D ZACHODNI PRZEGLA 2012, nr 2

BOGDAN KOSZEL Bogdan Koszel Poznan

DZTWO W UNII EUROPEJSKIEJ NIEMIECKO-FRANCUSKIE PRZYWO W KANCLERZ ANGELI MERKEL W OKRESIE RZA DO
Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej SKI KONSTYTUCJA DLA EUROPY I TRAKTAT LIZBON Kampania wyborcza do Bundestagu w drugiej poowie 2005 r. zbiega sie cym z powaz nym kryzysem w Unii Europejskiej, wynikaja z niepowodzenia w realizacji houbionego przez Niemcy projektu konstytucji dla Europy. Traktat dza ca koalicje SPD-Zieloni, a w szczego forsowany przez rza lnos ci przez kanclerza Fischera, podpisany Gerharda Schrdera i ministra spraw zagranicznych Joschke zosta 29 paz dziernika 2004 r. na rzymskim Kapitolu i wymaga ratyfikacji przez Parlament Europejski i parlamenty pan stw czonkowskich. Po jego ratyfikowaniu przez niemiecki Bundestag i Bundesrat (12 i 27.05.2005.) w Berlinie z duz ymi obawami s ledzono fina kampanii referendalnej we Francji, gdzie systematycznie przybywao przeciwniko w konstytucji europejskiej. Zgodnie z pesymistycznymi prognozami, 29 maja 2005 r. Francuzi (54,87%) odrzucili traktat konstytucyjny, c powaz s polityczny w Unii Europejskiej 1. Wyraz wywouja ny wstrza ne, acz wzbudzispodziewane, wotum nieufnos ci dla tego projektu wyraz one nad Sekwana w Berlinie. Po referendum francuskim o rozczarowanie w Brukseli i konsternacje trzpolitycznej wyraz pozycja prezydenta Jacquesa Chiraca na scenie wewna nie osaba. Prezydenta Francji wyraz nie zawio d instynkt polityczny, bowiem jego stwie zwolenniko decyzja o rozpisaniu referendum i zakadanym zwycie w eurokons na francuskiej scenie politycznej, tytucji miaa najwyraz niej umocnic jego pozycje jednak nie stao 2. co sie pstwem przegranego referendum bya dymisja rza du Jeana Bezpos rednim naste Pierrea Raffarina i powoanie nowego, Dominique de Villepina (31.05.2005). W expos nowego premiera przed Zgromadzeniem Narodowym (8.06.) najbliz szy wspo pracownik Chiraca, zaproponowa utworzenie unii Paryz -Berlin w wybranych
Francuski kopot, Gazeta Wyborcza z 31. 05.2005. Ph. Goui llaud, Le prsident, qui sexprime ce soir, est la premire victime du svre chec du rfrendum. Le chef de lEtat dans le temps des incertitudes, Le Figaro z 31. 05. 2005.
2 1

116

Bogdan Koszel

ucieczki dziedzinach, co w obliczu niepowodzenia na unijnym forum byo pro ba swoistej unii w unii. Zdaniem de Villepina, w twardy rdzen i budowa przede wszystkim na niemiecko-francuska wspo praca powinna koncentrowac sie polityce zagranicznej i bezpieczen stwa oraz sprawach badan naukowych i kwestiach dowym francuski premier nie poda jednak szczego socjalnych. W os wiadczeniu rza c to wysta pienie, dziennik Frankfurter o w propozycji. Krytycznie komentuja Allgemeine Zeitung stwierdza, iz po fiasku konstytucyjnego referendum Francja zamierza is c w kierunku protekcjonizmu i budowania europejskiej twierdzy, co nie jest zgodne z niemieckimi interesami 3. nalez to Jak sie ao spodziewac w Berlinie propozycje de Villepina przyje to pomysy aktualne. chodno. Rzecznik kanclerza Bela Anda stwierdzi, z e nie sa Przybyy 10 czerwca do Paryz a G. Schrder ro wniez wyrazi bez szerszego uzasadnienia swoje negatywne stanowisko. W zaistniaej sytuacji minister spraw trznych i potencjalny naste pca Chiraca w wyborach prezydenckich w 2007 r. wewne Nicolas Sarkozy, zasugerowa, z e byc moz e wspo praca francusko-niemiecka juz przez ya sie . 27 czerwca 2005 r. powiedzia francuskiej prasie, z e rozszerzona cznie Europa nie moz e byc napedzana wya silnikiem dwusuwowym 4. sprawa dla W drugiej poowie 2005 r. i w pierwszej poowie 2006 r. kluczowa obu pan stw bya pro ba znalezienia wyjs cia z impasu konstytucyjnego po negatywnych referendach we Francji i Holandii oraz okres lenie granic ekspansji Unii ca sie kampania wyborEuropejskiej. Politycy niemieccy, zaabsorbowani nasilaja , cza z ulga przyjeli sugestie Komisji Europejskiej, by pan stwa unijne otrzymay bsze zastanowienie sie nad przyszos traktatu konstytucyjroczny okres na ge cia nego i przygotowanie konkretnych propozycji w tej kwestii. w referendum konstytucyjnym, atakowany za Kiedy Chirac zaamany przegrana dopus naduz ycia finansowe, kto rych sie ci, kiedy by merem Paryz a, stopniowo z z wycofywa sie ycia publicznego, w poowie 2005 r. doszo do przesilenia politycznego w Niemczech i w efekcie do wyboro w parlamenarnych 18 wrzes nia 2005 r. Po kilkutygodniowych, z mudnych negocjacjach to chadecy i socjaldemodu wielkiej koalicji kraci doszli do porozumienia w kwestii utworzenia rza i zapowieCDUCSU-SPD z A. Merkel jako kanclerzem. G. Schrder podda sie z wielkiej polityki. Taka sama decyzje podja minister spraw dzia wycofanie sie zagranicznych J. Fischer. Rezultaty wyboro w Niemczech wzbudziy rozczarowanie we Francji, gdyz socjaldemokrato w i zielonych uwaz ano za wygodniejszych partnero w zaro wno
K.-D. Frankenberger, Deutsch-franzsische Feste. Die Idee des neuen Premierministers de Villepin verdient das Mitrauen der Europer, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 12-13. 06. 2005. Pozytywna ocena propozycji francuskiej zob. S. Schwarz, Die franzsische Eigenwille in der europischen Politik, w: J. Franzke, (Hrsg.), Europa in der Denkpause. Wege aus der Verfassungskrise, Potsdam 2005, s. 74. 4 Frankreichs Innenminister Sarkozy attackiert Chirac. Politiker wirft dem Prsidenten Zaudern vor, Die Welt z 13.01. 2006.
3

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

117

ro wobec USA, jak i Rosji. Liczono sie wniez powaz nie z tym, z e nowy gabinet dzie pro z A. Merkel be bowac odbudowac nadwere one przez kanclerza Schrdera podatny na francuskie sugestie zaro stosunki z Waszyngtonem i nie okaz e sie wno w sprawie utrzymania pewnego dystansu do USA, jak i w kwestii dalszego funkcjonowania francusko-niemieckiego motoru w Unii Europejskiej. Godzi sie w tym miejscu zaznaczyc , z e w umowie koalicyjnej podpisanej 11 listopada 2005 r. dzy CDU, CSU i SPD nie znalaz sie zapis o da z pomie eniu do jakiejkolwiek unii dz francusko-niemieckiej, ba o szczego lnym charakterze wzajemnych stosunko w. W dokumencie podkres lono, z e wspo praca francusko-niemiecka pozostaje nie do dzie interesy naszych partnero podwaz enia jako waz ny impuls i respektowac be w dotychw Unii Europejskiej. W generalnej ocenie zapowiadano kontynuacje w wybranych obszarach 5. czasowej polityki europejskiej RFN i jej aktywizacje 23 listopada 2005 r. zaraz po wyborze na kanclerza A. Merkel zoz ya pierwsza wizyte w Paryz c tym samym wszystkie spekulacje o jakims oficjalna u, przecinaja dzy Berlinem i Paryz nadzwyczajnym ochodzeniu stosunko w pomie em. Gospodarze dokadali wiele staran , aby zapewnic gos cia, z e Francja pomimo be dzie budowac nieudanego referendum w sprawie eurokonstytucji z determinacja Europe , a s dzy dwoma krajami nada temu nowe zjednoczona cisa wspo praca pomie c relacje bilateralne prezyimpulsy. Na wspo lnej konferencji prasowej, omawiaja c sie na sercu dent Chirac zadeklarowa, z e przyjaz n niemiecko-francuska, opieraja rzeczywis i rozumie znajduje sie cie w centrum francuskiej polityki zagranicznej. Ze strony niemieckiej jednak takich os wiadczen zabrako. A. Merkel w przeciwien scego towarzystwo big boys z Unii Europejskiej, twie do G. Schrdera, preferuja ksza wstrzemie z a zwaszcza Tonyego Blaira okazywaa wie liwos c i dawaa do dzie w wie kszym niz d zrozumienia, iz w ksztatowaniu polityki europejskiej be dota stopniu niezalez na i bardziej otwarta na dialog i dostrzeganie intereso w innych, zwaszcza mniejszych pan stw w Unii Europejskiej 6. tpliwos Nie ulegao wa ci, z e punktu widzenia A. Merkel prezydent Chirac od skompromitowana , niewiele znacza ca na maja 2005 r. do maja 2007 r. by postacia od krytycznych komeneuropejskiej arenie, ale w Berlinie powstrzymywano sie conym polityce europejskiej, kto tarzy. W przemo wieniu kanclerz pos wie re miao miejsce 8 listopada 2006 r. w siedzibie Towarzystwa Polityki Zagranicznej w Berlinie i wzbudzio spory rezonans w Unii Europejskiej, Francja po prostu nie zostaa w ogo le wspomniana 7.
5 Gemeinsam fr Deutschland mit Mut und Menschlichkeit. Koalitionsvertrag zwischen CDU,CSU und SPD, Berlin 11.11. 2005 (materia powielany); H. Marhold, Deutsche Europapolitik nach dem Regierungswechsel 2005, Integration nr 12006, s. 3-22; Paris-Berlin. La grande inconnue, Le Figaro magazine z 15.10. 2005, s. 28. 6 M. Wiegel, Lange Zeit falsch eingeschtzt, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 24.11.2005. 7 G. Mller-Brandeck-Bocquet, Deutsche Politik unter Angela Merkel, w: G. Mller-Brandeck-Boquet, Deutsche Europapolitik von Konrad Adenauer bis Angela Merkel, Wiesbaden 2010, s. 326; por. U. Gurot, Alors viens, Marianne!: Ohne Frankreich geht nichts in Europa; kann Berlin Paris aus der Schmollecke holen?, Internationale Politik nr 12007, s. 39-45.

118

Bogdan Koszel

Niemieckie przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej w pierwszej poowie dkowane byo reanimacji traktatu konstytucyjnego i obchodom 2007 r. podporza 50-lecia traktato w rzymskich. 14 grudnia 2006 r. kanclerz A. Merkel zaprezenz towaa przed niemieckim Bundestagiem cele i punkty cie kos ci niemieckiego przewodnictwa w Unii Europejskiej w pierwszym po roczu 2007 r. W znacznie zmodyfikowanej formie i w bardziej emocjonalnym tonie propozycje Niemiec przedstawia pani kanclerz 17 stycznia 2007 r. na forum Parlamentu Europejskiego. du na Uznaa, z e stary kontynent potrzebuje traktatu konstytucyjnego ze wzgle cy sie s , a na podstawie istnieja cych ukado szybko zmieniaja wiat i Europe w nie dzie moz be na mys lec o dalszych poszerzeniach. Podczas przemo wienia widoczne du niemieckiego postawia na szali autorytet swo byo, z e szefowa rza j i Niemiec, by gu cy w cia po rocznego przewodnictwa w Unii uzyskac znacza postep w pracach nad i co najwaz eurokonstytucja niejsze bez rozpoczynania caej dyskusji od tku 8. pocza dzie Kanclerskim nadano eurokonstytucji najwyz to W Urze szy priorytet i podje ce na celu wysondowanie i pozyskanie pan dziaania maja stw czonkowskich UE dla cia tak silnie przez Niemco d wspieranego projektu. Odbywao sie to przyje w dota w cieniu kampanii wyborczej we Francji i pro b pozyskania go wnie Polski dla niemieckich pomyso w. i innymi pan W okresie trudnych negocjacji z Warszawa stwami odbyy sie wybory prezydenckie we Francji. Podobnie jak jego poprzednicy, w walce trznych wyborczej kandydat na prezydenta, dotychczasowy minister spraw wewne tnie sie ga do antyniemieckiej retoryki. Podczas spotkan Nicolas Sarkozy che wyborczych 30 marca w Nicei i zwaszcza 17 kwietnia w Metz wspomina, z e pia z Francja nigdy nie ulega pokusom totalitarnym, nie wyte adnego narodu, nie zbrodni ludobo wynalaza Endlsung i nie dopus cia sie jstwa 9. 22 kwietnia 2007 r., a po z niej w drugiej turze 16 maja to N. Sarkozy wyszed sko z wyboro zwycie w prezydenckich i Niemcy zmuszeni byli skorygowac swoje . Nalez koncepcje wspo pracy z Francja y przyznac , z e do tego czasu kanclerz Merkel wspo dos c dobrze sie pracowao z J. Chirakiem, pomimo z e by on juz wypalonym pca zabrako przysowiowej politycznej politykiem. W kontaktach z jego naste gliwa Merkel z duz do chemii. Chodna i pows cia ym dystansem odnosia sie cego jak okres impulsywnego i z ywo reaguja laa go prasa hyperprezydenta, speedy Sarko czy Monsieur 1000 Volt. Z drugiej strony jakkolwiek Sarkozy w dniu
8 Rede der Bundeskanzlerin vor dem Europischen Parlament. 17.01.2007. Presse- und Informationsamt der Bundesregierung. Pressemitteilung Nr 20 http:www.auswaertiges-amt.dediplo deEU-PEU-P.html. 9 La France na jamais cd la tentation totalitaire. Elle na jamais extermin un peuple. Elle na pas invent la solution finale, elle na pas commis de crime contre lhumanit, ni de gnocide, Quand le candidat Sarkozy tait accus de germanophobie en 2007, Le Monde z 5.12.2011; J. Altwegg, Antideutsche Klischees in Frankreich. Euro statt Wehrmacht, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 06.12.201.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

119

cia urze dowania odby kro , pospieszna podro rozpocze tka z do Berlina, to wielokrot dla nie dawa do zrozumienia, z e spotkania z Niemcami na ro z nych szczeblach sa zkiem. Znanej francuskiej dramatopisarce Yasminie Reza niego przykrym obowia mia powiedziec , z e kaz da podro z do Berlina jest dla niego piekem, a w stolicy przez gospodarzy terNiemiec, czy we Frankfurcie nad Menem czuje sie roryzowany. Trudno byo do przyjacio Niemiec zaliczac jego najbliz sze otoczenie Jeana-Davida Lvittea, czy pisza cego prezydenckie politycznego doradce te uzupeniali starzy wspo przemo wienia Henri Guaino. Liste pracownicy Sarkozyego Charles Pasqua Philippe Sguin i Claude Guant 10. ty prestiz Nadszarpnie Paryz a jako jednego z elemento w europejskiego tandemu zywa prezydenta Sarkozyego do wysta pienia z planem przezwycie z zobowia enia poraz ki konstytucyjnej i przedstawienia nowej realnej i powaz nej oferty dla skimi wyborami forsowa pozostaych pan stw czonkowskich. Jeszcze przed zwycie on projekt tzw. mini-traktatu lub traktatu uproszczonego (trait simplifi), co do przyje cia moz s sprowadzao sie liwych do uratowania cze ci projektu konstytucyjnego. tpliwie kanclerz Merkel doceniaa zasugi Sarkozyego na rzecz przeaNiewa cia trait simplifi, ale pro mania impasu i przyje ba zdominowania przez niego cego udana prezyczerwcowego spotkania Rady Europejskiej w 2007 r., wien cza niemiecka , wzbudzia zaz dencje enowanie. Prezydent wprawdzie docenia sukces niemiecki, ale jak uczyni to w przemo wieniu w Strasburgu 2 lipca 2007 r. podkres la, z e by to tez sukces Francji i jego osobistych koncyliacyjnych zabiego w. tej Nie robiy na kanclerz wraz enia sowa wyraz one w laudacji Sarkozyego o s wie cz o dozgonnej przyjaz niemiecko-francuskiej przyjaz ni, czy wre ni z Merkel czenia jej Nagrody Karola Wielkiego w Aachen wypowiedziane podczas wre w maju 2008 r. 11 zania przyje te na szczycie w Brukseli w dniach 21-22 czerwca 2007 r. Rozwia i zgodne francusko-niemieckie wspo dziaanie na rzecz przeamania oporu Polski w kwestii systemu podejmowania decyzji w Radzie UE (utrzymanie do 2014 r. kszos systemu nicejskiego, po tym terminie tzw. podwo jnej wie ci) uspokoiy pomie dzy Paryz atmosfere em i Berlinem 12. Oba pan stw zgodnie wspieray prezy portugalska Unii Europejskiej, kto dencje ra doprowadzia do podpisania 13 grudnia 2007 r. traktatu lizbon skiego.
10 S. Lehnartz, Keine Freundschaft: Merkel und Sarkozy Szenen der arrangierten Ehe, Die Welt z 14.03.2009; A. Grosser, Sarkozys Auenpolitik: ber Widersprche und Irritationen, Die politische Meinung nr 522007, s. 28-32. 11 B. Gorawantschy, Frankreich unter Staatsprsident Sarkozy, Einsichten und Perspektiven nr 32007, s. 144-165; J. Schi ld, Sarkozys Europapolitik. Das zunehmende Gewicht der Innenpolitik, Integration nr 32007, s. 238-250. 12 Rada Europejska w Brukseli 21-22 czerwca 2007 r. Konkluzje prezydencji, http:www. consilium. europa. euueDocscmsDatadocspressDataPLec94942.pdf. Por. B. Koszel, Der bittere Sieg in Brssel, WeltTrends, nr 56, Herbst 2007, s. 190-191.

120

Bogdan Koszel

RO DZIEMNOMORZA UNIA DLA S tku prezydentury Sarkozyego, Francja podje a pro nowego rozOd pocza be oz enia akcento w w polityce zagranicznej i wzmocnienia swojej pozycji wobec Niemiec. Filarami tej polityki miaa byc aktywnos c Francji w Europie i Afryce oraz doprowadzenie do zbliz enia do USA i NATO. Silnie artykuowana juz w kampanii ro dwyborczej potrzeba wzmocnienia obecnos ci francuskiej w basenie Morza S ziemnego bya pomysem s miaym i ryzykownym, gdyz pod znakiem zapytania cego od 1995 r. tzw. procesu barcelon stawiaa funkcjonowanie istnieja skiego Europejska . zinstytucjonalizowanej formy wspo pracy pan stw tego regionu z Unia Sarkozy poszed w kierunku budowy niekontrolowanej przez Niemcy strefy zuja c tym samym do historycznej obecnos intereso w, nawia ci Francji kolonialnej na obszarze Afryki Po nocnej. 23 paz dziernika 2007 r. w Tangerze prezydent Sarkozy zaprosi wszystkich s ro dziemnomorskich lidero w na szczyt przywo dco w do Francji w lipcu 2008 r. tworzyc wzie cie Unie miay pan stwa tylko tego regionu, ale finansowac to przedsie powania mo caa Unia Europejska. Prezydent juz wo wczas bez skre wi, z e jest to cy na celu stworzenie francuskiej strefy wpywo projekt polityczny, maja w w base ro dziemnego. Miaa to byc tez pewna forma rekompensaty za nie Morza S rodkowo-Wschodniej 13. pozycje Niemiec w Europie S uprzywilejowana tku kanclerz Merkel nie krya swojego sceptycyzmu, uwaz c, z Od pocza aja e dzie to dublowanie choc be w Berlinie krytykowanego wczes niej realizowanego procesu barcelon skiego. Argumentowaa, z e rodzi to niebezpieczen stwo podziau da patrzec cznie na wscho Unii Europejskiej w taki sposo b, z e Niemcy be wya d do ograniczenia listy Europy, a Francja na poudnie. Krytycznie tez odniosa sie cych udzia w nowej inicjatywie tylko do tych lez cych w regionie pan stw biora a s ro dziemnomorskim 14. tku 2008 r. za pomoca medio d niemiecki podja pro Od pocza w rza by torc to za inicjatywe niekorzystna dla Unii pedowania inicjatywy francuskiej, uznaja Europejskiej. Niemieckie przeciwdziaanie w Radzie Europejskiej i Parlamencie dany skutek. Twarda postawa niemieckiego rza du, Europejskim odnioso poz a wspieranego m.in. przez premiera Donalda Tuska, zmusia Sarkozyego do skorygotkach wania plano w. Na francusko-niemieckim szczycie w Hanowerze w pocza rozcia gna c marca 2008 r. prezydent Francji zgodzi sie swo j plan na wszystkie 27 Polska, pan stw czonkowskich. Beneficjentem tego konfliktu bya z pewnos cia
13 C. Demesmay, LAllemagne face lEurope de Nicolas Sarkozy, Politique trangre, nr 22008, s. 373-384. 14 Merkel und Sarkozy in Hannover. Abendessen mit Krisenstimmung, Sddeutsche Zeitung z 3.03.2008; S. Martens, Le couple franco-allemand: ncessaire mais pas suffisant, Questions internationales, mai-juin 2008, s. 74-79; por. A. Jnemann, Zehn Jahre Barcelona-Prozess. Eine gemischte Bilanz, Aus Politik und Zeitgeschichte, Bd. 452005, s. 7-13.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

121

poniewaz otrzymaa zielone s wiato i wsparcie Berlina dla proponowanej przez siebie koncepcji partnerstwa wschodniego 15. to 12-13 marca 2008 r. na posiedzeniu Rady EuropejsOficjalnie projekt przyje nazwe : Proces barcelon kiej w Brukseli i otrzyma on formalna ski: Unia dla ro S dziemnomorza 16. 13 lipca 2008 r. podczas szczytu w Paryz u 43 pan stw nazwe Unia uruchomiono nowy projekt, kto ry juz listopadzie otrzyma skro cona ro dla S dziemnomorza 17. tej na szczycie deklaracji wymienione zostay priorytety Unii. Znalazy W przyje ro na niej ochrona czystos sie ci wo d Morza S dziemnego, polepszenie i usprawnienie czen dowych i morskich, ochrona przed katastrofami, poa komunikacyjnych la rozwijanie alternatywnych z ro de energii, zwaszcza energii solarnej, badania biorczos i rozwo j oraz promowanie przedsie ci. Zaangaz owana po stronie niemiec kiej na rzecz tej wspo pracy Fundacja Anny Lindh zainteresowana bya wymiana i wspo instytucji pomagaja cych budowie spoeczen kulturalna praca stwa obywatelsd niemiecki wyrazi tylko zainteresowanie budowa elektrowni solarnych kiego. Rza w Afryce Po nocnej i farm wiatrowych. Dwanas cie niemieckich firm i koncerno w podpisao w lipcu 2009 r. w Monachium porozumienie o wspo lnej budowie na da zaopatrywac d gospodarstwa Saharze elektrowni sonecznych, kto re be w pra dzie kosztowac niemieckie. Projekt Desertec be 400 mln euro, a jego realizacja potrwac 10 lat 18.
MERKOZY

kwestia , kto Waz na ra wywoaa spore rozbiez nos ci na linii Berlin-Paryz bya polityka energetyczna i klimatyczna. Podczas niemieckiej prezydencji na przyja c szczycie UE w marcu 2007 r. w Brukseli udao sie ambitny plan przyje to rok redukcji do 2020 r. gazo w cieplarnianych o 20% (za podstawe kszenie udziau energii odnawialnej o 20% w caym zapotrzebowaniu 1990), zwie efektywnos UE i zmniejszenie zuz ycia i poprawe ci wykorzystania energii o 20% 19.
15 D. Schwarzer I. Werenfels, Formelkompromiss ums Mittelmeer, SWP-Aktuell nr 242008, s. 1-8; H. Stark, Die franzsische EU-Ratsprsidentschaft 2008 zwischen aktuellem Krisenmenagement und strategischen Weichenstellung, Integration nr 32008, s. 235-240. 16 Komisja Europejska. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady, Bruksela 20.05.2008, http:translate.google.pltranslate?hl:pl&langpair:en%7Cpl&u:http:www.cremo .edu.grUnion% 25 20 for%2520the%2520Mediterranean%2520Barcelona%2520Process.pdf. 17 M. Delgado, France and the Union for the Mediterranean: individualism versus co-operation, Mediterranean Politics, nr 12011, s. 39-57. 18 Niemcy planuja budowe elektrowni sonecznych na pustyniach Afryki, Gazeta Wyborcza ro z 9.06.2009; O funkcjonowaniu Unii dla S dziemnomorza w latach 2008-2011 zob. Union pour la Mditterane. Union for Mediterranean, http:www.ufmsecretariat.orgen; http: www. auswaertiges-amt. deDEEuropaAussenpolitikRegionalabkommenEuroMedPartnerschaft node.html. 19 Rada Europejska w Brukseli 8-9 marca 2007 r. Konkluzje prezydencji, http:www.consilium. europa. euuedocscmsdatadocspressdataPLec93142.pdf.

122

Bogdan Koszel

pienia w roli szefa pan Podczas swojego pierwszego wysta stwa na szczycie G-8 do tych plano w czerwcu w Heiligendamm N. Sarkozy z yczliwie odnio s sie w i popar kanclerz Niemiec, aby wspo lnie w tej sprawie wywierac naciski na Rosje , gdy dyskutowano o szczego i Stany Zjednoczone. Kontrowersje pojawiy sie ach. z kszenia udziau Francja da ya do budowy nowych elektrowni atomowych i zwie drowej w ogo od dostaw surowco energii ja lnym bilansie UE, aby uniezalez nic sie w kszym stopniu rosyjskich i bliskowschodnich. W RFN spoeczen stwo w coraz wie z twardo stawianymi przez opozycje zielona z daniami identyfikowao sie a cia wszystkich niemieckich siowni ja drowych do 2023 r. Francuzo zamknie w koncernu Siemens ze strategicznej szczego lnie poirytowa fakt wycofania sie cie wspo pracy z francuskim pan stwowym koncernem atomowym Areva i rozpocze kooperacji z rosyjskim gigantem Rosatom, m.in. przy budowie elektrowni nuklearnej w Bugarii 20. W okresie francuskiej prezydencji w Unii Europejskiej w drugiej poowie ro 2008 r. Niemcy zgodnie wspo pracoway z Francja wniez w zagadnieniach klimatycznych, emigracji i azylu, co miao wpyw na jej udany przebieg. Po w referendum traktatu lizbon odrzuceniu przez Irlandie skiego, oba pan stwa zmusiy c blokada poszerzenia UE o nowe Dublin do powto rzenia gosowania, groz a pan stwa. Kanclerz Merkel lojalnie wspieraa prezydenta Sarkozyego w przygotowaniu planu pokojowego podczas wojny gruzin sko-rosyjskiej w sierpniu 2008 r. Nie bya zazdrosna o splendory, kto re spady z tego powodu na francuskiego i podobnie za pro przywo dce by przeksztacenia prezydencji francuskiej jak to ujmowaa prasa w one-man show 21. wspo W 2009 r. stopniowo zacies niaa sie praca w dziedzinie bezpieczen stwa europejskiego. 11 marca 2009 r. Francja oficjalnie ogosia powro t do zinteg sympatia odebrane w Republice rowanej struktury NATO, co zostao z wielka takz Federalnej. Podobaa sie e nominacja na ministra ds. europejskich dobrze cego dobre rozeznanie w polityczpostrzeganego w Berlinie Bruna La Maire, maja nej rzeczywistos ci Niemiec. Jednakz e juz w czerwcu 2009 r. zosta on wymieniony zan na bardziej twardego polityka Pierrea Lellouchea, zwolennika powia transatlantyckich, zaangaz owanego na rzecz budowy Europejskiej Polityki Bezpieczen stwa i Obrony (EPBiO) 22.

20 Siemens steigt bei Atomkonzern Areva aus, Die Welt z 26.01.2009; Siemens bleibt Atom treu nur Areva nicht, Handelsblatt z 23.01. 2009; Rosja kusi Niemco w atomowym sojuszem, Gazeta Wyborcza z 3.02.2009. 21 Sarkozy verabschiedet sich mit groem Eigenlob, Die Welt z 16.12.2008; J. Schil d, M. Koopmann, Der Sarkozy Moment - politische Fhrung in der EU am Bispiel der franzsischen Ratsprsidentschaft, Integration nr 32009, s. 266-281. 22 G. Mller-Brandeck-Bocquet, Deutsche Europapolitik unter Merkel..., s. 330; por. M. St rmer, Zurck in der Nato: Frankreich verfolgt nur sein nationales Interesse, Die Welt z 18.03. 2009.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

123

Francji zalez ao na zdynamizowaniu EPBiO oraz stworzeniu sprawnych, dobrze wyposaz onych si europejskich o wysokiej gotowos ci bojowej. Niemcy werbalnie d. W listopadzie 2010 r. wspo podzielali ten pogla lnie ze Szwedami lansowali projekt intensyfikacji wspo pracy wojskowej pan stw czonkowskich UE. W grudniu ta tego samego roku ministrowie spraw zagranicznych i obrony pan stwa Tro jka z listem do wysokiej przedstawiciel Unii Europejskiej Weimarskiego zwro cili sie ds. polityki zagranicznej i bezpieczen stwa Catherine Ashton z postulatem, aby w okresie polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w drugiej poowie c 2011 r. podja konkretne decyzje w sprawie usprawnienia mechanizmo w funkcjonowania EPBiO. Chodzio przede wszystkim o dziaania w zakresie szkolen , cej sie logistyki, podziau kompetencji i struktury dowodzenia. Dla Francji domagaja utworzenia si zbrojnych o wysokiej efektywnos ci, gotowych do natychmiastowego dziaania, byo to zdecydowanie za mao 23. dziwic a forsowac Trudno byo w tej sytuacji sie , z e Francja zacze wspo prace Brytania , kto z Wielka ra podzielaa jej punkt widzenia na rozwo j europejskiej obronnos ci. 2 listopada 2010 r. oba pan stwa podpisay ukad o wspo pracy si zbrojnych obu pan stw i kooperacji w rozwijaniu broni atomowej. Rewolucje arabskie w Tunezji, Egipcie, Libii i Syrii w latach 2010-2011 dodatkowo podzieliy sojuszniko w i obnaz yy nieefektywnos c i nieskutecznos c Wspo lnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczen stwa oraz Europejskiej Polityki zro Bezpieczen stwa i Obrony. Rycho ujawniy sie z nicowane postawy go wnych pan stw unijnych. Podczas gdy Francja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone i z powstan w ramach NATO i poza sojuszem aktywnie wspieray bronia ywnos cia cych z dyktatorskimi rez ca co w walcza imami, Niemcy zachoway daleko ida gliwos c sie do moralnego wsparcia i pomocy grupy niemiecpows cia c , ograniczaja cy w logistyce w sztabach NATO. Wydarzenia w Libii kich oficero w pracuja na rzecz obalenia Muammara w 2011 r., gdzie Francja aktywnie zaangaz owaa sie goway francusko-niemieckie nieporozumienia, gdyz Kaddafiego spote Berlin zaja neutralne stanowisko. W marcu 2011 r. przedstawiciel Niemiec w Radzie Bez od gosu w sprawie rezolucji wspieraja cej dziaania pieczen stwa ONZ wstrzyma sie , ale tez NATO w Libii. Wywoao to krytyczne reakcje nad Sekwana i w samej Republice Federalnej 24.
23 R. Kempin, N. von Ondarza, Die GSVP vor der Erosion? Die Notwendigkeit einer Wiedereinbindung Frankreichs und Grossbritanniens, SWP-Aktuellnr nr 25, Mai 2011; por. E. Brok, Chancen und Perspektiven einer gemeinsamen europischen Auen- und Sicherheitspolitik: Empfehlungen an die deutsch-franzsische Zusammenarbeit, w: L. Albertin, (Hrsg.), Deutschland und Frankreich in der Europischen Union: Partner auf dem Prfstand, Tbingen 2010, s. 114-132. 24 R. Herzinger, Libyen: Die deutsche Auenpolitik hat sich grndlich blamiert, Die Welt z 22.08.2011; J. Varwick, Unzuverlssiger Bndnispartner. Ist Deutschland aussenpolitisch isoliert?, Internationale Politik-one line z 23.08.2011, http:www.internationalepolitik. de20110823 unzuverlassiger-bundnispartner-2. Sondaz e w ramach ARD-DeutschlandTrend z wrzes nia 2011 r. du, a 42% opowiadao jednak pokazyway, z e 54% ankietowanych pozytywnie oceniao stanowisko rza za udziaem NATO w operacji libijskiej. Zob. Die Welt z 2.09.2011. sie

124

Bogdan Koszel

Po wyborach parlamentarnych w Niemczech 27 wrzes nia 2009 r. wyoniony zosta drugie gabinet A. Merkel, z liberaami (FDP) jako koalicjantem. W umowie dzy CD, CSU i FDP i podpisanej 26 paz koalicyjnej zawartej pomie dziernika 2009 r. pos cono tyle samo miejsca, co stosunkom z Polska . relacjom z Francja wie du na skale sa one wyja tkowe (in seiner Breite und Tiefe Potwierdzono, z e ze wzgle budowe europejskiej jednos einzigartig) i promuja ci. Potwierdzono gotowos c intensyfikacji kooperacji w zakresie ksztacenia, ochrony klimatu, wspo pracy w badaniach kosmicznych oraz w polityce bezpieczen stwa i obrony 25. trz dbano o pozory tak daleko ida cej zaz Na zewna yos ci, z e Sarkozyego to uwaz czna pare i nieco z i Merkel zacze ac za nieroza artobliwie okres lac jako Merkozy. Prezydent Francji uczestniczy w obchodach 20-lecia obalenia muru berlin skiego, a kanclerz Merkel przybya do Paryz a 11 listopada na obchody kolejnej rocznicy zakon czenia I wojny s wiatowej 26. du Francja zamierzaa wykorzystac Powstanie nowego rza do zdynamizowania relacji francusko-niemieckich. Juz od wrzes nia 2009 r. pracowa nad tym specjalny dzyministerialny zespo mie pod kierownictwem wspomnianego juz sekretarza stanu du i penomocnika rza ds. stosunko w francusko-niemieckich P. Lellouchea 27. wspo Rzeczywis cie, 4 lutego 2010 r. w Paryz u odbyo sie lne 12. posiedzenie du CDUCSU-FDP oraz po przyje ciu przez gabineto w, pierwsze po utworzeniu rza UE traktatu lizbon skiego. Paryz zamierza na tym spotkaniu podkres lic symboliczne ta tam Francusznaczenie motoru niemiecko-francuskiego w ramach UE. Przyje ko-Niemiecka Agenda 2020 mo wia, z e moz liwie s cise partnerstwo posiada olbrzymie znaczenie dla obu krajo w i dla Europy i podkres laa, z e Francja taka sama wizje przyszos ca do 2020 r. i Niemcy posiadaja ci Europy prowadza ciostronicowy dokument z propozycjami dalszej wspo Dziesie pracy niemiec, ko-francuskiej obejmowa szes c duz ych zagadnien tematycznych: gospodarke i klimat, badania, polityke zagraniczna i bezpieczen dzy energie stwa, zbliz enie mie dzy obywatelami oraz wspo dwoma narodami, jak i zacies nienie kontakto w mie instytucjonalna 28. prace wzie c Liczba 80 wspo lnych przedsie s wiadczya o zainteresowaniu Francji bieniem wzajemnej kooperacji, ale po drugiej stronie nie znalazo to spodziepoge z teza o wyja tkowos wanego odzewu. Niemcy godzili sie ci stosunko w niemiecko-francuskich, jednakz e zamierzali pozostac przy obecnej formule niemiecko-fran25 Wachstum. Bildung. Zusammenhalt. Der Koalitionsvertrag zwischen CDU,CSU,FDP.17 Legislaturperiode, http:www.cdu.dedocpdfc091026-koalitionsvertrag-cducsu-fdp.pdf. 26 M. Wiegel, Gedenken in Paris. Deutsche Fahnen am Triumphbogen, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 18.11.2009. 27 S. Lehnartz, Sarkozy will Frankreich jetzt zur Weltmacht machen, Die Welt z 24.09.2009. 28 Deutsch-franzsische Agenda 2020, http:www.bundesregierung.deContent DEArtikel 201002 2010-02-04-deutsch-franzoesische-agenda-2020.html; por. J. Kumoch, Posiedzenie Francusko-Niemieckiej Rady Ministro w, Biuletyn PISM nr 192010, http:www.pism.plfiles?id plik:805.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

125

uwaz ca i satysfakcjonuja ca . Kanclerz cuskiej wspo pracy, kto ra ali za wystarczaja Merkel nie chciaa wzmacniania symboliki relacji Paryz Berlin, gdyz uwaz aa, z e w Unii Europejskiej moz e to zostac odczytane negatywnie jako niemiecko-francuska pro ba zdominowania caej konstrukcji europejskiej. Oznaczaoby to tez zmniejszenie pole manewru RFN dla koalicji z innymi krajami czonkowskimi, , kto zwaszcza z Polska rej ranga w polityce niemieckiej systematycznie wzrastaa.

STW CZONKOWSKICH UE KRYZYS FINANSOWY STREFY EURO PAN s Prawdziwym wyzwaniem dla le couple franco-allemand okaza sie wiatowy kryzys gospodarczy. W 2008 r. w Europie pojawiy sie oznaki zaamania koniunktkowanych bankructwem banko tury, zapocza w i instytucji kredytowych w Stanach w XXI w. skale . Stao sie to w okresie przewodZjednoczonych na niespotykana przeja N. Sarkozy. nictwa Francji w UE i niejako automatycznie inicjatywe szczyt europejskich czonko 4 paz dziernika 2008 r. w Paryz u odby sie w G-8 z dodatkowym udziaem prezesa Europejskiego Banku Centralnego Jeana-Claudea cego tzw. eurogrupy Jeana-Claudea Junckera. Francja Tricheta i przewodnicza za holenderska propozycja , by wzorem USA stworzyc opowiedziaa sie specjalny parasol ochronny w wysokos ci 300 mld euro dla unijnych pan stw zagroz onych propozycje , uwaz c wspo bankructwem. Niemcy z miejsca odrzuciy te aja lne c ograniczenie sie tylko do rozwia zywania dziaania za zbyteczne i proponuja konkretnych przypadko w, jez eli zaistnieje kryzysowa sytuacja. Niemiecki minister finanso w Peter Steinbrck argumentowa, z e utworzenie europejskiego funduszu cze s pomocy spowodowaoby, z e lwia c udziao w musieliby pokryc Niemcy, przy dzy. bardzo ograniczonej moz liwos ci z ich strony kontroli wydatkowania tych pienie Niemiecka odmowa wywoaa fale krytycznych komentarzy, ale szczyt zakon przyje ciem pewnych wspo czy sie lnych ustalen . Postanowiono m.in. skoordynowac wspo lne dziaania ratunkowe pan stw UE, wzmocnienie nadzoru bankowego i zwodzynarodowego spotkania w celu wypracowania nowej s anie mie wiatowej strategii 29 finansowej . dy Niemiec i Francji Pierwsze spotkanie ukazao diametralnie ro z ne pogla na sposoby wyjs cia z sytuacji kryzysowej. Niemcy proponoway interwencje tylko w ostatecznos pan stwowa ci, w konkretnych, poszczego lnych wypadkach, z dnos budz gdzie punkt cie kos ci pooz ony byy na oszcze ci, dyscypline etowa trznego zaduz i ograniczaniu wewne enia pan stwa. Francja sia republikan skiej ca wzmocniona role pan tradycji, preferuja stwa w gospodarce i prymatu polityki, opowiadaa sie natomiast za wspo nad nia lnymi, skoordynowanymi
J. Claaen, op. cit., s. 87; D. Schwarzer, La prsidence francaise de lUnion europeenne: quels objectifs, quels partenaires?, Politique trangre nr 22008, s. 361-371.
29

126

Bogdan Koszel

dzynarodowymi uwaz c, z dziaaniami mie aja e to zdecydowanie podniesie efektyw30 nos c ewentualnych akcji ratunkowych . pi na kolejnym kryzysowym Pewien przeom w stanowisku niemieckim nasta y w nim udzia pan szczycie w Paryz u 12 paz dziernika 2008 r. Wzie stwa eurolandu cych z USA, oraz dodatkowo Wielka Brytania. Pod wraz eniem informacji napywaja uzgodniono skoncentrowane dziaania w celu ratowania europejskich systemo w pan bankowych. Banki miay otrzymac gwarancje stwa na pokrycie dugo w i wzmocnienie kapitaowe z ich strony przy jednoczesnej s cisej kontroli nadzoru finansowego przez EBC. ustawe W szybkim tempie, 17 paz dziernika, Bundestag uchwali specjalna c pakiet finansowy w wysokos o stabilizacji rynko w finansowych, uzgadniaja ci c na ten cel 360 mld euro. 500 mld euro. W s lady RFN posza Francja, wykadaja 15-16 paz Szczyt Unii Europejskiej, kto ry odby sie dziernika 2008 r. w Brukseli te rozwia zania. Niemcy day jednak do zrozumienia, z zaakceptowa przyje e traktuja sytuacje jako wyja tkowa , kto w przyszos te ra nie powinna powto rzyc sie ci 31. ciem francuskich koncepcji ratowania systemo Rozwinie w finansowych pan stw EU bya kolejna, nieuzgodniona z Niemcami propozycja francuskiego przywo dcy. 21 paz dziernika 2008 r. w przemo wieniu wygoszonym w Parlamencie Europejsdu gospodarkim zaproponowa on po raz pierwszy utworzenie europejskiego rza s czego i upan stwowienie cze ci przemysu pan stw czonkowskich. Drugim pomysem byo utworzenie pan stwowych funduszy inwestycyjnych krajo w czonkowskich cych UE, kto re wykupywayby akcje firm znajduja sie w tarapatach. Federalny minister gospodarki Michael Glos (CSU) uzna je za nie do pogodzenia z filozofia niemieckiej gospodarki i z miejsca odrzuci francuskie propozycje 32. tych G-20 15 listopada 2008 r. w WaszyngPo szczycie pan stw wysoko rozwinie tonie, gdzie doszo do porozumienia w sprawie s cisej kontroli systemo w banbi kowych w s wiecie, kolejny francusko-niemiecki szczyt z 24 listopada poge ce ro posunie c istnieja z nice. Kiedy prezydent Sarkozy zapowiedzia serie antycych szybko pobudzic , Niemcy z pewnym ocia gakryzysowych maja gospodarke sie za polepszenie koniunktury, ale dopiero od niem poinformowali, z e zabiora do wygoszenia uszczypliwej stycznia 2009 r. Skonio to francuskiego przywo dce zastanawiaja 33. uwagi, z e podczas gdy Francja pracuje, Niemcy sie
30 Por. J. Mistral, H. Unterwedde, Wirtschafts- und Finanzpolitik: Herausforderungen und Perspektiven einer deutsch-franzsischer Initiative, w: Deutschland-Frankreich: Fnf Visionen fr Europa, KAS Publikation. Deutsch-franzsischer Dialog H. 22010, s. 31; Ch. Deubner, Der deutsche und franzsische Weg aus der Finanzkrise, DGAP Analyse, April 2011; P. Kauffmann, H. Unterwedde, Verlorene Konvergenz? Deutschland, Frankreich und die Euro-Krise, Aus Politik und Zeitgeschichte Bd.432010, s. 13-14. 31 D. Bohnenkam p, Deutsch-franzsischer Dissens. Die EU sucht Wege aus der Wirtschafts- und Finanzkrise, Dokumente. Zeitschrift fr den deutsch-franzsischern Dialog nr 12009, s. 508. 32 S. Stro, Das deutsch-franzsische Duo im Spiegel der Zeit aktueller Impulsgeber oder berholte Allianz? Integration nr 22011, s. 172-177. 33 J. Claaen, op. cit., s. 90.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

127

Ostatnie pod francuskim przewodnictwem posiedzenie Rady Europejskiej poowicznym sukcesem w Brukseli w dniach 11-12 grudnia 2008 r. zakon czyo sie Francji. Pan stwa czonkowskie zatwierdziy plan naprawy sytuacji gospodarczej cy na okoo 1,5% PKB UE, co przekadao sie na konkretna kwote opiewaja w wielkos ci 200 mld euro. Wobec oporu Niemco w byo to mniej, aniz eli oczekiwa Sarkozy. W konkluzjach ze szczytu podkres lono, z e w obliczu kryzysu finansowego tkowych okolicznos dzie i przewidywanej recesji, w tych wyja ciach Europa be c dziaac w sposo b jednolity, silny, szybki i zdecydowany, aby unikna spirali recesji i zatrudnienie 34. wesprzec dziaalnos c gospodarcza rzeczy spowodowaa, z Prezydencja francuska w Radzie Unii Europejskiej sia e oczy caej Europy i s wiata zwro cone byy na Paryz i prezydenta Sarkozyego. dokada on wszelkich staran Z pewnos cia , aby zmniejszyc do minimum skutki Europejska . Wyste powa s wiatowego kryzysu finansowego, kto re uderzyy w Unie z wieloma pomysami oz ywienia koniunktury gospodarczej na kontynencie, a jego nadaktywnos c w tym zakresie budzia szacunek nawet niemieckich eksperto w i komentatoro w z ycia politycznego. Problem by w tym, z e niejednokrotnie nie wzie c uzgadnia swoich plano w i przedsie z niemieckim partnerem, lub informowa cie RFN na drugi plan o swoich zamierzeniach zbyt po z no lub ogo lnikowo. Zepchnie w UE zaowocowao powrotem do chodnej atmosfery w obustronnych relacjach, podobnej do tej po nicejskim szczycie z 2000 r. 35 W okresie kolejnej, tym razem prezydencji czeskiej w Radzie Unii Europejskiej . W obliczu zbliz cego sie stosunki na linii Paryz -Berlin stopniowo ocieplay sie aja z listem rutynowego szczytu Rady Europejskiej, przywo dcy obu krajo w zwro cili sie cego czeskiej prezydencji premiera Miroslava Topolanka z postudo przewodnicza rynko latem twardego forsowania kursu na regulacje w finansowych i opracowanie ce jednos globalnej strategii finansowej. To wspo lne stanowisko demonstruja c obu krajo w na rzecz uzdrowienia rynko w finansowych zaprezentowane na szczycie 19 i 20 marca 2009 r. miao wpyw na przebieg posiedzenia grupy G-20 w Lonto tam The Global Plan for dynie. Zgodnie z oczekiwaniami Francji i Niemiec przyje rynko Recovery and Reform. Zapowiedziano w nim s cisa kontrole w finansowych dzynarodowych instytucji walutowych, i agencji ratingowych, wzmocnienie mie likwidacje rajo stopniowa w podatkowych, wzrost s rodko w finansowych Banku Swiatowego i MFW przeznaczonych na wspieranie gospodarki, zwaszcza w kracych sie i zwalczanie protekcjonizmu handlowego 36. jach rozwijaja

Rada Europejska w Brukseli 11 i 12 grudnia 2008 r. Konkluzje prezydencji, http:www. eu2008.frwebdavsitePFUEsharedimport1211ConseileuropeenRadaEuropejska12-12-2008 KonkluzjePL.pdf. Ocena stanowiska niemieckiego zob. H. Crol ly, C. Schilt z, Merkel setzt Non-Politik gegen Sarkozy durch, Die Welt z 12.12.2008. 35 G. Ml ler-Brandeck-Boquet, Deutsche Politik unter Angela Merkel..., s. 329. 36 Szczego y zob. The Global Plan for Recovery and Reform. 2 April 2009, http:www.g20.org Documents final-communique.pdf.
34

128

Bogdan Koszel

dzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) ostrzeg, z W kwietniu 2009 r. Mie e c te kraje europejskie i spowodowac gospodarkryzys moz e dotkna rozwinie recesje i bezrobocie o olbrzymim nate z gu. Unia Walutowa i Gospodarcza cza eniu i zasie a przed olbrzymimi wyzwaniami i szybko okazao sie , z UE stane e jej najsabsze jej caa konstrukcja 37. Na cenzurowanym znalaza sie pan stwa zachwiac moga s Grecja, kto ra w 2001 r. tylnymi drzwiami wesza do unii walutowej, cze ciowo c statystyki zwia zane z konwergencja . Brak dyscypliny fiskalnej, zwia zany faszuja z olbrzymimi wydatkami na cele spoeczne i z yciem ponad stan rycho do greckiej gospodarki. W paz prowadziy do zaamania sie dzierniku 2009 r. grecki kszeniu zaminister finanso w Giorgos Papakonstantinou poinformowa o zwie bio nieufnos duz enia pan stwa, co poge c rynko w finansowych do tego kraju c i nieche do zakupu greckich obligacji. Zakup papiero w greckich pomimo wysokie z ich nabywaniem. go oprocentowania by tak ryzykowny, z e nie kwapiono sie Obniz ona zostaa wiarygodnos c kredytowa Grecji do poziomu, przy kto rym jako s obligacje okres la sie mieciowe 38. kszy patnik do budz Najwie etu UE Niemcy, kto rzy podobno mieli s wiadomos c 39 zanych naduz yc statystycznych zwia z wejs ciem Grecji do unii walutowej , tkowo nie wyraz pocza ali zgody, by rzucac Grekom koo ratunkowe. Kanclerz , z Merkel obawiaa sie e w razie udzielenia wsparcia finansowego w kolejce do inne kraje UE, jak np. Irlandia, Portugalia i Hiszpania. pomocy ustawia sie , by ewentualne wsparcie dla zaduz Sprzeciwia sie onej Grecji byo udzielane w ramach skoordynowanych poz yczek od pan stw obszaru wspo lnej waluty. Perspektywa majowych wyboro w lokalnych w Nadrenii Po nocnej-Westfalii w maz ju 2010 r. dodatkowo wpywaa na wstrzemie liwos c A. Merkel i usztywnienie jej stanowiska. cym spotkaniem w Brukseli odz Przed decyduja yy spekulacje na temat postawy spekulacje, z ksze pan pani kanclerz. W prasie pojawiy sie e najwie stwo UE dzie o interesy wasnych podatniko w pierwszej kolejnos ci dbac be w i nie pozwoli na pstwa, kto z adne uste re rujnowayby zasady unii walutowej. A. Merkel miaa cych zasady wyrzucac zasugerowac , by amia ze strefy euro. Minister finanso w ce zasad zmniejszaniem W. Schuble proponowa karac pan stwa nieprzestrzegaja swoje siy gosu w Unii. Politycy greccy otwarcie mo wili, iz teraz Niemcy ujawnia , czy A. Merkel zasuguje bardziej na okres prawdziwe oblicze i okaz e sie lenie lady Europe, czy Frau Germania 40.
37 A. Schm idt, Die Wirtschafts- und Finanzkrise 200809 Die erste Bewhrungsprobe fr die Wirtschafts- und Whrungsunion, Integration nr 42009, s. 3888-397; H. Enderlein, Die Krise im Euro-Raum: Auslser, Antworten, Ausblick, Aus Politik und Zeitgeschichte Bd. 432010, s. 7-12. 38 dzynarodowe, J. Krakowski, Kryzys finansowy s wiata zachodniego i kryzys euro, Sprawy Mie nr 22011, s. 31. 39 na ministra finanso Ujawnione dokumenty wskazuja w Hansa Eichela, zob. Griechenland-Krise: Neue Dokumente setzen Hans Eichel unter Druck, Die Welt z 2.11.2010. 40 T. Bielecki, L. Baj, Merkel zablokuje pomoc dla Grecji?, Gazeta Wyborcza z 25.03.2010.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

129

Posiedzenie Rady Europejskiej w dniach 25-26 marca 2010 w duz ym stopniu przebiegao pod dyktando Niemiec. W konkluzjach ze szczytu zaapelowano o nowa koordynacji polityk gospodarczych i co by wyraz aluzja wobec Grecji strategie na zagwarantowanie jakos ci i wiarygodnos ci danych statystycznych. Powoano zadaniowa , kto grupe rej celem miao byc opracowanie s rodko w w celu szybszego kszenia dyscypliny budz wyjs cia z kryzysu i zwie etowej. Kanclerz Merkel okres lana na pomoc dla Aten, ale opatrzya ja teraz jako madame non wyraz aa zgode cy w takich operacjach twardymi warunkami. Jej uczestnikiem mia byc maja dzynarodowy Fundusz Walutowy, wsparcie mogo nasta pic dos wiadczenie Mie tylko w kategoriach ultimo ratio, a reguy Paktu Stabilnos ci i Wzrostu ulegyby zaostrzeniu 41. c pania kanclerz, prasa Po spotkaniu brukselskim dwuznacznie komplementuja do Margaret Thatcher, i z europejska poro wnywaa ja elaznego kanclerza Otto von Bismarcka, polityko w, kto rzy potrafili narzucac swoje zdanie innym pan stwom. z W opinii wielu polityko w niemieckich poda ya ona s ladem kanclerza Gerharda nadrze dna bya dbaos Schrdera i jego Realpolitik, gdzie rzecza c o niemieckie interesy. Zarzucano jej ro wniez , z e kieruje sie niskimi pobudkami i zabiega o gosy wyborco w przez wyborami krajowymi do Po nocnej Nadrenii-Westfalii, kto re odbyc miay sie 9 maja 2010 r. 42 Takie stwierdzenia byy jednak uproszczone. presji W rzeczywistos ci Merkel miaa silne argumenty za tym, by nie poddac sie rynko w i europejskiej opinii publicznej. Obwarowanie pomocy dla Grecji twardymi MFW kosztoway czas, ale byy konieczne. warunkami oraz zaangaz owanie w nia Takz e zarzuty o Alleingang nie do kon ca odpowiaday prawdzie, gdyz wiele pan stw c sie za plecami pani kanclerz, popierao jej linie . Finansowe wsparcie dla chowaja Grecji nigdy nie stao w Berlinie pod znakiem zapytania nie tylko z obawy du na narodowy interes. Bankructwo Grecji o stabilnos c euro, lecz takz e ze wzgle dzie w niemieckie banki, kto uderzyoby w pierwszym rze re zakupiy greckie okoo 40 mld euro. obligacje na sume z oficjalna pros do Unii Europejskiej 23 kwietnia 2010 r. Grecja zwro cia sie ba o pomoc finansowa . 2 maja ministrowie finanso i MFW z pros ba w eurolandu uzgodnili pakiet ratunkowy dla Grecji w wysokos ci 110 mld euro na okres c najbliz szych trzech lat i to pod warunkiem dokonania ostrych cie budz etowych. Udzia MFW w akcji pomocy ustalony zosta na puapie 30 mld euro. 27 kwietnia Ministerstwo Finanso w RFN przedoz yo parlamentowi projekt specjalnej ustawy. 7 maja 2010 r. kanclerz Merkel na forum Bundestagu zaprezentowaa posom projekt planu pomocy dla Grecji i poinformowaa, z e udzia Niemiec

C. Volkery, Merkel beim EU-Gipfel. Madame Nons riskanter Poker, Der Spiegel z 26.03. 2010; G. Bannas, Das deutsche Dilemma, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 26.03.2010; Rada Europejska 25-26 marca 2010. Konkluzje, http:www.consilium.europa.euuedocscmsdatadocs pressdata PLec113605.pdf. 42 J. Fi scher, Frau Germania. Merkel und Europa, Sddeutsche Zeitung z 29.03.2010.

41

130

Bogdan Koszel

dzie wynosic be 22,4 mld euro w formie poz yczek i gwarancji kredytowych. Juz po to projekt ustawy, pozwalaja cy rza dowi na pierwszym czytaniu w Bundestagu przyje do uczestnictwo w planie ratunkowym. 19 maja w przyspieszonym tempie wpyna du w ramach europejBundestagu kolejny projekt o gwarancjach finansowych rza go Bundesrat i podpis pod skiego mechanizmu finansowego, a juz 22 maja przyja dzie zoz dokumentem jednym z ostatnich na tym urze y prezydent RFN Horst we francuskim ZgromaKhler. Kilka dni wczes niej podobny projekt pojawi sie dzeniu Narodowym. Tutaj ro wniez bez szerszej debaty, posowie uchwalili pakiet pomocowy dla Grecji w wysokos ci 18,6 mld euro 43. W odpowiedzi na ostre kryteria udzielenia pomocy, mieszkan cy Grecji rozpoli akcje protestacyjna . W tej sytuacji szefowie Europejskiego Banku Centralnego cze i przedstawiciele MFW (tzw. trojka) uzgodnili utworzenie specjalnego pakietu podobnej ratunkowego w wysokos ci 750 mld euro na wypadek powto rzenia sie sytuacji w innych sabszych ekonomicznie pan stwach strefy euro. Dzien po z niej ministrowie finanso w (ECOFIN) na podstawie art. 122. traktatu o funkcjonowaniu UE ustanowili europejski mechanizm stabilnos ci finansowej (The European Financial Stability Mechanizm EFSM) oraz powoano instytucjonalny instrument pomocy dla pan stw eurolandu o nazwie Europejski Instrument Stabilnos ci Finansowej (The European Financial Stability Facility EFSF). Przewidywa on Europejska do uruchomienie poz yczek i linii kredytowych oraz upowaz nia Komisje gania poz zacia yczek na rynkach kapitaowych lub od instytucji finansowych. z Niemiec Klausa Reglinga mia byc zaniem Kierowany przez specjaliste rozwia pionym w 2013 r. przez obliczony na lata specjalny mechatymczasowym i zasta nizm finansowy 44. Po otrzymaniu zgody parlamentu niemieckiego, ruszya skoordynowana akcja pan stw strefy euro i MFW, co zaowocowao uruchamianiem kolejnych transz pomocy finansowej dla Grecji ze wspomnianego olbrzymiego pakietu finansowego dze w pierwszej kolejnos w wysokos ci 110 mld euro. Pienia ci przeznaczone byy na wsparcie banko w krajowych, ustabilizowanie budz etu i powstrzymania zaamania gospodarczego. tpliwos dzy Niemcami i Francja nadal istniay Nie ulegao wa ci, z e pomie cych gospodarki i sektora rozbiez nos ci w kwestii dalszych dziaan UE dotycza finansowego. N. Sarkozy susznie argumentowa, z e unia walutowa i gospodarcza z EBC na czele to zdecydowanie za mao, gdy brakuje wspo lnej polityki wczes oferte utworzenia rza du makroekonomicznej. Podtrzymywa swoja niejsza gospodarczego (gouvernement conomique) pan stw strefy euro o szerokich penoc raczej mocnictwach. Kanclerz Merkel odrzucaa te propozycje, preferuja
Merkel obiecuje pomoc dla Grecji i straszy, Gazeta Wyborcza z 20.052010; por.G. Nonnenmacher, Stunde der Wahrheit, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 6.05.2010. 44 Rozporzadzenie Rady ustanawiajace europejski mechanizm stabilizacji finansowej,960610 http:register.consilium.europa.eupdfpl10st09st09606.pl10.pdf.
43

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

131

koordynacje i wspo wszystkich 27 gouvernance conomique, tj. s cisa prace unijnych krajo w. Nie chciaa dzielic Unii Europejskiej na dwa ugrupowania, , z d gospodarczy niekorzystnie wpynie na niemiecki model obawiaa sie e rza gospodarczy i naruszy niezalez nos c Europejskiego Banku Centralnego 45. Szczyt Rady Europejskiej 17 czerwca 2010 r. by pewnym kompromisem dzy oczekiwaniami obu polityko pomie w. W konkluzjach ogo lnikowo potwierdzono wspo determinacje , by zapewnic , m.in. przez nasza lna stabilnos c budz etowa przyspieszenie w uzasadnionych przypadkach realizacji plano w konsolidacji zano sie do zapewnienia stabilnos c budz etowej, zobowia ci finansowej eliminuja luki w przepisach i nadzorze rynko w finansowych, zaro wno na szczeblu UE, jak za pilna potrzeba wzmocnienia i w ramach grupy G-20. Opowiedziano sie koordynacji naszych polityk gospodarczych. Przyjeto takz e pierwsze regulacje ce Paktu Stabilnos dotycza ci i Wzrostu, nadzoru budz etowego, jak ro wniez szerc zoz wzmoszego nadzoru makroekonomicznego. Konkretnie mo wia ono obietnice dnienie postulatu Komisji cnienia Paktu Stabilnos ci i Wzrostu, poprzez uwzgle ce nie tylko 3% Europejskiej, by sankcje finansowe obejmoway pan stwa naruszaja ce pro g deficytu budz etowego, ale ro wniez przekraczaja 60% puap zaduz enia publicznego. Przewidywano odpowiednie zmiany traktatu lizbon skiego i odebranie prawa do gosowania w instytucjach unijnych pan stwom, kto re amayby notorycznie rygory finansowe. Merkel zastrzega, z e w wypadku przeforsowania koncepcji du gospodarczego powinien on obja c rza wszystkie 27 pan stw czonkowskich 46. Podczas francusko-niemieckich konsultacji w Deuaville w paz dzierniku 2010 r. piony nowym, ustalono, z e docelowo obecny mechanizm kryzysowy ma byc zasta cy rozmowami eksperto znacznie surowszym i uzyska on zapis traktatowy. Kieruja w byskotliwy sekretarz generalny Paacu Elizejskiego Xavier Musca i doradca niemieckiej kanclerz ds. europejskich Uwe Corsepius doszli do porozumienia fiskalnych wymogo w sprawie karania krajo w UE, kto re nie speniaja w wymaga. Ida c na kompromis, kanclerz Merkel odsta pia od wczes nych przez Unie niej silnie bronionego postulatu, by sankcje dla niesubordynowanych czonko w strefy euro byy nakadane automatycznie, bez zgody Rady Unii Europejskiej. W zamian dania w sprawie zmian traktatowych. Wspo N. Sarkozy popar niemieckie z a lnie przez niekto euroobligacji. Nowe odrzucono postulowana re pan stwa UE emisje regulacje miay wejs c wz ycie do kon ca 2013 r. 47 Jakkolwiek propozycja zmian traktatu lizbon skiego zaskoczya pozostae pan stte ustalenia. Kanclerz miaa wa unijne, Niemcy i Francja twardo forsoway przyje poparcie polskiego premiera Donalda Tuska, kto ry 6 grudnia przebywa w Berlinie
C. Gammelin, M. Klsgen, Ein Brief, zwei Welten, Sddeutsche Zeitung z 10.06.2010. Rada Europejska. 17 czerwca 2010 r. Konkluzje, http:www.consilium.europa.euuedocscms data docspressdataPLec115354.pdf. 47 P. Ehrlich, J. Zepelin, L. Meier, Als Merkel Stabilittspakt aufweichte, Financial Times Deutschland z 21.10.2010; C. Gamm elin, S. Ulrich, Merkel gibt bei Stabilittspakt nach, Sddeutsche Zeitung z 19.10.2010.
46 45

132

Bogdan Koszel

dzyrza dowych. W tej sytuacji obraduja cy na polsko-niemieckich konsultacjach mie w dniach 16-17 grudnia 2010 r. szczyt Rady Europejskiej w Brukseli zaaprobowa Niemiec uzgodniono wczes niej ustalone francusko-niemieckie warunki. Pod presja traktatu lizbon zmiane skiego i wprowadzenie zapisu, z e pan stwa czonkowskie ustanowic dzie to niezbe dne strefy euro moga mechanizm stabilizacyjny, jez eli be dnej pomocy dla stabilnos ci strefy euro jako caos ci. Udzielenie wszelkiej niezbe dzie podlegao rygorystycznym finansowej w ramach takiego mechanizmu be dna. Obawiaa sie ona, warunkom. Zmiana traktatu dla kanclerz Merkel bya niezbe re ka przez RFN pomocy pan cym sie z e udzielanie hojna stwom UE znajduja w finansowych tarapatach zostanie zaskarz one do Federalnego Trybunau Konstytucyjnego. Traktatowe umocowanie takiej moz liwos ci udzielania pomocy od48 du dalao taka niebezpieczna dla rza perspektywe . zatwierdzi grudniowy szczyt UE miaa pozwolic Projekt poprawki, kto ra dzania pan stwom euro na powoanie 1 lipca 2013 r. staego mechanizmu zarza kryzysowego dla pan stw strefy euro (ESM), kto ry z kapitaem 700 mld euro piby EFSF i byby oparty na wzajemnych kredytach oraz gwarancjach zasta cych sie w trudnos kredytowych dla krajo w znajduja ciach. Przysza pomoc strefy euro przewidywaaby kontrolowane bankructwo, co oznaczaoby, z e za ze dugi krajo w euro paciliby nie tylko podatnicy pan stw strefy euro, ale tez cy pienia dze krajom prywatni wierzyciele (go wnie banki), nierozwaz nie poz yczaja o zych perspektywach finansowych. Udzia Niemiec ustalono na 27,1% (odpowiadao to 190 mld euro udziau kapitaowego i gwarancji), a Francji na 20,3% (142,7 mld euro). tkach 2011 r. zaobserwowac strategii rza du W pocza moz na byo zmiane niemieckiego w kwestii walki z kryzysem finansowym na obszarze eurolandu. a francuski punkt widzenia, z du gospodarKanclerz Merkel przyje e utworzenie rza , a posiedzenia antykryzysowe w pierwszej czego strefy euro jest koniecznos cia w gronie 17 pan tpliwie wpyw miaa na kolejnos ci powinny odbywac sie stw. Niewa to koniecznos c ratowania kolejnego pan stwa Irlandii, gdzie doszo do zachwiania du zachwiao finansami caego systemu bankowego i jego wsparcie z strony rza d irlandzki poprosi o pomoc i taka szybko pan stwa. 21 listopada 2010 r. rza otrzyma w postaci 85 mld euro pakietu ratunkowego. Sytuacja powto rzya sie cy po w kilka miesie z niej, gdy 16 maja 2011 r. Portugalia otrzymaa pomoc w wysokos ci 78 mld euro 49. Na kolejnym spotkaniu przywo dco w UE w lutym 2011 r. przedstawiono tzw. pakt konkurencyjnos opracowany wspo lnie przez Niemcy i Francje ci. Roz48 N. Busse, Ein Brsssel Gipfel fr die Karlsruher Richter, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 17.12.2010; Merkel Auflagen fr Pleitelnder durch, Die Welt z 17.12.2010; Rada Europejska 16-17 grudnia 2010. Konkluzje. Zaacznik nr I, http: www. consilium. europa. euuedocs cmsdatadocs pressdataPLec118607.pdf. 49 R. Alexander, J. Hildebrand, Euro-Krise: Europa brennt und Deutsche sind an allen Fronten, Die Welt z 16.10.2010.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

133

dzania ekonomicznego. Zapowiada nadzorowanie sytuacji szerza on zakres zarza wskaz cych stabilnos gospodarczej za pomoca niko w mierza c finanso w publicznych oraz konkurencyjnos c . W celu zapewnienia tej ostatniej wprowadzone miay byc zania: przyje cie konstytucyjnego dopuszczalnego deficytu budz twarde zobowia etowego, zlikwidowanie indeksacji emerytur, pac i rent, dostosowanie, a w praktyce wyduz enie wieku emerytalnego, ustalenie wspo lnej podstawy podatku korporacyjdzania kryzysowego w sektorze bannego, ustanowienie krajowych zasad zarza kowym, wzajemnego uznawania dyplomo w i kwalifikacji zawodowych 50. Kanclerz Merkel jednoznacznie dawaa do zrozumienia, z e akceptacja nowych zan rozwia poszerzy moz liwos c dziaania obecnego mechanizmu finansowego dzie ustanowieniu trwaego europejskiego mechanizmu stabilizacyji sprzyjac be dzie warunkiem przya czenia sie nego. Nie krya, z e otrzymanie takiej zgody be RFN do rozszerzonej gwarancji pomocy w sytuacji zagroz enia wypacalnos ci pan stw eurolandu. , aby pakt konkurencyjnos ty zosta Niemcy i Francuzi domagali sie ci przyje przez przedstawicieli eurogrupy 11 marca, jeszcze przed planowanym zwyczajnym posiedzeniem Rady Europejskiej. Polska i Szwecja wyraziy zastrzez enie z powodu bnych posiedzen cy zamiaru zwoywania dwo ch odre . W tej sytuacji przewodnicza li konsultacje nad Rady Europejskiej Herman van Rompuy i J.M. Barroso rozpocze wersja paktu moz do przyje cia przez wszystkie pan nowa liwa stwa strefy euro. gnie te porozumienie ujawniono na szczycie eurogrupy 11 Szczego y rozmo w i osia to tam nowa nazwe pakt na rzecz euro. W ramach uzgodnionej marca. Przyje wspo lnej polityki zachowania konkurencyjnos ci i stabilnos ci finansowej pan stwa eurogrupy otrzymay moz liwos c samodzielnego decydowania i ksztatowania tych kszenie efektywnych s polityk. Zaaprobowano zwie rodko w EFSF do przewidzianej wysokos ci 440 mld euro oraz ustanowienie staego europejskiego mechanizmu cego kwota 500 mld euro. Obniz stabilnos ci finansowej dysponuja ono oprocentowanie poz yczek udzielanych Grecji do poziomu 4,2% z okresem wyduz onej spaty do 7,5 roku 51. c Republice Federalnej udao sie przeforsowac kszenie koordynacji Tak wie zwie zanie gospodarczej w strefie euro w ramach Paktu na rzecz euro i takie rozwia a Rada Europejska na posiedzeniu 24-25 marca 2011 r. Wyrazia tez przyje zgode formue Pakt euro Plus, poniewaz na jego poszerzona do porozumienia zdecydo przya czyc way sie inne kraje spoza strefy euro Polska, Dania, Litwa, otwa, ce Bugaria i Rumunia. W ramach Paktu euro Plus kraje w nim uczestnicza na redukcje dugo zgodziy sie w publicznych poniz ej 60% PKB, a takz e uatwienie dzie mogo unikna c nakadania sankcji na nadmiernie zaduz one kraje. Pan stwo be 52 na to 23 krajo kary, jedynie gdy zgodzi sie w.
J. Krakowski, op. cit., s. 39. C. Gammelin, Der Pakt fr den Euro, Sddeutsche Zeitung z 11.03.2011. 52 cej szczego Wie o w zob. Rada Europejska 24-25 marca 2011 roku. Konkluzje, http:www.consilium.europa.euuedocscmsdatadocspressdataPLec120311.pdf; Pakt fr den
51 50

134

Bogdan Koszel

d grecki pod presja Komisji Europejskiej ogosi W kwietniu 2011 r. rza cie ostrego kursu na oszcze dnos przyje ci w wydatkach pan stwa, a 10 czerwca 2011 r. niemiecki Bundestag uchwali nowy pakiet pomocowy dla Grecji, obbokiej prywatywarowany jednakz e twardymi warunkami. Ateny miay dokonac ge tku pan dnos zacji maja stwowego i utrzymac oszcze ciowy kurs w polityce finan udziau w akcji ratunkowej sowej. Minister finanso w W. Schuble domaga sie re ka prywatnych wierzycieli, przede wszystkim banko w komercyjnych, kto re hojna c sie w opakanym udzielay Grecji poz yczek i kupoway greckie obligacje, orientuja stanie finanso w tego pan stwa 53. dzynarodowych (BIS) w re kach Wedug wyliczen Banku Rozrachunko w Mie greckie obligacje o wartos europejskich banko w znajdoway sie ci 52,3 mld USD. Z tego 43% tej kwoty przypadao na niemieckie instytucje finansowe, c pod uwage takz a kolejne 27% na francuskie. Biora e dugi tamtejszego kszym wierzycielem sektora prywatnego, to was nie francuskie banki byy najwie Grecji. Pod koniec 2010 r. pan stwo to byo winne zagranicy prawie 150 mld zania wobec francuskich banko USD. Zobowia w wynosiy 56,7 mld USD, a wobec 54 niemieckich 34 mld USD . Najnowsze wydarzenia w Grecji doprowadziy 17 czerwca do nieplanowanego spotkania kanclerz Merkel z prezydentem Sarkozym w Berlinie. Obaj politycy uzgodnili koniecznos c dobrowolnego wsparcia finansowego dla Grecji ze strony sektora prywatnego. Uznali za konieczne przygotowanie dla Grecji drugiego pakietu pomocowego z czynnym udziaem Europejskiego Banku Centralnego. d grecki reform Warunkiem udzielenia pomocy miaa byc kontynuacja przez rza dnos w tej sprawie waz oszcze ciowych i porozumienie sie niejszych si politycznych w tym kraju, a zwaszcza konserwatywnej opozycji z socjalistami 55. cej niewypacalnos Aten, szczyt Unii EuropejsW zaistniaej sytuacji groz a cia nowe zobowia zania wobec tego pan kiej w Brukseli 23-24 czerwca przyja stwa, tym bardziej, z e premier J. Papandreu uzyska w parlamencie votum zaufania i przyrzek surowych reform oszcze dnos kontynuacje ciowych. Uzgodniono, z e dodatkowe da finansowane ze z s rodki dla Grecji be ro de publicznych, jak i prywatnych. Oznaczao to nowy pakiet finansowy pan stw strefy euro i MFW w wysokos ci 109 mld euro. Po raz pierwszy uczestniczyc w nim miay banki komercyjne, fundusze 37 mld euro. Rada Europejska emerytalne i instytucje ubezpieczeniowe na sume i poparcie wszystkich si politycznych zaapelowaa do Grecji o jednos c narodowa w celu zapewnienia rygorystycznej i sprawnej realizacji reform 56.
Euro, Die Bundesregierung, http:www.bundesregierung.denn987416 Content DE Artikel 2011 032011-03-25-pakt-fuer-den-euro.html; A. Sojewska, Rusza pakt na rzecz euro, Rzeczpospolita z 23.03.2011. 53 J. Hildebrand, Merkel und Schuble werben fr weiteres Hilfspaket, Die Welt z 8.06.2011. 54 Politycy chca, aby banki doaczyy do pomocy dla Grecji, Gazeta Wyborcza z 30.06.2011. 55 Griechenland-Hilfe: Merkel und Sarkozy wollen Privatsektor beteiligen, Die Welt z 17.06.2011. 56 Rada Europejska 23-24 czerwca 2011 roku. Konkluzje, http:www.consilium.europa.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

135

cie przez parlament grecki 29 czerwca reform oszcze dnos Przyje ciowych spowodowao, z e 2 lipca ministrowie finanso w strefy euro uruchomili transfer do Grecji cych jeszcze z pierwszego pakietu pomocowego na zaatanie 12 mld euro pochodza najpilniejszych potrzeb. Christoph B. Schiltz znany komentator dziennika Die dramaturgie . Nie mieli Welt pisa: Europejczycy sami zafundowali sobie taka pacic tnie przy tym wyboru. Jez eli Grecja w lipcu nie ma splajtowac , musza , oboje dzie sie oszcze dzac dzanie. Pie kne motto, ale czy be , czy tez nie. Goto wka za oszcze to nie jest z aden s rodek nacisku 57. W przeddzien szczytu brukselskiego w stolicy Niemiec doszo do siedmiogodzinnych trudnych niemiecko-francuskich rozmo w, kto re miay przygotowac scenariusz na obrady Rady Europejskiej. Rezultaty brukselskiego szczytu z 21 lipca uznane zostay za poowiczne. Kanclerz Merkel moga zaliczyc do swoich sukceso w cami zabiegaa. udzia prywatnych wierzycieli w pomocy dla Grecji, o co miesia dzy z EFSF w postaci niskooprocenGrecja otrzymac miaa nowy zastrzyk pienie towanego kredytu (3,5%), a okres spaty wyduz ono z 7,5 do 15 lat. Poszerzone zostay instrumenty dziaania antykryzysowego w ramach EFSF. Europejski Instrument Stabilizacji Finansowej mo g w przyszos ci kupowac s wiez o emitowane obligacje pan stw czonkowskich strefy euro, jak tez dokonywac ich zakupu na rynku tkowych przypadkach w obrocie giedowym). Pojawic miaa wto rnym (w wyja sie moz liwos c uruchomienia prewencyjnych linii kredytowych, kto re nie musiay byc wykorzystane, ale mogy suz yc do uspokojenia rynko w kapitaowych 58. z Da eniom do bliz szej integracji ekonomicznej w strefie euro wychodzia naprzeciw kolejna propozycja kanclerz Merkel i prezydenta Sarkozyego ogoszona c do starych propozycji, 16 sierpnia po rozmowach w Paacu Elizejskim. Wracaja du ekonomicznego strefy euro, kto obaj politycy zaproponowali utworzenie rza ry dwa razy w roku. Na jego czele stana c miaby zbierac sie mia H. van Rompuy. Zamierzano wprowadzic dodatkowo w konstytucjach pan stw eurolandu progi , a takz zaduz ania sie e podatek od transakcji finansowych. Zgoszono postulat, aby tku 2013 r. obowia zywaa wspo od pocza lna podstawa obliczania podatku CIT, co biorstw z krajo niskie stawki tego obniz y konkurencyjnos c przedsie w, kto re maja c dobry przykad, Merkel i Sarkozy ogosili z podatku. Daja e w pierwszej kolejnos ci pi harmonizacja tego podatku w RFN i Francji 59. nasta
euuedocs cmsdatadocspressdataPLec123087.pdf; Ch. B. Schiltz, U-Gipfel: Viele Regierungschefs sind von Griechenland genervt, Die Welt z 23.06.2011. 57 Ch. B. Schlitz, Viele Regierungschefs... 58 Umschuldungsplne: Gewinner und Verlierer der Griechenland-Einigung, Financial Times Deutschland z 22.07.2011; Gipfeltreffen der Eurolnder: Banken wollen sich an Griechenland-Hilfe beteiligen, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 21.07.2011. 59 Ch. Roche, Ch. von Boetticher, Krise: Europa sollte Deutschland einen hohen Preis wert sein, Die Welt z 16.08.2011; Sarkozy et Merkel favorables des sanctions contre les mauvais lves de la zone euro, Le Monde z 17.08 2011; Sarkozy et Merkel cherchent le remde pour rassurer les marchs, ibidem z 16.08.2011; Der Gipfel der Erwartungen, Handelsblatt z 16.08.2011.

136

Bogdan Koszel

w Niemczech z krytyka partii Postulaty przedstawione na szczycie spotkay sie opozycyjnych (SPD, Partii Zielonych i Partii Lewicy). Atakowanej nawet we na posiedzeniu gabinetu 31 sierpnia wasnym obozie kanclerz Merkel udao sie c te w sprawie udziau Niemiec w poszerzenia mechanizprzyja nowe ustalenia podje decyzje w tej kwestii musieli podja c mu EFSF, ale ostateczna posowie. Kanclerz c tku wrzes moga tez odetchna , gdy na pocza nia wydane zostao orzeczenie Federalnego Trybunau Konstytucyjnego. W przyspieszonym trybie grupa tzw. pien eurorebelianto w na czele ze znanym z wczes niejszych podobnych wysta konstytucyjna , z bawarskim politykiem Peterem Gauweilerem zoz ya skarge e ich du o udziale w EFSF doprowadzi do powie kszenia i tak juz zdaniem decyzja rza ci inflacje . Skarga zostaa odrzucona, rekordowego zaduz enia Niemiec oraz rozkre d, zanim poz ale Trybuna z Karlsruhe uzna z e w przyszos ci rza yczy innemu dze, musi uzyskac komisji budz krajowi pienia zgode etowej parlamentu 60. dotkliwa poraz w wyborach Pomimo z e 4 wrzes nia CDU poniosa kolejna ke krajowych do Landtagu w Meklemburgii-Przedpomorzu, w trzy dni po z niej w Bundestagu kanclerz Merkel przestrzega deputowanych, z e jes li upadnie euro, upadnie Europa. Podkres lia, iz euro nie moz e upas c , nie moz e i nie upadnie, o ile i trudna droga . Ale jest to droga was po jdziemy duga ciwa zapewniaa kanclerz. polityke W odpowiedzi socjaldemokraci zarzucili jej, z e prowadzi chaotyczna i zwlekaa z daniem zielonego s zagraniczna wiata dla pomocy Grecji, bo nie chciaa draz nic wyborco w przed waz nymi wyborami do parlamento w krajowych 61. Przed waz nym dla gabinetu Merkel gosowaniem w Bundestagu w kon cu , aby ta kontynuowaa wrzes nia 2011 r. Niemcy wzmogli naciski na Grecje dzie zdecydowanie dzieo naprawy finanso w pan stwa, gdyz od tego zalez ec be dzy do jej gospodarki w postaci kolejnej transzy z EFSF. Jednoczes dopyw pienie c w napie ciu i atmosferze pewnej nerwowos nie dziaaja ci kanclerz Merkel zmuszona bya do pacyfikacji opornych polityko w i poso w we wasnych szeregach partii Unii i koalicyjnej FDP, kto rej przywo dca i zarazem wicekanclerz, minister gospodarki i technologii Philipp Rsler otwarcie mo wi o koniecznos ci dopuszd sie nie zdarzyo pisa komentator czenia do bankructwa Grecji. Nigdy dota opiniotwo rczej Frankfurter Allgemeine Zeitung Gnter Bannas by wicekanclerz i szef koalicyjnej partii zosta tak zajany przez gremium przywo dcze CDU 62. 16 wrzes nia 2011 r. na nieformalnym spotkaniu ministro w finanso w UE we Wrocawiu, co byo tez sukcesem polskiej prezydencji w Radzie UE, uzgodniono tzw. szes ciopak ustawodawczy, kto ry pozwoliby na skuteczniejsze dyscyplinowa swo pro nie krajo w UE, kto re psuja j budz et przekraczaja g 3% deficytu oraz 60%
60 Beschwerde zurckgewiesen: Bundesverfassungsgericht billigt EU-Rettungsschirm, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 7.09.2011; Euro-Urteil: Richter retten Euro-Retter, Financial Times Deutschland z 7.09.2011. 61 Generaldebatte im Bundestag: Scheitert der Euro, scheitert Europa, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 7.09.2011; W. Kumm, Merkel verteidigt die Euro-Rettung, Die Zeit z 7.09.2011. 62 G. Bannas, Die Kanzlerin und der Sndenbock, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 15.09.2011.

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

137

dugu publicznego. Co roku miaaby ona sprawdzac , czy w pan stwach czonkows sie sygnay s ce o narastaniu niero kich pojawiaja wiadcza wnowagi, a na kraje, kto re da nakadane sankcje 63. nie przestrzegayby zasad, automatycznie be Pomimo otwartego buntu w CDU i CSU kanclerz miaa s wiadomos c , z e granice przekroczone, gdyz byby upadek jej lojalnos ci koalicyjnej nie zostana alternatywa du i przedterminowe wybory. Bya tez rza s wiadoma, z e w tej kwestii liczyc moz e na proeuropejska SPD, wspieraja ca plany ratowania Grecji z zapas opozycyjna ci finansowej. W tej sytuacji wyniki gosowania w Bundestagu 29 wrzes nia 2011 r. dzone. Projekt poszerzenia i zwie kszenia kompetencji EFSF zosta byy przesa wie kszos poparty w Bundestagu przez zdecydowana c poso w 64. determinacja W paz dzierniku 2011 r. Francja i Niemcy wspo lnie z duz a czenie zabiegay o wa prywatnych banko w i instytucji finansowych do programu ratowania zagroz onych krajo w w ramach EFSF. Po otrzymaniu zgody i mandatu Bundestagu, kanclerz Merkel przy wsparciu N. Sarkozyego i H. van Rompuya oraz nowej szefowej MFW Christine Lagarde na szczycie pan stw eurolandu skonic 27 paz dziernika udao sie bankowych wierzycieli Grecji do dobrowolnej bez pewnego zgody na spisanie na straty 50% greckich obligacji. Nie obyo sie dzie 50% redukcji, szantaz u. Unijni przywo dcy dali do zrozumienia, z e jez eli nie be zielone s dzie to dadza wiato do niekontrolowanego bankructwa Grecji, co be oznaczao straty 100%. Francuski minister gospodarki, finanso w i przemysu Franois Baroin i prezydent N. Sarkozy uznali to za duz y sukces, poniewaz przekadao sie to na 100 mld euro, co zapobiego natychmiastowemu werdyktowi agencji ratingowych o bankructwie Grecji. Ponadto przywo dcy eurolandu zgodzili , by wzmocnic c s sie fundusz ratunkowy EFSF. Mia on wzia na siebie cze c ryzyka cych obligacje zagroz gna c inwestoro w kupuja onych krajo w euro i przycia nowe kapitay, przede wszystkim z Chin 65. ciu polityko Koncepcji finansowego wzmocnienia EFSF w uje w niemieckich ce te pan towarzyszyc miay dziaania dyscyplinuja stwa czonkowskie strefy euro, gay sie z wprowadzaniem drastycznych reform oszcze dnos kto re ocia ciowych. cym szczyt eurogrupy kanclerz nie W przemo wieniu w Bundestagu poprzedzaja aby poddac krya, z e pragne Ateny staej kontroli eksperto w UE i MFW, a kulture stabilnos ci zapisac w zreformowanych traktatach UE. Zasygnalizowaa tez , z e nie udao, to zainteresowane pan pomie dzy soba gdyby sie stwa strefy euro podpisza
Parlament Europejski przyja tzw. szes ciopak, Gazeta Wyborcza z 28.09.2011. G. Bannas, Mehr als eine Mehrheit, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 30.09.2011; Bundestag: Ein Etappensieg fr die Kanzlerin. Aber nicht mehr, 29.09.2011; Finanzkrise: Bundesrat billigt Rettungsschirm, Frankfurter Rundschau z 30.09.2011. 65 Pour la droite, laccord de Bruxelles a sauv leuro, Le Figaro z 27.10. 2011; G. Bohsem, Befreiungsschlag in der Euro-Krise, Sddeutsche Zeitung z 27.102011; Deutsche Finanzhilfen: Der Preis der Euro-Rettung, Der Spiegel z 27.10.2011; Sommet europen: les principales dcisions, Libration z 27.10.2011; Ch. Jaigu, Le rendez-vous europen de Sarkozy avant 2012, Le Figaro z 25.10 2011.
64 63

138

Bogdan Koszel

z ce umowy 66. Do koncepcji tej wydawa sie byc odpowiednie wia a przekonany prezydent Sarkozy, kto ry tuz po szczycie w wywiadzie telewizyjnym chwali dnos i zdyscyplinowana polityke gospodarcza rza du Merkel i Schrdeoszcze ciowa ra oraz odpiera zarzuty medio w francuskich, z e zanadto ulega niemieckim wpywom 67. y sie przygotowania do unijnego grudniowego Od poowy listopada rozpocze dzic szczytu Rady Europejskiej, kto ry mia przesa o wyborze metod dalszej walki z kryzysem finansowym strefy euro. Kanclerz Merkel nadal preferowaa zatrznego zaduz pan budz i kontrole trzymanie wewne ania sie stw, dyscypline etowa wydatko w publicznych. Otrzymaa silne wsparcie CDU. Na zjez dzie w Lipsku polityczna pani kanclerz, lecz w specjalnej rezolucji 15 listopada partia popara linie cia jakiegokolwiek w przeciwien stwie do CSU wykluczya moz liwos c usunie cy frakcji CDUCSU wysoko zaduz onego pan stwa z unii walutowej. Przewodnicza c twarda postawe kanclerz Merkel i niemiecki w Bundestagu Volker Kauder, chwala , z dzie sie w Europie model gospodarki, wyrazi nadzieje e przynajmniej raz be mo wic po niemiecku 68. , z 24 listopada na spotkaniu Merkel-Sarkozy w Strasburgu okazao sie e cych sie uwarunkowaniach obaj przywo zbyt w szybko zmieniaja dcy nie maja na s wspo i kompromisy. wielkiej moz liwos ci manewru i skazani sa cisa prace Merkel osabiay informacje, kto y z Berlina, z Pozycje re napyne e dzien wczes niej, cioleci, Berlin nie by w stanie znalez po raz pierwszy od dziesie c nabywco w na caos c (6 mld euro) emisji swoich obligacji, co s wiadczyo, z e rynki finansowe coraz wie ksze wa tpliwos maja ci, czy obrana przez kanclerz strategia jest dobra juz nie tylko dla strefy euro, lecz i dla samych Niemiec 69. Ostatecznie doszo do porozumienia w sprawie zmian traktatu UE, kto re miay na celu zmuszenie te popar ro pan stw strefy euro do dyscypliny budz etowej. Inicjatywe wniez obecny w stolicy Alzacji premier Woch Mario Monti. Prezydent Francji, kto ry chcia przekonac Merkel do zdecydowanych i szybkich dziaan , nawet za cene utraty w przyszos ci tak cennej dla Francji suwerennos ci budz etowej, musia skapitulowac w kwestii skonienia EBC do elastycznego dziaania i zakupu obligacji zaduz onych krajo w. elazny opo kanclerz Z r i pro by forsowania wasnych koncepcji przez niemiecka cej zostay publicznie skrytykowane we Francji, do tej pory solidarnie wspieraja Niemcy w walce z kryzysem. Jacques Attali, byy szef Europejskiego Banku c na Odbudowy i Rozwoju i doradca prezydenta F. Mitterranda, nie zwaz aja
Bundestag und Krisengipfel: Merkels Grokampftag fr die Euro-Rettung, Die Welt z 26.10.2011. 67 S. Lehnartz, Sarkozy will Frankreich ein bichen deutscher machen, ibidem, z 28.10.2011. 68 Kauder-Rede: Auf einmal wird in Europa Deutsch gesprochen, ibidem z 15.11.2011. 69 H. Kozie, Kryzys puka do bram Berlina, Rzeczpospolita z 23.11.2011; J. Bielecki, Niemiec wobec kryzysu euro, Biuletyn Niemiecki, nr 21 z 30.11.2011, csm.org.plplnocache. html? cid: 2507 &did : 2393&sechash.
66

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

139

przypomina, z poprawnos c polityczna e w XX w. Europa dwukrotnie popenia samobo jstwo w wielkich konfliktach zbrojnych i dzisiaj to zno w Niemcy trzymaja ku bron w re do zbiorowego samobo jstwa kontynentu. Wpywowy deputowany Merkel do dziaan Partii Socjalistycznej Arnaud Montebourg poro wnywa polityke kanclerza Bismarcka. Inny z poso w PS Jean-Marie Le Guen utoz samia prezydenta wobec III Rzeszy postawa premiera douarda DaladieSarkozyego z kapitulancka ra podczas konferencji monachijskiej w 1938 r. Do krytyki dogmatycznego czyli sie inni prominentni politycy: byy przewodnicza cy stanowiska Niemiec przya Komisji Europejskiej Jacques Delors, byy minister ds. europejskich za prezydentury Mitterranda i rzecznik kandydata na prezydenta Franois Hollandea Dominitrznych Jean-Pierre que Moscovici i tradycyjnie byy minister spraw wewne 70 Chevnement . W zaistniaej sytuacji duz e wparcie kanclerz Merkel otrzymaa ze strony polskiego ministra spraw zagranicznych Radosawa Sikorskiego. 28 listopada niemiecka i wygoszonym w przemo wieniu uzgodnionym wczes niej ze strona w siedzibie Niemieckiego Towarzystwa Polityki Zagranicznej w Berlinie zaapelo solidarnos i odwage w podejmowaniu trudnych decyzji, wa on o nowa c europejska zaowocowac integracja europejska (federacja ) 71. Tak potrzebne kto re moga pena cego sie za niemiecka kanclerz poparcie polskiego polityka, de facto opowiadaja ratowania strefy euro, miao swoja cene , kto Niemcy gotowi byli koncepcja ra cej zapacic . Wbrew intencjom Francji utworzenia homogenicznej eurogrupy kieruja sie wasnymi reguami i zasadami, co jednoznacznie oznaczao budowe Europy dkos czona do procesu decyzyjnego w sprawie dwo ch pre ci, Polska miaa byc wa pieniu przyszos ci unii walutowej i tym samym integracji europejskiej. W wysta 2 grudnia w Bundestagu kanclerz z naciskiem podkres lia, z e strefa euro ma byc z nia wspo , z otwarta dla wszystkich, kto rzy chca dziaac . Pochwalia Warszawe e c wprawdzie nie wprowadzia jeszcze euro, pragnie jednakz e przyja mocniejsze 72 zania i po unii stabilnos zobowia js c droga ci . powania Jez eli Francja i Niemcy byy zgodne co do ogo lnych linii poste w sytuacji kryzysu strefy euro, to do kon ca broniy swoich pozycji w kwestiach
J. Quatremer, Arnaud Montebourg, la germanophobie et le populisme de gauche, Libracion, z 30.11.2011; G. Perrault, Le retour du discours anti-allemand, Le Figaro, z 2.11.2011; Ph. Goulliaud, A. Rovan, Jupp: Non aux vieux dmons de la germanophobie, ibidem; M. de Boni, Montebourg: La politique la Bismarck de Mme Merkel, ibidem; S. Lehnartz, Die franzsische Angst vor einem deutschen Europa, Die Welt z 28.11.2011; G. Lachmann, Europa hat sich gegen Angela Merkel verschworen, ibidem, z 24.11.2011. 71 Polska a przyszos c Unii Europejskiej. Radosaw Sikorski, Minister Spraw Zagranicznych RP Berlin, 28 listopada 2011 r. http:www.msz.gov.plfilesdocskomunikaty20111128BERLIN radoslawsikorskipolskaaprzyszloscue.pdf; Europakrise: Ich frchte die deutsche Unttigkeit, Die Zeit z 30.11.2011; T. Bi elecki, Europa mo wi Sikorskim, Gazeta Wyborcza z 30.11.2011; Vorschlge des polnischen Auenministers. Merkel sieht Schwung fr EU-Vertragsreform, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 29.11.201. 72 Bart, Merkel mo wi o przyszos ci Europy i chwali Polske , Gazeta Wyborcza z 2.12.2011.
70

140

Bogdan Koszel

szczego owych. Na spotkaniu swoich zwolenniko w w Tulonie 1 listopada prezydent ciotysie cznego audytorium, z EBC Francji mo wi do pie e jest za niezalez nos cia cznych traktatowych funkcji ( utrzymanie stabilnos i penieniem przez niego wya ci cen w UE), lecz w razie zagroz enia powinien on dziaac dla Europy. W jego opinii biana na drodze wspo dzyrza dowej, integracja europejska musi byc poge pracy mie instytucja w nakadaniu sankcji na niesubordynowane kraje euro powinna a ostatnia dz byc rada premiero w ba prezydento w strefy euro, a nie Trybuna Sprawiedliwos ci Niemcy. Z drugiej strony prezydent uspokaja, z UE (TSUE), czego domagali sie e umocnienie roli instytucji unijnych i ich mocniejszy nadzo r nad finansami pan stw czonkowskich nie zagraz a suwerennos ci Francji 73. pienia w Bundestagu na pocza tku grudnia Podczas wspomnianego wysta A. Merkel odpieraa zarzuty medio w francuskich o chec zdominowania Unii c to bzdura i absurdem. Zadeklarowaa, z Europejskiej, dosadnie nazywaja e pragnie dziaac w duchu dawnych kanclerzy Konrada Adenauera i Helmuta Kohla stabilnos c w szczei wprowadzic w UE tylko kulture ci i wzrostu. Nie wchodza zmiane traktato go y przypomniaa, z e Paryz i Berlin wspo lnie forsuja w europejskich i wprowadzenie sztywnych regu gry i automatycznych kar dla krajo w cych 3% deficyt budz trznego. Nie przekraczaja etowy i 60% pro g zaduz enia wewne tpliwos EBC jest dbaos pozostawia wa ci, z e misja c o stabilnos c cen i poziom inflacji, a nie skupowanie obligacji nadmiernie zaduz onych pan stw 74. 5 grudnia na spotkaniu na szczycie w Paryz u doszo do uzgodnienia francuscym posiedzeniem szefo ko-niemieckiego stanowiska przed zbliz aja sie w pan stw pnie w formie listu przesane zostao do przewodnicza cego unijnych, kto re naste Rady Europejskiej H.van Rompuya. W kwestii najwaz niejszej sankcji financyc progi zaduz trznego i deficytu budz sowych dla pan stw naruszaja ania wewne etodzio wego przewidziano automatyczne kary finansowe zatwierdzane przez se w Trybunau Sprawiedliwos ci UE, kto ry miaby tez prawo weta w stosunku do zych ingerencje projekto w ustaw budz etowych. Jako z e stanowio to bezprecedensowa suwerennos w sfere ci pan stwowej, wskutek oporu Paryz a, uzgodniono kompromis. 85% czonko w rady pan stw strefy euro mogo uchylic zastosowanie takich kszos restrykcji. Taka sama wie c , a nie jednomys lnos c , miaaby decydowac o pomoby on cy nowego funduszu stabilizacyjnego (ESM) dla zagroz onych krajo w. Zacza dziaac w 2012 r., rok wczes niej niz planowano. Zasady dyscypliny budz etowej pan stwa czonkowskie strefy euro miay wprowadzic do wasnych konstytucji. Prezydent Sarkozy oraz kanclerz Merkel postulowali, by reforma strefy euro
Ch. Jaigu, Politique Sarkozy, lEurope au coeur de la campagne, Le Figaro z 2.12.2011; S. Lehnartz, Sarkozy will Europa mal eben neu erfinden, Die Welt z 01.12.2011. 74 Merkel bekrftigt Ziel einer nderung der EU-Vertrge. Regierungserklrung. Deutscher Bundestag. http:www.bundestag.dedokumentetextarchiv201136876770 kw48deregierungserklaerungindex.html; Regierungserklrung: Merkel fordert neue europische Schuldenbremse, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 2.12.2011; Angela Merkel: Niemcy chca zdominowac Europe ? To bzdura i absurd, Rzeczpospolita z 3.12.2011.
73

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

141

poprzez poprawki do obecnych traktato dzie to dokonaa sie w UE, a jez eli be dzyrza dowej 17 pan niemoz liwe w formie umowy mie stw strefy euro. Zyczeniem obu polityko w byo, by pan stwa czonkowskie ratyfikoway nowe porozumienia do c jeszcze przed kwietniowymi i majowymi wyborami prezymarca 2012 r., a wie denckimi we Francji 75. Zgodnie z przewidywaniami, recepta, kto ra powstaa pod twardym naciskiem du niemieckiego na posiedzeniu Rady Europejskiej w Brukseli 8-9 grudnia rza kszos uzyskaa poparcie zdecydowanej wie ci pan stw. Unia fiskalna i jej s cise tpliwos egzekowanie przez instytucje wspo lnotowe nie budziy zastrzez en , wa ci istnieja cych traktato powstay natomiast w kwestii jej wprowdzania przez zmiane w. , z Niekto re pan stwa, jak np. Polska obawiaa sie e procedura ratyfikacji nowego ukadu przez wszystkie pan stwa czonkowskie zajmie tyle czasu, z e dojdzie w tym dkos ciu godzin okresie na trwae do powstania Unii dwo ch pre ci. Po dziewie fiskalna przyje to, ale opo obrad unie r stawi brytyjski premier David Cameron, da w zamian za zgode na zmiane trakto kto ry z a w UE specjalnych gwarancji cych Londynowi prawo do nietykalnos daja ci ich usug finansowych. Wynikiem decyzja o zacies cie od dawna sporu staa sie nianiu dyscypliny w strefie euro i przyje dzyrza dowej w gronie pan dyskutowanej alternatywnej umowy mie stw strefy euro. Brytania wszystkie pan Poza Wielka stwa czonkowskie zoz yy deklaracje umowa mie dzyrza dowa . Trzy pan o uczestnictwie w pracach nad nowa stwa gry, Czechy ostateczna decyzje o przysta pieniu do negocjacji Szwecja, We uzalez niy od zgody swoich parlamento w. Umowa miaaby zostac podpisana najpo z niej w marcu 2012 r. i podlegaaby procedurze ratyfikacji w drodze pardz lamenarnej ba referendalnej. waz sprawa omawiana w Brukseli by niedobo Inna na r s rodko w finansowych na do poziomu 250 mld euro. ratowanie zagroz onych pan stw, kto re skurczyy sie to decyzje o dokapitalizowaniu EFSF o 200 mld euro, z czego 150 mld euro Podje byyby to w formie gwarancji poz yczek z banko w centralnych strefy euro dla MFW oraz ewentualnie 50 mld euro od krajo w spoza unii walutowej, m.in. z Polski 76. to z umiarkowanym optymizWe Francji i Niemczech rezultaty szczytu przyje on do cze s mem. W obu krajach uznano, z e przede wszystkim przyczyni sie ciowego uspokojenia sytuacji na rynkach finansowych i to samo w sobie byo cej nie moz gna c sukcesem. Na tym etapie tez wie na byo osia . Ostrze krytyki przede wszystkim przeciwko Brytyjczykom, medio w obu krajo w obro cio sie cym europejska solidarnos rozbijaja c w trudnym okresie pro by. W najbardziej
Deutsch-franzsisches Treffen: Merkel und Sarkozy wollen automatische Strafen fr Schuldensnder, Der Tagesspiegel z 6.12.2011. Por. Angela Merkel souhaite une union budgtaire de lEurope, Le Journal du dimanche z 2.12.2011; Zone euro: Paris et Berlin divergent, ibidem. 76 Kampf gegen Staatsschuldenkrise: Euro-Rettung mit schwerem Kollateralschaden, Fiancial Times Deutschland z 9.12.2011; M. Visot, Euro: 9 heures de ngociations pour un accord, Le Figaro z 9.12.2011; Schuldenkrise: Merkel zufrieden, Grobritannien im Abseits, Frankfurter Rundschau z 9.12.2011.
75

142

Bogdan Koszel

ich usunie cia z Unii Europejskiej, poniewaz skrajnych opiniach domagano sie 77 proces integracji i budowe zjednoczonej Europy . Z kolei prasa brytyjska hamuja c Camerona alarmowaa o hegemonistycznych nie pozostawaa duz na i bronia gotach Niemiec i ich pro dkowania sobie caej Europy, co od cia bach podporza dawna byo ich marzeniem. Dziennik Guardian podsumowywa ostrzegawczo, z e zimna nowa Europa z Niemcami na czele 78. kiedy opadnie kurz, wyoni sie tpliwos Nie ulega wa ci, z e wspo praca Francji ze zjednoczonymi Niemcami w Unii Europejskiej zdaa trudny egzamin w burzliwych uwarunkowaniach XXI w. Francusko-niemiecki motor integracji mia na swoim koncie sukcesy i poraz ki, na trwaych fundamentach ale nie doszo do jego zaamania, gdyz opiera sie zbudowanych przez kanclerza Adenauera i prezydenta de Gaullea. Niemcy pod dami kanclerz Merkel okazay sie lojalnym i przewidywalnym partnerem, rza a Francja w okresie prezydentury Sarkozyego nie wykraczaa poza granice, kto re z mogy oznaczac nadwere enie tej kooperacji. Po pewnym zaamaniu wzajemnych relacji po refrendum konstytucyjnym we Francji, tandem francusko-niemiecki, choc nie brakowao tam nadal zgrzyto w i napiec , funkcjonowa bez wiekszych trudnos ci. Dla niemiecko-francuskiego przywo dztwa w Unii Europejskiej prawdziwym sie kryzys finansowy pan testem okaza sie stw strefy euro. Oba pan stwa miay ro z ne zania problemo wydaje to podejs cia do rozwia w zaduz onych pan stw. Jak sie i szybciej reagowa na powie kszaja ce prezydent Sarkozy lepiej wyczuwa sytuacje gay sie zagroz enia, podczas gdy Niemcy z powodo w wewnetrznych ocia sie z podejmowaniem szeroko zakrojonych akcji ratunkowych. sie , z Z drugiej strony Niemcy doskonale orientuja e uzdrowienie euro i europejsbokim interesie Republiki Federalnej. Niemcy najwie cej kiej gospodarki lez y w ge z uatwien trznego, gdyz na nim bez korzystaja jednolitego rynku wewne sprzedaja cze s z adnych ograniczen lwia c swojej olbrzymiej produkcji przemysowej. Niemcy kszyy nadwyz handlowa w latach 2000-2008 trzykrotnie, z 61 do 182 mld zwie ke euro i ponad poowa tej nadwyz ki pochodzia z obroto w handlowych z pan stwami gospodarcze krajo strefy euro. Zaamanie sie w poudnia Unii automatycznie zmniejszyoby import towaro w z RFN, zmniejszenie zamo wien i wzrost bezrobocia s w tym kraju. Wielu ekonomisto w nie bez racji argumentowao, z e cze c winy
Brsseler Beschlsse: Anfang vom Ende der britischen EU-Mitgliedschaft; Die Welt z 11.12.2011; F. Eder, Beschlsse: Camerons Nein ist falsch und gefhrlich fr Europa, ibidem: EU-Gipfel: Camerons Blockade spaltet Grobritannien, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 9.12.2011; EU-Gipfel zur Euro-Schuldenkrise: Briten bleibt Extrawurst im Hals stecken, Financial Times Deutschland z 9.12.2011; F. Collom p, Londres sloigne de lUnion europenne, Le Figaro z 9.12.2011. 78 I. Traynor, As the dust settles, a cold new Europe with Germany in charge will emerge, The Guardian z 9.12.2011. Europe speaks German now! Controversial claim from Merkel ally that EU countries all follow Berlins lead and Britain should fall into line, Daily Mail z 23.12.2011. Por. Euro-Krise: Briten wtend ber deutsche Dominanz in Europa, Die Welt z 17.11.2011.
77

Niemiecko-francuskie przywo dztwo w Unii Europejskiej

143

tez cy zaduz sabszych ponosza same Niemcy, przez wiele lat toleruja anie sie utrzymania koniunktury na niemieckie produkty. Gospodarka pan stw w imie niemiecka pobudzana bya silnym wzrostem eksportu przy jednoczesnej stagnacji popytu krajowego. Wysoka jakos c i konkurencyjnos c niemieckich maszyn, samochodo w, wyrobo w przemysu chemicznego dodatkowo miaaby negatywnie wpywac na rozwo j gospodarczy pan stw, kto rych towary nie miay szans w starciu konkurencja . Powodowao to m.in., z ce nadwyz Niemcy z niemiecka e maja ke wierzycielem sabszych krajo cych deficyt, co mogo w ostateczstaway sie w maja nym efekcie zagraz ac stabilnos ci niemieckich banko w i instytucji finansowych 79. do zbudowania europejskiego Kryzys strefy euro dla Francji oznacza okazje dra integracji, za czym Paryz ja silnie optowa od czasu upadku konstytucji dla ksze niepowodzenie w szerokiej Europy. Dos wiadczenie pokazuje, z e kaz de wie dzie stwarzac tworzenia grupy pionierskiej i przyintegracji zawsze be pokuse tych i historycznych czonko spieszenia integracji w gronie najbardziej rozwinie w Wspo lnot. Budowa Europy o zmiennej geometrii byaby ewidentnie szkodliwa tych do UE w latach 2004-2007. Niemcy decyduja c sie na dla pan stw przyje stopniowe zacies nianie wspo pracy z Francja w wielu dodatkowych obszarach, dopus jednakz e nie chca cic zaro wno do rozpadu strefy euro i powstania UE dwo ch dkos tek kon pre ci. Mogoby to oznaczac oznaczac pocza ca projektu Europa, w BonnBerlinie woz dzy. w kto rego realizacje ono tyle trudu i pienie emisji euroobligacji Do grudnia 2011 r. Niemcy energicznie sprzeciwiali sie c, z uwaz aja e ich emisja spowodowaaby powstanie wspo lnoty inflacyjnej i udao skonic do poparcia takiego stanowiska. Kanclerz A. Merkel im sie Francje wzie cie kolektywizacja zaduz nazywaa takie przedsie enia, kto re jeszcze bardziej strefy euro. Jednakz cych trudnos pogorszyoby sytuacje e pod naporem narastaja ci z zapowiedzi przygotowania raportu na temat Komisja Europejska nie wycofaa sie wzie cia i w listopadzie 2011 r. przedstawia wste pne wykonalnos ci takiego przedsie dzie propozycje emisji obligacji stabilizacyjnych. Ich wprowadzenie wymagac be zmiany unijnych traktato w i konstytucji pan stw strefy euro. Pomys te popiera wielu tku grudnia 2011 r. wpywowych polityko w UE. Na zjez dzie SPD na pocza , z dzania przez w Berlinie byy kanclerz Helmut Schmidt obawia sie e sposo b zarza Merkel kryzysem euro doprowadzi do marginalizacji Europy i izolacji Niemiec 80. , z W niemieckich i francuskich koach finansowych argumentuje sie e istota dzie wzajemne gwarantowanie sobie przez pan euroobligacji be stwa europejskie ki czemu inwestorzy uznaliby te obligacje za bardzo bezpieczne, co dugo w, dzie z kolei na niskie oprocentowanie. Jednoczes , z przekadaoby sie nie podkres la sie e

Angela Merkel und die Euro-Krise: Die eiserne Kanzlerin laviert, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 20.07.2011; J. Krakowski, op. cit., s. 28. 80 Schuldenkrise: Helmut Schmidt macht Wahn der Deutschen Sorgen, Die Welt z 2.12.2011; Helmut Helmut Schmidts Rede: Deutschland muss sich auf mehr Europa einlassen, Der Tagesspiegel z 4.12.2011.

79

144

Bogdan Koszel

euroobligacje byyby spektakularnym krokiem w kierunku integracji gospodarczej Unii Europejskiej. Aby dac potrzebne impulsy do dalszej integracji Europy, Francja i Niemcy na porozumienie. UE z pewnos potrzebuje silnego przywo skazane sa cia dztwa Jednakz e specjalny ksztat stosunko w francusko-niemieckich i pro ba budowy zagroz unii w unii stanowa enie dla przyszos ci integracji europejskiej, gdyz dzie sie ona rozwijac dkos na be na ro z nych pre ciach. RFN zdecydowaa sie zko , maja c s zacies nienie bilateralnych zwia w z V Republika wiadomos c , z e to wcale sie nie musi byc dla niej korzystne w duz szej perspektywie. Oba kraje ro z nia w kwestii liberalizacji rynku energii, transportu, ekologii (elektrownie atomowe) polityki azylowej, imigracyjnej, rolnej, ryboo wstwa, jak i w pewnych aspektach polityki obronnej. Paryz swoje zainteresowania nadal koncentruje woko basenu ro tnie patrzy na niemieckie zaangaz Morza S dziemnego i nieche owanie w Europie rodkowej i Wschodniej. S

ABSTRACT The author discusses the thesis that in the arduous circumstances of the 21st century France passed the test of cooperation with the united Germany. The French-German integration engine scored both successes and failures but did not break down. Germany governed by Chancellor Merkel proved to be a loyal and predictable partner while France during Sarkozys presidency did not venture any steps that would strain this cooperation. A real test of the German-French leadership of the EU came with the financial crisis of the eurozone. President Sarkozy understood the situation better and reacted faster to the growing threats whereas Germany owing to internal reasons delayed launching large-scale rescue actions. Nevertheless, the signing of the fiscal union pact was the effect of a compromise between the two partners and yet another proof of the stability of the German-French cooperation.