des ressources.
Publications sur le DEL Les publications sur le DEL peuvent tre produites rapidement
et facilement ; le personnel y consacre peu de temps, avec
le recours linformation collecte au cours du processus
de DEL. Des publications simples constituent un moyen utile
dimpliquer les entreprises existantes dans le processus de DEL.
Parmi ces exemples, il y a La Brochure des Collectivits Locales,
La Lettre sur le Profil, La Localit ou Le Profil Economique, et Le
Rpertoire des Entreprises.
Action 8.
Action 9. Gestion du savoir Dune bonne gestion du savoir dpend une immense
quantit dinformations allant des meilleures pratiques
aux enseignements tirs, en passant par ladquation
des entreprises. La collecte, laccs et lorganisation des
informations et des donnes de manire les rendre utilisables
sont dune grande importance. La cration de portails
dinformations (en ligne) constitue un moyen de grer et de
mettre profit les connaissances.
Action 9
Marketing et Promotions Le marketing est un processus et un produit utilisant les infor-
mations pour identifier la clientle, positionner une collectivit
locale, la promouvoir et/ou vendre ses produits. La promotion
est une composante du marketing. Les stratgies marketing as-
socient dautres actions (publications, mise niveau et gestion
du savoir) de faon stratgique pour des objectifs spcifiques
de march..
Action 10.
Marketing et gestion du savoir
Ppinires dentreprises Une ppinire dentreprises est une infrastructure ou un
ensemble dinfrastructures o des bureaux sont amnags
et lous des entreprises nouvellement cres des taux
infrieurs ceux du march, pour les aider minimiser leurs
cots gnraux..
Action 11.
Appui aux entrepreneurs et aux petites entreprises
Actions Avances
19
COMMENT Y ACCEDER ?
Action 12. Centre de formation
professionnelle
Un centre de formation professionnelle est une infrastructure
qui travaille en partenariat avec les entreprises et lautorit
locale en vue doffrir un accs lenseignement et la
formation dans divers domaines, de raliser des programmes
pour aider la cration dopportunits demplois et de mettre
la disposition de lautorit locale un rseau de bourses de
lemploi.
Action 13. Dveloppement de micro- et
petites entreprises
La planification du dveloppement de micro et petites entrepri-
ses au niveau de l autorit locale vise crer des relations et
un systme de rseaux de dveloppement entre les diffrents
acteurs et les secteurs conomiques locaux. Elle inclut notam-
ment lappui aux entreprises, la formation et le micro-crdit
Centres de promotion des
petites entreprises
Les centres de promotion des petites entreprises (CPPE)
sont des lieux conus pour offrir un large ventail dappuis
aux futurs entrepreneurs et ceux en activit, afin de les
aider renforcer leurs capacits pour une gestion efficace et
rentable des petites entreprises. A linstar des micro et petites
entreprises, ces centres cherchent crer des liens et des
rseaux et incluent souvent des liens vers les structures d'appui
aux entreprises, la formation et le financement.
Action 14.
Investissement dans les
infrastructures physiques
Les investissements dans les projets dinfrastructures physiques
ou matrielles visent amliorer lenvironnement du
patrimoine bti. Ces projets sont souvent raliss dans le
but daccrotre lefficacit conomique (transports) et/ou la
qualit de la vie (eau, rseau dgouts, lectricit), ce qui
rend lautorit locale plus vivable et plus attrayante pour le
maintien et lextension des entreprises, ainsi que linstallation
de nouvelles entreprises. Ladministration ou les partenariats
peuvent mettre en uvre ce programme de rhabilitation des
infrastructures physiques.
Action 15.
Grappes dentreprises Les grappes dentreprises dsignent des socits ou des
entrepreneurs (y compris les agriculteurs) engags dans des
activits conomiques similaires situes dans la mme zone
et travaillant ensemble pour dvelopper les opportunits dans
le domaine des affaires afin de crer de la valeur ajoute.
Dautres concepts similaires sont les ples de croissance et les
corridors urbains dinvestissemen.
Action 16.
Revitalisation physique, infrastructure et amnagement du territoire
Parcs industriels, scientifiques,
commerciaux et conomiques
Lide derrire ces parcs est de rserver un espace
important (un parc) o des activits spcifiques ont lieu.
Le dveloppement des parcs co-industriels (ou grappes
conomiques) constituent fondamentalement le mme
concept que le prcdent, sauf que ces derniers essaient
volontairement dattirer des entreprises qui peuvent cooprer
dans le but damliorer leurs performances environnementales
et conomiques travers une utilisation plus efficiente des
matires premires, rduisant du coup la production de
dchets tout en prservant les ressources nergtiques et
hydrauliques et en diminuant les charges lies au transport.
Action 17.
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
20
Dveloppement organisationnel du DEL
Action 18. Mise niveau du
centre-ville et des zones
dactivits conomique
Similaire laction 17, mais ncessite une concentration plus
intense des ressources. Les partenariats sont au cur de la
revalorisation du centre-ville et peuvent inclure des actions
de mise niveau (rnovation des btiments, banderoles
et drapeaux, espaces verts, nettoyage quotidien des rues).
Elle cible galement les investissements, le marketing, les
vnements, etc.
Action 19. Liaison des autorisations
d'amnagement
On parle damnagement densemble lorsque le concept
de lamnagement de lespace (rapprocher les populations
des emplois pour rduire la dure et les cots du transport)
est largi au lien tabli entre la croissance profitable et le
dveloppement orient vers la redistribution ; en autorisant
les socits immobilires construire dans des zones
rentables, l autorit locale exige delles des investissements
supplmentaires dans les quartiers pauvres
Cration dorganisations de
DEL
Les organisations de dveloppement conomique local se
consacrent la mise en uvre et la planification continue des
actions du DEL. Parmi celles-ci, on note les Associations de
promotion des entreprises, les Socits de dveloppement des
autorits locales, le Ministre du DEL et de lAdministration
Municipale, la Chambre de Commerce et plusieurs autres
organisationss.
Action 20.
Coopratives Une cooprative est une entreprise soumise un contrle
dmocratique et appartenant ses membres et visant
satisfaire des besoins dordre financier, conomique, social ou
culturel..
Action 21
Partenariats Les partenariats entre les secteurs public ou priv et l autorit
locale reprsentent une approche efficace et efficiente la
mise en uvre des stratgies de DEL dans les autorits locales;
ils sont essentiels dans plusieurs actions de DEL.
Action 22.
Mcanismes de coopration
institutionnelle
Pour les autorits locales, la coopration dans un monde
concurrentiel est la clef du succs. Il existe des mcanismes
aussi bien formels quinformels visant promouvoir une plus
grande coopration.
Action 23.
(Voir aussi Coopratives
financires Action 21)
Organismes de crdit et coopratives
financires locales
Finances
Micro-crdit Le micro-crdit se dfinit comme loctroi de petits prts
aux entrepreneurs ne disposant pas de moyens financiers
suffisants pour accder aux crdits bancaire.
Action 24.
21
Actions de grande envergure
Action 25. Systme de monnaie locale
ou de monnaie rgionale
Les Systmes montaires locaux ou de monnaie rgionale
dsignent une sorte de systme parallle de devises partir
duquel une localit organise et administre un systme
dchange local de produits et de services, en utilisant une
devise qui ninduit pas dintrts, et dont la circulation est
limite une zone gographique donne ou un groupe
social. Cette devise fonctionne en mme temps que la devise
nationale conventionnelle du pays
Action 26. Investissements trangers
directs
Ce concept dsigne les efforts consentis pour attirer les
investissements directs trangers provenant de lextrieur de
lautorit locale. Une fois quune stratgie DEL est mise en
place, lobjectif est dattirer des investissements qui refltent
les valeurs de lautorit locale
Investissement intrieur Les investissements financiers locaux sont un moyen de
garder les finances locales au sein de lconomie locale.
Souvent, largent est gard dans les banques qui investissent
lextrieur de la localit, ou bien les investisseurs recherchent
des opportunits en dehors de la zone. Les mutuelles de crdit
locales, les crdits communautaires / les cartes de dbit et
autres stratgies dinvestissement peuvent tre dveloppes de
sorte que largent gagn dans la localit puisse y tre rinvesti.
Action 27.
Dveloppement touristique
durable
Lconomie informelle est compose dactivits conomiques
non enregistres et non soumises des rgles formelles de
contrat, de licence, de travail et de fiscalit. Les conomies
informelles souvent contribuent directement la rduction
de la pauvret, en offrant des moyens dexistence
de larges couches de la population. A travers lappui
lconomie informelle, on peut rsoudre dautres questions
de dveloppement social telles que lquit de genre, la
prservation des valeurs culturelles, le travail des enfants ainsi
que la sant publique et la scurit
Action 28.
Grappes dentreprises Le tourisme durable est souvent pratiqu parce quil dpend
en grande partie des capitaux financiers ou des grandes infras-
tructures ; par consquent, il constitue un secteur de base pou-
vant produire des rsultats assez rapides, ce qui est important
surtout pour les zones pauvres. Il est aussi peru comme une
option qui gnre coup sr des bnfices, pour subvenir aux
besoins conomiques dune communaut et pour protger
lenvironnement culturel et naturel. Cependant, il nest pas
toujours ais dobtenir lquilibre dans ce domaine.
Action 29.
Relations ville/campagne Ltablissement de relations de meilleure qualit entre la
campagne et la ville est une composante essentielle des
efforts visant assurer la durabilit des zones rurales et des
zones urbaines. La cration dun lien entre les ressources peut
faciliter, travers des rseaux plus coopratifs, laccs direct
que souhaitent les ruraux des consommateurs de leurs
produits et mettre la disposition des citadins les produits bon
march et de meilleure qualit dont ils ont besoin
Action 30.
Investissements
Investissement dans le capital
naturel
Les systmes vivants nous fournissent des ressources (arbres,
eau, sol, air, ptrole) et des services (esthtique, lutte contre
les inondations, purification de leau et de lair, lutte contre
les animaux et insectes nuisibles, ainsi que les maladies,
conservation et gestion du cycle de leau douce). Investir dans
les ressources (reboisement, protection/cration de rcifs) et
les services (cration dcosystmes urbains pour lesthtique,
lutte contre les animaux et insectes nuisibles ainsi que les
maladies, conservation des marcages pour le traitement des
dchets, rtention des eaux pluviales, conservation des lignes
de partage des eaux pour le contrle des inondations, eau
potable)
Action 31.
COMMENT Y ACCEDER ?
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
22
Etapc 7 : PlanIIIcatIon dcs actIons ct documcntatIon
dcs stratgIcs
Quentend-on par planification des actions ?
Unc fois qu'un cnscnbIc d'acIions, connu sous Ic vocabIc d'- opIion
sIraIcgiquc , csI conu cI approuvc par Ic coniIc dc pIanificaIion
du DEL, iI doiI Irc opcraIionnaIisc. ObIcnir I'accord sur unc Iargc
sIraIcgic csI unc cLosc, Ia dcIaiIIcr, pcrcnniscr I'cngagcncnI dcs
acIcurs cI nobiIiscr Ics rcssourccs ncccssaircs cn csI unc auIrc.
La pIanificaIion dcs acIions csI sinpIcncnI unc nanicrc d'cIabIir
cIaircncnI Ics dcnarcLcs a cnIrcprcndrc, Ic noncnI prcvu pour cc
fairc, cI Ics pcrsonncs dcvanI cffccIucr cc IravaiI. Lcs pIans d'acIion
doivcnI Irc "faisabIcs" cn IcnanI conpIc dcs conIrainIcs dc Icnps,
du budgcI, dc Ia capaciIc adninisIraIivc cI dcs rcssourccs poIiIiqucs.
Unc bonnc pIanificaIion dcs acIions offrc unc cLancc dc vcrificr cI dc
rcvcrificr I'opIion sIraIcgiquc pour s'assurcr quc Ia sIraIcgic csI praIiquc
cI appIicabIc. La dcIcrninaIion dcs IcLcs pcrncI unc budgcIisaIion
cIairc cI unc cvaIuaIion rcaIisIc du IravaiI cn pcrspccIivc.

Comment laborer des plans dactions ?
Un pIan d'acIion conIicnI unc dcscripIion dcs IcLcs cI dcs acIiviIcs
spccifiqucs ncccssaircs a Ia nisc cn ouvrc dc I'opIion sIraIcgiquc. Lcs
principaIcs IcLcs rcquiscs duranI I'cIaboraIion du pIan d'acIion sonI
Ics suivanIcs .
Tchc 1. Avoir unc bonnc conprcLcnsion dcs IcLcs cI dcs
acIions a cnIrcprcndrc dans I'opIion sIraIcgiquc
(cIapc 6).
Tchc 2. DcIcrnincr Ics pcrsonncs a inpIiqucr cI Icurs rIcs cI
rcsponsabiIiIcs.
Tchc S. DcIcrnincr Ics dcIais, Ics rcssourccs cI Ics condiIions
dc financcncnI prcaIabIcs.
Tchc 4. IdcnIificr Ics risqucs, Ics Iacuncs cI Ics faibIcsscs du
pIan d'acIion cI Ics voi cI noycns pour Ics paIIicr
( par ccnpIc, Ics acIions ou Ics IcLcs pour IcsqucIIcs
aucun Icadcr, aucun financcncnI ni aucunc auIrc rcs-
sourcc cIc n'onI cIc idcnIifics, ainsi quc Ics IiniIcs dc
capaciIcs ).
Tchc 5. HciIcrcr I'cngagcncnI dc cLaquc parIcnairc.
Tchc S. S'accordcr sur un nccanisnc dc coordinaIion.
Tchc 7. S'accordcr sur un nccanisnc dc suivi (cIapc 9).
Documentation de la stratgie : Prparation du plan stratgique
Lc nciIIcur docuncnI dc pIanificaIion sIraIcgiquc du DEL csI ccIui qui
csI brcf cI faciIc a uIiIiscr. Lc docuncnI dc pIanificaIion sIraIcgiquc du
DEL csI parIicuIicr dans son conIcnu, nais conIicnI probabIcncnI Ia
nnc infornaIion rccapiIuIaIivc, c'csI a dirc dc I'infornaIion dcrivcc
dcs Di cIapcs qui ncncnI vcrs I'cccIIcncc dans Ia pIanificaIion. Un
docuncnI sIraIcgiquc dc DEL Iypc conIicnI Ics cLapiIrcs suivanIs .
23
Etapc S : MIsc cn ocuvrc du plan
Assurer la continuit
A ccIIc cIapc du proccssus, un docuncnI ccriI sur Ia SIraIcgic
dc dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI doiI avoir cIc dcja rcdigc. Cc
docuncnI doiI fairc I'cbaucLc dc I'uIiIisaIion dcs rcssourccs cI cIabIir
un progrannc d'acIion cIair. Mais AIIcnIion ! C'csI a cc sIadc quc Ics
sIraIcgics dc DEL sc dcIourncnI souvcnI dc Icur objccIif. L'cIaboraIion
du pIan nc consIiIuc pas Ia fin du proccssus ; cc dcrnicr ncccssiIc unc
bonnc gcsIion dc sa nisc cn ouvrc.
Institutionnalisation et dveloppement organisationnel
II fauI du Icnps pour quc Ics nouvcIIcs nanicrcs dc pcnscr Ic DEL
soicnI conpriscs, acccpIccs cI appIiquccs couranncnI. Lcs rccLcrcLcs
indiqucnI quc I'appIicaIion d'unc sIraIcgic dc DEL ncccssiIc du Icnps
avanI dc produirc un pIcin inpacI, parIicuIicrcncnI si dcs adapIaIions
cI dcs ajusIcncnIs insIiIuIionncIs sonI ncccssaircs. La crcaIion
d'organisaIions cI I'adapIaIion d'auIrcs dcja cn pIacc consIiIucnI dcu
nanicrcs possibIcs d'insIiIuIionnaIiscr cI dc pcrcnniscr Ics cfforIs
cn naIicrc dc DEL. Par ccnpIc, Ic dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI
pourraiI Irc insIiIuIionnaIisc cn donnanI a un ncnbrc d'unc cnIiIc
Chapitre 1 : Introduction
InfornaIions gcncraIcs cI organisaIion du
docuncnI
Chapitre 2 : O sommes-nous?
II prcscnIc unc vuc d'cnscnbIc sur Ics
acIcurs cI Ia siIuaIion. II s'agiI, d'unc
parI, dc I'anaIysc dcs forccs, dcs faibIcs-
scs cI dcs opporIuniIcs dc I'ccononic Io-
caIc, ainsi quc dcs ncnaccs qui pcscnI
sur cIIc cI, d'auIrc parI, Ia disponibiIiIc
dcs parIcnaircs cI dcs rcssourccs pour Ic
dcvcIoppcncnI ccononiquc.
Chapitre 3 : O allons-nous ?
CcIIc parIic conIicnI Ia vision finaIc cI Ics
objccIifs uIIincs fianI Ics acs sIraIc-
giqucs du pIan d'acIion, qui y csI cgaIc-
ncnI incIus.
Chapitre 4 : Comment y accder ?
C'csI Ia quc rcsidcnI Ia sIraIcgic cI Ic
pIan d'acIion. CcIIc parIic rcprcscnIc Ics
progranncs cI projcIs prioriIaircs a cc-
cuIcr. C'csI a cc nivcau quc Ia coordina-
Iion dcs sourccs dc financcncnI cI dcs
parIcnariaIs/organisaIions pour Ic DEL
sonI nis cn ccrguc.
Chapitre 5 : Comment savoir que
nous sommes arrivs ?
Enfin, Ic docuncnI dc pIanificaIion sIraIc-
giquc du DEL dcvraiI dccrirc Ic proccssus
d'cvaIuaIion cI dc nisc a jour pcriodiquc.
COMMENT Y ACCEDER ?
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
24
dcs rcsponsabiIiIcs pour cc dcvcIoppcncnI, ou cn crcanI un
nouvcau posIc dans un scrvicc cisIanI. Unc auIrc nanicrc dc
pronouvoir I'insIiIuIionnaIisaIion csI dc ncIIrc cn pIacc unc Agcncc
dc dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI (ADEL), conposcc d'insIiIuIions
pubIiqucs cI privccs, dc rcprcscnIanIs dcs niIicu poIiIiqucs cI
ccononiqucs, ainsi quc dc Ia socicIc civiIc (voir Iicn 6 vcrs Ics docuncnIs
dc fornaIion). Lcs ADEL onI dcnonIrc Icur cfficaciIc, parIicuIicrcncnI
dans Ics cnvironncncnIs insIiIuIionncIIcncnI pauvrcs. Dans Ics
cnvironncncnIs insIiIuIionncIIcncnI ricLcs, unc sorIc dc forun
- officiaIisc dc DEL pourraiI Irc pIus appropric car assuranI
Ia conIinuiIc dans Ics conccrIaIions, Ic diaIoguc, Ia pIanificaIion
sIraIcgiquc, ainsi quc Ic suivi-cvaIuaIion.
Comment assurer linstitutionnalisation ?
Lcs IcLcs suivanIcs sonI uIiIcs pour proccdcr a I'insIiIuIionnaIisa-
Iion.
Tchc 1 : Hcnforccr Ics sIrucIurcs insIiIuIionncIIcs cisIanIcs
pour ancIiorcr Icur cfficaciIc dans Ia pIanificaIion, Ia
gcsIion cI Ia coordinaIion cnIrc diffcrcnIs sccIcurs ;
scuIcncnI cn cas dc bcsoin, crccr dc nouvcIIcs
insIiIuIions pour rcpondrc a dcs cigcnccs spccifiqucs
a Ia fois IccLniqucs cI dc gcsIion non saIisfaiIcs par Ics
insIiIuIions cisIanIcs.
Tchc 2 : CLangcr ou rcajusIcr Ics nandaIs dcs insIiIuIions
cisIanIcs pour inIcgrcr dc nouvcIIcs foncIions cI dc
nouvcau rIcs
Tchc S : IdcnIificr cI cLargcr Ics insIiIuIions soIidcncnI cIabIics
dc prcndrc Ics connandcs cI dc fournir un sicgc pour
Ics acIiviIcs ou cIapcs du DEL.
Tchc 4 : EIabIir un Iicn avcc Ics insIruncnIs dc poIiIiquc IcIs
quc I'cIabIisscncnI du budgcI annucI, I'aIIribuIion dc
rcssourccs Lunaincs, Ics progranncs dc Iravau
sccIoricIs, cIc.
Tchc 5 : DcvcIoppcr Ics conpcIcnccs ncccssaircs pour souIcnir
cI appIiqucr couranncnI Ic proccssus dc DEL (coIIccIc
dc I'infornaIion, ncgociaIion, aninaIion, conccpIion
sIraIcgiquc, cIaboraIion dc pIan d'acIion, suivi cI
cvaIuaIion).
Tchc S : Modificr Ics cadrcs juridiqucs cI adninisIraIifs pour
crccr un cadrc propicc au proccdurcs pour Ic
foncIionncncnI cfficacc cI sans LcurI dcs insIiIuIions.
Tchc 7 : Iournir Ics fonds d'appui au dcpcnscs cI cquipncnIs
dcsIincs au rcnforccncnI dcs capaciIcs cI a Ia
pcrcnnisaIion du cadrc d'acIiviIc, principaIcncnI par
dcs disposiIions ou doIaIions budgcIaircs pubIiqucs.
Tchc S : MainIcnir I'appui a I'acquisiIion du savoir cI au
proccssus d'apprcnIissagc, par ccnpIc, a Iravcrs Ia
docuncnIaIion cI I'cvaIuaIion dcs Icons Iirccs dcs
cpcricnccs cI cIabIir Ia coIIaboraIion avcc Ics
insIiIuIions dc rccLcrcLc cI dc consciI au nivcau IocaI.
25
ModuIc 4 . Sonncs-nous arrivcs ?
tapc 9 : Assurcr lc suIvI ct l'valucr
Comprendre le suivi et lvaluation
Lc suivi cI I'cvaIuaIion (S cI E) doivcnI Irc cnvisagcs duranI cLaquc
cIapc du proccssus cI non connc - addiIif spccifiquc apporIc
scuIcncnI a Ia fin du proccssus. Pour cLaquc cIapc du proccssus dc
DEL, Ics objccIifs cI Ics rcsuIIaIs offrcnI dcs opporIuniIcs au S cI E.
Ccs opporIuniIcs pcuvcnI cgaIcncnI Irc rcaIisccs cn IanI qu'acIions
parIicipaIivcs avcc I'appui d'unc cpcrIisc. Lc S cI E n'csI pas cffccIuc
pour dcccIcr dcs nanqucncnIs cI pour criIiqucr ; ccIa pourraiI produirc
dcs cffcIs ncfasIcs sur Ic projcI. C'csI pIuII un vccIcur d'obIigaIion dc
rcndrc conpIc, nais cgaIcncnI un ouIiI dc gcsIion pour ancIiorcr Ic
proccssus, Ics progranncs cI Ics projcIs. Lc S & E doiI Irc appIiquc
pour pronouvoir Ic rcnforccncnI dcs connaissanccs cI dcs capaciIcs
a Iravcrs IouIcs Ics cIapcs du DEL, rcnforccr Ics capaciIcs dcs acIcurs
a nicu fairc Icur IravaiI cI aidcr a favoriscr Ia crcaIion dc parIcnariaIs
d'cccuIion au fur cI a ncsurc quc Ics parIcnaircs IravaiIIcnI cnscnbIc
au cours du proccssus. AppIiquc dc faon rcguIicrc, Ic S cI E csI un
ouIiI dc gcsIion proacIif qui fourniI dcs infornaIions opporIuncs, fiabIcs
cI vaIidcs pour ajusIcr cI nodificr Ic DEL (voir I'cIapc T0). Lc proccssus
dc S cI E doiI Irc ac sur Ia coIIaboraIion avcc I'cnscnbIc dcs acIcurs
inpIiqucs cn vuc dc favoriscr I'apprcnIissagc cI dc nciIIcurs rcsuIIaIs.

Pourquoi assurer le suivi et lvaluation ?
En suivanI Ics pcrfornanccs, Ic suivi pcrncI dc s'assurcr quc Ics
rcssourccs IiniIccs prcvucs du dcvcIoppcncnI ccononiquc fasscnI
I'objcI dc Ia - nciIIcurc uIiIisaIion cI quc Ics inpacIs ncgaIifs ou non
souLaiIcs soicnI idcnIifics cI nininiscs. En ouIrc, un suivi-cvaIuaIion
cfficacc pcrncI dc Iircr Ia sonncIIc d'aIarnc quand Ics circonsIanccs
inIcrncs cI cIcrncs dc I'cnvironncncnI ccononiquc cLangcnI, quand
on a pas su profiIcr d'opporIuniIcs csscnIicIIcs ou quand I'cccuIion
SOMMES-NOUS ARRIVES ?
SuIvI
Assurer le suivi signifie observer ou vrifier
la performance. Le suivi est un processus continu
de collecte dinformations utilisant des mesures
de performance (indicateurs) pour jauger un autre
processus ou projet. Le suivi implique lacceptation de
la stratgie de mesure du progrs et des performances,
et identifie les russites ou les checs le plus tt
possible
Quest-ce que le suivi - valuation ?
EvaluatIon
Lvaluation utilise les informations tires du suivi pour
analyser le processus, les programmes et les projets en
vue de dterminer lexistence ou non dopportunits
de changement de la stratgie, de programmes et de
projets A linstar du suivi, lvaluation doit promouvoir
lapprentissage. Dans ltape de mise en uvre dune
stratgie de DEL, on utilise lvaluation pour savoir si
les actions permettent datteindre on non les objectifs
stratgiques de faon efficace et efficiente.
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
26
d'un projcI pcrd son cfficaciIc. L'ajusIcncnI dcs pIans d'acIion, Ia
nodificaIion dcs prioriIcs ou Ia rcdcfiniIion dcs objccIifs sIraIcgiqucs
pcrncIIcnI dc pcrcnniscr I'uIiIiIc du pIan dc dcvcIoppcncnI
ccononiquc. Lc suivi-cvaIuaIion conIinu dcvraiI abouIir a I'cvoIuIion cI
Ia rcacIuaIisaIion progrcssivc du pIan sIraIcgiquc, rapprocLanI dc pIus
cn pIus I'auIoriIc IocaIc dc son avcnir IcI quc dcfini dans Ia vision.
Comment assurer le suivi-valuation de l'excution des projets

Tchc 1 : Prcparcr Ic pIan cI Ic cadrc du suivi ou dc I'cvaIuaIion
. s'appuycr sur Ic objccIifs du projcI cI Ics ncsurcs dc
pcrfornancc (cIapc 5)
DcIcrnincr Ics cIcncnIs dcvanI fairc I'objcI d'un suivi,
Ics infornaIions rcquiscs cI Ia faon dc Ics coIIccIcr.
Tchc 2 : DcIcrnincr Ics pcrsonncs qui pcuvcnI Irc inpIiquccs
dans Ic suivi-cvaIuaIion.
Tchc S : DcIcrnincr Ic quand, Ic ou cI Ic conncnI du suivi-
cvaIuaIion.
Tchc 4 : DcIcrnincr Ic proIocoIc dc docuncnIaIion cI
d'cIaboraIion dc rapporIs.
tape 10 : Ajuster et modifier
Lc proccssus dc suivi-cvaIuaIion csI conu pour suivrc
Ics pcrfornanccs cI pour voir a qucI noncnI cI a qucI nivcau dcs
ajusIcncnIs doivcnI Irc apporIcs a I'cccuIion du pIan a I'cIapc dc
projcI cI a qucI nivcau dcs nodificaIions pIus cruciaIcs doivcnI Irc
apporIccs a Ia vision ou au objccIifs du pIan.
Lcs ajusIcncnIs cI Ics nodificaIions doivcnI Irc cffccIucs IouI au
Iong du proccssus dc pIanificaIion sIraIcgiquc, a cLaquc fois quc dc
nouvcIIcs infornaIions sonI obIcnucs ou quc dc nouvcIIcs prioriIcs
d'oricnIaIion ou d'acIion sonI idcnIificcs. En ouIrc, naIurcIIcncnI, Ia
sIraIcgic doiI Irc conpIcIcncnI rcvisiIcc dc faon rcguIicrc (Ious Ics 5
a T0 ans). A cc sIadc, iI s'agira dc rcIourncr a I'cIapc unc.
27
SOMMES-NOUS ARRIVES ?
UN-HABITAT www.unhabitat.org
EcoPlan International, Inc. www.ecoplanintl.com
World Bank
www.worldbank.org
International Labour Organisation (ILO)
www.ilo.org
Canadian Urban Institute:
www.canurb.com
CIDA (Canadian International Development
Agency)
www.acdi-cida.gc.ca/index.htm
CFED (Corporation for Enterprise Development)
www.cfed.org
CUED (Council for Urban Economic Development)
www.cued.org/
Department of Local Government, South Africa
www.local.gov.za/DCD/dcdindex.html
DFID (Department for International Development)
http://www.dfid.gov.uk/
EDAC (The Economic Developers Association of
Canada)
http://www.dfid.gov.uk/
EPA (Environmental Protection Agency), economics
topic page http://www.epa.gov/ebtpages/
economics.html
ESRC: Cities Programme
http://cwis.livjm.ac.uk/cities/fs_overview.htm
EURADA (European Association of Development
Agencies)
http://www.eurada.org/
HUD (Housing and Urban Development), Office of
Economic Development, Community Planning and
Development
www.hud.gov/offices/cpd/
IADB (Inter American Development Bank),
sustainable development department
www.iadb.org/sds/index.htm
ICLEI (International Council for Local
Environmental Initiatives)
www.iclei.org
IEDC (International Economic Development
Council)
www.iedconline.org/
INED (International Network for Economic
Developers)
www.ined.org
IULA (International Union of Local Authorities;
Local Government Associations & Association
Capacity Building)
www.iula-acb.org/iula-acb/
NCCED (National Congress for Community
Economic Development)
http://www.iula-acb.org/iula-acb/
OECD (Organisation for Economic Cooperation and
Development, Local Economic and Employment
Development)
http://www.oecd.org/home/
KPEL (Partnership on Local Economic
Development)
http://www.parul-led.or.id/introduction
UNIDO (United Nations Industrial Development
Organisation)
www.unido.org/
USAID (United States Agency for International
Development)
www.usaid.gov
Web Links Sites Web
PROMOUVOIR LE DVELOPPEMENT ECONOMIQUE LOCAL PAR LA PLANIFICATION STRATGIQUE GUIDE DE CONSULTATION RAPIDE
28
Sans dcs insIiIuIions IocaIcs forIcs cI un pcrsonncI noIivc, Ia rcfornc dc Ia
dcccnIraIisaIion cI dcs cIabIisscncnIs Lunains nc donncra pas Ics rcsuIIaIs
csconpIcs cn naIicrc dc dcvcIoppcncnI. PourIanI bcaucoup d'auIoriIcs
IocaIcs cI d'organisaIions dc Ia socicIc civiIc nanqucnI dc rcssourccs Lunaincs
ncccssaircs pour saIisfairc Ics bcsoins Ics pIus prcssanIs. Par conscqucnI, Ia
IornaIion cI Ic HcnforccncnI dcs capaciIcs consIiIucnI un invcsIisscncnI
raIionncI pour asscoir dcnain Ia durabiIiIc dc vos ciIcs. Lc Scrvicc dc Ia
IornaIion cI du HcnforccncnI dcs CapaciIcs (SIHC) dc I'ONU-HADITAT
appuic Ics insIiIuIions naIionaIcs dc fornaIion afin qu'cIIcs rcnforccnI
Icurs proprcs capaciIcs a ncIIrc cn ocuvrc dcs progranncs novaIcurs, cn
ncIIanI I'acccnI sur Ia gouvcrnancc IocaIc cI Ic dcvcIoppcncnI durabIc dcs
cIabIisscncnIs Lunains. Lcs acIiviIcs Iypiqucs qu'iI convicnI dc ncncr sonI,
cnIrc auIrcs, I'cvaIuaIion dcs bcsoins dc fornaIion, I'cIaboraIion dc nanucIs,
Ia fornaIion dcs fornaIcurs, cI I'cvaIuaIion d'inpacI. Lcs produiIs du SIHC
onI cIc bicn adapIcs cI IraduiIs dans pIus dc 20 Iangucs.
Lc prcscnI Ouidc dc consuIIaIion rapidc consIiIuc unc vuc panoraniquc dc
Ia Scric Pronouvoir Ic DcvcIoppcncnI Econoniquc LocaI par Ia PIanificaIion
SIraIcgiquc. CcIIc Scric conprcnd Ic VoIunc T ou Ouidc dc consuIIaIion
rapidc, Ic VoIunc 2 ou ManucI, Ic VoIunc 3 ou DoIc a OuIiIs cI Ic VoIunc 4
ou Ouidc d'AcIion. Lc Ouidc dc consuIIaIion rapidc conIicnI dcs infornaIions
cI dcs docuncnIs rcsuncs dcsIincs au cadrcs a I'cnpIoi du Icnps cLargc ou
ccu qui nc sonI pas inpIiqucs dc prcs dans Ia pIanificaIion du dcvcIoppcncnI
ccononiquc. II consIiIuc cgaIcncnI un ouIiI dc cLcvcI pcrncIIanI au
aninaIcurs d'approcLcr cI dc connuniqucr avcc dcs naircs cI dcs cLcfs
d'cnIrcprisc Ircs occupcs, donI Ic souIicn au proccssus dc pIanificaIion
sIraIcgiquc s'avcrc cruciaI. La Scric DEL consIiIuc unc rcssourcc pour Ics
adninisIraIions IocaIcs, Ics cnIrcpriscs cI Ics organisaIions dc Ia socicIc civiIc
prIs a iniIicr cI a ncIIrc cn ocuvrc dcs inIcrvcnIions dans Ic donainc du
DEL, a Iravcrs dcs proccssus dc pIanificaIion sIraIcgiqucs quc Ics popuIaIions
IocaIcs sc sonI approprics cI qui sc dcrouIcnI sous Icur inpuIsion.
ISDN 92-T-T3T72T-5
HS 738//05I
Pronouvoir Ic dcvcIoppcncnI ccononiquc IocaI par Ia pIanificaIion
sIraIcgiquc
VoIunc T . Ouidc dc consuIIaIion rapidc
92-T-T3T726-6 (Scric)
Programmc dcs NatIons UnIcs pour
lcs EtablIsscmcnts HumaIns (UN-HABITAT]
P.O. Do 30030 OPO 00T00
Nairobi, Kcnya
Ia. (254-20) 7623092 (TCDD Officc)
E-naiI. Icbb_unLabiIaI.org
Wcb siIc. www.unLabiIaI.org
EcoPlan IntcrnatIonal Inc.
T3T WaIcr SIrccI, #208
Vancouvcr, DC Canada V6D 4M3
Ia. 604-228-T892
EnaiI. cpi_ccopIaninII.con
Wcb siIc. www.ccopIaninII.con

You might also like