UKLAD OKRESOWY PIERWIASTKW

Rys. 1 Ukad okresowy pierwiastkw

BUDOWA ATOMU

Rys. 2 Budowa atomu

ENERGIA WIZANIA JDRA ATOMOWEGO Energia wizania jdra atomowego

Energia wizania jdra atomowego okrela energi potrzebn do rozdzielenia jdra atomowego na protony i neutrony. Energia wizania jest wanym kryterium decydujcym o trwaoci jdra atomowego. W zwizku z rwnowanoci masy i energii, energi wizania mona obliczy na podstawie rnicy midzy mas jdra a czn mas tworzcych je nukleonw.

Rys. Energia wizania na jeden nukleon w zalenoci od liczby nukleonw w jdrze Wykres energii wizania na nukleon od liczby nukleonw w jdrze, czyli od liczby masowej A, jest krzyw, ktra szybko narasta dla maych liczb masowych, a stopniowo opada dla duych. Wynika std, e dla pierwiastkw lekkich (o maej liczbie masowej) syntezie nukleonw jder towarzyszy wydzielanie si energii, za w przypadku pierwiastkw cikich (o duej liczbie masowej) wydzielanie energii towarzyszy rozszczepianiu, czyli podziaowi jder. Z tego rwnie powodu jdra pierwiastkw lekkich charakteryzuj si du trwaoci, za jdra pierwiastkw cikich maj tendencj do rozpadu. Reakcje jdrowe czenia jder przeprowadzane tak, aby uzyska wyrany wzrost energii wizania, mog by obfitym rdem energii jdrowej. Reakcje syntezy lekkich jder (np. synteza helu). W przypadku reakcji rozpadu lub rozszczepienia energia wizania jdra musi by mniejsza ni energia wizania produktw reakcji (np. rozpad uranu). Z wykresu wynika rwnie, e najwiksz energi wizania na nukleon ma jdro atomu elaza. Jest to przyczyn wzgldnie duej obfitoci elaza we Wszechwiecie

Rys. 3. Energia wizania na nukleon w zalenoci od liczby masowej A. r Rysunek pochodzi z ksiki "Energia jdrowa wczoraj i dzi", G. Jezierski, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2005)

BUDOWA JDRA ATOMOWEGO

Rys. 3 Siy wzajemnego przycigania si nukleonw w jdrze

Rys. 4 Zaleno energii wizania nukleonw w jdrze od ich liczby

REAKCJA ROZSZCZEPIENIA

Wymuszone rozszczepienie atomu uranu 235U, na skutek zderzenia z neutronem. W wyniku rozpadu powstaj trzy nowe neutrony zgodnie z reakcj

PRZYKADOWE REAKCJE JDROWE ROZSZCZEPIENIA

1 235 0n + 92U 1 235 0n + 92U 1 235 0n + 92U 1 235 0n + 92U

= 56Ba + 36Kr + 2 (lub 3) 0n1 = 57La + 35Br + 2 (lub 3) 0n1 = 54Xe + 38Sr + 2 (lub 3) 0n1 = 50Sn + 42Mo + 2 (lub 3) 0n1

REAKCIA ROZSZCZEPIENIA

Rys. 1. Przebieg reakcji rozszczepienia U-235

Rysunek pochodzi z ksiki "Energia jdrowa i promieniotwrczo", A. Czerwiski, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 1998, http://www.pazdro.com.pl/

LAWINOWA REAKCIA ROZSZCZEPIENIOWA

Schemat reakcji lawinowej

REAKCJA SYNTEZY

Reakcja fuzji termojdrowej, jdra deuteru i trytu cz si, powstaje jdro helu, neutron i wydzielana jest energia.

Najbardziej wydatne reakcje syntezy termojdrowej to: 1. D + T -> He-4 + n + 17.6 MeV 2. D + D -> He-3 + n + 3.27 MeV 3. D + D -> T + p + 4.03 MeV 4. He-3 + D -> He-4 + p + 18.4 MeV 5. Li-6 + n -> T + He-4 + 4.78 MeV 6. Li-7 + n -> T + He-4 + n - 2.47 MeV [gdzie D to deuter (H-2), a T - tryt (H-3)]

)
Rys. 1. Schematy reakcji syntezy pomidzy jdrami izotopw wodoru (Ostatni przykad przedstawia reakcj syntezy deuteru z litem-6) Rysunek pochodzi z ksiki "Energia jdrowa i promieniotwrczo", A. Czerwiski, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 1998, http://www.pazdro.com.pl/

10

Rys. . Schemat syntezy termojdrowej przy zastosowaniu deuterku litu. (rysunek pochodzi z ksiki "Energia jdrowa i promieniotwrczo", A. Czerwiski, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 1998, http://www.pazdro.com.pl/

11

AMUNICJA JDROWA
Little Boy

Podstawowe dane: Typ: bomba swobodnie spadajca Dugo 3000 mm rednica 710 mm Masa - 4035 kg Rwnowanik trotylowy 15 kt Uytkownik : USA

Little Boy kryptonim bomby jdrowej zrzuconej 6 sierpnia 1945 na Hiroszim. Little Boy zosta zrzucony z wysokoci ok. 9500 m przez bombowiec B-29 o nazwie Enola Gay, pilotowany przez pk. Paula Tibbetsa. Bomba wybucha o 8:16:02 (rano) czasu lokalnego, na wysokoci 580 metrw nad rdmieciem. Little Boy mia dugo 3 metrw, rednic, w najgrubszym miejscu, 71 cm i way 4035 kg, cho adunek uranu way zaledwie 64 kg (z czego tylko 0,7 kg ulego rozszczepieniu). Nazwano go Little Boy (may chopiec) lub Thin Man (chudy czowiek), gdy pod takim kryptonimem kryy si te due bomby zapalajce, ktre masowo zrzucano ju wczeniej na Japoni. Little Boy odziedziczy po tych bombach zewntrzny pancerz, co upodabniao go do zudzenia do tych bomb. Bomba posiadaa zapalnik cinieniowy, ktry uruchamia eksplozj automatycznie na danej wysokoci. Little Boy posiada moc wybuchu rwnowan 15 kilotonom trotylu. Jego serce skadao si ze sfery wypenionej ok. 0,5 kg izotopu uranu 235. Sfera bya podzielona na trzy odseparowane od siebie cienkimi foliami oowianymi sekcje. W kadej znajdowaa si 1/3 cakowitej iloci uranu. Wybuch zosta inicjowany przez symetrycznie rozmieszczone wok tej sfery adunki trotylu, ktre wtoczyy trzy fragmenty uranu do rodka sfery niszczc przy okazji cienkie przegrody oowiane i tworzc odpowiedni mas krytyczn uranu. By pierwsz na wiecie bomb atomow uyt w czasie wojny. Nigdy wicej nie uyto bojowo bomby uranowej.

12

AMUNICJA JDROWA

1. Lotki stabilizujce
2. 3.

Stoek ogona Wloty powietrza (dla detonatora cinieniowego) 4. Detonator cinieniowy 5. Oowiana obudowa ekranujca 6. Rami detonatora 7. Gowica detonatora 8. Konwencjonalny materia wybuchowy (kordyt) 9. "Pocisk" z Uranu-235 10. Prowadnica "pocisku" 11. "Tarcza" z Uranu-235 (ze zwierciadem neutronw) 12. Czujniki telemetryczne 13. Zapalniki (montowane tu przed zrzutem)

Schemat bomby Little Boy (typu dziao)

13

AMUNICJA JDROWA
Fat Man

Podstawowe dane: Typ: bomba swobodnie spadajca Dugo 3000 mm rednica 1500 mm Masa - 4500 kg Rwnowanik trotylowy 20 kt Uytkownik : USA

"Fat Man" nazwa bomby atomowej, ktra w dniu 9 sierpnia 1945 roku zostaa zdetonowana nad japoskim miastem Nagasaki.. W odrnieniu od zrzuconej trzy dni wczeniej na Hiroszim bomby Little Boy zbudowanej ze wzbogacanego uranu, to urzdzenie zawierao adunek z plutonu. Bomba miaa dugo ponad 3 m, rednic 1,5 m i waya 4,5 tony. Sia adunku wynosia ok. 20 kiloton TNT (84 TJ (teradule)). Zostaa zrzucona przez pilota Charlesa Sweeneya z bombowca B-29 nazwanego przez zaog Bock's Car. W eksplozji w Nagasaki, cznie z pniejszymi zgonami na chorob popromienn, zgino ok. 74300 osb. Byo to drugie, i jak do tej pory (2011) ostatnie, bojowe uycie broni jdrowej.

14

AMUNICJA JDROWA

Schemat bomby Fat Man

1. bezpiecznik detonujcy AN 219 2. antena radaru Archie 3. Panel z bateriami (do detonacji adunkw wybuchowych) 4. Jednostka X ukad sterujcy detonacj 5. cznik mocujcy dwie elipsoidalne powki bomby 6. Picioktne fragmenty materiau wybuchowego 7. Bloki materiau wybuchowego uoone na wzr dwudziestocianu citego 8. Ogon bomby (model California Parachute) 9. Powoka gowicy (1,4 metra rednicy wewntrznej) 10. Stoki obudowujce cao gowicy 11. Materia wybuchowy 12. Materia rozszczepialny 13. Panel z przyrzdami sterujcymi (radar, czasomierz, itp.) 14. Panel czujnikw barometrycznych

15

AMUNICJA JDROWA

Schemat dwch metod detonowania adunku jdrowego

16

ADUNEK TERMOJDROWY

Schemat budowy bomby termojdrowej.

17

AMUNICJA TERMOJDROWA

Rys. Domniemany schemat budowy bomby termonuklearnej B28 dziaajcej wedug schematu Tellera-Ulama

18

AMUNICJA TERMOJDROWA

Rys.. Schemat budowy bomby wodorowej.

Rysunek pochodzi z ksiki "Energia jdrowa i promieniotwrczo", A. Czerwiski, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 19 98, http://www.pazdro.com.pl/)

Rys. 5. Schemat artyleryjskiego pocisku neutronowego. Rysunek pochodzi z ksiki "Energia jdrowa i promieniotwrczo", A. Czerwioski, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 1998, http://www.pazdro.com.pl/

19

AMUNICJA TERMOJDROWA

Fot. National Nuclear Security AdministrationBomba B-53 transportowana do miejsca demontau Ostatnie miertelne "pamitki" po zimnej wojnie odchodz do historii. Amerykanie ogosil i rozmontowanie ostatniej "superbomby" termonuklearnej B-53. Ten potny adunek o mocy dziewiciu megaton mia za zadanie niszczy ukryte gboko pod ziemi radzieckie centra dowodzenia.

Amerykaska bomba wodorowa B53 o rwnowaniku trotylowym 9 MT

20

Prbne wybuchy jdrowe 1945-1998 Stany Zjednoczone 1030 ZSRR - 692 Wielka Brytania - 45 Francja - 210 Chiny - 45 Indie 6 Pakistan 6 Korea Pn 2 Izrael/RPA 1

Test atomowy zgodnie z traktatem o ograniczeniu testw jdrowych, test jdrowy to jedna, dwie lub wicej eksplozji jdrowych wywoanych w cigu 0,1 sekundy jedna od drugiej w obszarze o promieniu 2 kilometrw. Testy jdrowe przeprowadzane s gwnie w celu sprawdzania i udoskonalania broni jdrowej lub jej zabezpiecze. Od wynalezienia bomby atomowej w 1945 miao miejsce okoo 2000 prbnych wybuchw jdrowych, gwnie przeprowadzonych przez USA i ZSRR. Od 1992 Rosja i USA utrzymuj moratorium na dokonywanie prbnych wybuchw.

21

Kraj

Liczba testw

Opis

Stany Zjednoczone

1030
Pierwsza radziecka prba atomowa przeprowadzona zostaa na specjalnie w tym celu utworzonym poligonie w Semipaatysku 29 sierpnia 1949 roku. Test ten by finalnym stopniem sowieckiego programu budowy broni nuklearnej. adunek wybuchowy RDS-1 by bomb plutonow stanowic w rzeczywistoci wiern kopi amerykaskiej bomby " Fat Man"[3]. W nastpnych latach przeprowadzono zakrojony na szerok skale program testw nuklearnych, w tym seri testw przeprowadzonych od 1 do 3 listopada 1958 roku, w ktrej adunki nuklearne zostay dostarczone do miejsca eksplozji za pomoc rakietowych pociskw balistycznych[3]. Nowa era w historii radzieckich prb nuklearnych rozpocza si jednak 26 lutego 1951 roku, kiedy podjto decyzje o rozpoczciu testw nuklearnych z uyciem adunkw termojdrowych (wodorowych)[3]. Pierwszy tego typu adunek o mocy 400 Kt, umieszczony na wiey o wysokoci 30 metrw, zosta zdetonowany w Semipaatysku 12 sierpnia 1953 roku, przy czym z reakcji fuzji jdrowej pochodzio od 15 do 20% energii eksplozji[3]. Pierwszy radziecki dwustopniowy adunek termojdrowy zosta zdetonowany 22 listopada 1955 roku. Stanowia go dostarczona nad poligon za pomoc bombowca Tu16 bomba RDS-37, o szacunkowej mocy ok. 3 megaton, jednake 715 testw, sia zaplanowanej eksplozji zostaa uprzednio zredukowana o w tym 962 poow z uwagi na warunki panujce w Semipaatysku, std tez eksplozje faktyczna moc eksplozji nie przekraczaa 1,6 Mt. RDS-37 bya [3] jdrowe pierwsz sowieck bomb wodorow, ktra zdatna bya do bojowego dostarczenia nad cel[3]. Na skutek negocjacji ze stanami Zjednoczonymi w sprawie zakazu testw w atmosferze, zarwno ZSRR jak i USA nie dokonyway testw w latach 1958-1961. 20 sierpnia 1961 roku, Zwizek radziecki ogosi e w zwizku z testami przeprowadzanymi przez Francj, wznowi wasne testy jdrowe - ktre osigny niespotykan dotd skal 59 testw atomowych w cigu niespena dwch miesicy, wikszo z nich o ogromnej mocy - w tym napowietrzny test adunku znanego jako "car bomba" o mocy wg rnych rde od 50 do 58 megaton[3]. Ostatni sowiecki test jdrowy mia miejsce 24 padziernika 1990 roku na poligonie Nowa Ziemia, gdzie adunek jdrowy o mocy ok. 70 Kt zdetonowano w tunelu[3]. 29 sierpnia 1991 roku, dekretem prezydenta Kazachstanu zamknity zosta poligon jdrowy w Semipaatysku. W 1996 roku zawarto ratyfikowany przez Stany Zjednoczone i Rosj (21 kwietnia 2000) traktat o cakowitym zakazie prb z broni jdrow. W zwizku jednak z brakiem podpisu i ratyfikacji tej umowy przez wymagana liczb pastw, w tym zwaszcza przez Indie, Pakistan i Kore Pnocn, traktat do dzi nie wszed w ycie[3]. Mimo to, zarwno Stany Zjednoczone jak i Rosja wzajemnie przestrzegaj jednostronnych moratoriw na prby jdrowe[3]. Pierwszy wybuch mia miejsce na Saharze w Algierii (wtedy jeszcze francuskiej kolonii) 13 lutego 1960. Ogem w Algierii 210 Francuzi przeprowadzili 4 prby atmosferyczne i 13 prb podziemnych, ostatni 16 lutego 1966. (prby odbyway si dalej

Zwizek Radziecki

Francja

22

Wielka Brytania

45

nawet po uzyskaniu przez Algieri niepodlegoci w 1962). Nastpnie gwnym orodkiem prb stay si francuskie wyspy na Pacyfiku, atole Mururoa i Fangataufa. Ostatnia, kontrowersyjna seria wybuchw zostaa tam przeprowadzona w 1995, ostatni francuski wybuch mia miejsce 27 stycznia 1996. Pierwszy wybuch mia miejsce 3 padziernika 1952. adunek jdrowy umieszczony zosta na statku i zdetonowany niedaleko pnoco-zachodniego wybrzea Australii, w okolicach wysp Monte Bello. Do 1958 w Australii i na wyspach Boego Narodzenia i Malden przeprowadzono 21 wybuchw atmosferycznych. W nastpnych latach Wielka Brytania rozpocza cis wspprac ze Stanami Zjednoczonymi w dziedzinie broni jdrowej i od 1962 zacza przeprowadza prbne wybuchy podziemne na gwnym amerykaskim poligonie jdrowym w stanie Nevada. 24 z wybuchw, ktre miay tam miejsce, jest oficjalnie uwaane za przeprowadzone wsplnie przez Stany Zjednoczone i Wielk Brytani. Ostatni z nich mia miejsce 26 listopada 1991.

Chiny Indie

Pakistan

Korea Pnocna

Izrael/RPA

Pierwszy wybuch mia miejsce 16 padziernika 1964, ostatni 29 lipca 1996. Wszystkie odbyy si na poligonie Lop Nor w Sinciangu, na pustyni Takla Makan. Pierwszy wybuch mia miejsce 18 maja 1974. Po dugiej przerwie, 6 nastpna seria piciu wybuchw miaa miejsce w 1998, 11 maja (3 wybuchy rwnoczenie) i 13 maja (dwa wybuchy rwnoczenie). Pierwsza i jak dotd jedyna seria wybuchw miaa miejsce w 1998, w odpowiedzi na seri prb Indii: 5 rwnoczesnych 6 wybuchw 28 maja 1998 (wedug oficjalnych danych, niezaleni eksperci maj tu pewne wtpliwoci, ale na pewno miay miejsce co najmniej dwa wybuchy) i 1 wybuch 30 maja 1998. Pierwsza prba zostaa przeprowadzona 9 padziernika 2006 Stosunkowo nieznaczna moc wybuchu, wynoszca 0,55 kT (czyli ok. 1/30 adunku uytego przez Amerykanw ponad 60 lat wczeniej w Hiroszimie) wskazywa moe na to, e prba ta bya 2 nieudana. Opini tak wyrazi w listopadzie 2006 szef inspekcji ONZ do spraw broni masowej zagady Hans Blix. Druga prba przeprowadzona zostaa 3 lata po pierwszej, 25 maja 2009 pod ziemi. Moc wybuchu specjalici okrelaj na ok. 20 kT Oba kraje zbudoway arsenay nuklearne (RPA pozbya si swoich bomb po upadku Apartheidu) i najprawdopodobniej prowadziy wspprac w tej dziedzinie. Oficjalnie aden z nich nie przeprowadza prbnych wybuchw jdrowych. Przypuszcza si jednak, e rozbysk zaobserwowany przez amerykaskiego satelit 1 (spekulacje) nad Oceanem Indyjskim 22 wrzenia 1979 by prb jdrow, by moe przeprowadzon przez te kraje. Nie ma jednak co do tego dowodw, a szczegy wydarzenia pozostaj nadal utajnione. By moe rozbysk by fenomenem naturalnym, spowodowanym na przykad przez meteoryt wybuchajcy w atmosferze. 45

23

Kliknij na czerwony kwadrat, aby dowiedzie si wicej o tym jdrowego do bada.

Amchitka Island, Alaska, USA

Strona z trzech podziemnych prb nuklearnych w 1960 i 1970 na pocztku, obiekt Amchitka zosta zamknity w 1971 roku.

Ocean Spokojny
Strony z rnych francuskich prb nuklearnych.

Strony testowe Nevada, Nevada, USA

Zaoona przez prezydenta Trumana w 1950 roku, obecnie obsugiwany przez Departament Energii, NTS by miejscem ponad 900 atmosferycznych i podziemnych prb nuklearnych.

Fallon, Nevada
Strona amerykaskiego testu.

Trinity Site, Nowy Meksyk, USA

Strony pierwszej prby jdrowej broni w dniu 16 lipca 1945 roku.

Carlsbad, Nowy Meksyk

Strona amerykaskiego testu.

24

Green Valley, CO
Strona amerykaskiego testu nuklearnego.

Rifle, CO
Strona amerykaskiego testu nuklearnego.

Hattiesburg, Mississippi
Strony z kilku amerykaskich bada.

Open Sea, na poudniowym Atlantyku

Strony trzech amerykaskich prb nuklearnych rakiet w 1958 roku.

Reggan, Saharze, Algieria

Najpierw francuski nuklearnej zostaa zdetonowana w Reggan 13 lutego 1960 roku. W momencie, Algieria bya pod protektoratem Francji.

Ekker, Algieria
Strony francuskich bada.

Nowej Ziemi Island, CIS

Strony szerokich radzieckich testw atmosferycznych i podziemnych, Nowej Ziemi sta si miejscem najwikszego urzdzenia termojdrowej kiedykolwiek testowalimy, 58 megaton bomba zdetonowana 23 padziernika 1961 roku.

Semipalatinsk, CIS
Strony setek radzieckich atmosferycznych i podziemnych prb nuklearnych. Take miejscem pierwszego radzieckiego testu jdrowego w dniu 29 sierpnia 1949 roku.

Prince Edward Island, Ocean Indyjski

Strony poudniowoafrykaskiego / izraelskich bada jdrowych.

Lop Nur, zachodnich Chinach

Primary jdrowej do bada. Miejscu pierwszym chiskim eksplozji atomowej w dniu 16 padziernika 1964 roku i pierwszy chiski termojdrowej detonacji w dniu 27 grudnia 1968 roku.

25

Chagai Hills, Baluchistan, Pakistan

Miejscu pierwszego pakistaskiego detonacji jdrowej 28 maja 1998 roku.

Pokharan, Radastanie Desert, Indie

Miejscu pierwszym indyjskim detonacji jdrowej w dniu 18 maja 1974 roku. Ta bomba wybucha 100 metrw pod powierzchni. Miejscu 5 prb nuklearnych w 1998 roku.

Monte Bello Islands, Australia

Miejscu pierwszym w Wielkiej Brytanii broni prb nuklearnych w 1952 roku. Uywany do testw atmosferycznych do roku 1956.

Nagasaki, Japonia
Strony drugiego broni jdrowych, uywanych w czasie wojny. Bomb a Nagasaki, Fat Man, zostaa porzucona przez trzy dni po bomb na Hiroszim, 9 sierpnia 1945 roku. Jest to plon okoo 22 kiloton.

Hiroshima, Japonia
Strony pierwszej broni jdrowych, uywanych w czasie wojny. Bomba Hiroshima, Little Boy, zostaa zrzucona 6 sierpnia 1945 roku. Jest to plon okoo 12 kiloton.

Emu Field, Australia

Strony dwch brytyjskich prb broni jdrowej.

Maralinga i miejsca badania Woomera, Australia

Uywane w 1950 roku przez Brytyjczykw do testw atmosferycznych.

Atol Eniwetok, Wyspy Marshalla

Administrowane przez USA, wyspa ta zostaa wykorzystana do testw nuklearnych w latach 1940-tych i 50. Eniwetok by miejscem pierwszej na wiecie termojdrowej detonacji MIKE w 1952 roku.

Atol Bikini, Wyspy Marshalla

Administrowane przez USA, wyspa ta zostaa wykorzystana do testw nuklearnych w latach 1940-tych i 50. Atol Bikini by miejscem testw BRAVO.

Johnston Wyspa
Administrowane przez Stany Zjednoczone. Strona szereg testw pod koniec 1950 i na pocztku 1960 roku.

26

Ocean Spokojny
Strony amerykaskich bada.

CEP, Mururoa i atoli Fangatau, Polinezja Francuska

(Le Centre d 'eksperymentw du Pacifique) Prowadzone przez Francuzw, CEP jest uywany do testw nuklearnych. Strona Najpierw francuski urzdzenie termojdrowe w dniu 24 sierpnia 1968 roku.

Wyspa Boego Narodzenia, Kiribati

Uywane do brytyjskich i amerykaskich testw nuklearnych w latach 1950 i pocztku 1960 roku. Miejscu pierwszym w Wielkiej Brytanii wybuchu termojdrowego w dniu 15 maja 1957 roku.

27

POWIETRZNY WYBUCH JADROWY

Rys. 1. Wybuch atmosferyczny

Wybuch bomby atomowej w Nagasaki 9 sierpnia 1945

28

PODWODNY WYBUCH JDROWY

Rys. Chmura kondensacyjna po pytkim wybuchu podwodnym. (Na pow ierzchni wody widoczna otoczka).

Rys. 3. Wybuch podwodny bomby atomowej: kolumna z "piropuszem".

29

Eksplozja bomby Ivy Mike, test bomby wodorowej, 1 listopada 1952, na atolu Eniwetok

30

Rys. 7. Krater zwany Kielkiem-1 (powsta po wybuchu atomowym o sile 1.2 kt)

31

PODZI ADUNKW JADROWYCH ZE WZGLDU MOC WYBUCHU Rodzaj adunku jdrowego Bardzo maej mocy Maej mocy redniej mocy Duej mocy Bardzo duej (wielkiej) mocy Rwnowanik trotylowy Do 1 kt 1- 15 kt 15 100 kt 100 500 kt Powyej 500 kt

PODZIA WYBUCHW JDROWYCH WEDUG RODZAJW Rodzaje wybuchw jdrowych

Wybuch powietrzny Wybuch

Wybuch bardzo wysoki
(kosmicz ny)

Wybuch podziemny (podwodny)

naziemny (nawodny) Gboki wybuch podziemny Pytki wybuch podziemny Gboki wybuch podwod ny Pytki wybuch podwodny

Wybuch wysoki powietrz ny

Wybuch niski powietrz ny

32

Tabela 5 WSPZALENO PARAMETRW FALI UDERZENIOWEJ I SKUTKI JEJ DZIAANIA

Nadcini enie, MPa
+

Prdko czoa fali, m/s

Prdko powietrza, m/s

Temperatu ra powietrza na czole fali, 0C

Skutki
Zniszczenie i zburzenie wikszoci urzdze obronnych Bardzo cikie obraenia ludzi Lekkie uszkodzenia budynkw murowanych Czciowe zniszczenie oszklenia budynkw

1 0,1 0,01 0,001

1040 460 354 341,4

772 174 23 2,3

514 80 23 15,8

Rys. Kolejne pooenia fali czoowej oraz padajcej i odbitej

33

Tabela 8 PROMIENIE STREFRAENIA LUDZI FAL UERZENIOW JAKO FUNKCJA RODZAJU I MOCY WYBUCHU Moc wybuchu 3 kt 30 kt 300 kt Rodzaj wybuchu naziemny powietrzny naziemny powietrzny naziemny powietrzny Promie porae, m rednich cikich 500 400 700 600 1300 950 1600 1550 3000 2300 3800 3400 b. cikich 350 500 800 1300 2100 2850

lekkich 900 950 2100 2300 5000 5700

STOPIE PORAENIA LUDZI JAKO FUNKCJA NADCINIENIA FALI URERZENIOWEJ

Nadcinienie 10-30 kPa 30 -50 kPa 50 80 kPa 80 100 kPa Poraenia lekkie rednie cikie Objawy Szum w uszach, krtkotrwae zaburzenia suchu, ble gowy. Objawy przemijaj samorzutnie. Omdlenia, ble gowy, zaburzenia pamici, mowy, suchu, krwotoki z nosa i uszu, plucie krwi. Konieczna hospitalizacja. Uszkodzenia mzgu, puc narzdw jamy brzusznej. Krwotoki z nosa i uszu. Dugotrwae leczenie. Pojedyncze przypadki miertelne. Rozlege zranienia i uszkodzenia wielu narzdw. Duy procent wypadkw miertelnych.

bardzo cikie

34

Rys. Rozkad widma promieniowania przy rnych temperaturach powierzchni kuli ognistej

Tabela ZALENO CZASU WIECENIA KULI OGNISTEJ OD MOCYWYBUCHU JDROWEGO Czas wiecenia, s 12 24 4-8

Moc wybuchu, kt Maa rednia Dua

35

STOPIE OPARZENIA CIAA JAKO FUNKCJA IMPULSU CIEPLNEGO WYBUCHU JDROWEGO REDNIEJ MOCY Oparzenia Pierwszego stopnia Drugiego stopnia Trzeciego stopnia Czwartego stopnia Impuls cieplny do 12.5 kJ/m2 12.5 - 42 kJ/m2 42 - 58 kJ/m2 powyej 58 kJ/m2

Zasig obrae termicznych

20 kiloton 1 megatona 20 megaton 2 2 2.5 cal/cm 3.2 cal/cm 5 cal/cm2 1-szy stopie (4.3 km) (18 km) (52 km) 2 2 2-gi stopie 5 cal/cm (3.2 km) 6 cal/cm (14.4 km) 8.5 cal/cm2 (45 km) 3-ci stopie 8 cal/cm2 (2.7 km) 10 cal/cm2 (12 km) 12 cal/cm2 (39 km)

Tabela 12 SKUTKI DZIAANIA PROMIENIOWANIA CIEPLNEGO NA LUDZI Moc wybuchu , kt

3 30 300

Odlegoci (m) wystpienia oparze: Rodzaj wybuchu

I stopnia naziemny powietrzny naziemny powietrzny naziemny powietrzny II stopnia III i IV stopnia

1250 1800 2500 3300 4600 7500

850 1450 1800 2500 3200 5800

650 1100 1450 2000 2600 4700

36

Tabela 12 SKUTKI DZIAANIA PROMIENIOWANIA CIEPLNEGO NA RNE MATERIAY Rodzaj materiau

Deski sosnowe suche Deski sosnowe pomalowane na kolor biay Tkanina baweniana koloru khaki Papier biay Szko okienne Blacha aluminiowa 3 mm Blacha miedziana 2 mm Blacha elazna powyej 2 mm Impuls cieplny, kJ/m powodujcy: zapalenie zwglenie pocztek topienia
2

16,8 96 9.6 19.2 -

120 360 16,8 36 -

1700-1900 340-400 900 1800

37

Tabela 12 JEDNOSTKI DAWKI PROMIENIOWANIA PRZENIKLIWEGO Rodzaj dawki Dawka ekspozycyjna Dawka pochonita Rwnowanik dawki pochonitej Jednostka kulomb na kilogram rentgen grej rad siwert rem Symbol jednostki C/kg R Gy rd Sv rem Wielokrotnoci 1 C/kg = 386 R 1 R = 2.,58 x 10-4 C/kg 1 Gy = 100 rd 1 rd = 10-2 Gy 1Sv = 100 rem 1 rem = 102 Sv.

Rys. 26 Dawka sumaryczna promieniowania przenikliwego jako funkcja mocy i odlegoci od wybuchu

38

Rys.. Schemat rozprzestrzeniania si opadw promieniotwrczych w bombie atomowej (po lewej stronie) i w bombie wodorowej (po prawej stronie).
(rysunek pochodzi z ksiki "Energia jdrowa i promieniotwrczo", A. Czerwiski , Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 1998, http://www.pazdro.com.pl/

39

Tabela 13 PROMIENIE STREF RAENIA LUDZI PROMIENIOWANIEM PRZENIKLIWYM WYBUCHU JDROWEGO Promie strefy raenia Rodzaje (stopnie) poraenia rednie bardzo cikie

lekkie

Dawka promieniowania

1 Gy

4 Gy

6 Gy

Moc wybuchu jdrowego

3 kt

1050 m

850 m

780 m

30 kt

1650 m

1380 m

1300 m

300 kt

2350 m

2050 m

1950 m

. Rys. 27 Powstawanie ladu oboku promieniotwrczego

40

Rys. 28 Moc dawki promieniowania w rejonie

Tabela 14 PRZYRZDY DOZYMETRYCZNE Nazwa przyrzdu Dozymetr Rentgenometr Radiometr Mierzona wielko dawka Moc dawki Stopie skaenia Jednostkau pomiaru R, Gy, rad, rem, Sv R/h rozp/min.cm2

41

Arsena nuklearny pastw w 2009 r

od 1945 - USA - 10 000 gowic (w dniu 04.05.2010 r. amerykaskie Ministerstwo Obrony ogosio, e posiada 5113 gowic nuklearnych] od 1949 - ZSRR/Rosja - 16 000 od 1952 - Wielka Brytania - 160 od 1960 - Francja - 350 od 1964 - Chiny - 200 od 1974 - Indie - 160 od 1979 - Izrael - 150 od 1998 - Pakistan - 50 od 2006 - Korea Pnocna - 15

Kraje oficjalnie posiadajce bomby atomowe. Izrael zaznaczony na zielono (posiadanie broni atomowej przez ten kraj nie zostao oficjalnie potwierdzone).

Amerykaskie i radzieckie/rosyjskie zapasy broni nuklearnej w latach 1945-2005

42

Rakieta Topol

43

Bibliografia: 1. Grabowski D., Bro jdrowa i skutki jej dziaania, Warszawa, 1972. (dostpne w Bibliotece Nukleonicznej, ul. Konwaliowa 7, Warszawa) 2. Grudziski P., "Teologia bomby. Narodziny systemu nuklearnego odstraszania 1939-1953. Tom I: Bomba atomowa", PWN, 1988. (dostpne w czytelni Biblioteki Gwnej PW) 3. Hrynkiewicz A., Dawki i dziaanie biologiczne promieniowania jonizujcego, Pastwowa Agencja Atomistyki, Instytut Fizyki Jdrowej, 1993 4. Kubowski, J., Bro jdrowa: fizyka - budowa - dziaanie - skutki - historia, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2008r. 5. Skutki wybuchw jdrowych - opracowanie penomocnika rzdu do spraw energii jdrowej, 1958r. (dostpne w Bibliotece Nukleonicznej, ul. Konwaliowa 7, Warszawa) 6. Felix F. Luykx, Martin J. Frissel, "Radioecology and the Restoration of Radioactive-Contaminated Sites" (dostpne w czytelni Biblioteki gwnej PW) 7. Georges Charpak, Richard L. Garwin, "Bdne ogniki i grzyby atomowe", Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1997. (dostpne w Bibliotece

Nukleonicznej, ul. Konwaliowa 7, Warszawa) 8. S. Fidyk, A. Ruda, T. Siuda, Z. Worwa, "Przysposobienie obronne dla szk ponadpodstawowych", dzia pt. "Bro masowego raenia", Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1994r. 9. Natural Resources Defence Council (http://www.nrdc.org), dzia Nuclear Weapons and Waste 10. Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna, http://www.wiem.pl 11. B. M. Jaworski, A. A. Dietaf, "Fizyka. Poradnik encyklopedyczny", Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 1998r. (dostpne w czytelni Biblioteki gwnej PW) 12. Akty prawne i materiay pogldowe udostpniane przez Pastwow Agencj Atomistyki, ul. Krucza 36, 00-921 Warszawa

44

13. Wykady i zajcia w ramach przedmiotw na Wydziale Fizyki Politechniki Warszawskiej, w tym wycieczki do Instytutu Chemii i Technik Jdrowych, Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej i reaktora atomowego w wierku 14. Merril Eisenbud, "Environmental Radioactivity From Natural, Industrial and Military Sources", Academic Press, Inc., 1987r. 15. http://www.atomicarchive.com/ 16. The Nuclear Weapon Archive (http://nuclearweaponarchive.org/) 17. Carnegie Endowment for International Peace (http://www.carnegieendowment.org), dzia Nonproliferation 18. Center of American Progress (http://www.americanprogress.org), dzia Issues > National Security -> Nuclear & Biological Weapons 19. Miesicznik "wiat Nauki", nr 12 (196), grudzie 2007r.

20. http://www.atomicarchive.com/Photos/Photo6.shtml 21. (http://www.milnet.com), dzia Nuclear Weapons 22. http://www.atomicarchive.com/Photos/Photo10.shtml 23. (http://www.milnet.com), dzia Nuclear Weapons 24.

45