Wizerunek Polski i Polakw w niemieckiej prasie z 2012 roku

Wizerunek Polski i Polakw wyaniajcy si z niemieckiego dyskursu medialnego w 2012 r. jest niespjny i niejednorodny. Wyrni mona jednak pewne dominujce wtki zeszorocznych niemieckich relacji prasowych dotyczcych Polski. Nale do nich przede wszystkim: kondycja polskiej gospodarki, polsko-niemieckie relacje dyplomatyczne, bilateralne inicjatywy podejmowane na polach kultury i owiaty, Mistrzostwa Europy w pice nonej EURO 2012, polityka energetyczna Unii Europejskiej, przestpczo na polskoniemieckim pograniczu oraz sytuacja wewntrzpolityczna w Polsce. Analiza treci niemieckich przekazw medialnych z 2012 r. pozwala stwierdzi, i z czci ze wskazanych pl tematycznych wyania si pozytywny, niekiedy wrcz entuzjastyczny wizerunek Polski, w czci za przewaaj doniesienia negatywne, wiadczce o trwaoci antypolskich stereotypw w niemieckiej opinii publicznej. Nr 126 / 2013 130513 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna Pozytywne opinie na temat Polski bardzo czsto pojawiaj si w niemieckich doniesieniach prasowych dotyczcych polskiej sytuacji gospodarczej. Media RFN ukazuj Polsk przede wszystkim jako dynamicznie modernizujce si pastwo o silnej i stabilnej gospodarce, ktre najlepiej ze wszystkich krajw Unii Europejskiej poradzio sobie z kryzysem ekonomicznym. Financial Times Deutschland nazywa Polsk Autor: lokomotyw gospodarcz regionu, Frankfurter Allgemeine Zeitung pisze, i dynamika polskiej gospodarki uznawana jest za najwysz w Europie, Handelsblatt przewiduje za, i w cigu najbliszych 15 lat to wanie Polska odnotuje najwyszy wzrost gospodarczy w Unii.

Agata Lewandowska
Redakcja: Marta Gtz Radosaw Grodzki Krzysztof Malinowski

Polskie obligacje oceniane s ponadto jako bardziej rentowne anieli papiery wartociowe RFN oraz nazywane bezpiecznym portem w Europie (Brse Online). Jednoczenie zaznacza si jednak, i euroentuzjazm Polakw nieco przygasa, chocia nadal 59% mieszkacw Polski uwaa, e bez Unii yoby im si gorzej, co czyni Polsk najbardziej proeuropejskim krajem w centrum europejskiej wsplnoty (Die Welt). Polska ukazywana jest ponadto jako silny ssiad Niemiec i wany partner handlowy, z ktrym RFN powinna utrzymywa cise stosunki gospodarcze. Przewodniczcy Parlamentu Europejskiego Martin Schulz podkrela te, i Niemcy powinny zabiega o to, aby Polska jak najszybciej wstpia do unii walutowej, poniewa zyskayby w ten sposb wanego sojusznika opowiadajcego si za dyscyplin finansow w UE. Pozytywny wizerunek Polski pojawia si rwnie w medialnych doniesieniach dotyczcych polsko-niemieckich relacji dyplomatycznych. Stosunki pomidzy rzdami Polski i RFN najczciej okrelane s jako harmonijne, przyjacielskie, a nawet nazywane najlepszymi od stuleci (Badische Zeitung). Podkrelana jest take ich wielopoziomowo yczliwo i ch wsppracy charakteryzowa maj bowiem nie tylko relacje prezydentw i szefw rzdw obu pastw, lecz rwnie polsko-niemieckie kontakty biznesowe i stosunki organizacji pozarzdowych (Deutsche Welle). Z niemieckich mediw wyania si ponadto entuzjastyczny obraz premiera Donalda Tuska, uznawanego za szefa rzdu wyranie opowiadajcego si za proeuropejsk polityk i polsko-niemieckim pojednaniem. Liczne pozytywne komentarze na temat Tuska pojawiay si w niemieckiej prasie w zwizku z przyznaniem mu 31 maja 2012 roku nagrody im. Waltera Rathenaua. Przy tej okazji Die Welt przedstawi sylwetk polskiego premiera, okrelajc go mianem mistrza Europy. W ocenie niemieckich mediw przyjacielskie relacje dyplomatyczne Polski i Niemiec dodatkowo zacienione zostan za spraw wyboru na prezydenta RFN sympatyzujcego z Polsk Joachima Gaucka. W niemieckiej prasie (m.in.: Frankfurter Allgemeine Zeitung, Die Welt, Der Tagesspiegel) szeroko komentowana bya pierwsza prezydencka wizyta zagraniczna Gaucka, w ktr uda si do Warszawy. Decyzj t interpretowano jako manifest przyjani oraz wany gest dyplomatyczny i sygna, i relacje polsko-niemieckie bd szczeglnie wanym punktem polityki zagranicznej nowego prezydenta.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Niemieckie media informoway take o licznych inicjatywach na polu kultury i owiaty, ktrych celem byo zacienianie relacji bilateralnych oraz polsko-niemieckie pojednanie. Do najwaniejszych zeszorocznych wydarze tego rodzaju naleay: publikacja ksiki Polenhilfe. Als Schmuggler fr Polen unterwegs, opisujcej pomoc niesion Polakom przez Niemcw w czasie stanu wojennego, zorganizowanie w berliskim Czerwonym Ratuszu wystawy Polacy z wyboru, powiconej niemieckim dobrowolnym imigrantom w Warszawie XIX i XX w., tworzenie wsplnego polskoniemieckiego podrcznika do nauczania historii, a take polski Sezonu Kultury Klopsztanga w Nadrenii Pnocnej-Westfalii. Niemiecka media pozytywnie oceniy rwnie plany wydobycia z jeziora Resko Przymorskie wraku samolotu z koca II wojny wiatowej ze szcztkami 75 dzieci niemieckich uciekinierw oraz pochowania cia ofiar katastrofy na cmentarzu w Starym Czarnowie (Die Welt). Liczne entuzjastyczne komentarze dotyczce Polski i Polakw pojawiay si w niemieckich mediach w zwizku z organizowanymi przez Polsk i Ukrain Mistrzostwami Europy w pice nonej. Pozytywne opinie o Polsce koncentroway si przede wszystkim wok takich zagadnie, jak rozwj polskiej infrastruktury przed mistrzostwami, nowe stadiony uznawane za pikne i nowoczesne, dobra organizacja mistrzostw czy gocinno polskich gospodarzy. Polska charakteryzowana bya przez niemieckie media jako nowoczesny europejski kraj, ktry w cigu ostatnich dwudziestu lat przeszed gruntown przemian i nie rni si ju zasadniczo od innych zachodnioeuropejskich pastw. Jak podaje Deutsche Welle, EURO 2012 przyczynio si take do wzmoonego zainteresowania Polsk, jako krajem atrakcyjnym turystycznie (szczeglnie dla mionikw tzw. turystyki zdrowotnej), mogcym poszczyci si piknymi pejzaami i ciekaw histori. W zwizku z Mistrzostwami Europy manager magazin online pisa te o urokach i atrakcjach turystycznych Poznania. W kontekcie EURO 2012 w niemieckiej prasie pojawiay si take komentarze dotyczce sytuacji wewntrzpolitycznej na wsporganizujcej mistrzostwa Ukrainie. W kwietniu i maju media RFN informoway, i w zwizku ze zncaniem si nad osadzon w wizieniu by premier Juli Tymoszenko wadze Niemiec rozwaa miay bojkot ME na Ukrainie: odebranie pastwu prawa do organizacji turnieju oraz przeniesienie rozgrywanych na Ukrainie meczw do RFN. Kanclerz Angela Merkel zabiega miaa rwnie o to, aby wszyscy szefowie rzdw i pastw w UE przyczyli si do protestu. Wedle doniesie prasy przeciwna planom odebrania Ukrainie mistrzostw bya strona Polska, ktra inicjatyw t ocenia jako izolowanie Ukrainy oraz postpowanie niezgodne z wol samej Tymoszenko. Ta nawoywa miaa bowiem do

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

niepodejmowania adnych radykalnych krokw, mogcych zaszkodzi europejskim aspiracjom Ukrainy i spowodowa regres w procesie zbliania Ukrainy do Europy Zachodniej. Wrd artykuw prasowych dotyczcych mistrzostw pojawiay si jednak rwnie negatywne opinie na temat Polski. Niemieckie media krytycznie odnosiy si do wygrowanych cen w hotelach i restauracjach oraz bjek pomidzy polskimi i rosyjskimi kibicami, podkrelajc, i potwierdziy one wczeniejsze obawy o bezpieczestwo podczas turnieju (Die Welt, Frankfurter Allgemeine Zeitung). Krytykowano rwnie fakt, i Polska i Ukraina, pomimo oficjalnie deklarowanej wsppracy, w rzeczywistoci dziaay osobno. Po zakoczeniu mistrzostw w niemieckich mediach pojawiy si te informacje o serii upadoci polskich firm budowlanych w nastpstwie zbyt nisko skalkulowanych ofert na budow obiektw na EURO 2012. Gwnym punktem zapalnym w zeszorocznych polsko-niemieckich relacjach dyplomatycznych by brak porozumienia obu pastw w sprawie polityki energetycznej UE. Wedug doniesie mediw, zdecydowany sprzeciw strony niemieckiej wzbudziy polskie plany dotyczce budowy elektrowni atomowej w niedalekim ssiedztwie niemieckiej granicy (Financial Times Deutschland, Berliner Morgenpost). Niemiecka prasa sceptycznie odnosia si rwnie do polskiego projektu pozyskiwania energii z upkw gazowych, twierdzc, i ta metoda otrzymywania gazu moe okaza si niebezpieczna dla ekologii (Spiegel Online). W niemieckim dyskursie medialnym szerokim echem odbio si take weto Polski wobec unijnych planw w sprawie redukcji emisji CO2 z 20% do 30% do roku 2020. Polski sprzeciw w tej sprawie media okrelay mianem blokowania unijnej polityki klimatycznej i krytykoway jako przejaw narodowego partykularyzmu. Z analizy zeszorocznej niemieckiej prasy wynika rwnie, i na paszczynie spoecznej relacje polsko-niemieckie przedstawiaj si znacznie gorzej, anieli oficjalne kontakty elit politycznych Polski i RFN. W niemieckiej wiadomoci zbiorowej nadal utrzymuj si bowiem pewne negatywne stereotypy dotyczce Polski i Polakw, we wschodnich Niemczech dochodz za do gosu nastroje antypolskie, czego dowd stanowi moe chociaby publikacja Regionalnej Placwki Ksztacenia, Integracji i Demokracji (RAA) z Meklemburgii Problemy z Polakami? O resentymentach wobec Polakw w Meklemburgii. Do najczciej pojawiajcych si stereotypowych opinii o Polakach nale: nadmierne przywizanie do tradycji, przejawiajce si przede wszystkim w polskim konserwatywnym katolicyzmie, skonno do rasizmu, ksenofobii i antysemityzmu, a take problemy z korupcj oraz przede wszystkim z kradzie.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

W zeszorocznej niemieckiej prasie bardzo czsto powraca temat kradziey samochodw, maszyn budowlanych i rolniczych na polsko-niemieckim pograniczu. Wedle doniesie mediw, liczba przestpstw rabunkowych na terenach transgranicznych znacznie wzrosa po przystpieniu Polski do strefy Schengen. Wedug komentarzy prasowych, mieszkacy wschodnich Niemiec czuj si bezsilni wobec cigych wama i kradziey popenianych przez Polakw, otwarcie polskoniemieckiej granicy okrelaj za jako ide chybion i przedwczesn (m. in. Frankfurter informoway Allgemeine rwnie o Zeitung, Sddeutsche Zeitung). Niemieckie 12 media zwok uprowadzeniu ciarwki przewocej

przeznaczonych do kremacji, do ktrego doszo w nocy z 14 na 15 padziernika w miejscowoci Hoppegarten niedaleko Berlina (Deutsche Welle). O trwaoci antypolskich uprzedze czci niemieckiego spoeczestwa wiadczy moe rwnie oburzenie niemieckiej opinii publicznej wywoane stwierdzeniem Joachima Gaucka, i Polacy s bardziej pracowici ni Niemcy. Sowa te pady na spotkaniu prezydentw Polski, Niemiec i Woch w Neapolu, ktre odbyo si 19 listopada 2012 r. Nastpnego dnia wypowied Gaucka opublikowa niemiecki tabloid Bild, informujc, e nie jest ona pozbawiona podstaw, poniewa wedug bada OECD Polacy przepracowuj rocznie wicej godzin ni Niemcy. Artyku wzbudzi wrd niemieckich internautw oburzenie i wywoa fal krytycznych opinii na temat Polakw i jakoci ich pracy. Wrd zamieszczonych na stronie internetowej Bild.de wypowiedzi niejednokrotnie powraca temat niedbalstwa i bezproduktywnoci polskich pracownikw (polska fuszerka), a take padaj stwierdzenia, i Polacy pracuj duej, gdy potrzebuj wicej czasu na to, co Niemcy potrafi zrobi szybko. Nierzadko podkrelano rwnie, i od liczby przepracowanych godzin waniejsza jest jako wykonanej pracy. Zdarzay si take obraliwe wypowiedzi pod adresem samego prezydenta Gaucka, okrelanego jako czowiek, ktry najwyraniej cierpi na urojenia i straci poczucie rzeczywistoci. Wrd komentarzy internautw zdecydowanie najczciej pojawia si jednak stereotyp polskiego zodzieja. Uytkownicy wielokrotnie pisali, i jeeli Polacy s w czymkolwiek bardziej rzetelni i pracowici ni Niemcy, to tylko w kradziey. Do wypowiedzi Joachima Gaucka sceptycznie ustosunkoway si rwnie media RFN na amach Frankfurter Allgemeine Zeitung pojawia si opinia, i Gauck nie do koca susznie zinterpretowa wyniki analizy przeprowadzonej przez OECD. Zdaniem niemieckich mediw, daleki od ideau jest rwnie obraz sytuacji wewntrzpolitycznej w Polsce. Polskie spoeczestwo ukazywane jest czsto jako podzielone, skonfliktowane i nieufne wobec wadzy. Niejednokrotnie podkrela si te,

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5

i pozycja polskiego rzdu sabnie, a premier Donald Tusk traci popularno. Szczeglnie negatywny jest jednak wizerunek polskiej narodowo-konserwatywnej opozycji skupionej wok Jarosawa Kaczyskiego. Przewodniczcy partii Prawo i Sprawiedliwo charakteryzowany jest jako polityk radykalnie antyniemiecki i wielokrotnie krytykowany za tworzenie teorii spiskowych, przede wszystkim w odniesieniu do przyczyn katastrofy samolotu prezydenckiego pod Smoleskiem. W Sddeutsche Zeitung i Neues Deutschland pojawiy si ponadto utrzymane w krytycznym tonie wzmianki o udziale polskiej prawicy w demonstracjach zwolennikw Viktora Orbna podczas obchodw wgierskiego Dnia Niepodlegoci w Budapeszcie.

Podsumowujc, analiza zeszorocznego dyskursu medialnego RFN pozwala stwierdzi, i pozytywny wizerunek Polski pojawia si najczciej w tych doniesieniach prasowych, ktre dotycz kondycji polskiej gospodarki oraz polsko-niemieckich stosunkw dyplomatycznych. Polska korzystnie wypada take jako wspgospodarz Mistrzostw Europy w pice nonej w medialnych komentarzach na temat turnieju powracay takie pozytywne elementy stereotypowego wyobraenia o Polakach, jak serdeczno i gocinno. Negatywne opinie na temat Polski ogniskuj si przede wszystkim wok takich problemw, jak polska polityka energetyczna oraz przestpczo na polsko-niemieckim pograniczu. Niemieckie media krytycznie odnosz si take do narodowo-konserwatywnej opozycji Jarosawa Kaczyskiego oraz sytuacji wewntrzpolitycznej w Polsce. Uwag zwraca rwnie silny dysonans pomidzy polsko-niemieckimi relacjami na paszczynie dyplomatycznej i spoecznej. Negatywne stereotypy dotyczce Polakw, z wyobraeniem o polskim zodzieju na czele, wydaj si bardzo silnie zakorzenione w niemieckiej opinii publicznej.

Agata Lewandowska absolwentka polonistyki na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Doktorantka w Instytucje Filologii Polskiej UAM. Jej zainteresowania badawcze koncentruj si przede wszystkim wok polskiej literatury powojennej, szczeglnie prozy. Zajmuje si take pograniczami literaturoznawstwa i socjologii.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 6