Professional Documents
Culture Documents
Cengiz Erdem
Bir lm, ki Hayat
Gilles Deleuzen felsefesi zerine kaleme ald Theatrum
Philosophicum adl makalesinde, belki de bir gn yzylmz
Deleuzen yzyl diye anlacak, demekte zerre kadar
tereddt etmeyen Michel Foucaultyu hakl karan o kadar
ok sebep var ki, bu sebepleri tek tek sralamaya kalksak ne
mr yeter herhalde, ne de kt. Lkin yurdumuzdaki ve
dnyamzdaki son derece dzeysiz, niteliksiz ve de niceliksiz
gndelik siyasetin boucu tahakkmyle mcadelede yeni
bir dneme girmek maksadyla bu konuda bir eyler
sylemeye cret ve teebbs etmenin ne denli gerekli
olduu gz nnde bulundurulursa, sanrm her eyi olmasa
bile en azndan baz eyleri dile getirmek zarureti de
yadsnamayacak bir gerek formunda zuhur edecektir akl
ihsan olunmu her fninin zihninde.
Akln snrlarn zorlamann gerekliliine inanm byk bir
filozof olduunu dndm Deleuzen felsefesini ksaca
zetlemeye kalkmayacam bu yazda, zira byle bir abann
Deleuzen dncesine son derece ters dmekle kalmayp,
ayn zamanda faydasz da olacan dnyorum.
zetlemek fiilinin literatrden kaldrlmas gerektiine
inanm olan Deleuzen felsefesi, zetlenmesi nammkn
bir dncenin ekirdeinin atlamasyla aa kacak
dnce paralarndan olumakla beraber, sz konusu
atlama neticesine ortaya kmas kuvvetle muhtemel
yarlma hatt boyunca son derece tutarl bir seyir izler
kanaatimce. Konuya aklk getirecek olursam diyebilirim ki
Deleuze yaam boyunca sadece tek bir fikri gelitirmek iin
didinip durmu ve bunu bir lye kadar da olsa
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
Atf Nesneleri
[1]Alain Badiou, Etik: Ktlk Kavray zerine Bir Deneme, ev. Tuncay Birkan
(stanbul: Metis, 2004), 27-8
[2]2007 ylnda Londradaki Goldsmiths niversitesinde Ray Brassier, Quentin
Meillassoux, Graham Harman, ve Iain Hamilton Grantn konumac olarak katlmyla
dzenlenen bir konferansta Brassier tarafndan ortaya atlan speklatif gerekilik
kavram insan aklndan, dncesinden, bilincinden bamsz gereklikler ve insandan
bamsz kendinde-eyler olduunu ortaya koyan felsefi bir akmdr. Gerek Kta
Felsefesinden, gerekse de Analitik Felsefeden radikal bir kopu gerekletirerek Kant ve
Hegelin uzants olan tm felsefi yaklamlarn, Meillassouxun Sonluluktan Sonra(After
Finitude) adl kitabnda ortaya koyduu deyimle ballamcln(correlationism)
dnyadan bamsz bir insan veya insandan bamsz bir dnya tasavvur etmekten aciz
olduunu iddia eden speklatif gerekilik hem yeni bir dnce alan, hem de yeni bir
dnme biimi yaratmas balamnda nem arz etmektedir. Her ne kadar adlandrmann
zellikle gerekilik ksmndan pek honut olmasalar da, tpk bizim gibi onlar da
gerekilik kelimesini ikme edecek bir baka szcn yokluu sebebiyle bu sorunlu
adlandrmaya boyun emek zorundaydlar. Mesel Ray Brassier, terimi icat eden kendisi
olmasna ramen, son zamanlarda kendisiyle yaplan bir rportajda gerekilik(realism)
kelimesinden duyduu honutsuzluu aka dile getirmitir. Bu arada yeri gelmiken
32
bolukla dolu bir varl ifade eder. Fakat u da bir gerek ki dnyada dipsiz uurumlar
namevcuttur. Dnyada olmayan olgularn varlndan sz edebilmemiz bile fiziksel
dnya koullarnda var olmas imknsz olan pek ok olgunun dnsel dzlemde
mmkn olabileceinin gstergesidir. Zira dnce doas gerei metafiziksel bir olaydr
ve vazifesi maddi bir olgu olan dil vastasyla fiziksel dnyada boluklar oluturmaktr.
Tabii burada dil vastasyla derken sakn dili ve akl arasallatrdmz sanmayn.
Aklda tutun ki burada bahse konu dncenin fiziksel dnyada dil vastasyla yaratt
ey boluktan baka bir ey deildir. Boluk yaratmaksa bizim projemiz balamnda bir
ama olmaktan ziyade bir aratr. Yani buradaki ama dilin arasallatrlmasna kar dili
boluk yaratmakta kullanlan bir araca dntrmek suretiyle amala aracn rollerini
deitirerek kendilerinin tekisine, yani birbirlerine dnmelerini salamaktr.
Birbirlerine dnen ama ile aracn birbirlerini yok etmesinin kanlmaz olduunu
sylemeye ise bilmiyoruz gerek var m. Varlmak istenen nokta udur: Sonsuzluk zne ile
nesne, ama ile ara, neden ile sonu arasndaki ilikinin anlamszlaarak ortadan
kalkt, bylece de ite varlklar birbirleriyle ilikilerine baml olan bu kavramlarn
bizzat kendilerinin yok olduu, zaman ile uzam iindeki bir boluk formunda zuhur eden
o malm ikin dsallktr. zneye ikin aknsal bir kavram olan sonsuzluk mevcutegemen varolu biiminde ksa-devre yaratarak mevcut-egemen dzenden bir kopma
yaratr. te Alain Badiounun Varlk ve Olay(Being and Event) adl kitabnda bo-kme
olarak nitelendirdii o sz konusu sonsuzluk bu lmsz znedir. Bu arada yeri
gelmiken belirtelim, biz ve ben biriz, nk ben zaten iimdeki karakterlerin rollerini
hayata geirdii bir tiyatro sahnesinden baka bir ey deilim. Yani ben bizim tiyatrodur
denebilir, hatta ben yokum aslnda, nk biz bilmekteyizdir ki bir lr, geriye okluk
kalr diye de eklenebilir. len birin yerine asla sfr gemez, nk sfr, olmayan birden
baka bir ey deildir. Birin yerine bir baka eyden ziyade hiliin kendisi getii
zaman ortaya kan niceliksellik ve niteliksellik d duruma verilen addr sfr. Bir ise
asla saf haliyle var olamayacana gre her ey ikiden balar. Peki ama birin asla var
olamayacan da nereden kardk? Birin asla var olamayacan bir yerden karm
deiliz sevgili okur. Bir zaten hi yoktu, asla olmad. Saylar sfrdan balar ve iki ile
devam ederdi ama biz ikiye geebilmek iin birin blnebilir varlna o kadar ok
ihtiya duyduk ki asla olmayan bir eyden varm gibi sz ettik. Olmayan bir eyden
olmas muhtemel bir baka eye gei aamasnda bir basamaa ihtiya duyduk nk
biz. Bir ite byle dodu, yani olmayarak olan, olmayandan olana geebilmek iin
oldurulan ve halihazrda blnm olduu halde blnebilir bir btnlk maskesi takm
olarak dodu bir. Demek ki sfrdan sonra bir deil, iki gelir, nk her bir kendi iinde
olan ve olmayan diye ikiye blnmtr, blnm olarak doar ve blnm olarak lr.
Bir, hep ve sadece doumdan nce ve lmden sonra var ol(may)an blnm bir
btnlktr.
34
Kaynaka
Badiou, Alain. Deleuze: The Clamor
(Minneapolis:University of Minnesota, 2000)
of
Being,
trans.
Louise
Burchill
Badiou, Alain. The Century, trans. Alberto Toscano (Cambridge: Polity Press, 2007)
Collapse Vol.III: Unknown Deleuze [+Speculative Realism] Ed. Robin Mackay (London:
Urbanomic, November 2007)
Collapse Vol.II:Speculative Realism]Ed. Robin Mackay (London: Urbanomic, March
2007)
Deleuze, Gilles and Guattari, Felix. A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia
II, trans. Brian Massumi (London: The Athlone Press, 1988)
Deleuze, Gilles and Guattari, Felix. Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia I, trans.
Robert Hurley, Mark Seem, and Helen R. Lane (New York: The Viking Press, 1977)
Deleuze, Gilles. Difference and Repetition, trans. Paul R. Patton (New York: Columbia
University Press, 1994)
Deleuze, Gilles. The Logic of Sense, transl. Mark Lester (London: Athlone, 1990)
Deleuze, Gilles. Nietzsche and Philosophy, trans. Hugh Tomlinson (London: Continuum,
1983)
Deleuze, Gilles. Pure Immanence: A life, trans. Anne Boyman (New York: Zone Books,
2001)
iek, Slavoj. Organs Without Bodies: On Deleuze and Consequences (New York and
London: Routledge, 2004)
35
36