You are on page 1of 36

*t* "*otT, zt6

6-

rol*
^\ =

Rodzicom, ucji i Kubusiowi dedykuj .'.

saa|@6kl plolst3fubowy

WsTP

cy na
o

22 sierpnia

L]zbloieniu Wo]sk pruskich W now bro krlk W rnie]sce$rysUonych przestarzaych rewolwe_ tw , z' 79 i Wz 83 wprowadzono pistolet samopo'

zamku Wihemshhe podpisa decyzi

908 r' cesarz W lhelm l pzebywaj

G. Luge6 oznaczony jako ,'Plslole 08''. W k]ka dni pn ej (31.08'1908) lakt ten polwierdzio pruskie Minislerstwo Wojny W Ber_ linie' We Weniu1 908 I' Kr eslwo Bawari podjlo decyzj o zaprzeslan u produkcji rewo WerW Wr 08"' Nikl nie 79 i 83 nia je zaslpi ''Pislole spodz ewal si chyba, e pisma te rozpoczy osza_ am ajc karier pstoelu, ktry porn mo lego, e zosla Wyprodukowany W ogromnej iczbie ok. 2 308 000 sztuk (lata 1909 1945)' sla si legend i jesl W chwl obecne] jednym z najczciej kolek'
Marzalny konslrukcj

nie] ]ednak miao to miejsce W lalach l Wojny Watowe]' Angielscy i llancuscy onierew ab]_ ryncie okopW, roww dobiegowych, ziemianek i na ziem nicyjei spolyka niemiecke oddz a]y szlumowe (slosstruppen) uzbrqone W porczne pislo]ty sarnopowla2alne' epiej nada]ce si do Wa ki w ciasnych przeslrzeniach transe i zemia_ nek' We Wspomnieniach i altykuach z al perw_

cionowanych WzorW broni palnej' Dugo mona by speku owa' gdzie i kiedy zo_ dz]a si legenda tego pislolelu' Najprawdopodob_

Poaw.kcii_

polowei 1915 r. biory au(ola'

polowani

na wszy' Pocnwka

poy

szego W XX W' Wiatowego konfliklu naiczcej

poiawiajc si nazw niemieckjego sprztu woj' skowego jes1 czylajc le re]acje od_ ''Parabellum"' nos s] czsto Wraenie' e armia nemiecka nie miaa inne] broni panej poa lym pstoletem' a ar_ lylera i olnichvo byy nie slo1nym Uzupeneniem arsenalu armii cesarza Wilhe ma.

H]storia powtry|a si W trakce || wojny Wialo_ we]' cho tula] maa troch nny WydWik. Kady onerz piecholy chca mle krtk bro paln klra regularn nowo przysuliwaa $Ycznje olice_ rom, podoficerorn i W niektrych fomac]ach, lzw'

specialnych lub e|itarnych' Wikszocioniezy' czernu nie,,szarej piechocie"'''? od ojcW, braci


i kuzynW'

klzy Walczy]

poprzednim konflikcie,
ub

syszeli magiczne sowo

'Parabe]lum" ',Lugel' za punkt honoru (oraz objaw zrnyslu praktycznego) poslaw a sob e
i zdecydowana wkso z nich
p dobycie iego 'magicznego' stolelu' Legenda rosa' a wrd kolekc]onerW pistolelW konslfukcii G' Luqera kry od Wielu ]u at aneq_ dola o najbogalszym w le pistolely anlykwa acie _ kanale La lvlanche' Tysice psloletw Wyldo'

Georg Luger (1349-1923)

,,Dfugi'' Poazt nazylvany arrybryjskin. w zachod_ naej terml no lo9l l kolekcio nerskiej o krelany ja ko A''_03

skd Wzio si okrelenie


kwietnia
1

nie zaestrowanym i zastrzeonyrn znakiem l]r_ mowym Deutschen Waiien- und Munilionslab ken (DWl'l)' B} lo rWnie leleglaficzny adres DW\/ na licieczy w lelegrnie zamiasl penego ad_ resu z podan ulic numerern kodem pocztowym
Wystarczyo napisa zwrot i mialo si 'Parabelum" pewno, e przesylka dojdzie do adlesala' Ju od 1900 r' W Niemczech pojawo sl okrelenie ,'Pala_ bellum_P slolen'' dla pisto]elW plodukowanych Wa_

900 r' sowo ,,Parabel um" stao si ol cja

'PanbellL]m"?

od

21
_

Pozukiwany fup woienny

Pabe u| zbiory

new iimie

wao na dnie kanau W momenc e' kiedypowracaj_

jednoslk brytyjskie dowiadywa]y

ce po zakoczeniu

wojny wialowei do Albionu s o przepisach celnych' odalach odpow edzialnoci kamei (dys_ cyplinarnej) za posiadanie nielega nei (lub niercgu' aminowej) brcn] palnei' chcc unikn prawnych konsekwencji posiadania zdobycznego pstoletu, wikszoz nich wo]aa pozby si lego gorcego
||

powracali do ojcyny' W placy te] mowa]esl o pstolecie Poa pojawia s bdzie rWnie nazwa ,'Parabel|um'' i ,,Lugel'' W elokrotn e spotykaem s z pytaniarn]' klra na_ zwa tego pistoletu jesl lachowa, a ktrej UWaj tylko laicy' Prawd powiedz awszy' kada z nich jesl prawidowa, cho lne iesl ich znaczenie' P'08 lo olicjalna nazwa pislo elu sfubowego kon_ slrukcii G' Lugera' pyitego do uzbrojenia armii niemieckiejw 1908 r' Nazwa la odnosisi \ycnie do modelu slandardowego o lulie dUgoci100 rnm' be samoczynnego bezpecznika' z ktgo slrela_ no amunic] ka ' 9 rnm Pala. Jedynym Wyjtk em jest plzyjty do uzbrojenia W 1913 r. P08"' 'dfugi nazywany czslo przez ko ekcjonerW niezbyt ia_ (W skcle lWnie chowo modelem ''ayleryjskim''

towaru' wyrzucajc go

za burl stalku'

ktrym

telalue fachowej slosowano czciej nazw ,p]_ slolel Parabellum", nalomiasl w lileralurze angosaskiej przyilo si okrelenie Lugera'

moe by np. polskipisto et yls' klry na zachodn]m rynku kolekcjonerskirn lepiej nany jest jako Ba_ dom_Pisto''' Nic diwnego zatem, e najsynniejszy plodukl l my DWv _ p slolel P08 czs|o nazywa_ ny jest pislolelem Parabel/um. Na caym Wiecie przyjle jest oznaczan e broni palnej nazwiskiern ]e] konstruktora' Naqmnnie Wane s dla karabinW oke enla ,,l\,4aL]sel' czy dla pjstolelW i rewo_ ''Mannichel'' 'Browning" ]Welw_''co]t'' Podobnie byo W Niemczech pred 1908 r' Zanim pojawia si olicjalna nazwa P08, w p smach urzdowych uJ^Vano okrelen]a,'9 mm pstoet Lugel' lub ,,pislolet systemu BorchardtLuge/. W niernieckich kalalogach handlowych li-

kojazenia produklu z W},wr Pzykadem tego

DW]\'

bJ,o lo logiczne naslpsiwo

u'

''pistolet dodatkiem oznaczajcym mode' ]\,4ona wic plzy)' e nawa la jesl w 1ym samyrn slopniu
prawidowa' co ,,pislolet Parabe lum''.

PoczTKl
Hislol]a P08 siga koca XlX Wieku' a dokad_ niej loku 1893' kiedy w Niemczech pojaw s
protolyp pistolelu samoczynnego konslrukcji Hugo

nnegoceownika ''Ari'08')' w oficja nych dokumentach na4 vanyiesl on,,lange


P slole 08".

l'/imo innej dUgoci luly

z 9.09.1893). Na jako c 93 (W lym pistolel len lrali w 18s4 r' rynek czase pryjly by podwjny system oznaczania
Borchardta (prawa paleniowe

broni palnej:

zarezerwowany

,,1'l

egzemplarzy
lem ,,C

olicjalnie plzyjtych na uzbrojenie armii, natomiast symbo-

model" - byl dla

Konslrukcia plslobru ao'.ardt

okrelano bro przezna_ czon na rynek cywilny)'

konslrLrkcja

Wyprodukowano go w liczbie ok. 3000 szluk. Pocztkowo c 93 produko' Wany by W firmie LWe, szybko jednak produkcj

przeniesiono do DWIV, gdzie gWnyrn konslruk_ lorem by W tym casie

G'

skomp|ikowan konslruk_

Lugel. c

93

mia

cj' ecz

si pierwszyrn W

porn mo tego

sta

."os
m
\
1878 1882 pislo etu Borchardia-Lugera kal. 7,65 mmlako,,pstolelu subowego 1 900'''
jenia na miejsce rcwowew wz'

pistoelem

h]slorii

samopowtarza|nym' klry odn s sU. kces komercyjny. Byl tak' e pieMszym etapem na drodze do P.0& Od 1894 r. w Szwajcarii

cych si W lym okresre na rynku pstoletW samoczynnych' W celu zna]ezien a nastpcy rewolweru subowego Wz 1882 Poctkowo leslowano ]y_ cznie pislolety syslemu Bergmanna'schmeissera oraz Nannlche' Nieco pniej pojawi si Mauser c 96 a W 1897 l. do pb stan lwnie prezenlowany przez G. Lugera pistolet Borchardl C93, klry zyska sob e ju Wczeniej uznanie W Amery' pryWatnych krgach szwajcarii' Firma DWtr W zaa z nim nadzieje na ollzymanie duego kon_ lraktu od du szwajcalskiego' spord testowanych pistolelW najlepiej wy_ padl c 93, cho kom sja miata wie|e zaslrzee pod jego adresem' ostalecznie zosla on skiero_ WanY do macieVste] fabryk, W celu dokonania przerbek wymaganych pez stlon szwajcarsk' Po roku do daszych pb p2ekaano lzw' model przeiciowy konslrukcjj Botchaldla'Luge_ ra' klly okazal s lepszy od Wszystk]ch kon_ kulenlw' Po wprowadzen u przez G' Lugera kilku daszYch zm an pislolel ponownie lraiilW r_ ce olicerw arm i szwajcarcklej (by lo tzw' Versuchsmodell ll|) W lrakcie oslatn ej seri prb w 1899 r' osta przez nich bez zasIee zaakceptowany. 4 maja 1900 r. parlament szwajcarski pod] decyzj o Wprowadzeniu do uzbro_

prcWadzone byy past_ WoWe plby poiawiai_

ce

Nalgronlelszy konku.ent pasloletu G' Lugera _ M'!_ sel c 96' Na zciu odel 12 al. 9 mm P'ra

W marcu 1902 r. rozpo" czto prby poligonowe 55 poprawionych pstoletW Mauser c 96 15 pislo]elW lvlannlchera i 55 pistolelW

Borchardt-LugeL Pisldel [lannlche blany b/ pod uwag jedynie jako bro, w ktr ewentualnie rnog_
liby zaopalryWa si pry_ walnie oficerowie. Bezspecnie zwycizc iych lestW sla si pislolet Palllarynae
Torpedo.Dlvlslon ubrolenl m.ln. w pistobry Malire ka e gkolenla plechoty' rok 1914/1915. zboryauloB
2 1.

u. Pami*-

bez bezpiecznika samoczynnego, Pe nasipnyc$ 5 lai


zmlen onel

rabellun,iiawwe'sj

w poowie at 90' XlX W' W Niemczech W krgach Wojskowych sposl2eono, e wprowadzone do uzbrojenia rewo]wery Wz' 79 i Wz 83 a skutek
znacznego postpu W lechnice broni strze|eckiej sta] si pestaale. Konieczne WydawaIo si za_ stpienie ich nowsz konstrlkc] odpowiedzialna za leslowanie brcni piecholy bya Gewehr Prtj_

prby' ldre mialy na ce]u ju nie Wybr jednego


pistoletu sporod kiLku lestowanych' lecz wprowadze_

ptowadzone byy ko]eine

jak najepiej doslosowa go do potreb jednostek liniowych. zmiany te b}4y doislohe: mieniono
kaliber na I mrn, zre4gnowano z bezpieczn ka samoczynnego| zmieniono pazur Wycigu, ldry slal si jednoczenie wskanikiem obecnoci naboju W ko_ oe a@z zeygnotlana z Urzdzenia zatrzymuj' cego zamek w tylnym pooeni! po oddaniu oslal" zm]eniono rwnie spryn gWn z paskej na sp]raln w 1 904 r' lvlarynalka cesarska zamWia W DW\,'| 150 mm i o kaliblze 9 mrn. By 10 pielwszy model pisloletu konslrukcji G' Lugera, ldry zosla olicialnie wprowadzony do uzbrojen a wojsk niemleckich.

nie islolnych mian do pislolelu G' Lugera, lak aby

lungskommission _ oddzia Wydzialu P echoty pfuskiego l''inislerslwa Wojny utwolmny w 1877 l'' mcy za zAdanie prowadzen]e bada i prb nowych modeli bmni palnej, amunicj oBz oplyldowana do niej, np. oplvki, kabur itp. W 1896 kom sla rozpoczta lestowanie p slo elu Mauser c 96 (z pig loletu tego 20.08.1896 r. slzelal sam cesatz Wilhelm ll). oglem dla poteb G'P'K' zakupiono W zaka_ dach ausera ok' 500 sztuk c 96' W 1899 r' pozycia Mause6 Wydawala si by pevtna mial zapew_ niony dla swojego c 96 konllald na pistolel sfubowy

niego stzafu. Lufa zoala skcona do 100 mm,

8000 szluk pisto etw PabellLn z lul dlugoci

niem eckiej. Na jego nie9czcie pojawi si pistolet Parabel/Um.

amii

w 1900

r'

W grudniu 1900 r' G'P.K' zamawiao w DW[,l piefuse egzemplarze pislolelu model 1900' naslpnego

W 1907 r. zmodylikowane pislolety G. Lugera Wplowadzono do !bloiena eksperymentalnych


oddzialW karabinw maszynowych1908

PieMszym testom poddane oslay one W ma]u roku od lazu zyskay sobie pene Uznanie' G'P.K' miaa oczywicie pewne zasle_ enia _ gwnie co do liczby czci(59 w sto_ sunku do 37 w c 9, klre zostay przekazane
G. Lugercwi. Po dokonaniu pierwszych poprawek

Lugera spelnla wymogi stawlane przez pruskie Ministerslwo Wo]ny i bdzie on nastpc rewol wew wz' 79i wz' 83' 22 sierpnia 1908 r. olcjalnie wprcwadzono do uzbrojenia armii niemieckiei pistolel G. Lugera,
Bezpolednio po podjci! decyji o Wprowadze' niu P08 do uzbroienia armii w listopadzie 1908 r. paslwo pruske reprczenlowane pzez dylekto Krlewskiej Fabryki KarabinW spandau podpisao z firm DWM iDeutschen Wat'en_ und lvlunilions_ fabriken) umow o Wyprodukowaniu 50 000 szluk pistolelW, 9000 WyciorW 0eden na 6 pisloletW) i 50 000 ruboklW cena iednego pisloleiu Wy'
ktry olrzyma naW
''PistoLe

r' G.P'K' zdecydowala, e jedyne

lutym pislo|et

(redukcja klku mniej islolnych czci)pislolel ponownie trafi na poligon i dziala lam bez za' rzulu. Nawet przy zaslosowaniu amunicji o 15% mniejszym i 10% Wikszym adunku nie stwier_ dzono adnych zaci i uskodze' Podobnie byo w lrakcie pb odpolnoci na abludenia' rdz i Wilgo' Bardzo Wysoko oceniono lwnie precyzj broni i amun cji kal' 7,65 mm.

08'''

nosila 46 marek (karabin u. 98 koszlowa 60 ma' lek)' DWt mialo jednoczenie zapewni wsystkjm olicelom, klv zaopalrywali s] W bro ktk na akupu tego pisloletu po Wjasny koszt' moLwo

mocujcym' Po pEwej slronie W]deek umieszczoDo zamka na|e lrzon zamka, przednie i tylne kolanko zamka' cznik splyny gilwnej oraz spyna gwna' W trzon]e zamkowym znajduje si iglca' splyna iglicy ]lok spryny' Na ge' z przodu tonu zamkowego osadzono pazur Wyny jest wyrzutnik.

staej cenie. Pnie]sze zapotrzebowanie pokry miala Klewska Fabryka KalabinW W Eurcie' Dlaczego Dwful? W 1908 r. byla 1o iedyna firrna W paslwie niemieckim, ldra moqla podj plodu_ kcj pistolelu Para'el/um' Wilao si lo z tym, e wszelkle prawa palenlowe posiada jej naczelny konstruldor G. Luger' a plodukcj kilku ju modeli pislolelW jego konslrukcji prowadzono tam od co naimniei omiu lal' 7 kw elnia 1909 r. wprowadzono olicjalnie do armiifuleral do pistolelu P08 i od lego dnia rozpoczlo syslematyczne pesylanie nowych pistole' tw do jednosiek.

cigu ze sprynk' lglica ma posta puslego WeWntrz cylindra, ktry z przodu wyprowadzony jesl w szpic. spryna ]glicy umieszczona Wewntrz iglicy popycha niW sponk naboju' Pazul lvyci-

gu wsplne z lvylzulnikiem suydo wylzucania fusek' on pozwala popez swoje pooenierozpozna' czy W lule znajduje si pocisk' cznik stanowi poczenie zamka e spryn

gwn skada s] z: dwigni' haka

dlka
po do

cznika.

BUDOWA PISTOLETU
,,Pistolel 08. to p]stolel samopowlaalny, lo znaczy, ''Jesi e cin]enie gazw prochowych nie tylko Wypycha pocisk z luly' ale lwnie olwiera i zamyka zamek' wyrzuca usk i napina iglic ofaz spryn 9_ Opis pisloletu czci pisloleiu: lula z komornaboiow komo zamkowa' zamekl chwyt z pMk ulzdzenia spustowego' plzydy celownicze, mechanizm spustowy, bezpiecznik, mechanizm magazynka oraz dwie okadki ze rubami mocLrjcymi' Do kadego pisto]etu nale lake ospll dodalkowy oraz fuleral, Lufa skada si z gwintowanego pewodL] oraz

cznika poprzez cznik popycha colnity slrzale zamek olaz komor zamkow ] luf

spryna gowna jesl okrcona Woko dka

broni Na nim s umieszcone: z przodu rygie] i pyika urzdzenia spuslowego' w kaMku spust e sprynk cz rodkowa _ naywana ram chwyl(] tworzy wraz z obiema okadkami lkoje' W niej m]eci si mechanizm magazynka'
urzdzenie do zalmywania zamka w ly]nym pooen]u' sprna gowna i bezpiecnik' P]/lka urdzenia spustowego lrzymuje na stae spusl W Wfrezowaniu' chroni spust i dWigni spuslu ola zapobiega niezamierzonym oddziay_ wanio'T popze/ nacis'( Lb Uderze1a na pedni czdwigni spuslu'

podu. chwyt czy czci i umol]Wia posugiwanie si

komory nabojowej. Lula

6 bruzd prawoskrl_ nych' klle nadaj pocis_


ma

kow oblol w plaw stron' Pom]dzy bruzdami nai


duj si pola. Ka|ibel (odstp pomidzy polami) Wy_ nosi I mm. Komora amkowa obej_ rych znajduj si prowad' nice zamka' a na zewntrz prowadnice komory zamkowej w chwycie. Po lewej

muje zamek' skfada si z Wideek, Wewnt kl-

gilb

*lillk

08

in s$laiill

stronie wideek zna]duje si dwign]a spuslu wla

ze spryn j

trzpieniem

aiwcrelelsze| weFii z chwyt m py3rosowdnym d Paki.lspyny gfwnej) wg inslrukcii woi9kow.i Bg|beF la r 1938 r. zbiory autoa.

Prekrl pllobru dubowego Poa

&

Rygielogranicza ruch do przodu komoryzamkolJldzenie do zalrymywania amka W iylnym polooniu pyt2ymuje lrzon zamka po odpaleniu o6ta1niego naboju lub plzy odcignjciu amka py pustym magazynku' Pyrzdy celownicze skadaj si z muszki szczeinki' szczerbinka jesi wykonana jako cz lylneqo kolanka amka' podstawa muszki jako pednia czluly' czciurzdenia spuslowego: spusl ze spr_ ynk spustu, cznik spuslu' dwignia spustu ze spryn i trzpieniem. ccibezpiecznika to ruchomo pocone dWignia i rygiel bezpiecznika. ccimechanlzmu magazynka: magazynek
wej i lufy.

zamek maksymalnie do lylu do pozycji 'odryglowa' ny'' a lew doni pekcamy rygiel (W do) i delikatnie zdejmujemy Mk ostaniajc ulzdzenie spuslowe. Teraz moemy zsun luf Wraz z zam_ kiem do ptzodu. Po Wycignjciu kolka cznikowego (na lew stlon) naley podgn za gaki zamka do gry i wysun zamek z komory zamkowej.
trzona zamkowego. Trzymajc zamek w lewejdoni palcem Wskazujcym doni prawej (lub rubokr_

ni w len sposb, aby kciuk obejmowa chwyl' a palce rnocno opieray si o grn czzamka (patrz rysunek)' Naslpnie palcami przesuwamy

oslatnim elapem jesl wycignicie ig|icy z

oz zalask magazynka'

|\,agazynek ma poje'

mno8 nabojW' okladki s poczone z chMem za pomoc rub' Do ospr'lu dodalkowego nale magaynek zapasowy' rubokt (do poluzowylvania i dokca' nia rub oktadek' do osadzania i Wycigania ig|icy' otwr w rubokrcie do adowania i lozadowylva_ nia magazynku) oraz kabura'. (wg E' Glueder' lnstrukch wojsk ldowych' 1938-1939, s. 15G-152).

wydanb dla olniey vloisk cznoci'Be in

nozKADANlE l SKADAN|E PlsToLETU


pistolelu, peprowadzane w celu konselwacji broni,
polega na rozIoeniu egzem_

tem) delikatnie nadskamy na tlok spryny iglicy i po wciniciu pekcamy w lew stlon do momentu, a Wysunie si z Wpustu. W lakim poo' eniu moemy iglic Wraz z lokiem i spryn wysun do tyfu' skadanie pisloletu odbywa si W odMotnej ko_ lejnoci' z tym e naley parniia o k]lku dodat" kowych czynnociach i pozycjach' w jakich naj_ szybciej i prawidowo pebiega ien proces. Pry Wsuwani! zamka do komory zamkowej na' ley nacisn palcem pedniczdwigni spu' slu' Po wsuniciu zamka ipoceni! go z komo zamkow za pomoc kolka cznikowego obca_ gry nogami" (muszka w dole' my pistolel "do chwyt na grze) i w lakiej pozycji Wprowadzamy

cciowe lozkladanie

Etapy relkadania i Bkadania P'l', ';__ wg itrukcji liry owM' Berli /' Ea

plaa na trzy podslawowe

amkow (widelki)' chwyt


oraz zamek z iglic Dalsze rozkfadanie pisloletu pro-

glupy czci:lli z komo

z ryglem i Mk osaniajc urzdzenie spuslowe wadone byo aciwie Wycznie W warsztalach


rusznikarskich.

nalsy w}'j magazynek i loadowa blo' wylzu'

pierwszej kolejnoci

slolet jesl na pewno loiadowany, oddajemy

cajc nabj znajdujcy si W komore naboiowej. Po SPBAWDZENIU (!), czy pi'

ch/ sta'a

nastpnie chwytamy bro praw do_

"su-

chw}t w prowadnice' Naslpnie oblacamy cao pMki uldzenia spuslowego i podajnikido maga" do normalnej pozycji (chwyt na do|e) ] lekko pe- zynkW Ptodukcja P08 W DWI\,I rozpocza si po chylaic bro na bok przesuwamy lul z komol podpisaniu w lislopadzie 1908 r. kontraktu na amkow j zamkiem do lylu, obseMujc poloenie haka cnika' klry musiahaczy si o dwigni dostarczenie armii pruskiej 50 000 sztuk tych

|cznika'

PRODUCENCI P.08 BEBLIN Firma DWM (Deulschen Waften- und lvlunilionsfabriken) z siedzib w Be inie bya pieszym
DWIVI,

pistoetW' PieMsze regu|aminowe pislolely P08 wyprodukowano i skierowano do jednoslek


w 1909 l. Byy !ylkowane od momentu wprowa_

dzenia legulaminowych fuleraw, co nastcio


7 kwielnia 1909 r. Bzdowe przepisy dolyczce onaczania pislolelW P08 ukazay si w 1910 l' _ std egzemp ae z 1909 r. s oznaczane W inny sposb, nie odpowiadajcy pniejszym pepisom' Podobnie byo z czciegzemplay z lat 1 91 0/1 91 1 klre ' byy przygolowane ju Wczeniej' a W tych lalach zoslay tylko Wprowadzone do uzbrcjenia. Wsyslkie pisiolety P08 produkowane w DWM maj na zamku loczony monogram firmy (Wyjl_ kiem s pislolety plodLrkowane dla Bulgarii). Wyslpuje on lake na czcipisloletW montowanych W okresie midzywojennym, a|e jesl lo j!

i oryginalnym wylwrc pistoletW Poa od 1900 l. DW\/ miao zasilzeony znak firmowy 'Pala_ bel!m''' ktry by skrconym adresem iirmy, a za_ razem sta si synonimem caej lodiny pislo]elW konsirukcji G' Lugela, w tym oczywicie Poa Historia firmy DWM jesl doskomplikowana i nie ma tulaj miejsca na jej szczegoowe ped_ siawienie' W zasadzie bya ona konlynuacj fir_ my Ludwig LWe & cie'' zaoonej W 1870 r'. klra prcdukowaa poctkowo masyny do szycia, a od wojny pruskojrancuskiej (1870/1871) lozpocza pfodukci karabinW wojskowych. W lalach 1880-18s0 L. LWe rozbudowa swoj iim pozyskujc akcje film: lvlauser z oberndoF fu, Peiper z Libge i vickerc. Dalsza rozbudowa iirmy polegaa na pejciu fabryk amunicji Lo-

powsta koncern Deutche l\/lelallpa_ ilonenfabrik' klry W listopadzie 1895 r' zmieni

renza

nazw na Deutschgn Walfen_ und l\/Unilionsiab_ ken (DWM). Fabryki DW[4 produkujce brc palnzlokalizowane b!4y w Berlinie-Charlottenburcu (gdzie mieszkali H. Bolchardl i G' Luger) i Wittenau' Poczt_ kowo P08 produkowano w Charlotlenburgu, a od maja 1916 l. w akadach W Witlenau.

lniia DwM wyb||ae

Bok na pisiolecie nie wybijano roku produkcji' co odpowiadao dotychczasowym melodom oznaczenia pistolelW plodukcji''c}twilnej'' oaz Marine u' Numery seryjne pistolelw z lego roku ograniczone snumeramiod 1 do ok' 4000b' Pislolety 0' doslalczane pez DWl\,4 dla oficerw do prywatnego zakup!' miav numeracj cig nie podzie|on na bloki litelowe, zgodn z numelacj broni przeznaczonej na rynek cywilny' Rok 1 91 0 _ po raz pierwszy pojawi si Wybity na pislolecie rok produkcji' Pozoslao lo praklyk do koca Wojny W 1918 r' Numery seryjne pis_ tolelw datowanych 91 0" mieszc 6i od 4000b ''1 do 10000d' Wynika z lego, e wlaz z poctkiem roku nie rozpoczto nowej numeracji' lecz kon' lynuowano t z roku popedniego' Hok 19] 1 _ pislolety posiaday nurneracj z blo_ ku W roku tym zakoczono lealizacj kontraklu ''e''' pornidzy paslwem pfuskim a DWM na lvyplodukowanie pieMszych 50 000 pistolelw P08 d|a aftnii' Dals produkcj tych pistolelw przeja Klewska Fabryka KarabinW
Lata
W

inna hislo a...

1909

W okresie l Wojny Wialowej zaklady DWt/l plo_ dukoway dziennie 1350 suk karabinw Wz 98 i 7o0 pislolelw Poe Poza tym wykonywano lake karabiny maszynowe wz. 08 i wz. 08/15, lolnicze karabiny maszynowe Wz slneleck i arlyleryjsk w trakcie niemieckiej okupacji '4olazamunicj Belgii podczas l Wojny wiatowejW zakadach Pei_ peru' kirych udzialowcem byo DW\/, produkowa_ no kule i Jlezowane czci do P'08' glv 10 pede wszystkirn; ig|ice, dWignie bezpiecnika' spusty'

l912-1914- okres ograniczonei produkcji pislo|etW P08' co spowodowane b/o systematycznym Wzroslem produkcji W zakladach w Eut
1 do blok!

Eurcie.

cie' Pistolely z tych lal miay cig numeracj od


masowa produkcja pislo|etu P 08 osiasajc lednio

Lata 1915-1918

"C'.

ponownie w DW\,4 ruszya

roczn wielko130000 suk. od 1915 l. pislolely produkcji Dwlvl b!4y numerowane zgodnie

widok lewei strony 0a produkcii DwM

za.k

z kor

z.kow piatobru Porprodukcji DWl


ona_

czeniach i numeracji P08 Kady rok rozpoczynano od numeru 1, a dalej produkcja liczona ,+a W 10' "tysjcznych b]okach lileowych. W sume produkcia Pod w wylwrn DWV| Wyniosa 750 000800 000 pislo]eiW, przyjlych do uzbrolenia armil niemiecklei. Poza tym wyprodukowano do 1914 r.
ok. 15 000 pislo ety P08na rynek c}/v ]ny oraz ok. 1 0 000 pislo elW dla Bugari' Pistolely na rynek ,l/vilny l_ niy si od brcni wojskowe] iedynie odmiennym systemem numeracii,

z Uzdowymi pepisami o

Pi9lolet P08w rkach powslacW lskich w l92l r' zbory

alloE'

brakiern wybitego na pistoecie roku produkc] oraz

909

2t 0oo
24 000 5000
ok_ 40

1910

1o1l 1912-1914
1915 1916 1917 1918

000

125 o0o

260 000
130 000 ok. 735 000

mi P08 wyprodukowanymi w lalach 1910-1912niem eckich P.08 nily si opisem na bez_ pieczniku i pazurze Wycigu wykonanym cyrylic Poza lym monogram DWM przen]esiony zosla nad komor nabo]ow a na zamku pojawia si godo Buga W poslac] slojcego na lynych apach lwa na tarczy helaldycznej pod carck kolon' Pisto|ely te b},]y dodatkowo zaopalrzone

ptodrkcji P.AgptzezMczanej na rynek q vilny iest cigla (nie podzielona W bloki]iterowe) i mecis] pomdzy numerem 45000 a 73500' P]slolety sprzedane BUga byy slandardowy_

cywinymi slemplami pesteania' Numelacja

od

orbHb
nb/EHb

Wlanie W lych zakadach, aby

ulyrna ch zdo|no'

jako fLlrn pr}vatn ogtan cza si do Wyproduko[ania ly ko 50 000 suk pisloletW P'08' Dalsz prcdu_ kcj, po peskoLeniu pracownikW ] plygotowan u palku maszynowego, miaa prej Wytwmia pa_ sn/Vowa _ W tym pzypadku fabryka w Edurcle' klra na ufuchom enie prodLrkci] Llyskaa dotacj l^/ysoko_ ci260 000 marek (ok' 2,5-3 milionW euro)'

ciprodukcy]ne i da zalrudnienie $rykwalilikowanej kadre pracown]kW Mialo to oczwidegbsze' ekonoTniczne znaczen e' sld te kont@k DWl'/

Produkcia pisto elw P'08 rusya W Eurcie W 1s11 r. ju po ukazan]u si oficjalnych, rz_ wvch. Wszystkie pislolety produkcji KFK Eu odpowiada] dokadnie tym przepisom| od poczlku produkcji wybjano na brcni rok produkcji,
slosowano iednolity syslern nurnelacji i oznacze' W sumie w lalach 1911-1918 wyprodukowano w Eurcie ok' 655 000 pisloietW P'oa

dowych przepisw onaczania pistolelW s]ubo_ steple wystpuic na P.03 produkowanj w owM

KBLEWSKA

EBFI]FT

FABBYKA KARABlNW'

1911

6800

1912

r9 000
23 000
123 000

ERFURT
W sterniczko do rnocowania smyczy W dolnej paiichv!rylu' W cesarslwie niernieckim isln av caery pastwo_ we iabryki karabinW: W Gdasku, Eulcje' spandau i Arnbergu' Pastwo z reguv slarao si lokowa zamWienia na bro slelecl. dla armji niemieckiej

1913 1914/1915 1916 1917 1918

50 000 260 000


173 000

654 800

Prgwa l lewa slrona plslotetu P'08 rc.e3' (na chwyci. bk lllwymocuicol)

prcdukc|l E.fuu

SPANDAU
je jako

Na

lrcni..

zb]ory

alloB

'eun Pistolely produkowane przez labryk W Eurcie w Spandau niqdy nie produkowano pisloletu P08. s pez zbieraczy niej cenione od tych z DW{vl. Tego' cy mamy do czynienia z faszelstwem' czy Prawdopodobnie wie si lo z laktem, i Wanie oryginaem chyba nie zdoamy rozstrzygn nigdy. DW\I jesl pietuszym i oryginalnym producentem P'08' Poza Iym pistolely z Eurlu s oplycznie S|[,4SON & Co wSUHL mniej efeklowne niezbyt slarannie wykonane i wykoczone' l\ao nany jesl jednak iakt' e onierzel wojny Wiatowej zdecydowan]e Wyei cenili sobie Waniepistolety z Euu' kire W ich opinii bty badziej precyzyjne i dokadniej spaso' Wane ni odpowradajce im wylwory DWl'.' Po zakoczeniu l Wojny Wialowej cay park maszynowy fabryki W Euoje' niezbdny do pro' dukc]iP0a osta za darmo pzekazany prywainej Bestrykcyjne poslanowienia lrakiatu welsalskieiimie Simson & Co. w Suhl. go nie ty ko ograniczyy liczebnowojska niemiec_ kiego (Reichswehry), ale lake dokadnie okrelay, jaki sprt Wojskowy i w jakiej iloci moe by na KRLEWSKA FABRYXA KARAB|NW W SPANDAU terenje Niemiec Wylwaany' Wskazano lake' kl' re p2edsibiorslwa mogzaj si ]ego produkcj W kolekcjach amerykaskich znajduje si ok' z caego polnego kompleksu zblojeniowego' do_ luzina pislo|etw P'08 z inskrypcjlinnoW sugeru' dalkowo rozbudowanego podczas l Wojny Wialo_ jc e zostay Wyprodukowane W Kllewskiej Wej' ]dzyaliancka Wojskowa Komisja Konlroli Fabryce Karabinw W spandau' Najwczenrejszy wskaaa 8 przedsibiolstw mogcych zaopatryznany egzemplarz ze slemplem ma Wa Beichswehl| "spandau" numel 12 i lok plodukcji 1917' na]wyszy nany F. Ktupp AG, Essenrdziala o kal. ponad 170mm, _Hheinmelall' D0sseldo-Delendorl: diaa numel seryjny to 177 na pistolecie pochodcym z 1918 r. o kal. do 170 mm,

sporod pistoletW Wprodukowanych w Eurcre szczeglnie radkie s pistole/ pochodzce z pielw_ szego roku prodlkcji z Wybil q a Wedfug ''1911'' rdeamerykaskich nie spotyka si p]slolelw z dat Te dwa modele nale do najcz.iej ''1915''' poszukiwanych p ez kolekcjonerow ''

Po dokadnym przeanalizo' Waniu achowanych 'aserslwa. pistoletW slwierdzono, e mamy do czynienia z produkcjfabryki w EUrcie. Wnioski nasuwaly sr same' Jednak po dokta' dniejszym przyjeniu si caemu problemow oka_ zao si' e obecno pisloletW sygnowanych a monlowanych z czcr Wykonanych 'spandau', w Eurcie niejesl wcale lak nieprawdopodobna. W spandau do 1918 r. funkcionowaa iabryka amunicji' przy klrej dziaaakomisja odbioru arnu_ nicii9 rnm Para' Kada seria lejamunicjibla pzez niteslowana pod ktem pydatnocid]a pisloletu P0& sld komisja miala na stanie pewn' ograni. czoniloprsloletw Wyprodukowanych W labryce W Edulcie' klre W spandau mogy zosla ozna_ czone stemplem Waciciela (a nie prcducenta).

tkano P08 ze Spandau. Ptzez wiele bl faklowano

W kolekcjach europejskich do t pory nie spo_

zachowanych dokumenlW Wynika' e

10

Weyelsberg_Kirschbaum & co.' solingen: blo


biaa, Polte, l/agdeburg: amunicja, WASAG, neinsdod: proch, Telelunken' Be in: splt cznoci,

dina simsonW ucieka do szwajcarij' pniejwy' emigrowaa do UsA' Wyrnia si lrzy podslawowe waaniy pislo|etu

carlZeiss' Jena: spt optyczny' Produkcj broni palnej' w lym pislo|eiw Poa lecono pryWalnej lmie simson & co. z suhl
wT!ryngii.
Do wybLrchu l Wojny Wialowej prcdukowano tulaj gwnie blo my|iwskW 1915 r' labryka simson

twaano 250 kalabinW miesi9cnie (dla pow_


nania' W akadach N4au6el KFK Ambeo 675, KFK

& co' olrzymaIa rdowe zlecenie na plodukcj karabinW wz 98' klra ruszya w 1916 r' Wy_

limy slMsoN

pislolely z Wybi na komoe nabojowej dal prcdul@ji i z psln nazw limy slMsoN & co'' SUHL Wy{oczon na prednim kolanku zamka' nane s egzemp|ae z dal 1 925' 1 926' 1 927 i 1 928' Numeracja kadego z rocznikw lo4oczyna si od ,,1'' i jesl konlynuowana do numerw '700'-"800'; _ pistolely bez da produkcji i z pen nazw
& co'' SUHL Wytoczon na ped' nim kolanku zamka' Numelacja lozpocyna si okolo numeru ijest ciga do okoo "100'' "1700''; pisiolely bez daly produkcji i bez pelnej nazv/y Wytwrcy, na plednim kolanku zamka pojawia s Numelacja rozpoczynala dua, dfukowana lilera ''s''. si poniejnumefu 6i okofo

P0d produkcjiSimson

&

Co.l

caego wiala prbowali rozwiza zagadk' dlaczggo produkcja iego pislolelu lrafia Wtanie do suhl' 6koro pynaimniej dwa due zakady
z dowiadczeniem i' co Wazniejsze' z odpowidnim parkiem maszynowym z|ecenia tego nie olymay' Do poczlku lal 90. xX Wieku w lileralurze ped_

P'zez wiele lat historycy i kolekcjonel7y P06

Eult_275 s').
1125' DWt'4

1350'

''100'ikoczy
kcil

''1900a'' Kod li.my Sim$n wybii.ny n. ku pi8tolgtk p.l predu-

miolu lunkcjonowaa teoria' sformuowana przez


hislorykw z byei NRD, o

''ydowsko_kapilaljslycz_ nej'' afee, gdzie jeden z Wysokich ulzdnikW Komisji Konlloli mialby mie lomans c* simsona i d|atego tam lra'ilo zlecenie. Jak w Wiksocitakich przypadkw, prawda okazaa si bana|na wedlug relacji kuzyna Simsona inne fkmy po prcsiu nie vlykazav najmnijszego zainleresowa' nia prcdukcjdla Reichswehry' ktla moga akupi jedynie niewielk ilosprzl!' a wymagaa produlW o najwyszej jakoci i niezawodnoci' osiatecznie umow regulujcwarunki plodukcji olaz' co byo bardzigj islolne, Wyposaenie za_ kadw W slhl podpisano 25 maja 1925l. lJmowa dziaaa wslecz i bla wana od 1 kwielnia 1924 l' do 31 marca 1933 r. cav osprzt niezbdny do produkcji pisto|etu P'08 |maszlny' plzylzdy' nadzia i rysunki) za_ ktady simsona pgjy bszdalnie z KFK W Eurcie' Produkcja rusza plawdopodobnie ju W 1925 r' W styczniu 1933 r' pedfuono umow na kolej_ nych 5lai, do 31 marca 1939 r', co pez cztonkw NSDAP (eszcze ped przeiciem Wiadzy 30 sly_ cznia 1933 l') zoslao oklykniete ,,ydowsk per

wykonywano hke naprawy oBz perabiano pi_ slolgty sbowe z Woiennej produkcji 191/V1918' yko'sfujc do lego celu lake czci pozyskane wraz z calym parkiem masrynowym fabrykiz Eunu'

Na podstawie analiy numelacji szacujg si, e w zaladach simson wyplodukowano okolo 12 000 pislolelW P08' Poza produkcj nowych pistoletW

ljdid. Na skulek naciskW parlii nazisiowskiej' a szczeglnie gauleitela Turyngii Flila sauckla'

od poowy 1933 r' rozpoczlo dzialania zmieaj_ cedo zmiany charalderu fkmy na bardziej ,,aryjski", co ostalscnie doplowadzio do zelwania umowy z Heercswatlenamlem i od 1934 r. jedynym doslawc pisloletw P08 zoslata lirma l\,4ausel' Ro-

N. gllcv. biory allola


11

Pistolety le tGliay gwnie dojednostek Beichs_ wehry, nieliczne do iednostek policji pruskiej. Nie spotyka si pistolelW produkowanych na rynek cywilny zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego bylo to nielegalne. Na pistoletach produkcji Simson & Co. spovka

Weimarskiej. Jesl to stylizowane godlo pastwowe (oe) i numer oznaczaicy konkrelnego ulz9dnika lub placWk odbioru technicznego' Najczciej jest io i Badziej Wystpuj

si Wycznie stemple odbioru lechnicznego republiki

lin-Karlsruher Indusirie Werken AG (BKIW). Pod kon]ec lal 20. xX W' podjlo decyzj o zamkniciu produkcji plsloletu P.08 w filii DWI'/ w Wittenau i przeniesieniu caggo palku maszynowego' prydu lablic i rysunkw do zakadw l\,4ausera W obemdorlie nad Neckarem' Peprowadzka roz_ pocza si na poczlku 1930 r' z zapasW DW], baldo duo pofabrykalw, nie. Wykoconych pistolelW olaz czciowoplolilo_ wanej, specjalnej stali, a lake 7 wzorcowych pis-

Poza osprzlem labryka Mausera otymaa

'oe-nad-6' 'pr2e-nad-33'' slemple odbiolu Heeleswaffenamtu, klle przypo_ minai le drukowan liter z kombinacj
liter i cy'{r umieszczon pomidzy ramionami'

',H''

slemplem przeslrzelania iest stylizowany oei'

wE-4

Em

Peka}Vanie produkcji do oberndou nie od' bywalo si bez zgrylw' Pracownicy WarsztaiW W Wittenau sabotowali tanspo spriu' gdt ci_ ko byo im pozb}"lva si Palabellum', 'bgendy dziki ktrej slali si sawni na calym wiecie' Zagroone byly rWnie ich miejsca pracy' aszyny Wys}ane kolej byy le momwane i docierav
nicne i plany plodukcyjne' Na dodalek placownicy l\,'lausela nie mieli pojcia o produkcji pislolelu P08' Pomimo lych lrudnoci pod kierowniclwern Augu_ sla Weissa ldry od 1923 l. odpowiedzialny byl za produkcj pistolelw W DWl''' a W maju 1930 l. plzenis si do obemdou uda]o sl w mia srybko utuchomi podukcj pisloletw Parabel/U.n. Nazw ,,Parabellum'' slosowano W lym czasie ce]o_ Wo' aby Wprowadzi w bd alianckie komisje _ p]s' loleiy P08 moga plodlkowa W!cznie fima sim(z son & co'' suhl' Ju w listopadie 1930 dwumiesicznym polizg]em) odbw si odbiory pierwszych 300 egzemplarzy P.08 pezna!anych da Holandii. Oticjalne doslawy dla Beichswehry (od marca 1935 r. Wehmachl) produkowanych w Obemdoie pistolotW P08 rozpocy si W 1 934 l'

do obemdou uszkodzone' gin' rysunki lech'

Dwa rod2.lestempl| odb|oru lechlcznegowystpq@ na pbroletach prcdukcll flrmy slmon.

Pislolety plodukcjifirmy simson & co' 2 suhls baldo pos]kiwane pez ko]ekcjonelw osiga_ jWysokie ceny na rynku antykwarycznym. Jesl to zrozumiale' biorc pod uwag niewielkliczb Wy_ produkowanych egzemplay' l(ra odpowiada miesigcznej produkcji l/ausera. spolykane s nieslety kopie tych pislolelW prze_ labiane z reguly z populamych DWM\ cz! i,tau-

l'

selM Pelbka polega najczc ej na zesz|i'owa_


niu roku produkcjl iW},twrcy oraz na Wypolerowaniu

i Mmym ol.sydowaniu' Kdy pislolei pozbawiony oryginalnej oksydy naley tlaklowa z du nie' ufnocj Baldzo istolna jesl lechnologia Wykonania inskrypcji firmowej' ldra W oryginale b}a zawsze (|) |oczona' Poza tym dobrze iest zwrci uwaq9 na lyp siempli odbioru technicznego lub ich bnk.

powiezchni, wygrawerowaniu nowych napisow

Piefuse plslolety plodukcji ausela maj

l,AUsEH' oBEHNDoBF/NEoKAB

Fmy DW[,{ z Bo ina oraz l\lausel z obemdou naLeay do lego samego koncemu o nazwie Bel_

ffi

"u". jednak pistolety' ldre zostaly z czci wyprodukowanych jeszcze pe DWlr' 'oone od bloku zaczlo slosowa czci z Wasnej plodukcji' ''V'' a dopierc W 1936 l. lopoczto plodukcj P08
W oparcru

meracj

b|okW lilerowych ,,s''' ,,|" i

s lo

nu_

wycznie o e|emenly wyhvorzone W za_

Konstrukcyjnie pisloleiy le nie rnily si od pisioletw z DW],4 i Euu poza jednym szczeg" em' Ty]na cchwytu posiadaa wyploiibwan ezk' kt miaa zapobiega Wysuwaniu si kolka czcego ly|ne kolanko zamka z tzw' Wide|cem' Byla to charalderyslyczna cecha pistolelw l''ause' la od okoo 1935 r' W latach 40' Wprowadzono bakelilowe okadki' sie 10 00s-12 000 sztuk'
l\,4iesiczna produkcja W latach
1

kadach Mausera'

935-1 942 wyno_

12

llo
1934

1-ok.9O0a
50001-4500p
45OOp-100002

11 000 54 oOO 89 500 120 000 114 000 123 500 137 000 145 000 110 000

I935
1936 1937 1938 1939 1940
1941

oraz od l-soob

500H500n
4500n-40002 80002-10O0Oz

ol ]-50o0n

Kod fmy Mausel wn]e ulegazmianje' Do oku i liczby 'l2' 1940 Wyb]jano kombinac] ilery ''s" rczdzielonych ukonikiem (''s/42')' w nych ]alach Poczwszy stosowano odmienn faldu |ilely ''s''' od 1 939 r na kolanku zamka pojawia s kod "42''' l(ry od 1941 r' pybiela oshtecznform ''byf'' Pisiolety numerowane byy W 10000 blokach litercwych (1-10000, 1a-10000a, 1b 10000b ild.). Bardzo isloin dla kolekcjonerW cech numeracji Po8jesl tW. zgodnonumerW' Wikszo islol_ nych elementw brcni byla oznaczana pelnym lub fragmenlarycznyrn numerem konkretnego egzemplaa' sprawdzajc' czy te numelki pokrywajsi z penym numerem pisloletu' moemy stwierdzi' z epoki"' czy le czy jest on 'sklada_ 'kompletm

kiem' zoonym z kilku rnych egzemplaoc,l/vic]e tylko komplelne P08 o pene] zgodno'
cjonelsk i rynkow

5000n 100002 oraz 1-10000a

cinumerW posiadaj Wymiem Wao kolek'

1942

ok.910 oo0 Pistolety dla woiska


Wszystkie pistolely produkcji lvlausera pzezna' czone dla Wehmachlu byy stemplowane zgodnie z obowlzujcymi w amii niemieckjej przepisami. Na kornorze nabojowej wybijany by lok produkcji' a na p2ednim kolanku zamka kod wylwlcy'

Ewollcla onacze kodowych


Rok produkcji wybijany na komorze nabojowej

nych na pltolet ch wehrmecl!'iry

Mauser wybila-

Gotowy do gtalu. zbiory aulora

Kod wbiiany na zamk'l

K (1934)
G {1935)
1936

5- r)
!{? )

przsstrzelania

Na broni wojskowej v!ryslpuj typowe slemp|e

Tfi]

nYm rysunku ni na pislo|etach plodukcj] simson & co' W listopadzie 1935 r' wesz' W de plzepi-

odbioru lechnicznego

o odmien-

sy' ktre okrclaynowy kszla ora _ sklzyca


odpowiaday W przyblieniu parlyj' mgf by NSDAP' 'slary'oe uywany do marca 1 937 r. Na pistolelach z obemdou spotyka si stemple byy proste
nernu ernblemalowi

1037 1938 1939 1940


194

t 41

5_t-l

odbioru 'oe_nad-63" i 'orze-nad'655' d]a pis' tolelW tutaj plodlkowanych oraz''orzel-nad-66dla pistoletw pelabianych i naprawianych.

W pierwszych dwch lalach produkcji kodowano dai ich wylworzenia' Na pistoletach z 1934 f' a na tych z 1935 r' wystpuje drukowana litera ''K'', W kolejnych latach wybijano ju pen lilera "G''' czlerocyllow dal. 0d 1941 I' na komorze nabojowei poiawia si dwucllowa data produkcji (''41'').

'=+b= 6ss
6

M
n. 13

loletach Maue (a) ol4 onacanle wFlpujce broni Kriqsarlng (b)

stemple odbioru rechniczn.go wyspui.e na pi-

Pslolety policyjne posiadaj cywilne stempe przeslzelania olaz policyjny slempe odbioru' klry hoyoepaslwowy z du |iter alfabelu' Na]czciejslo]tery] K, F, c iL] na nieklrych

magazynkach spotyka si take lller D' Na pred_ n m kolanku zamka w plsloletach tych wybity jest znak jirmowy zakadw lvlausera, tzw' 'Mauser_
-Tonne" (,,mauserowska beczka").

onaczni. modelu pistolelu Wysrpuice na P.oa od


1941 r' na ]ewej slron e tylnej ccichwytu wybijano oznaczen e lypu pistoelu (,,P.08') zgodnie z nowymi przep sami oznaczania sprzlu wojs_ kowego. Na pistolelach produkowanych w firmie Kriegholl brak lego slempla. Poza lyrn na pistolelach suboqch P.08 mana spolka stemp e Luftwafienarnlu (cho 1e Wystpu_ j glWn]e na pislo]etach plodukcji K eghotl) oraz

od

zamek i komora amkowa pistolelu Aoa przenac2o_

Jeden z

cylnvch wyslpulcych

stempIi poli_

nazywanych pftez kolekcjonerW Lugel' 'sneak L]b ,,schleichea', co mona tumacy ]ako co ukrylego,skradajcego si' poza prepisarni''' chodzi tu o pislolely Wyplodukowane czciowo W Berlinie' ae take W oberndoie' s one po' zbawione jakichkolwiek oznacze producenla oraz roku produkcji. Posiadaj jedyne slemple pre' slelania i odb]oru lechnicznego i numer seryjny z b|okW,,s'', ''l" ''u''' Doslawy pislo]etW plodukc]] Mausera d|a polici rozpocz]y sl W 1938 (z tego roku mamy pierwsze dane) i tfuay do ]942 r'
]lo 1938 1939 1940
1941

dla policii Pzepisy niemeckie mWi e kady mundu' rowy policjanl powinien by |zblny w P'08. okoo 1930 r' polic]a otymaa 25 000 pislolelW Pistolty

Krieqsmarineamtu (''orze'nad'M'). Tak oznaczone pislolety s doadkie.

*
1

938 1 942

Numery seryne policytnych P.08


m

wych:,,v",,,w",,,x",,y". cech charaklerystyczn jesi dodalkowa nurne' racja wystpujca na magazynkach' Magazynek podstawo\y by oznaczany clr 1", a magazynek
''

lal eszcz si reguy W b|okach lilero_

Na pislolelach pol cyjnych stosowano onaczenia jednoslek i lormacii po]icy]nych zb ione do starych pruskich stempli pulkowych. Byla lo kombinacia iler

polzei), miejscowo (np. Br.

275

8200
44AA

6400 5800 25 075

1942

Najistolnieiszym elemenlem odlniajcym p s' policyjne od Wojskowych s' poza oznacze' niarni, dodatkowe zabezpeczenia tzw, bezpiecznik schjvy, unierno|iwiajcy oddanie strzau po rczoeniu pisloletu i przypadkowym nacinicu dwigni spuslu' oraz radko spolykany bezpiecznik pomys|u Walhera' klry Uniernoliwia oddanie strzalu pry Wyjlym magazynku' W obu przypad_ kach chodzi oczywicie o sytuacj' kiedy W komo' e nabojowej pozostawiono n eodpalony nabj' Pislolety na ekspo Pomimo duego zapotrebowania Wehrmachlu na bro palncz plodukcji zakadW W obemdo_

oznacza]ca fornac] pol ryjn (np' s' _ schu_ _ Bres]auMrocaw), lewil (np' lV rewir czway) oraz numer bron (np' 1 22). Oznaczenia le wybilane byly na chwycle.
i c],4r

loely

rl]e llafaa na ekspon'

BW lo z regy

pjstolely'

14

machlu (,,by''' 42) ze slemplern


i numerach

'orze_nad_l35'' 685n-5263n' Kaburydo lych pislo|etW Wkonano w Portuoalii. Take W 1942 l' Buga a akupa lesztki pro' dukcji lvausera (5600 szl.) dla swoiego wojska. Doslaw zrealizowano w lislopadzie tego loku' Brak b ]szych danych dotyczcych Wysanych pi stolelw'

Firma Kreghoffjest ostatnim z wojennych producenlW pistolelW subowych P08' Jej produkl sla si najbardziej poszukiwanym W krgach kolek_ cjonerskich' Pistolety 1ej WJ,,lWmi doczekay si odrbnych opracowa' Wasnej hislolii i''' polnego rynku kolekcjonerskiego' gotowego pacic du_

KRIEGHOFF w SUHL

e sumy piendzy za egzemp|arze


i w dobrym stanie.

komp|etne

tym, e W porWnaniu z masow plodukcj DWM'


Gra ord lewa sl'ona chwyru pisroblu P'oa produkcia lirmy Mau*r dla marynarki Krlestlva Holandii

Daczego? Najplocie] mona wytumacy ten lenomen

ldre nie do koca pomynie peszy wszyslkie testy i prby odbioru Wojskowego' Taka praldyka slosowana bya iU w pierwszych latach plodukcii Poa w DWl'' kieowano lakie pistolety d0 pryr,vat nego obrotu hand|owego, a W KFK Eurt oznaczano je slemplem lub zomowano' W okres]e'Bc" mid^Vojennyrn ilalach ll Wojny Walowej p slolety P'08lralv m'in' do Hoandii, Pelsji' Tuicji' Pougalii i Buga i' Pomidzy 1930 a 1936 r' do rnarynarki Krle_ slwa Holand] trafio dokladnie 1169 pisloietw P08' Pierwsza paia miaa na kolanku zamka ieszcze monoqlam DW\,4, kolejne iUznak l]mow Mausea' Typow cech tych pislo]elWjesl napis RUST ze stzalk W miejscu niemieckiego GEsl_ CHEBT (zabezpieczony). W 1935 r' szach Persji zamwi 3000 slandar dowych pislo]etW P'08 oraz 1000 dlug ch P08' zostay one dostarczone w maju czeMcu 1936 l' Wszyslkie inskrypcje oz nurneracja oznaczenie modelu na p]stolelach Wykonane byly W jzyku larsi (perskim), a na komore nabojowejWyb]ly by he perski' oficew sfuzby bezp eczeslwa okoo 1000 pislole'
lW

wicej nie lrzeba' Niczym ciepe buleczk|' P'08 produkcii Krieghot'a spzedawa bd si same.''

Eurlu czy l''4ausera byo lych pistolelw naprawd niew]ele. Doda]c do lego jeszcze ]egend wojsk lolnlczych i spadochronowych Luftwaiie, niczego

KRIECHOFF KRIECHOFF qT

!&e&
sllHt
sllHl

IIJI

lobrach produkcji Krieghofi

Rne rypy lnsryp.ll llrmowel wystpujcej na pis_

W latach 30. Bepublika Turcji zakupiia da swoich

P08' Posadajone niemieckie slemp|e odbioru


i

,'oe|_nad'63" oraz lureckie oznaczenia

W 1942 r' Pougalia przejta 4578 pislolelW P' 0a By' lo egemplae pygotowane d a Weh l-

inskrypcje'

Do koca nie Wyianiono' dlaczego W labryce bloni Hein ch K egholl W suh lozpoczlo produk_ cj pistolelw Poa Najczcie] poMaa si' e Gring, jako zagoaly my|iwy'korzysta z broni myliwsk]ej firmy Krieghoff, ktra produkowaa m'in' egendarne WId myliwych dry]ngi' Bdc lwlc si powietrnych lll Beszy mia moliwo Wybolu plodUcen1w uzblojenia i Wyposaenia jed" nostek Luttwatle''' i wybra Kreghoff. Zap ecze maszynowe, poffabrykaty i malerialy firma Krieghotl preja po fab' ''upastwowionej" ryce simsona suhl i iU w 1934 r' podpisaa kontrakl Luitwaffe na dostarczenie 10 000 pisloletW Podjednostkom |otniczym' Najnowsze bada_ nia Wskazujjednak na innego odb orc pislo|etW z firmy Krieghoff. Po proslu w 1934 r. olicjalnie
Luftwatle jeszcze ne istniaa'

15

\l

, '27

4_lylnekol.nkozaka'5_Pazllwycigue.p6_iqlic.'7_spaigliy'3_rok 6plyny' 9 _ dwigia ci., 10 _ wyl'llk, 11 _ dplg|a spuat! tPl.n|. l sprgnk, 12 dwlgnl pusro'13 _ koek zlkowy' 14 _ chwyt' 15 _ udenle do zarrymyw.nla - spna gwn u mk. w lylnym potoenlu 4 spn16 _ ha calka' 17 _ diek nlka pn 'l8 _ 6pEl ze 8pnk 19 _ PMka udzenia 9Pu6iowego' 20 _ rygiel' 2i _ cik gPlJ8t!' 22 _ 'la.k.g.ynkl . sPlg 23 _ dwlglE b.p|.clk!' 24 - ryql.l23b.plecalka' _ spyna pud.lko mao.2ynka 2 rpbnlem moculcym' 26 podalnlk. 27 podalnlka' 25 ''ouzlk'' magazyna z g['w 29 _ denko magazynka' 30 _ oktadk
16 1_zesp'lu'yzmuszklkomoryzamkorel{wlde*D'2_ronamka'3_pednieolankozanka'
Poda9ow6 cz9cl pbrol.ru P.o&

DwM z

N.lw@nieju ..rla
nie wyrPuio na
I

pkrobrach pro dukowanych na rynek cy{llny


na

plstole!w l9o9' podobne dnac&


m.in. dlE Holandll

ebpor!

Pl3|olgt 0d

DwM dla Bugarli

produ any p.

ru dubowego Po3

slandardore enacz6i. plrole


prcdukc|l

Pyklad |ednego kllku znaych P'l', z ozacalem' KFK spdndau

P.yldad onae.nia pi5tolelw

P.a|8

wcgsnol ptodukcii fi ny

ona@nle aBka pi.tol.tw Gtar.bi *rii slmson/suhl


'iry

kodow.ny rok p.odlkc,i P|ol* lw prcdukcIl Mau..ra


l

Plerws.

oaffil.

kodore

ian det prcdukcjl

PieM6. 3grl. plstobrw


l

mieniony'

wybi

17

Pi3tolel A0A produkcjl llrmy Kri.shofi Funkcjonowa5r jed'ak rozne pseudocywlne oganizace sporlowe o chalal(erze lolnczym' Wa_

lolelu P08' Poniewa by to konlrakt ,,cywilny',

nie dla ]ednej z nich o nazwie ''Luftspoftveand'' 'ilnd Krieghotl z suhl rozooczla produb pis_

pislolely . e mla kodowanego Wylworcy l na ko_ lanku zamka na]duie si pelna nazwa Wraz z logo lir'ry. eodoolie nure'acja broni ne oopowiadi. o?episor arm nremieckle.: pislolely byly numeroWane W sposb cigy' bez podiau na bloki ilero_

we' numelacja nie lozpoczynata si od nowa W ka' dym loku produkcyjnym, a drobne czci nie by' oznacane kocWk numeru seryjnego' W marcu 1935 r' powslaa LufiWatle i na pEeo_ doslawy dla lel nowej lornacji zbrojnej. Pelen kon' trakt 10 000 pistoletW Wykonano do 1937 l' Z po' podzespoW zos1aych latach

slojca na napise SUHL (egzemplarze da1 ',G'' iwczesne,'s''). Poczwszy od 1936 l' uzupelniono inskrypcj o peln naw iimy' odld kolwica z in cjaami znajdowaa si nad napisem KBIEG' HOFF SUHL. Uwaga na pstolelach P08 produkcji K egholf niqdy nie stosowano kodu WV1Wi_ cy znanego np' z FG'42 ' Kady pislolet lak ''tzB'' oznaczony ]est zwykym fabzelsh/vem I Slemple odbioru lechnicznego i przeslrzelania Wyslpujce na s typowe dla broni ''krieghoffach" Lullwaije' przedslawiai stylizowanego o a ze skydami skierowanymi do doU' czslo z liler

,,L'' W

kotQ lub

mie 1935

1s36 r' iima K eghoil rozpoczla

1938-1945 wyprodukowano dla olniclwa niemieck]ego jeszcze okdo 2200 P.08' Poza lym okoo
1625 pislo]etW P'08pygotowano na rynek cywil_

cci

iAN z

',L2"'

/(tr\\
'irmy

Prykhdowe sremple odbloro Lullw.lle wysrpujce na pIstoll.h Kriegholl

obecnosc' py numerze seryjnym (podobnasad lilerk ''p" stosowano w Szwajcarii). Numeracia dostaw dla Lui1waffe wyg|da mniej
Wicej lak:

ly' od

b'oni wojskowe roz../

pierwsza doslawa (1935-1938)nr 1-10000; druga doslawa (1940) nr 10000-11000;

doslawa wojenna (1940-1944)

oslatnia produkcja wojenna nr 13000-13200. - Lala doslawy (a nie plodukcji' jak miao to miej_
prypadku DWtr' Eurlu czy Mausera)Wybi_ jane b)4y na komorze nabojowel. Pierwolnle kodo-

12000;

nr

11000-

Pistolety produkowane w Krleohoff, nawel te z 1945 r'' charakleryzujsi badzo dobrjakoci i starannym Wykoceniem' Wszystkie czcibyy zewnlnie oksydowane, a spust, dWignia bepiecn ka' dWign a zalrzasku zamka i Waniacz magazynka polerowane i zapuszcane na llo (czslo kolekcjonerzy bldnie okrclaj e czci te s zocone)' W przec]Wiestwe do produkc] ausera, do koca woiny stosowano cz_ ci'Kady ,,kieghoif'' z oksydowanym',te" bezplecz_
ny. Podobnie Wewnlrzne sllony zamka i chwylu byly po oksydacii polercwane' a czci p]stoletu z pielwsej se i 10 000 szl' byy polerowane jescze p2ed plocesern oksydowania' Dodatkowce' ch chataklerystyczn,,krieghoff W'' s bake|itowe okadki wprowadzone ju W 1935 l' Wynia si llzy podslawowe odmiany okadek: do 1936 r'
nikiem czy spuslem mona traklowa jako podb' k lub egzemplarz przelabiany iWlie oksydowa_

sce

wano je lerami (1935) i (1936)' Pniej "G" ''s" slosowano ju numeraci alabsk:36' l936' 1937,
1938, 1S40, 1941 (rnniejsze cy,lry), 1941 (normalne cytry), 1942, 1943, 1944 i 1S45.

Logo prcducenta wybijano na lylnym koanku zamka' Do 1936 r. bya |o kolwica inicjaami HK 1B

drobne radelkowan brzolq/ kolo| 1936_1939 grube radekowan e ibrzowy koor; 1940-1945' podobnie jak w Pr8 produkcji l ausera, czarny plaslik grube ladekowanie' Na Wewntrznej slro_ nie najwczeniejszych i najslalanniej Wykonanych okadek z bake lu Wyslpuj oznaczenia prcdu' cenia (HRs H' Rmmler AG, spremberg oraz kod stempel Paslwowego lJrzdu lvlalera_ ''32''), W z Be ina_Dah]em (l'lPD W kolku) ikodowe

Wsporninaic

jowych Luflwatle (take spadochrcnowych), ktre polrzebujskulecznej broni krtkiej. od tego czasu Wida na djc]ach u personelu |alajcego ca pael kabul do pistoelW kal' 7'65 mm, a u je_ dnoslek naziemnych due kabury ,,dziew lek ''

maszyn leba b}'o szybko opuci' Po drugie, powslaje coraz wicej nazemnych jednostek bo'

iu o syluacii, kiedy uszkodzon

oz|acze| a ladzap rnale aU i zawaoci W nim ywicy(,,8964''''64'').

sreple wyslpujce a we91nel stronIe okhdek


pitoletw produkowanych w Xrieghotf

nenie' klo uywal lych pisloetW' Wkso z nch z delerminacj upera s, e byy one
plodukowane dla spadochroniay' By moe...

Wiee emoc] Wld kolekcjonelW budz zagad_

ohiee dywlll polowel

Lutlwate na parrolu' zbiory

karabinW maszynolvych a 77 Poa lo alwo policzy' e nawel gdyby ca]a produkcja firmy Krieghoff lral]a W lce Fallschirmjager, slarczyoby ich jedy_ nie na oko]o 15 pukW spadochronowo_strzelec_ kich' nie wlicza]c pozoslaych fomacji ze strul(ury dywizji spadochrcnowo_stlzeleckiej''- a gde dyw| zje po owe Luitwaife, jednostki Flak-u itd.?

ecka miaa na stanie okoo 45 P08' a kompana

Biolc pod UWag, e niemiecka kompania strze_

spadochroni.e po zdobyciu chaea na

zwraca uwaqe smycz wykonana z lanki spadochronu.

KrecIe.

PieM/otnie byly kierowane do wszyslkich jednostek pod|egych Dowdzlwu wojsk Lotnicych' Na zdjciach z at przedwojennych' kampanii wrzeniowej oraz walk na Zachodzie w 1940 r. kabury z P'08 widoczne s zarWno na pasach zag samolotw, jak i ]ednoslek naziemnych LufiWat'e' W kocu 1941 l' Wszed W ycie zaka uytkowa_ nia P.08 plzez pelsonel alaicy' i to z dwch powodW' Po pieMsze' dua kabura psloletu UlrLr' dnia]a poruszanie si na pokladze samolotu' nie

34 000 P08' lake W skali ca| Ll Wojny wiatowej dostawy firmy Krieohoii by]v ]edynie krop W mo_ rzu potzeb iednostek Luflwaiie i chyba ]U n qdy

Jedyne W 1940 r' Lultwaffe olzymala okoo

nie dowiemy si, kto tak naplawd uywa lych


pistolelW'

oDBlH TEcHNlczNY
Puejmowan e nowo v!ryplodukowanych pistoletW osllej, pastwowej kontroli ]akoc], czyli lzw odbioue lech_ ncnym' Bya ona znacznie bardziej rygorystyczna n kontlo a blonj plodL]kowanej na rynek cwilny'

P08 puez wojsko naslpowalo po baldzo

19

Po raz pieMszy zasady sprawdzania i pzeslrzelania nowych pisloletw P08 zostay opisane pod_ cas zawierania umowy pomi9dzy DWlt i Krlew_

W spandau w 1908 r' W siedzibie Dw|t'| powsta specjalny oddzia 0d-

sk Fabry KabinW

W kllej miec a si placWka odbioru lochnicz'

bioru lechnicznego skladajcy si z oficerW wojsk ldowych oraz UrzdnikW pastwowych' Pelsonel pomocniczy rekrutowa si z pracownikW firmy'

Wszystkich istotnych eiementW broni p y pomocy odpowiednich WzorcW, a naslpnie po zmonlowa' niu caego pislo]elu oceniano' jak dany egzemplarz funkcjonuje. w kocowej fazie testW naslpowao pestrzelan]e pislo|etu.

nego' Tesv' ktle peplowadzaa ta p acWka' polegaly W pieMszym rzdzie na sprawdzeniu

sprawdzano zamki' pooenie iglicy' pazur Wy_ cig! oraz luly, a take dopasowanie obu maga_ ynkW. Funkcjonowanie pistolelu teslowano za

poll]oc nabojw wlczebnych. Po aadowaniu do magazynka 8 nabojW blo b/a cznie plzeado_ wylvana' Jeeli pislo|et sprawowa si prawidowo, by kierowany do peslrzelania, w lrakcie l(rego oddawano dwa silav' Posugiwano si nabojami o zwikszonym o 2070 adlnk! prochowym' w naslpnei ko|ejnoci plzeprowadzano plby celnoci'Pracownicy placwki odbioru technicz_

nego oddawali

'podp uzyskiwano' gdy

koci10 centymellW' Jelipistolelnie spelniatej normy, ponownie iralia na sto monlerski. W dal_ szej kolejnoci sprawdzano jeszcze raz funkcjo_ nowanie brc.i ple addanie omiu szybkich slrzalW W ku]ochwyt. Bro, ktra pomy|nie przeszla te plby, na lulie i po lewej slronie prowadnic zamka otrzymywaa wojskowy slempel peslrelania' Naslpnie pis_ lolei by czyszczony ilozbielany na gWne czci: lu' z prcwadnicami zamka' zamek, chwyl' pylk uzdzenia spustowego' spust' ig ic i magazynki' Dokadn]e splawdzano' czy na czc]ach tych nie pojawily si rysy lub pknicia. Jeeli Wszysiko byo W pordku' poszceglne cz9ci lekko sma_ rcwano' skadano i jeszcze laz splawdzano lunk_ cjonowanie za pomoc nabojw wiczebnych, a na koniec _ wykoryslujc sla]owy Wzoec naboiu _ oceniano waciwepooenie zamka' Jeeli nie stwierdzono adnych Uskodze i nieprawidowo_ ci,pislolet olymyr'a slemple wojskowego od_ bioru lechnicznego. W 1 91 3 r. ukazaly si patwowe pepisy do1y_ czce odbioru technicznego pisloelw P08' opra'

co najmniej 50% przestrgl]n ukadao si w prostokcie o vlysokoci15 iszelo'

i'' na 50 metrW' Prawidowy Wynik

kadego pisloletu 8 strzaW

cowano je W Kllewsko'Plusk rn Biue Konslllkcyjnym Piechoty w Spandau. Nie posiadamy dokadnych inlormacji, w jaki sposb plzebiegal odbir technicny pisiolelW po l wojnie wialowej'PruWdopodobnie odbywa si podobnie jak w oklesie pedwojennym' Pielwse ]n'ormacje pochodz dopiero z poczlku |al 30. ] dotycz produkcjiW firm]e Mauser' odb],lvao si lo W t ech etapach. Tzw biav odbi& wykonywano leszcze przed oksydowaniem bloni' Po zoeniuegempla2a (eszcze bez okl-adek) nabijano numer seryjny na chwycie pod lll Wlaczano kod wytwrcy i rok plodukcji' wybijano kocWk numeru seryjnego na sp!ciei dwigni bezpiecznika. Pozostae cz' cib}y jeszcze nieoznaczone' Taki plslolet manualn]e sprawdzany' czy dziala poplawnie ola przest eliwany Wzmocnionym nabojem. o i|e pr_ ba Wypada pomylnie (udawao si to za pierw_ szym raem' w ok' 58o/o wieoWyprodukowanych P'0' nabijano piefuszy stempel odbioru lechnicznego i kierowano blo do oksydowania' pis_ Po ponownyrn zmonlowaniu ju 'czarnego' toletu' tyrn lazem z okadkami, ponownie spraw_ dano jego dziaanie, poprawnoWykonania cz_ eg' cii dokadnoich spasowania' Po ''zdaniu zaminu' nabijano drugi stempel odbjolu lechnic_ nego i kierowano pistolel na slrzelnic' Pestrzelanie odbywao si W obecnoci oficera lub urzdnika Wojskowego i polegao na Wystrzela_ niLr W kulochwyl' z wolne] rki dwch penych magazynkw. Naslpnie oddawano osiem slaw do larczy oddalonejo 50 melrW. Jee|ipislo|et nie miazaci i pi pestrzelin w larczy mieciosi W oklgu o rednicy17 cm, nabijano trzecii ostatni stempel odbior! lechniczneqo.

bl

OZNACZENIA

Pepisy o oznaczaniu nowych pistolelW P08 zoslav oplacowane W 1910 r' W Biue Konstruk_ cyjnym Piechoty W spandaLr' Powslay one na
skulek rozpoczcia produkcji pistolelW W labryce W Eurcie' Pislolely P08 produkowane przez pry_ waln wylwrni (DW\,4) nie b}4y stemp|owane w 6posbdokadnio okrelonyw pepisach z roku 1910 . Plzepisy le byy wielokrclnie zmieniane dostosow]vano je do zmian Wplowadzanych w produkowanych pisloletach, Ostateczna wersja pepisw pochodziz 1914 r'

zasady slemplowania pisloletW P08 obejmo_ way okelenie lodza]u i wielkocistempli, a laks miejca ich lvybicia olaz wielko i lokalizacj nu' merw seryinych broni' slemple obejmowav|

20

E
ffim
ffi'4
lluracle do praplw 8templowania pirolerw sfubowyh Por i910 r zbiory Joach]ma Gna

fl

a) siempel odbioru lechnicznego


W

tlzech Wysokociach| 4,2, 3'2 i 2 mm; b) numery seryjne w dwch Wysokociach: 2,1

kolon

i 1,5 mm; c) oznaczenia iabryczne ] stemple oglne, lzn' orzelheEldyczny o wysokoci 3,2 i2,9 mm;nazwa labryki (DW[4 |ub Eu); rok produkcji o wysokocr

3'2 mm iszerokoci 9 mm; sfupek Ustawienia muszki o Wysokoc] 3 4 mm oz oznaczenie kali_


(mieony midzy po|ami).
Poa tym wprowadzono oznaczenie magaynkw zapasowych, ldle na spodzie denka poza pelnym numerem seryjnym oirzymyr/vav slempel
"+".

bru o wysokoci 1,5 mm wybijane na spodzie lufy

slemple odbioru lechnicnego slemple odbioru technicznego zmieniay swj \}gld W zalenociod zmiany uslroju i goca

Do 1918 r' bya to korona umieszczona nad golyck |iler ktra odpowiadaa pieMszej iilerze nazwiska kontrolujcego dany pistolet i|ub ich par' li) ulzdnika' W przypadku odbioru usankcjono.
Wanego

pastwowego Niemiec'

czona kyem.

pez d (cesarza)' kolona

bya ako_

szczenia w poczeniu ze znajduj si pod spo. dem cyil sla si obowia7ujcym siemplem od_ bioru technicznego w lalach 1918-1937. W lislopadzie 1935 r' wplowadono nowe godlo paslwowe nawizujce do ol NSDAP (prosle, a nie opadajce skda)' W elekcie slale stemple mogy by uywane ry{cznie do marca 1 937 l' Po lej dacie Wybijano or' o proslych' trzycciowych skrzydlach. Dodalkowym oznaczeniem odbiorw lechnicz' nych b], slempel przeslelania nabijanyw P08 na lufie' komoe zamkowej i',wide|kach') i t2onie amka' Wybijanogo po pomylnym oddaniu dwch stlzalw nabojern o zwikszonym o 20% adunku prochowym' slempel ten mial kszta ora heral_ dycznego. zgodnonumerW Prepisy z 1910 r' okrela]yzasad numelacji pistoletw' ktra polegaa na nurnelowaniu P08 w blokach po 10 000 sztuk z dodalkowym oznaczeniem literowym. Teoretycznie produkcja powin-

Po powstanlu Bepubliki Weimarskiej godlem pastwa sta si oel (''Beichsad]ed). Jego slylizo_ wany wizerunek o lnym rysunku i slopniu upro_

21

nasiepnie od la do 10000a, lb do 10000b iid. asada ta nie dotyczya pieMszych 50 000 sztuk P08 wyplodukowanych W DWL' ktle bly W la'
lach 1909-1911 numerowane cig]e _ numeracja nie rozpoczynaa si od nowa w kolejnych lalach
produkcii.

na zaczyna si W nowym roku od c},fry 1 do 10000

Dodatkowe oznaczenia Bc. Na nieklrych egzemp]aach P'08 po_ chodzrych z Krlewskiej Fabryki KarabinWW Er' furc]e mona 6po1ka ybity po plawej strcnis komory zamkowej ("Wideek') slempel sktadajcy si z |iler Bc pod koron Jest to oznaczenie

Wszysikie pistolely P08 byy oznacone penym nlmelem seryjnym ola dodatkowo dwoma oslat
na wsyst_ kich gilwnych czciachskladowych pistolelu olaz Wikszoci pozostaych czciskadowych broni' Wydaje si dziwne, e na pisloletach przezna_ czonych dla Wojska wprowadono lak skompliko_ Wany i placochonny system onacania poscze-

komisji rewizyjnej (Revisions-Commission).

nimiMlaminumeru. Byly one wybijane

glnych elemenlw pislolelu, numerem seryjnym lub jego fragmentem. Bylo to jednak dzialanie

Pisiolety P08 produkowane byy py zachowa' niu minimalnych tolelancji pomidzy poszczeglnymi czciami pistoletu' d|alego nie b/y one Wza_ jemnie wymienne' Elemenly pistolelu o numere a jakakolwiek amiana czci z pisloletem numel 8603a byfa abloniona, gdy moga doplowadzi do Wad|iwego dziaania pistolelW' |\,eloda ta jest zupelnie niepraklyczna W przypad_ ku pistolelW nabywanych pez osoby pr}alne (sld le bro plzeznaczona na rynek cywilny W zasadi bya oznaczana wyfcznie penym numelem seryjnym). W 1kcie czyscenia bloni z rcguy lozbiera si jeden egzemp|a i nie ma moliwocizamienienia czci.W przypadku pis_ lolelw wojskowych w rusznikarni czsto rozbiera' nych, w celu naprawy lub konserwacji, kiika pisiolelW naruz i WlanieW iym p2ypadku' aby nie poamienia ccj lnych egemplay, nie_ zbdne jest oznaczeniejak najwikszej ilociistol_ nych elemenlw penym lub skrconym numerem
seryjnym.

s'lempel Hc n. Pbtolecie

produi KFK Eu

z 1917 r.

8602a pasoway tylko

i wycznie do tej

broni'

seryjnym ma je6ce jedno islolne aslosowanie' Dla wszyslkich, kly zajmuj si tymi pistoletami zawodowo czy hobbistycznie, jest to idealna wska-

oznaczanig duej ilociczciP08 numlem

slempel len bl wybijany' gdy lraz czci pislo]elu nie mieciasi W granicach lolerancji' lecz mimo tego blo funkcjonowala boz adnych zacj' EgempIa taki bt pedstawiany specjalnemu udnikowi' ktry decydowa, czy blo ta moe by pzekazana odbiolcy. Aby zabezpieczy si ped reklamacjami, taki pislolet by oznaczany slemplem komisji rewizyjnej. slgmpli''Rc nig spolyka si (mog zdaQyc si wyjiki) na pistolelach plodukcji DW\,4. BG. W muzealnych i prywahych kolekcjach znajduj si pojedyncze egzemplarze pislo|etW P08 z wczesnych lal produkcji, kire po lewej sllonie chwylu maj wybijane oznaczenie ''RG'' oraz dodatkowy numer broni. oznaczenie to byo stosowane na bloni oddzia_ w andarmerii niemieckiej (Heichs_Gendarme e) na terenie anel(owanej po wojnie 1870/1871 r. Alzacji i Lolaryngii' Pistolely te s bardzo adkie'

slemple iednoslek wo|kowych i lormacii policji' W amii niemieckiej ped lwojnwiatow


bro pa|na oraz caly osplzt do niej by oznaczany

zWka na lemai kondycji danego egzemplaa'


Najbardzigj cenione

o pelnei zgodnoci nlmelW' co Wiadczy' e mamy do czynienia z egzemplaem w pelni oryginal nym' a nie ze czyli pistoletem zoo' 'skadakbm'' nym z czci pochodzcych z rnych pislolelw. Kady kolekcjoner w pielwszej kolejnocipowinien spEwdzi zgodno numsrW tylko w ten sposb mona be dokadnego badania pistolelu okelijego Wao'

i najdros s egzemplarze

syslemem literowo_c}'frowym, klry pozwala roz_ pozna' z jakiej jednostki pochodzi konkrelny eg_ zemplalz. oznaczenia le byy wybijane przez rusznikay w jednoslkach beporcdniopo olmaniu nowej paii spiu od ploducenla. 9 luo 1912 r' kiedy to prowadzono plan mobi_
lizacyjny
i

wybuchu konllildu rojneqo, odslpiono od ozna_

zaczlo zdawa sobie spraw z moliwoci

P@ stemplami jednoslek wojskowych. Dlalego le nie spolyka 6i w zasadzie pistoletW poduk_ cji wojennejz lat 1911918' na ldrych Wybijane
czania

le oznacenia' z jednym wyjlkiem: bro przejta w okesie midzywojennym przez Beichswehr i policj maju nowe slemple tych lormacji. slemple na pistollach odpowiaday 'pdkow' pepisom ze stycznia 1909 l. i skaday sa kom_ binacji duych i maych litel onz cyjr onaczaj_ cych odpowiednio fomacj (puk piechoty' kawale_ i' ady|glii ilp.)' numer puku' kompanii i numel konkrelneoo pistoletu w tej kompanii (nio naley go rny|i z numerem seryinym). w 1923 r' Weszy W ycie popisy o oznaczaniu Way do przepisw 1909 r. W 1934 r' Dowodz_ to Wojsk dowych zakaalo wybijania na broni slempli umoliwiaicych idenMikacj jednostki.
"pulkowg" cznie na pisloletach P08 wyprodLrkowanych w lapisloletach tach 190$-1914, na wyprodukowanych W latach l wojny Wiatoweji pzejlych pniej pez Fleichswehr oraz na pislolelach p.odukowanych dla Reichswehry do roku 1 934. Slemple lormacji policyjnych w zasadzie odpowiadaj opisanym Wyej oznaceniom na broni Woiskowej. skiadav si z kombinacji dwch dU_
2.Plsto/c

r 6"** ! *#;".-_
lL]LJ
l{'8,r,
I

uzblojnia

Wyposaenia Beichswehry, ktrc mwi_

Feasumuic stmple

wyslpli

Wy_

08

oa.km.n|. pbtoll
zb ory J@chima Ga

pollcyinych w9 "wa.n$r wallungvoB.hri'r der pu3lsch. PollBi'' z '1932 r (czasem onaczsnie dwulitercwe) z klop_ poljcyjn kami (pielwsza 2 nich oklela druga miaslo) oraz cy' rymsk 'ormacj {oznaczaic numel rewifu' obwodu) i arabsk (numer konkelnego pislolelu). Na pistolelach wystpui stemple: schupo|iei (S.), Kriminalpolizei (K.), Landjagerci (1.) i Landjiggliscfulg (Ls'). slemple byly wybane na chwyci pistolelu, ka_ bue, rubokrcie i wyciore'
ZI/1IANY

ch liter

e &hrr!;be n z jha. ' P a8

TECHNICZNE
u atrzymu|ce

oenlu(,,Kamrneang'')

Urdzenle

zamek w tylnym Po_

oznako'.nl. p|srI.i' Rdcfuw.hry


Berlln

'924

zbiory Joachia Gfuza

'9

B.Dv. 464'

Poczlkowo wszystki pistolely Parabellun po' siadaiy urdenie atymljce amek w tylnym pooeni! po wysteleniu ostalniego naboju z ma_ gaynka (patenl G' Lugeta z 1900 r.). Dopiaro w llakcie prb poligonowych, aby mniejszy ilo czci pistolelu' na spocialne yczgnio G.P.K' zrezygnowano z lego udzenia. lnaczej byo z pisloletamj penaczonymi dla casalskiej maryna*i wojsnnej. Wszyslkie wprowadzone w 1904 l' pislolety Mae 04 bez wzglu na rok produkcia i sed posiadaj

'Kammeang''

sonii i Wirtembelgii. Bawaria przesaa do Euu ok' 20 00o sztuk P'oa a wic p.awie Wszystkie' jakie miala na slanie, z wlczeniem pisloLelw

Wiadomo dokadnie, jak przebiegay place i jaka bya iloprzercbionych pislo|etw w amiach sak_

Prawa strona Pi5lletu P.oa z M.nie z'motoMym uEdni.m zarymuiGym 'm.k w lylym poo+ niu _ wldocny koek mocujry

ioletW

Ju po podpisaniu umowy z DWV| na dostar_ czenie dla Wo]ska niemieckiego 50 000 suk pis'

bdcych p/walnl/!asnocioficerW. rozpo_ Przerabiane pislolety mona z alwoci po plawej sllonie chwylu nad spuslem zna Wranie widoczny jesl nii mocujcy uzdzenie' W bezporednim ssiedztwie wybijane byly stem' ple odbioru lechnicznego. Nit lon posiadaj rWnie Wszystkle pisto]ely seryjnie prcdukowane po 1913 r. z urzdeniem zairzymujcym zamsk W lyl_ nym pooeniu. Jesl on jednak niewidocny na zewnt ze WzgLdu na kocow obrbk powiechni pistoletu i jego oksydacj.

jeeli pistoLel posiada je' to po oddaniu ostatniego slrzau zamek al2ymujc si W ly|nym pooeniu

a 1913, pruskie |\,'linistelslwo Wojny zorientowao si, e jeBl io ulzdzenie niezwykle polrebne:

P0

gdz]e pomidzy rokiem 1909

zasaniaslrzelcowi cel i Uniemo|iwia l}slrza' Diki lemu nie byo sposobu oddania 'suchego'' stau zaoszczdzano sekundy polebne na Wymian magazynka iponowne oiwarcie ognia. Te sekundy niela raloway ycie' osiateczn e 6 maja 1913 r. pruskie ]nisierctwo Wojny, a take ministelstwa Wojny: Bawa i' saksonii ora WiembeQii' Wyday rozporzdzenie'

jesl' e Wszystkie nowo wyprodukowane pisiolety P08 mai posiada to urz_ dzenie' Poza tym pislo]ely bdce na slanie je_ maj dnostek wojska powinny by przerobione olrvma udzenie zalymujce zamek w lylnym pooeniu' Urzdzenia te monlowane mialy by W labryce karabinw W Edurcie' Fabryka ta pokrywaa lwnie koszly pIzerbek' Przesyanie pislolelw na przerbk do Euu Lrmoliwio przy okazji dokonanie dodalkowej zmiany' okazao si bowiem' e p]slolety Wczesnych serii plodlkcyjnych s przesle' liwane na lne odlegoci'od 80 do 110 metW' 24 maja 1913 r' podjlo decyzj' e Wszyslkie pistolely P08 maj mie u6ta' wione przdy ce|ownicze na 50 metw i na tak odlego maj by przesleliwane'
W klrym mowa

jednostek lotniczych i balonowych' Nazwa Wzila si sld' e pistolet posiada |uf o podwjnej dlugoci regu Laanjnowego P'08_ 200 mm' Dodat" kowo Wyposaony by w celownik naslawny od 100 do 800 melrw' a poniewa mia peni funk' cj lekkiego karab]nka' olrzyma dostawian dreWnian kolb' klr mocowano do pistoletu za pomoc specjalnei T-kszlanej listy mocljcej, znajdujcej si z lyfu chwylu' W identyczny sposb mocowano dostawn kolb W pistoletach Ma4 sielpnia 1913 r' ukaza si lozkaz pluskiego lv1inisterstwa Wojny' w klrym mowajest o Wpro_ wadzeniu we wszyslkich pislolelach P.08 nowej produkcji (od 1913 r.)chwylu zaopalrzonego
rLne

3 czeMca 1913 l' bezporednim rckazem ce_ sarza Wilhelma ll wprowadzono do uzbroienia pistolet 08''' Kry mia by Wyposaeniem ''dlugi pede Wszysiklrn oddziaW aylerii polowej ola

Listwa mocuica (,,Kupplungsleist'')

U.

w lislw mocujc ktry dokadnie odpowiadat


norrnom chwylu
pistoletu.

P'o8"' Miao to na 'dfugieqo celu ogtaniczenie kosztW wylwaania dwch identycznego lodzajW chwylw dla waciwie

biane byy pislolety armii pruskiej'


|\Iona prypuszcza'

W pieMszym dzie plzel*


e wgyst-

ke pislolely bdce na stanie lej armii zoslat pneroblone. Nie

Dw. redaie chwyrw Aoa

wczesny bez litwy mocuic6i ol.z

24

zdaalo si, e podczas slrzau lula z komor

zamkow i zamkiem coiaa si na lyle daleko' e koek wysuwa si i blokowa cay mechanizm. zonierz slawa si w takim pypadku po plostu
bozbronny. Aby temu zapobiec' firma l'auser przekonslruo_ waa chw' wyduajcgo w lylnej czcido 130

(130'5) mm; chwyly produkowane wg rysunkw technicznych 1913 l. miay dfugo129 mm' Ty chwylu zosta Wyplofibwany i podczas strafu do_ dalkowo koek cznikowy' nie pozwa_ ''obejmowa| lajc mu na Wysunicie si' chqy nowego lypu pojawily si po raz pielwszy okoo 1934 r'' ale W slaej plodukcii byv od

Dwignia 5puru darego (a) i nowgo

wzoru (b)

poczWsy od koca 1913l. posiadajna chwycie listw mocuj d|a doslawnej kolby.

Wszystkie pisiolely A08 plodukcji DWt i Euftu

l'iaolo mieisce w 1916 r'' a celem lego zabiegu byo umoliwienie steicowi zaladowania i roz_ iadowania pistolelu w pozyi abezpieczon\r .

ostatni zmian techniczn wplowadzon do 1918 r. byo przekonslruowani dwigni sp{rsi!.

Dwlgnla spustu (,,Abzugslange neuer A'')

Wczenij' na ukonym Wyflezowaniu W dwigni spuslu, pez co moliwe slao si uniesienie amka do gry jwyrzucenie naboju z komory py napitym mechanizmie iglicznym bez uplzsdniego odbezpieczenia broni. Zmiana ta miafa na celu pede Wszystkim apewnienie bepieczeslwa slelcowi i zmniejsenie ryzyka oddania pypad_

Rnica pomidzy dwigni spustu nowego i starego wzoru polegaa na tym' e rygiel bepiecznika nie opiera si, jak miao lo miejsce

Wszystkie pistolety P0 rwnie mode|e ''ar lyleryjskie''' produkowane od poowy 1 91 6 l. oty_ ma]y dWigni spustu nowego wzolu' chwyt u tw. MauserBacke Jednym z newalgicznych punklW konstrukcji pislo|etu P08 bylo poczenie zamka z komo zamkow za pomocjednego kolka cznikowego'

kowego slafu.

Tylna czchwylu
na

''eka'' dukcii tumy Mauser (zdlecle dolne)

Poa widona charakterystye_ wypuj wycznle w plsrbbch pre_

iglicy' cao jest Wprowadzana do Wntrza trzona zamkowego przy zachowaniu minima nej loierancii

1936 r' NoWy chwyl Wyslpuje wlcznie W plstoletach produkcji ,{a!sera. K egholf nigdy nie produkowa chwytw lzw. l\,4ausetBacke cho rWnie Wycl{uy go okoo milimeln' lgllca odplowadzeniem gazw prochowych Podslawowy rodzaj iglicy w P08 twotzy walec z wyprolilowanym grotem iglicznym w czci przedniej, Wyslpem W czci lylnej oraz pzew' eniem W czci lodkowej. Wa|ec jesl wewntrz Wyfleowany W celu umieszczenia spryny itoka

strza'''

kowejpowinno si nacisn dWigni spuslu' Jee_ li W komorze znajduje si nabj' naslpuje wy_
W latach 20. policia pruska postanowia wplowa_

niebepiecznych s}tuacjiI a) w przypadku odoe_ nia si reszlek niespalonego prochu oraz smaru grot ig|icy nie bdzie z wyslarczajc si pro" mieszcza si do przodu' a co za lym idzie moe dochodzi do niezbijania sdonek; b) w pypadku uszkodzenia sponki i oddania slrzalu lyfu' "do coiajce si gazy plochowe mogWypchn iglic uszkadzajc pislolel' a w najgorszym przypadku doprowadzi do ranienia sllelca' Aby Wyeliminowa te dwa pVpadki' w 1932 r' policja bawaBka zdecydowaa si wyposay ig|ice swoich P08w lrzy rowkiu nasady grolu iglicznego. |Vliao 1o pozwoli gazom plochowym na wypchni" cie zanieczyszcze do tylu W lodkow podeowan cz9iglicy' W latach 1932-1935 lej modlikacji poddane zoslay pistolety policji pruskiej oraz Reichswehry' od poczlku |al 30. w nowo wyprodukowanych P08 Wystpuje ju Wycznie iqlica noweoo typu'

czci(+0,005 mm). Taka konstlukcja moe doprcwadzi do dwch

dzi dodalkowe abepieczenia W pislolecie P0 klrc miay za zadanie: a) uniemo|iwi oddanie slzafu po Wyjciu magazynka; b) uniernoliwi oddanie slafu po czciowym roz]ogniu pisloiei! i naciniciu dWigni spusl!' spord Wielu konslllkcji wyblano dwie' Jako zabezpiecenie ped slaem pzypadkowym po Wyjciu magazynka pzyjto bezpiecznik skonstru' owany W Waffenlabrik carl Waltheella'ltehlis (opatenlowany w 1932 r.), a jaka zabezpieczenie przed slralem po nac]niciu dwigni spuslu bez_ piecznik pomysu be iczyka Ludwika schiwy (o_ Bezpiecznik sch]wy'ego stal si bardzo popular ny i konsekwentnie monlowany bl w pisloletach peznaczonych dla policji' oficialnie 2os1a Wplo_ Wadzony oklnikiem pruskiego l\,inistelslwa spraw Wewntnych 30 sieQnia 1933 r.
Patenlowany w 1929 r.).

eowanie W dwigni spuslu' uniemo|iwiajc od' danie stau plzy czciowym rozoeniu pisloletu' Po zoeniupislo|etu i zamontowaniu plylki urz"

skada si on z paskiej spryny przyniiowanej po lewej stronie komory zamkowej (widelca) nad dWigni spustu' z przodu sprnki znajdowaa si klla wchodila w odpowiednie wy_ ',broda',

dzenia spuslowego bya Wypychana "broda" dWigni spusl!' umoliwia]c tym samym od_
Bezpiecnik Wa|lhera nigdy nie sla si tak popu_ lamy jak bezpiecznik Schiwy'ego ipisiolety z komplelnym bezpiecznikiem magazynka naledzi do

oodalkowe zabepieczenia Poniewa pislo]el P08w llakcie lozkadania' po oddzie]eniu llly z komolzamkow i zamkiem od chwyl!' mg odpali pozoslawiony W ]ulie nabj, czslo dochodzio do nieszczliwych wypadkW.
W celu alwiejszego wyjcia zamka z komory zam_

rzadkoci' czciej spotyka sj pistolely policyjne Wywierconym olwolem pod lew okadk nad zalrzaskiem magazynka' w klrym mial by mon_ lowany bezpiecznik. skladal si on z Wielokrotnie Wygiiei czci wykonanej z blachy slalowej wplszczanej we wsp} mniany Wyej oir W chwd Jedna kocwka blaszki znaiduje si W chycie nad magaz}nkiem' druga pod spuslem. Po Wyjciu magazynka ko_ wka b|aszki w chwyc]e opada gbiej' pzez co czznajdujca si pod spuslem blokuje go uniemoliwiajc jeqo nacinicie(oddanie s1au)'

osPRzT DoDATKowY
od poczlku prb wojskowych podnosiy si g]o' sy' e magazynek p]sloletu P08 jest zbyl skom_
plikowany i drogiw produkcji. Proponowano nawet

Magazynki

|ollca aregowzoru (a) oraz oWM z dprowad4_ niem gazw pl@howych (b)

26

odst@ienie od Wyposaenia

delko magazynka prasowane z dwch ccibla_ szanych' spryna magaynka' g]owka spryny (z aluminium), podajnik (Irczowany w slali),,,guzik" podajnika (loczony ze stali i radelkowany), denko magazynka \z dlzewa olzechowego) i lrzpie mo" cujcy (z harlowanej stali)' Ze Wzgldu na niewielk toleruncj czci pis_ lolelu i skomplikowan budow magazynka czsto dochodzi do aci r niepwidowego lunkcjono' Wan]a adowania broni' Tego typu nieprawidlowoci wyslpuj W przypadku m.in' pogitego pudelka' pzekrz}vionego denka, rozgicia gmej czci magazynka. czst pycyn zego iunkcjonowa_ nia magazynkw byl ksaat splyny spira]na zamiasl schodkowej. Pielwsze magazynki pistoletu subowego P08 byv nik|owane' a denko maqaynka Wykonane z dzewa orzechoweqo. W 1925 r. wprowadzono nowe, aluminiowe denko magazynka, a od 1936 r. rezygnowano z nik|owania _ magazynki zaczlo oksydowa' w poowie lal30' pracami nad magazynkiem do P08 zaj si konslruldor Hugo schmeissel' P efu' szym krokiem do stwoenia niezawodnego maga_ zynka byfa zmiana konstrukcji pudeka' ktre a' czto wykonywa W firmie z jednego "Henel/suhi' kawalka blachy' zaginanego do ksztau magayn_ ka, a nastpnie zgrzewanego z ty! i flezowanego w celu otrzymania ostatecznego ksztau. Pozo_ slae elernenty pozoslay bez zmian' Kolejne zmiany wprowadzone i opalenlowane pez Hugo schmeissera polega]y na Wprowadze" niu sprny schodkowej, uproszczeniU denka ma_ gazynka i jego cenllalnym mocowaniu za pomoc koka stalowego. Taki magazynek zostal oficja|nie Wplowadzony wyposaenia Wehrmachtu W 1939 l. W llakcie woiny zaczlo zasl9powa aluminiowe denko magazynka denkiem wykonanym z twolzywa szlucnego' Poczlkowo chromowane magaynkj schmeis_ sera oznacane byy uW. slaHnela oraz in_ skrypcj Patent'' z czasem (na ok_ 'schmebser sydowanych magazynkach) wprowadzono oznapniei czenie kodowe, pocz{kt o ''122'' 'Jxo''. Poza lym Wybijany b} slernpel odbioru lechnicz_

pudekowy iadowanie py pomocy ldki' Powodem Wysokiej ceny produkcji bya jego kon' stnrkcja' na klr skladao si s]edem czci:pu-

P08

W magazynek

zamwienie dotyczyo pistolelw, magazynkw' WyciorW i ]boklw (pylzdW do adowania Fuleray do P08 musialy dosiarczy zakfady paslwowe, a po rozpisaniu zamWienia lne przedsibiorslwa prywalne. Byy to gownie mae zakady plodukljce siodla z terenu caych Nie_
magaynkw).

Piefusze przepisy dotyczce Wzoru kabury P08 zostaly Wydane w 1 909 r. przez lJrzd lJmlndurc' wania Korpusu Gwardii' klry Wyda olicjalny ,'opi do pisloleiu P08'' Znajc psowjow niemieck oszczdno nie 'uterau naley dziwi si' e armia nie olymaa od razu komplelu: pistolelu z kabu P08 mia W kocu zaslpi przeslarae rcwolwery wz. 79 i wz' 83' klre od lal uywane b!{y Wasnymikabulam ' Nic proslszego ni te oslalnie po prostu przerobi' Po przeliceniu Ministelslwo FinansW stwierdzio' e amwienie nowei kabury do P08 kosowalobY

pastwo 4'50 rnarki,

w przypadku uyc]a W granlcach 60% _ vlko 2,75 do 3,00 marek (koszta podane na podstawie zestawieniaJ' Gnza).

pelbka

Uyr^/anych

do

lewolwerowych obowiWao prede Wszystkim tam, gdzie w okresie 1908-1909 r. rewolwery wz 79 i Wz. 83 nalealy do e1atowego wyposaenia i bardziej odacalna byta plzerbka posiadanego Wyposaenia ni zakup nowego. chodzio gWnie ojednostki aylerii (polowej ipieszej) olaz piecho_ ly i kawalerli. Wszyslkie jednosiki lworzone w 1ym okresie od podslaw (gWnie oddziay kabinW maszyno_ Wych) otymywa' od razu nowe kabury szyle Wecuq wzoru opisaneqo W rozporzdzeniu pruskiego l\/inislerstwa Wojny z 7 kwielnia 1909 r. Perbka luieralW rewolwelowych Wbrew pozo_ rom bya doskomplikowana i czasochlonna. Jej niski kosa b si plawdopodobnie std' e cao plac Wykonywano na lerenie ]ednoek Wojskowych w oblbie Wasnych zakadW siodlaBkich ]ub kalet_

Ropolzdzenie o przerbkach slarych kablr

Podslawowymi zmianami b/o: zlikwidowanie kieszonki na zapasoweadunki lewolwerowe, prze_ szycie klapy zamykajcej kabur' doszycie czci osaniajcej kocwk chwylu P08, kieszonki na zapasowy magazynek oraz pojemnicka na rubo_ krl' Poza lym wewnirz kabury Wsz]Vano pasek

nrczych. oczywicieodpadal kosa marcau.

nego ,orzel-nad"37".

Kabury

Podpisujc umow na doslarczenie aamii prusP'04 DW\, nie zoslao zobligowane do zaopatrzenia wo]ska W kabury do lych pistoletW'
kiej 50 000

skry Wyprowadzony na zewnt pod k|apu_ cy do faiwiejszego Wmowania pistolelu ' Tak pe" lobiona kabura miaa Wiele dodalkowych ladW po

zlikwidowanych szwach oraz Wyrnie czyle|ne

27

w momence wprowadzena regulamnowych kabur do P08 byly one syslematyczn e wymienja-

ne' a ywotnonawet lych reguaminowych oce_ n ano na I 10lat. Praktyczn e do dnia dz siejszego n e miay plawa si zachowa' Wszyslkie jednostkl alrn pruskiej, klre oslay slormowane na peomie 1908 i 1909 r'' olrzymy_ \ayju nowe kabury pisto]elowe odpowiadajce Wzorcow ktly powsla W 1909 r' W Urzdzie ' Umundurowanja Kopusu Gwardii. W pierwszej koeinoci byy lo oddziay kalab]nW maszyno' wych, kompanie karabinW rnaszynowych ola lzw' jednoslki strzelcW wyborowych karabinW
bya z najlepszei ]akoci skry gble1owej' W ao-

Wzorcowa kabura do

stoletu P.08 wykonana

eniu swyrn miaa sfuy do

iochrony pisloletu sltzelaniu praktycznyrn nikt \ledy jeszcze nie s]ysza' Kabura miala ochron]

-o

tlansportowan a

Wem czynn kW atmoslerycznych (descz' neg)

pslolet pzed zapiaszczeniern oraz przed wply-

Pirusv

perabian

wr sfubowj kabury do plstolelu P.0, z kabur do rewolweru wz. 83' zbiory

doprowadziy do stworzenia jedynei j niepoMalza' nej forrny iuteralu o masywnej proli owanej klap e oraz niezawodnyrn zap ciu'
n

uszkodzeniarni mechanicznyml. Te wyrnagania

ramenlowe stempe pLrlkowe. Nie znam kabur sygnowanych slemplam] W}.twrcy L]b odbioru tech_ nicznego. Przerabiane kabury do P08 s ko|ekcjonerskm larylasem' Jedynie najbogalsze kolekcje mog po_ szczyci si takim egzemplarem' lch sporadyczne Wyslpowanie mona w}tUmaczy bardo prosto

Na wewntrzne] sllonie klapy spotyka si at

Ta doktryna niewiele miaa Wsplneqo p_ eiszym doWiadczeniem fronlowym _ na dj_ cach zarWno z |' iak i ll Wojny wialowe]wida' e doWiadczen olnierze, dowdcy jednostek szlurmowych i zwiadowczych, spadochroniarze

lule_ Wlykano je lam' gdz]e byo najwygodniej;do kieszeni, za pasek lub


lW bardziej plaklyczny

'zwyk

"

lrontowcy znaidowali dla swoich pistole-

pazuch'

oddia k'rabinw masynowych jako pi6msze otynywa|y nowe kabury do

z
z

cjemnoblowej skry, k|ap zapinan na ka_ merk z pojedynczym bol

P'08 bya Wykonana

Klasyczna kabura

do

ce miaa rozcic]e, plze ktre p2ewleczony by

cem' Na przedniej can_


pasek skry wspomaga]_ lelu.

cy

wyc]gnicie

pisto_

pojemnik (kieszonka) na

Pod klap wszyly

by

ruboklt'Zlatlwojny
jemnika na rubok.t maj olwr (najczce] rcznie wykonany) do mocowania

Wiatowej spotykane s kabury, ktre w klapie po_

28

Typowa kabura

s!boMpbrobru P'oa'

zbiory
^n-

Rne sposoby umiegczania danych produenra ka_ bu.y w okE8ie l woiny Wi.toyej

We wrzeniu 1915 r' weszo w ycie rczpolz' dzgni mwicg o iednolitym' czamym koloe wsyslkich skrzanych elgmeniW Wyposaenia olnierza' W lym kabul. Kady dniey nial sobie sam poradzi zlym prob|emem iw wikszo'

ciplypadkw slosowano czarn pasl do butu Prpis len nie obowiaywa ocywicjeo{iceru ldrym do szarczislonych mundurW bardziej pa" sowaa kabun bq?owa''. Kabury wyplodukowane ped 1915 l. powinny by brzowe! Niektre z nich mog nosi lady (szczlnie Widoczne na szwach) cznego czer_ nignia' Wykonang po 1915 r' powinny by czame lub pnajmniej mie lady fabrycznego czemienia
skry'

druynie sanitarilszy) Wysipuj kabury znacznie rnice si ksaftem iwykonaniem' cz nich jesl plzelabiana' cz6zyla na pryryalns zam. wienia, a pozoslale s wkonane legu|a_ 'wedlug minu" w warszlalach pracujcych dla armii' Na kaburach nie spolyka si stempli odbioru Wojskowego. Rzadkie bywaj IWnie (w peci' Wisstwie do kabur policyinych i pniejszych ka" bur Feichswehry) slemple pulkowe. Tego lypu oznaczenia znacznie podwyszaj walto ped_ Pod wzqlgdem kolekcjonerskim najbardziej war lociowg kabury z lat 1909'1918 se stemplami plrlkowymi i zachowanym natu|nym, bqowym kolorem skry' Walto lakiej kabury znacznie wzronie W prypadku ciekawych sygnatur plodu_ centw (np' z lerenu Polski) oraz dodatkowych oznacze (np. zmiany jednoslki llb stempli Reichswehry miotu,

z epoki czsto wida' e W jednym oddzjale

(np.

Zdecydowala WikszofuleraW do P08 do 1918 r. bya sygnowana per wytIaczan nazw producnta om rokiem produkcji' slemple te umie_ szczane b'/y z leg( na lylngj ciance, pomidzy
sz|ufkami |ub ptodu pod klap i skfaday si z pelnej naWy wytltrcy oraz miejscowoci' spola_ dycznie na kabura z l Wojny Wialowej Wystpuj slsmple ploducenta pod klap tak oznaczane Poa bywaj najccisj lutlaly

Po l wojnie Wialowej nie naleao si spodzie_

"1920"

"1921").

Wie si to z lym, e znaczna czkadry olicer skiej i podoficerw zawodowych armij cesarskiej aopatrywafa si W nig prywalnie' Na zdjciach

''dfugich'' Kazdy ko|ekcjonel powinien licy si lake obecnoci kabul bez oznacze ploducenla'

wa istolnych zmian w ksztacie iwykonaniu kabur do pisioletW P08 Nadal przypominay 'kuferki'' z klapzapinanna klamork pojedynczym bol cem' Nadal obowizywal pepi6 21 w2enia 1915l'' klry mWil m.in' o czanym ko|oe futela_ W pislo|elowych' A jednak.'' PieMsz doslzegaln zmian jesl odmienny sposb Wykonania kiesonki na magazynek'

29

Wiechu k apy

pinano wycior do grzybka kieszonki rubokrtu' Na


wyranie

odznacza si szew' iwar' to plzypomnie' e ju przed 1918l. plbowano

nosi wyc]ory pod k|ap

diurk W k]apce kieszonki na rubokll)' W lislopadzie 1934 r. po Wprowadzeniu uniweal_ nego wyclora (Reinigungs-

kabury' robic maek

z
w plsrolety P.oa uzbrojeni byli take sanit riuse' boryao

do kadego P08' a lym


samym zaprzestano prcdukcji kabur z moliwoci jego mocowania pod klaslarych kabulach odpruWano pasek mo-

qeret 34) zrezygnowano plzydzielania wyciorw

w staBych wzorach

nego kawa]ka skry do tylnej ciankikabury' W no' Wym wzorze ly|na ciankaolaz kieszonka magayn' ka toczone b}4y z jednego kawalka skry' Nie ma (a przynajmniej nie s znane) dokumentW datujcych pejciena nowy typ kabury' Znawcy przedmiotu {m'in' Joachim Gr) suqeru]' e miao lo miejsce najprawdopodobniej na poczlku Lat 20.

b\'a ona dos4/wana

osob_

cujcy' pozostawiajc'pochewk' na kocwk

p W

od g.udnia 1919 r' Reichswehla Wplowadza wzeps' e kady P08 musa by vlyposaony
W

Kabury nadal byy (do 1940 r') sygnowane peln nazw ploducenia, cslo poczon z dat (ro_ kiem) produkcji. Brak wybitego roku produkcji mo' e Wiadczy, e kabu pochodl lat 1 933 1 935. Kabury produkowane po 1935 l. maj z zasady Wybijany rok produkcji peny' czterocy,lrowy' Na kaburach z lat 1S41 i 1942 (koniec produkcji) jesi lo

Powslala nowa Welsja kabury' klra na rynkach kolekcjonerskich jesl baldzo poszukiwana osiga zdecydowanie Wysze ceny ni slandaldowe iute' ray' Pod klap pojawila sj niewielka' wska kiesonka' W klrWsuwano kocwk wyciora olaz plzyszyio pasek skry' za pomoc klrego przy_

wycior' ktry mia by noszony pod klapkabury.

z reguy data dwucllowa'


scach

Dane producenta pojawiaj si W dwch miejna wczeniejszych (najczciejbez daly) s umieszczane z plzodu, pod 'uteraach

$rel.y gey

na

p@dpol.ch Lwowa, w6i.

klap' nad klamerk sporadycznie mog poja_ Wi si w lym miejscu lake stempe odbiolu Heichswehry. Kabury prodlkowane po lg35 r. (?) infolmacje o wytwrcy maj na

1939' zJiory aLrio6

tyinej ciance, najczciejpomidzy sz ufkami' cho s odslpslwa od lej reguy' Bezporednio obok stempla producenckiego (lub pod) pojawiaj si oznacenia odbiolU wojskowego'orzel-nad'Waff (tzw.
Waflenamly).
Wyjtkiem s kabury Lu'twaffe' Nie pos]adaj inlormacji o ploducencie, a znak odbior! lechnicznsqo lmieszczany jest najczciej na wewnllznej czcily|nej cianki (w lodku

KabUry Kieqsmarine miay w],a_ czane dane wvtwlcy' Byy syqno_ Wane stemplem

kabury).

datkowo zwyktmi'waflenamtami".

''olze-l],4''

onz

do-

30

do konkretnej floly' np' ,,Nordseellolte" cy ''o' stseellolle''' skaday6i one z duej litery N' (Nordso) Jub o' (ostsee) z dodatkowym nu_
Pod koniec 1940 r. zmienily si9 przepisy doly" czce oznaczania producenlWwyposaenia amii' Wprowadzono syslem kodw oonych z kom_ binacji dwch lub lech lil uzupenionych ko_ cowk daty plodukcji' spoladycznie spotyka si
mercm.

Poza tym na futelaach marynarskich do 1940 r' umieszczono symbole okrelajceprzynaleno

Do ErylasW naley za|icz kabury wykonane e wiskiej skry, ktra ze Wzgldu na swoj
niewielkwylrzymaotraklowana bya jako mate' ria zastpczy (''ersat'')' Futera]y wykonane z lego materiafu pochodzz lal 1941-1942' ssygnowa_ ne kodem wylwlcy' dwlcyllow dal plodukcji oraz oznaczeniem modelu pistolelu, Rok 1942 by ostatnim' W ktrym produkowano legulaminowe kabury do pistolelW P0& B}o lo

oczylvicie zwiane

lulal z

1941

l'

|ub 1942 r.

pen nazw

W tym samym okresie zaczto Wybija na luteraach dodatkowe oznacenie lypu pistoleiu (slo_ sowane 1o byo na kabulach Wszystkich regu|am!

aby odrni je od ''P.08"' kabul Wplowadzanego Waniedo uzbrojenia pis_ loletu P-38 Frilza Wallhera. Symbol ten umisszczano z reguy po lewej sironio lylnej cianki kabury' I\,iaon czcionk o lnicowanym koju i Wiolkoci'
nowych pistoleiW)

odtwolzy' Przypuszczam' e kabury zaslpcze byy szyle z doranie doslpnych maleiaW' czsto perabiano po plostu kabury do pisto|e_ tw obcych Wzolw: fncuskich, hiszpaskich'

tych pisioletw sfubowych' Po loku 1942 mona liczy si z niewielk plodukcj k|asycznych kabur dla poieb Luttwaffe' ktra otrymywaa jeszcze pislolety P08 z Krieghotl oraz z liczngrup kabur zaslpczych 'irmy ' Te ostalnie si reczy musialy by plodukowa_ ne choby po to' aby zapeni luk po zuylych lub zniszconych Juleach. lle byo odmian' gdzie i kto je plodukowa_ lego chyba ju si nie

zakoczeniem prcdlkcji

ladzieckich ilp. jesl Jednym z prykadw lakiej 'iwrczoci' znajdujca si w mojej kolekcji kabura, ktla zoslaa znaleziona w latach 70' na tercnie Wtoclawja' Wykonana jsl bowej, kiepskiei jakoci skry'

sremple predu.enra' odbloru technlenogo n|. odlu pi.toletu na k buE.h z okreull wolny

lda*.
zapMkabu
do pbrol|u

0a zbiory auto6
31

Na jej powierzchni Widoczne s liczne lady pfze_ szy i odplutych elemenlw' Jedynie kieszonka na rnagazynek z przodu kaburyjesl starannie wyproli' lowana i przyszyla (posiada nawel deLkatne wy_ toczenie na obwodzie)' Grzybek do zapinaniaiest sla o\rty' zan]lowany od Wewnlrz du, okrgl plylk stalow' Kabura la na pierwszy rut oka przypomina futeraly do pistoletu IIlub niemeckie

polne tomiska szczegoowo omawia]ce Wsze_ lke moliwe odmiany' we6je i mody'ikacje' ze Wzg]du na ograniczon ob]lo zeszyW TBU aulor zmuszony zosla do seleklywnego i subie_ kty/vnego potraklowania lernatu W opisle pomi_

nito nlehlre

do P35(p)' Nieposiadaadnychslemplianiozna_ cze' Wewntrz czyelne sbardzo wyrane |ady

P'08' widae. e b}a dlugo

intensywnie u}'t_

Nazakocenie par uwag dotyczcych koloW kabur. Podstawowym i wg rcgU aminW jedynym koorem kabul do P'8 by kool czarny' spotyka sijednak kabury bowe' ilo Wykonane W trzech lnych lechnikach' szy'te od poczlku z plknej, Po piefusze pochodz reguy z al 30'' Te bralowej skry' pieMolne a najpniej z 1940 r' Po dlugie czarne byly odbafuiane, przez co os]gay koor blzowy' l po lrzecie-czarne kabury akierowane byy blzow larb' Dlaczego? PBez cav okres lWojny Wiatowej,Rechswehry i Wehrmachtu jedynie otcerowie zachowali prawo do browego pasa i elemenlw Wyposaenia, cho W czasie lI Wo]nV Wiatowei nawet oni powinni zgodn ez przep samipocernrc ekwipunek' czasa_

wiele slemoh l oznacze' ZleVonowano z om_ Wienia nieitrych elementW osprzlu' np. lu' bokrtu, smyczy wyciora. Nie przedstawiono wkadek redukujcych' zeslawW w kal' '22' Nie P'08' oz we'sji Mane 04' op]sano 'dlug]eqo a take historii pistolelW Pa rabellun z inskrypcj LTD". na zamku 'Vickers Male a iesl jednak lak obszerny, e n]e ma moliwociomwienia penej (o ile jesl to W og|e moliwe) h storii pistolelu slubowego P08, a ra_ czei p sioletW sfubowych konsirukcji G- Lugera

ekspoowych Wersii pisloleltJ,

W tym opracowaniu' Naey mie nadziej' e z czasem i na poskim rynku wydawnlczym poiawi

pena monoglajia pistolelw Paabellun'

PlsToLETU sUzBoWEGo P08


(wg inslrukcji firmy DW[, Berlin)

DANE TECHNICZNE

dugocakowita

217 mm 135 mm

mi lak bylo, aIe zdecydowana Wkszopoo_ siawaa py tradycyjnym' blzowym koloe' z du' doz prawdopodobiestwa fiona pf.ic' e blzowe kabury do P08 lo wlasno oficerW
nego szczeb a i lnych formacj.

dfugoc linii celownczej

196 mm 102 mm 6 bruzd praWoskltnych 835 g

dugo |ufy
gwlni w lufie

zAKoczENlE
Na lemat pisloeiu subowego P08 napisano Wiele monoqfaiii] oplacowa' Wikszo z nich to

masa pistoleiu masa magazynka pojemnomagazynka

55s I
naboi

P'1a Pabel|un, waszawa 2005' Dom Wydawn cy Jacek WoIlram] Plslolel ubowy Bellona i Agenja Wydawnicza cB' ao, s' 32, l' labl', ea Typy Bron i Uzboeia (TBU),
623',143'3 Pislo ely autoaiyczne W leie 19o l' csa Mlilhelm ll zdevdowal o pryj9du do ufu]enia amii pruskij nfuelo lypu oslollu. To b p@zlek zawohrj kalery Paben@.0o ]942 t' W}p@dukoweo pso 3 2oo om e!' nych odie iej brcni' P slold sia j egend i je obenir naic4ciej spolykan a{q w iych koik]ach' ze9y1 awi6@ pis techn dny b@ni i osptu uzupeniajcege' hlioli konslruk] tykou}iania pre njn9 fom&je miliame o@ chaakleryst'I baLy@n

ukagy si: 212. okt podwodny lypu Los Angeles' 213. samolol bombowy slirling' 214' samolo| sumowy Henschel Hs 129' 215. Naddwikowy samolol bombowo'rakielowy Tu_22

oslahio

O Copyrigll by Jacek Wollram. Wa6zawa 2005. o Copyrighl by Don Wydawriczv Be lona Warszawa 2005 o copvll bi Agenc a Wyds ricza cB' Wa'swa 2oo5' Wdanle l' objloc:371 a*' yd'' 2'00 ark' d'Jk' Papiet kradowany lll kl' 115 g' 70x1oo/16. skad: Dom wydawniczy Bellona' Druk DN_T

32

t echanizm ladowania komory nabojowej

Plagn podzikowa kilku osobom, ktre prycyniv si do powstania tej pracy' Panom Joachimowi Grtowi i Beinhaldowi Kornmayerowi a bezinteresown pomoc merylory_ czn i udostpnienie ciekawego maleriau ilustracyjnego; Jurkowi zarawskiemu za wie|e wsplnie spdonych godzin nad egzemplaami P08; Tomkowi czujowskjemu za profesionaln glafik i.'. cierpliwo;Andlejowi Dobrowolskiemu a udostpnienie swojej kolekcji kabur; Darkowi chimkowskiemu, Jackowi l\'4azuro i Malcinowi Pirko za lysice pyta i mobiljzowanie do pracy; kolegom z Dolnolskiego oddziafu sMDBiB a licn' aktywnobecno na moich odczytach o pislole|ach

PoDzlKowANlE

Palabellum.

Autor

Predoslahla wersl. kodo*lo oz.*nh fty Mau56r

o5latczne

fuy Mausel wysplj@

ozna*nle kodowe

na

oznakowele lirmy Mauer wy' stpuice na Pitoleta.h P.oa

pEn.czonych dla policil l na

oakow.ie plsroletw P'oa


produko{anych w tlrmle Mtu'

ser

dl' rurckiej

sfuby b'

P.aa z

l4.

pEkiego

*onlraK!

la odFi.a logo liry Krieg_ hotf na pistolsie z kodowany

PBtolrt 0a produkcji
lsBN 33 110106 x

tlrmy Kr|elhotf z pel dar produkcji

illllillilililllil
htIp://ks]egar a belona pl/

You might also like