Andrzej Szyjewski ETNOLOGIA RELIGII - PROGRAM KURSU ROCZNEGO Etnologia religii ma by w rozumieniu wykadowcy propedeutycznym kursem wstpnym do obecnych

w bloku historii religii kursw powiconych religiom spoeczestw historycznych poczynajc od cywilizacji staroytnych. Zadaniem jego jest wic nie tylko oglne wprowadzenie do etnologicznych kursw, realizowanych w kolejnych latach (Szamanizm, Religie Australii i Oceanii, Religie Czarnej Afryki, Religie Indian Ameryki), ale take: 1. Wypenienie "czasowej" luki dotyczcej analizy zjawiska religii w kursach proponowanych przez Zakad Historii Religii, sigajcej od procesu hominizacji i narodzin ycia duchowego, poprzez paleolit i neolit, po tworzenie si pierwszych cywilizacji staroytnych na Bliskim Wschodzie. 2. Objcie refleksj religii spoeczestw tradycyjnych (aliterackich) dostpnych poprzez badania antropologiczne XIX i XX w. a po tworzenie w rozbitych spoecznociach plemiennych nowych, synkretycznych ruchw religijnych. 3. Poniewa problem etnologii religii splata si cile z kwesti narodzin religioznawstwa i rozwoju jego szk i kierunkw oraz terminologii, cz kursu powicona jest zaznajomieniem si z podstawowymi szkoami etnologicznymi, tym samym uzupenia i wzbogaca zakres kursu: "Wstp do religioznawstwa". TEMATY ZAJ 1. Etnologia jako nauka, podstawowe terminy etnologii i etnologii religii Charakterystyka dyscypliny, zwizki etnologia-etnografia-antropologia, antropologiczne rozumienie i definicja kultury, Problemy badawcze i przedmiot etnologii religii. Religia jako element kultury: uniwersalny charakter religii. Religia jako sprzenie obrazu wiata i dowiadczenia religijnego. Charakterystyka spoecznoci tradycyjnych (struktura, cechy kultury, ekonomika, system prawny). Literatura: - P. Radin, The World of Primitive Man, New York 1937; - J. E. Lips, U rde cywilizacji, Warszawa 1957; - S. Czarnowski, Kultura, Warszawa 1958; - Z. Sokolewicz, Wprowadzenie do etnologii, Warszawa 1963, - R. Firth, Spoecznoci ludzkie, Warszawa 1965; - A. Koskowska, Akademickie a potoczne pojcie kultury, Przegld Socjologiczny t. 19 (2/1966); - G. Charbonnier, Rozmowy z Claude Lvi-Straussem, Warszawa 1969; - May sownik antropologiczny, Warszawa 1969; - T. Wrblewski, Wstp do etnografii, Pozna 1969; - W. Pawluczuk, wiatopogld jednostki w warunkach rozpadu spoecznoci tradycyjnej , Warszawa 1972; - J. Kurczewski, Prawo prymitywne, Warszawa 1973; - M. Mauss, Socjologia i antropologia, Warszawa 1973; - K. BirketSmith, cieki kultury, Warszawa 1974; - W. Pawluczuk, ywio i forma, Wstp do bada empirycznych nad kultur wspczesn, Warszawa 1978; A. Koskowska, Socjologia kultury, Warszawa 1983; Wizje czowieka i spoeczestwa w teoriach i badaniach naukowych , red. S. Nowak, Warszawa 1984; - M. Czerwiski, Kultura i jej badanie, Wrocaw 1985; - L. Stomma, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa 1986; - Z. Staszczak [red.], Sownik etnologiczny, terminy oglne, Warszawa 1987; A. L. Kroeber, Istota kultury, Warszawa 1989; - P. Kowalski, Wspczesny folklor i folklorystyka; o przedmiocie poznania w dzisiejszych badaniach folklorystycznych, Wrocaw 1990; - E. Nowicka, wiat czowieka, wiat kultury, Warszawa 1991, B. Olszewska-Dyoniziak, Czowiek - kultura - osobowo, Krakw 1991; - M. Buchowski, W. Burszta, O zaoeniach interpretacji antropologicznej, Warszawa 1992, - K. J. Brozi, Antropologia kulturowa, wprowadzenie, t. 1 (Zarys historii antropologii kulturowej), Lublin 1992, t. 2, Lublin 1994; - M. Carrithers, Dlaczego ludzie maj kultury; uzasadnienie antropologii i rnorodnoci spoecznej, Warszawa 1994; - A. Bronk, Nauka wobec religii, Lublin 1996, s. 169-176; - A.

Szyjewski, Po co religioznawstwu etnologia religii?, Nomos, kwartalnik religioznawczy 1996, nr 15, s. 5-30; - B. Olszewska-Dyoniziak, Zarys antropologii kultury, Krakw 1996; - M. Filipiak, Socjologia kultury; zarys zagadnie, Lublin 1996; - W. J. Burszta, Antropologia kultury; tematy, teorie, interpretacje, Pozna 1998; - Antropologia kultury; zagadnienia i wybr tekstw , red. A. Mencwel, Warszawa 1998; - A. L. Zachariasz, Kultura; jej status i poznanie, cz I, Lublin 1999; Ch. Jenks, Kultura, Pozna 1999; - B. Malinowski, Jednostka, spoeczno, kultura: Dziea t. 8, Warszawa 2000; - M. Herzfeld, Antropologia; praktykowanie teorii w kulturze i spoeczestwie , Krakw 2004; 2. Kultura a rodowisko, geografia i ekonomika kultur tradycyjnych. Adaptacyjny charakter kultury, rozrnienie kultur spoecznoci zbieraczo-owieckich, specjalistycznych myliwskich (rybowcw), pasterskich, rolniczych (kopieniaczych i sprzajnych). Religia a rodowisko w ujciu ekologii religii, religia jako system adaptacyjny. Przegld spoecznoci tradycyjnych w perspektywie czasowej i przestrzennej (kryterium czasowe: spoecznoci archaiczne, plemienne i warstwa ludowa; kryterium przestrzenne: religie Azji, Afryki, obu Ameryk oraz Australii i Oceanii). Literatura: - P. Radin, The Mind of the Primitive Man, New York 1937; - K. Moszyski, Czowiek, jego rasy i ycie, Warszawa 1939; - C. Daryll Forde, Habitat, Economy & Society, NY 1949, - K. Moszyski, Czowiek, wstp do etnografii powszechnej i etnologii , Warszawa 1958; - Z. Sokolewicz, Wprowadzenie do etnologii, Warszawa 1963; - M. F. Ashley-Montagu [ed.], Culture; Mans Adaptive Dimension, Oxford 1968; - G. Clark & S. Piggott, Spoeczestwa prahistoryczne, Warszawa 1970; - J. Conrad, Czowiek, rasa, kultura, Warszawa 1971; - D. J. Greenwood [ed.], Nature, Culture and Human History; A bio-cultural introduction to anthropology , New York 1977; - K. Moszyski, Ludy zbieraczo-owieckie, Cieszyn 1997, - K. Moszyski, Ludy pasterskie, Cieszyn 1997, - A. Wierciski, Magia i religia, szkice z antropologii religii , Krakw 1994; - B. Campbell, Ekologia czowieka, Warszawa 1995; - J. Diamond, Strzelby, zarazki i katastrofy, Warszawa 1998; J. Oldzki, Ludzie wygasego wejrzenia; szkice powicone wybranym kulturom pierwotnym dawnego i wspczesnego wiata, Warszawa 1999; - J. Kamocki, Etnologia ludw pozaeuropejskich, Krakw 2003; - L. Krzywicki, Ustroje spoeczno-gospodarcze w okresie dzikoci i barbarzystwa, Pozna 2003; 3. Antropogeneza a geneza ycia duchowego i religii Istota czowieczestwa. Prymaty i ich predyspozycje kulturowe i spoeczne oraz ycie duchowe. Ewolucja naczelnych, powstanie form czowiekowatych. Proteroantropy, wyznaczniki ewolucji czowieczestwa i australopitekalna hipoteza pochodzenia czowieka. Archantropy, polaryzacja czowieka jako wynik ewolucji, hipotezy ycia duchowego archantropw (jzyk, nacicia, figurka z Berechat Ram, ochra, pochwki z Atapuerki, topory aszelskie, ogie, relacja do padlinoercw). Paleoantropy i archeologiczne lady wierze religijnych (sztuka, nacicia, ochra, pochwki intencjonalne i szamanizm, skupiska kostne i trofea, kult niedwiedzia, mamuta, lamparta, narzdzia). Pojawienie si neoantropw w ujciu klado- i anagenetycznym. Problem mitochondrialnej Ewy. Literatura: - R. Yerkes, The Great Apes, New Haven-London 1924; - J. Dembowski, Psychologia map, Warszawa 1951; - M. Wojtonis, Prehistoria intelektu, Warszawa 1951; - R. A. Dart, D. Craig, Na tropach brakujcego ogniwa, Warszawa 1963; - W. Khler, Psychologia prymatw, Warszawa 1956, - J. Campbell, The Masks of God, t. I Primitive Mythology, New York 1956; - A. LeroiGourhan, Religie prehistoryczne, Warszawa 1966; - A. Spirkin, Pochodzenie wiadomoci, Warszawa 1966; - W. Ullrich, Zoopsychologia, Warszawa 1973; - J. Goodall, W cieniu czowieka, Warszawa 1974, - D. Morris, Naga mapa, Warszawa 1974; - M. F. Niesturch, Pochodzenie czowieka, Warszawa 1974; - D. Premack, Szympans uczy si jzyka, Problemy 1974, nr 3; - J. R. Napier, Prapocztki czowieka, Warszawa 1975; - J. Jelinek, Wielki atlas prehistorii czowieka,

Warszawa 1977, - E. Morin, Zagubiony paradygmat - natura ludzka, Warszawa 1977; - J. Wolf, Z. Burian, Pradzieje czowieka, Warszawa 1982; - B. Haaczek, Australopitekalna koncepcja antropogenezy; studium historyczno-krytyczne, Warszawa 1983; - K. Kowalski, Eros i Kostucha, Warszawa 1990; - . Trzciski, J. Swolkie, Wprowadzenie do etnologii religii, cz. II, Krakw 1990, - E. Nowicka, wiat czowieka, wiat kultury, Warszawa 1991; - J. H. Reichholf, Zagadka rodowodu czowieka, Warszawa 1992; - A. Salza, Ewolucja czowieka: hominizacja, rodowisko, zachowanie, technika, Atlasy naukowe, Szczecin 1992; - T. Bielicki, O pewnej osobliwoci czowieka jako gatunku, Znak 1993, nr (1) 452, s. 22-40; - A. Wierciski, Magia i religia. szkice z antropologii religii, Krakw 1994; - G. Baudler, Bg i kobieta, historia przemocy, seksualizmu i religii, Gdynia 1995; - B. Campbell, Ekologia czowieka, Warszawa 1995, - J. Goodall, Przez dziurk od klucza, Warszawa 1995; - J. Diamond, Trzeci szympans, Warszawa 1996; - R. Leakey, O pochodzeniu czowieka Warszawa 1996; - V. B. Drscher, Regua przetrwania, Warszawa 1997; - J. Shreeve, Zagadka neandertalczyka; w poszukiwaniu rodowodu wspczesnego czowieka, Warszawa 1998; - C. Sagan, Rajskie smoki; rozwaania o ewolucji ludzkiej inteligencji, Pozna 1998; - R. Wrangham, D. Peterson, Demoniczne samce; mapy czekoksztatne i rda ludzkiej przemocy, Warszawa 1999; - Ch. Stringer, R. McKie, Afrykaski exodus; pochodzenie czowieka wspczesnego, Warszawa 1999; - R. Fouts, S. Tukel Mills, Najblisi krewni; jak szympansy uwiadomiy mi kim jestemy, Pozna 1999; - J. Lejman, Zwierzcy przewit cywilizacji; Desmond Morris i etologia wspczesna, Lublin 1999; - M. Ridley, O pochodzeniu cnoty, Pozna 2000; - R. Foley, Zanim czowiek sta si czowiekiem, Warszawa 2001; - R. McKie, Mapolud; opowie o ewolucji czowieka, Warszawa 2001; - I. Tattersall, I sta si czowiek; ewolucja i wyjtkowo czowieka, Warszawa 2001; - R. Lewin, Wprowadzenie do ewolucji czowieka, Warszawa 2002; - J. Kozowski, Wielka historia wiata, t. 1: wiat przed rewolucj neolityczn, Krakw 2004; 4. Religie grnego paleolitu, okres zbieraczo-owiecki w dziejach ludzkoci Dymorfizm pciowy, jego symbolika i znaczenie kulturowe, problem oryniackiej Wenus paleolitycznej a Potnia Theron, jaskinia i jej symbolika, Ksiyc i miary czasu. Pan Dzikiej Zwierzyny, inicjacje i mskie stowarzyszenia myliwskie, kult niedwiedzia, Wielkie owy, rytuay umierajcego i zmartwychwstajcego zwierzcia (niedwied, ubr, mamut), sztuka magdaleska jako system ideologiczny, pochwki intencjonalne. Rola zwizku z nisz ekologiczn, "animistyczne" i "caociowe" widzenie struktury kosmosu. Literatura: - . -, , [w:] , Moskva 1926 nr 1; - W. D. Wallis, Religion in Primitive Society, NY 1939, - J. Campbell, The Masks of God. t. I, Primitive Mythology, kilka wyda; - A. Jensen, Mythos und Kult bei Naturvolkern, Wiesbaden 1951; - W. Antoniewicz, Historia sztuki najdawniejszych spoeczestw pierwotnych, Warszawa 1957; - W. Hensel, Sztuka spoeczestw paleolitycznych, Warszawa 1957; V. Gordon Childe, O rozwoju w historii, Warszawa 1963; - J. Hawkes & L. Woolley, History of Mankind vol. I: Prehistory and the Beginnings of Civilisation, New York 1963; - . . , , Moskwa-Leningrad 1966; - Z. Burian, J. Augusta, Czowiek kopalny, Warszawa 1966; - A. Leroi-Gourhan, Religie prehistoryczne, Warszawa 1966; - A. Leroi-Gourhan, Treasures of Prehistoric Art, New York 1967; - A. Laming, Skarby w grocie Lascaux, Warszawa 1968; - S. A. Tokariew, Pierwotne formy religii i ich rozwj, Warszawa 1969. - A. Anisimow, Wierzenia ludw Pnocy, Warszawa 1971; - C. S. Coon, The Hunting Peoples, Boston-Toronto 1971; - A. Marshack, The Roots of Civilisation, New York 1972; - . . , , Nowosybirsk 1974; - W. Dupre, religion in primitive Cultures; A Study in Ethnophilosophy, The Hague-Paris 1975; - H. Zimo, problem monoteizmu ludw pierwotnych w wietle wspczesnych bada etnologiczno-religioznawczych, [w:] Dzialnoc Instytutu Anthropos w dziedzinie lingwistyki, etnologii i religioznawstwa, materiay i studia ksizy werbistw nr 17, Pienizno 1980; - M. Brzillon, Encyklopedia kultur pradziejowych, Warszawa 1981; - R. Drssler, Wenus epoki lodowej, Warszawa 1983; - A. Majewicz, Dzieje i legendy Ajnw, Warszawa 1983, - Z. Skrok, Wyjcie z kamiennego wiata,

Warszawa 1986; - M. Eliade, Historia wierze i idei religijnych,cz. I, Warszawa 1988; - R. Kiersnowski, Niedwiedzie i ludzie w dawnych i nowszych czasach; fakty i mity, Warszawa 1990; K. Kowalski, Eros i kostucha, Warszawa 1990; - . Trzciski, J. Swolkie, Wprowadzenie do etnologii religii, cz. II, Krakw 1990. - A. Wierciski, Magia i religia, szkice z antropologii religii, Krakw 1994; - W. Burkert, Creation of the Sacred; Tracks of Biology in Early Religions, Cambridge 1998; - G. Clark, Przestrze, czas i czowiek; spojrzenie badacza prehistorii, Warszawa 1998; - A. P. Kowalski, Symbol w kulturze archaicznej, Pozna 1999; - R. Rudgley, Zaginione cywilizacje epoki kamienia, Warszawa 1999; - E. Anati, Religie prehistoryczne, [w:] Encyklopedia religii wiata, t. 1: Historia, F. Lenoir, Y. Tardan-Masquelier [red.], Warszawa 2002, s. 5-31; - M. Steiner, Geneza teatru w wietle antropologii kulturowej, Wrocaw 2003; 5. Szamanizm jako system ideologiczny owcw-zbieraczy Klasyczne teorie szamanizmu. Archeologiczne lady szamanizmu paleolitu. Fizjologiczny mechanizm transw szamaskich w wietle dowiadcze Grofa, ekstaza i rola halucynogenw w kulturze. Analiza inicjacji szamaskiej jako inwariantu. Trans i rytuay szamaskie. Symbolika, antropologia i kosmologia szamanizmu syberyjskiego. Symbolika kostiumu i wyposaenia szamaskiego. Posta szamana, yciorys, funkcje spoeczne. Szaman jako narzdzie zachowania rwnowagi na poziomie ekosystemu, spoecznoci i zdrowia jednostki. Literatura: - K. Rasmussen, Across Arctic America, New York-London 1927; - A. , , , Moskwa 1930; - U. Harva, Die relisen Vorstellungen der altaischen Vlker, Helsinki 1938; - . . , XIX-XX ., Moskwa 1954; - S. Wavell, A. Butt, N. Epton, Trances, London 1966; - C. M. Edsman [ed.], Studies in Shamanism, Stockholm 1967; W. La Barre, The Ghost Dance; The Origins of Religion , New York 1970; - A. Anismimow, Wierzenia ludw Pnocy, Warszawa 1971; - G. Reichel-Dolmatoff, Amazonian Cosmos; the Ritual and Religious Symbolism of the Tucano Indians , Los Angeles 1971; - E. Bourgognon, Possession, San Francisco 1975; - G. Reichel-Dolmatoff, The Shaman and the Jaguar; A Study of Narcotics Drugs among the Indians of Colombia, Philadelphia 1975; - P. T. Furst [ed.], Hallucinogens and Culture, San Francisco 1976; - . . [red.], C ( XIX - XX .), Leningrad 1976; - S. Grof, G. J. Halifax-Grof, The Human Encounter with Death, New York 1977; - V. Dioszegi, M. Hoppal [ed.], Shamanism in Siberia, Budapeszt 1978; - A. L. Siikala, The Rite Technique of Siberian Shaman, Helsinki 1978; - J. S. Wasilewski, Podre do piekie, rzecz o misteriach szamaskich, kilka wyda; - J. Halifax, Shamanic Voices, A Survey of Visionary Narratives, NY 1979; - M. Harner, The Way of Shaman, San Francisco 1980; - E. Torrey, Czarownicy i psychiatrzy, Warszawa 1981; - J. Halifax, Shaman; The Wounded Healer, London 1982; - S. Kauyski, Tradycje i legendy ludw tureckich, Warszawa 1986; - . - A. Nawrocki, Szamanizm i Wgrzy, Warszawa 1988; - I. M. Lewis, Ecstatic Religion; An Study of Ssshamanism and Spirit Posession, London 1989; - M. Harner, The Way of the Shaman, San Francisco 1990; - K. Jankowski [red.], Psychologia wierze religijnych, Warszawa 1990, s. 15-157; - M. M. Koko, Mitologia ludw Syberii, Warszawa 1990. - . Trzciski, J. Swolkie, Wprowadzenie do etnologii religii, cz. II, Krakw 1990. - A. Hultkrantz, Shamanic Healing and Ritual Drama, New York 1992; - T. McKenna, Food of the Gods; The Search for the Original Tree of Knowledge , London 1992; - M. Winkelman, Shamans, Priests and Witches; A Cross-cultural Biosocial Study of Magico-Religious Practitioners, Arizona State University 1992; - M. F. Brown, Dowiadczenie indywidualne, sny oraz identyfikacja kamieni magicznych w pewnej spoecznoci amazoskiej, [w:] Amerykaska antropologia kognitywna, poznanie, jezyk, klasyfikacja i kultura , red. M. Buchowski, Warszawa 1993; - E. Nowik, Szamanizm syberyjski, Krakw 1993; - M. RipinskyNaxon, The Nature of Shamanism, New York 1993; - M. Eliade, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, Warszawa 1994; - A. Wierciski, Magia i religia, szkice z antropologii religii, Krakw 1994, - N. Drury, Szamanizm, Pozna 1994, - A. P. Elkin, Aboriginal Men of High Degree;

Initiation and Sorcery in the Worlds Oldest Tradition, Rochester 1994; - J. G. Neihardt, Czarny o, opowie indiaskiego szamana, Pozna 1994, - W. Jacrzyski, D.Woowski, Porywacze dusz, Warszawa 1995, - P. Vitebsky, Szaman, Warszawa 1996; - B. Myerhoff, Pejotlowe owy, Krakw 1997; - M. abcka-Koecherowa, Mitologia ludw tureckich, Warszawa 1998; - A. Szyjewski, Religie Australii, Krakw 1998, s. 267-302; - M. Winkelman, Altered States of Consciousness and Religious Behavior, [w:] Anthropology of Religion; A Handbook, red. S. Glazier, Westport 1999; R. E. Ryan, The Strong Eye of Shamanism; A Journey Into the Caves of Consciousness, Rochester 1999; - T. Sikora, Uycie substancji halucynogennych a religia; perspektywy badawcze na przykadzie zagadnie rytuau i symbolizacji , Krakw 1999; - S. Grof, Poza mzg; narodziny, mier i transcendencja w psychoterapii , Krakw 1999; - S. Grof, Przygoda odkrywania saamego siebie; wymiary wiadomoci - nowe perspektywy w psychoterapii , Gdynia 2000; - S. Grof, Obszary niewiadomoci; obserwacje z bada nad LSD, Krakw 2000; R. Rudgley, Alchemia kultury; od opium do kawy, Warszawa 2002; 6. Reguy mylenia spoecznoci tradycyjnych Partycypacja mistyczna w ujciu Lvy-Bruhla i jej krytyka. Mylenie mityczne: konkretno, zasada tosamoci, jednoci i pars-pro-toto, zasada ekonomii symboli, powszechna przyczynowo, symboliczny charakter uniwersum, opozycje binarne. Rozumienie mitu, mit jako rzeczywisto przeywana, cechy narracji mitycznej. Czas mityczny (alczeringa) a kosmogonia, wzorcowy charakter mitu. Funkcje mitu. Magia: podstawy funkcjonowania, rodzaje, istota mocy mana, zaklcie i jego moc sprawcza, relacje: magia-religia-nauka, skuteczno magii. Zasady strukturalne kreujce tabu i skalanie. Literatura: - J. G. Frazer, Zota ga, kilka wyda; - F. Boas, The Mind of Primitive Man, NY 1910, - H. Webster, Magic, A Sociological Study, Stanford 1948; tene: Taboo, A Sociological Study, Stanford 1956; - E. Cassirer: Funkcja mitu w yciu spoecznym [w:] Filozofia i socjologia XX w, Warszawa 1965; - E. Potkowski, Mity, Warszawa 1965; - M. Douglas, Purity and Danger; An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo, Harmonsworth 1966; - J.Goody, Religion Among the Primitives, London 1966; - C. Lvi-Strauss, Myl nieoswojona, Warszawa 1969; - G. S. Kirk, Myth; its Meaning and Functions in Ancient and Other Cultures, Berkeley 1970; - C. Lvi-Strauss, Antropologia strukturalna, Warszawa 1970; - M. Czerwiski, Magia, mit, fikcja, Warszawa 1973; M. Mauss, Zarys oglnej teorii magii, [w:] Socjologia i antropologia, Warszawa 1973, s. 3-208; L. Mrz, Mit i mylenie mityczne, Etnografia Polska 1976 nr 20, s. 25-44; - J. S. Mbiti, Afrykaskie religie i filozofia, Warszawa 1980; - E. Mieletinski, Poetyka mitu, Warszawa 1981; - B. L. Whorf, Jzyk, myl i rzeczywisto, Warszawa 1982; - H. Swienko, Magia w yciu czowieka, Warszawa 1983; - I. G. Barbour, Mity, symbole paradygmaty; studium porwnawcze nauk przyrodniczych i religii, Krakw 1984; . Nowicka, Sowo wstpne, [w:] J. Bierhorst, Czerwony abd, Warszawa 1984; - M. Buchowski, Magia, Pozna 1986; - Sownik etnologiczny, terminy oglne, red. Z. Staszczak, Warszawa 1987; - J. S. Wasilewski: Tabu, zakaz magiczny, nieczysto, w: Etnografia Polska 1987 z. 1, s. 18-39. - J. S. Wasilewski, Tabu a paradygmaty etnologii, Warszawa 1988; - R. Firth: Jednostkowe symbole i publiczne reakcje, [w:] Symbole i symbolika, red. M. Gowiski, Warszawa 1990, s. 216-264; - B. Malinowski, Mit, magia religia, Dziea, t. 7, Warszawa 1990, - A. Mrozek-Dumanowska: Czowiek w labiryncie magii, Warszawa 1990; - L. Lvy-Bruhl, Czynnoci umysowe w spoeczestwach pierwotnych, Warszawa 1992; C. Geertz: Religia jako system kulturowy, [w:] Racjonalno i styl mylenia, pod red. E. Mokrzyckiego, Warszawa 1992, s.498-554.; - M. Buchowski, Magia i rytua, Warszawa 1993; - R. Caillois, Czowiek i sacrum, Warszawa 1996; - J. Campbell, Potga mitu, Krakw 1994; - M. Eliade, Aspekty mitu, Warszawa 1998; - M. Eliade, Mit wiecznego powrotu, Warszawa 1998; - A. Engelking, Kltwa; rzecz o ludowej magii sowa, Wrocaw 2000; - J. Tokarska-Bakir, Obraz osobliwy; hermeneutyczna lektura rde etnograficznych, Krakw 2000; 7. Totemizm w systemie religijno-wiatopogldowym spoecznoci plemiennych.

Postacie totemizmu w ujciu klasycznym. Totem i organizacja kosmosu, zasada wzajemnoci i przeciwstawiania, logika klasyfikacji totemicznych (system klanowy i fratrie), wymiana w spoecznociach tradycyjnych, egzogamia. Zwizki zwierz-czowiek w totemizmie, mity totemiczne, rytuay rozmnoenia totemu i Uczta Totemiczna, materialne oznaki totemiczne (supy, czuringi, symbole). Wspczesne teorie totemizmu i problem adekwatnoci terminu. Literatura: - J. McLennan, On the Worship of Animals and Plants, Forthnighty Review 1869-1870; A. Lang, The Secret of the Totem, London 1903; W. H. R. Rivers, Totemism in Polynesia and Melanesia , Journal of Royal Anthropological Institute 1909 vol 39; - A Van Gennep, L'tat actuel du probleme totemique, 1911; - A. goldenweiser, Totemism; An Essay on Religon and Society, [w:] V. F. Calverton [ed.] The Making of Man; An Outline on Religion and Society, new York 1931; - A. P. Elkin, Studies in Australian Totemism; the Nature of Australian Totemism, Oceania 1933-1934, vol. 4, nr 2; - W. E. Harney: Ritual and Behaviour at Ayers Rock, Oceania 1960, nr 1; - Ch. P. Mountford: Brown Men and Red Sand, Journeys in Wild Australia, 1962; - J. G. Frazer, Zota Ga, Warszawa 1962 i pn, - C. Lvi-Strauss, Totemizm, Warszawa 1969; - S. Tokariew, Pierwotne formy religii i ich rozwj, Warszawa 1969; - C. Lvi-Strauss, Myl nieoswojona, Warszawa 1970, - G. van der Leeuw, Fenomenologia religii, Warszawa 1979; - B. Malinowski, Wierzenia pierwotne i formy ustroju spoecznego, Dziea t. 1, Warszawa 1984, - E. Durkheim, Elementarne formy ycia religijnego, Warszawa 1990; - Z. Freud, Totem i tabu, Warszawa 1993; A. Szyjewski, Religie Australii, Krakw 1998; 8. Kulty pasterskie, hierofania nieba. Udomowienie zwierzt, powstanie spoecznoci pasterskich, rodzaje pasterstwa, wojowniczy charakter kultur. Wadza i rd u koczownikw, relacje wadcy z Niebem. Sakralna funkcja trybu ycia, jurta i jej symbolika. Zwierz jako obiekt sakralny. Manizm - kult przodkw, zasada reinkarnacji. Hierofania uraniczna, pojawienie si Najwyszej Istoty Uranicznej u pasterzy. Literatura: - K. Moszyski, Ludy pasterskie, Krakw 1953; - E. E. Evans-Pritchard, Nuer Religion, Oxford 1956; - G. Lienhardt, Divinity and Experience; the Religion of the Dinka, Oxford 1961; - P. Fuchs, Ambasira - kraina demonw, Warszawa 1967; - E. E. Evans-Pritchard, Wdz w lamparciej skrze, [w:] Etnologia, wybr tekstw, red. Z.Sokolewicz, Warszawa 1969, s.161-172; - L. Gumilow, Dzieje dawnych Turkw, Warszawa 1972; - L. Gumilow, ladami cywilizacji Wielkiego Stepu, Warszawa 1973; - K. Birket-Smith, cieki kultury, Warszawa 1974; - A. Smirnow, Scytowie, Warszawa 1974; - E. Tryjarski, Hunowie europejscy, Protobugarzy, Chazarowie, Pieczyngowie, Wrocaw 1975; - J. S. Wasilewski, Kategoria przestrzeni w kulturze koczowniczej; analiza przestrzenna jurty. Etnografia Polska t. 19, r. 1975, z. 1; - A.Wicza, Wspaniali Masajowie, Katowice 1976; - B. Gafurow, Dzieje i kultura ludw Azji Centralnej, Warszawa 1978; - E. Rzewuski, Azania Zamani, Warszawa 1978; - W. Szymaski, E. Dbrowska, Awarzy, Wgrzy, Wrocaw 1979; - S. Kauyski, Tradycje i legendy ludw Mongolii, Warszawa 1978; - S. Szynkiewicz, Rodzina pasterska w Mongolii, Warszawa 1981; - R. Wojna, Wielki wiat nomadw, midzy Chinami i Europ, Warszawa 1983; - . . , , Nowosybirsk 1990; - E. Tryjarski, Zwyczaje pogrzebowe ludw tureckich na tle ich wierze, Warszawa 1991; - E. Nowicka, wiat czowieka, wiat kultury, Warszawa 1992; - A. Szafraski, Zagadnienia religii i magii w Afryce w wietle bada E. Evans-Pritcharda i G. Lienhardta, Nomos, kwartalnik religioznawczy 15/1996, s. 3146; - L. Gumilow, Dzieje etnosw Wielkiego Stepu, Krakw 1997; - M. abdzka-Koehlerowa, Mitologia ludw tureckich, Warszawa 1998; - A. Rozwadowski, Indoiraczycy - sztuka i mitologia, Pozna 2003; 9. Rewolucja neolityczna i powstanie kultw Wielkiej Bogini Matki. Zmiany mezolityczne, kultury postkapsyjskie, ogniska neolityzacji. Renifer i o w mezolicie. Rolnictwo jako odpowied adaptacyjna na zmiany klimatyczne. Areay kulturowe

rolnictwa. Jerycho i religie wczesnorolnicze. Odkrycia w Catal Hyk i religia mieszkacw. Rewolucja neolityczna jako pocztek procesu powstawania wielkich cywilizacji. Literatura: - M. O. Koswien, Historia kultury pierwotnej w zarysie, Warszawa 1955; - J. G. Frazer, Zota Ga, rne wydania; - V. Gordon Childe, O rozwoju w historii, Warszawa 1963; - J. Hawkes & L. Woolley, History of Mankind vol. I: Prehistory and the Beginnings of Civilisation, New York 1963; - M. Eliade, Traktat o historii religii, Warszawa 1966, J. Mellaart, atal Hyk, A Neolitic Town of Anatolia, London 1967; - G. Clark & S. Piggott, Spoeczestwa prahistoryczne, Warszawa 1970; Z. Bukowski, K. Dbrowski, wit kultury europejskiej, Warszawa 1971; - J. Cauvin, Religions nolithiques de Syro-Palestine, Paris 1972; - Z. Sokolewicz, Wprowadzenie do etnologii, Warszawa 1974; Z. Bukowski, K. Dbrowski, ladami kultur azjatyckich, Warszawa 1978; - W. Hensel, S. Tabaczyski, Rewolucja neolityczna i jej znaczenie dla rozwoju kultury europejskiej, Wrocaw 1978; - M. Popko, Religie staroytnej Anatolii, Warszawa 1980; - M. Gimbutas, The Goddesses and Gods of Old Europe, London 1982; I. & K. Kubiak: Chleb w tradycji ludowej, Warszawa 1981, - P. Bieliski, Staroytny Bliski Wschd. Od pocztkw gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, Warszawa 1985; - M. Eliade, Historia wierze i idei religijnych, t. 1, Warszawa 1988; - Z. Skrok, Ucieczka z kamiennego wiata, Warszawa 1986; - . Trzciski, J Swolkie, Wprowadzenie do etnologii religii cz. II, Krakw 1990; - M. Harris, Cannibals and Kings; The Origins of Cultures, New York 1991; - E. Nowicka, wiat czowieka, wiat kultury, Warszawa 1991; - M. Eliade, Mity, sny, misteria, Pozna 1994; - R. Rudgley, Zaginione cywilizacje epoki kamienia, Warszawa 1999; 10. Podstawowe wtki mityczno-rytualne spoecznoci rolniczych. Mit wyonienia, stosunek czowiek - rolina, dema i mit kreatywnego morderstwa i odpowiadajce rytuay mierci w mioci. Zwierz jako odpowiednik bstwa i ofiara zakadzinowa kosmosu (koza, byk, winia). Ksiyc i regeneracyjna symbolika lunarna, pozycja kobiety w spoeczestwie i religiach neolitu (problem matriarchatu). Rekonstrukcja obrazu kosmosu, rytuay agrarne. Literatura: - C. Hentze, Mythes et symboles lunaires, Anvers 1932; - G. R. Levy, The Gate of Horn; A study of the religious conceptions of the stone age, and their influence upon European thought , London 1946; - A. E. Jensen, Das religiose Weltbild iner frhen Kultur, Stuttgart 1948; - A. E. Jensen, Mythos und Kult bei Naturvolkern, Wiesbaden 1951; - O. G. S. Crawford, The Eye Goddesss, London 1957; - R. Rappaport, Pigs for the Ancestors; ritual in the ecology of a New Guinea People, New Haven 1968; - M. Gimbutas, The Gods and Goddesses of Old Europe, Berkeley 1974; - J. T. Bbel, Wrd bogw neolitu, Z otchani wiekw 1978-82; - Irena Kubiak, Krzysztof Kubiak: Chleb w tradycji ludowej, Warszawa 1981; - IV: , [red.] . . , Moskwa 1983; - A. Zadroyska, Powtarza czas pocztku, cz. I: O witowaniu dorocznych wit w Polsce, Warszawa 1985; - J. Campbell, Atlas of World Mythology vol II: Mythologies of Primitive Planters, New York 1988; - . Trzciski, J. Swolkie, Wprowadzenie do etnologii religii cz. II, Krakw 1990; - M. Eliade, Mity, sny, misteria, Pozna 1994; 11. Wielka Bogini Matka Archetypowe funcje Magna Mater, Bogini jako Uniwersalna Matka. Symbole Bogini: naczynie, wody, Ksiyc, labirynt i labrys, tkactwo, tron, gra, moc kocia. Potrjna posta Bogini mierci w yciu, schemat Neumanna. Bogini, ziemia a przodkowie. Ewolucja kultu. Rytuay hierogamii. Rytuay umierajcego i zmartwychwstajcego boga. Literatura: - A. Dietrich, Mutter Erde, ein Versuch ber Volksreligion, Leipzig-Berlin 1905; - J. Campbell, The Masks of the God, t. II-III, kilka wyda; E. Neumann, The Great Mother; an Anaylisis of the Archetype, New York 1954; - M.Eliade, Traktat o historii religii, Warszawa 1966; - A. Fleming, The Myth of the Mother-Goddess, World Archeology 1969 nr 1, s. 247-261; - B. Rutkowski, Wyspy

wiecznego szczcia, zarys religii wczesnogreckiej, Wrocaw 1975; - M. Eliade, Historia wierze i idei religijnych, t. 1, Warszawa 1985; - A. Getty, Goddess; Mother of Living Nature, London 1990; - K. Kowalski, Eros i Kostucha, Warszawa 1990; - P. Evdokimov, Kobieta i zbawienie wiata, Pozna 1991, - C. G. Jung, O naturze kobiety, Pozna 1992; - G. Baudler, Bg i kobieta, historia przemocy, seksualizmu i religii, Gdynia 1995; - R. Graves, Biaa Bogini, Warszawa 2000; 12. Tajne Stowarzyszenia Geneza tajnych stowarzysze, klasyfikacja i funkcje w spoecznociach tradycyjnych. Zwizek z inicjacjami plemiennymi modziey, stopnie i rytuay przejcia, struktura organizacyjna, formy kultu (Dom Mczyzn, inicjacja, maski), zasada tajnoci w spoeczestwie, jezyk ezoteryczny, rola okalecze, krwi i tortur w rytuaach. Przykady tajnych stowarzysze w Afryce, Melanezji, Polinezji i w Ameryce. Rola kobiet w tajnych stowarzyszeniach. Literatura: - F. Boas, The Social Organisation and the Secret Societies of the Kwakiutl Indians , Washington 1897;- F. H. Butt-Thompson, West-African Secret Societies, London 1927; - E. M. Loeb, Tribal Initiations and Secret Societies, Berkeley 1929; - C. H. Wedgwood, The Nature and Functions of Secret Societies, Oceania 1930, nr 1, s. 129-145; - C. Wissler, The Blackfoot Indians; - H. Webster, Primitive Secret Societies, New York 1932; - R. H. Lowie, Crow, Hidatsa & Mandan; - L. Krzywicki, Pierwociny wizi spoecznej, Warszawa 1957; - J.Wach, Socjologia religii, Warszawa 1961, s.131-137; - Secret Societies, [ed.:] N. MacKenzie, NY 1967; - S. widerski, Tradycyjne zwiazki tajemne szczepu Apindi jako historyczno-kulturowe to osobowoci , Lud 1968, t. 52, s. 27-61; - S. A. Tokariew, Pierwotne formy religii i ich rozwj, Warszawa 1969; - G. Simmel, Socjologia, Warszawa 1975, s. 412-473; - S. Piaszewicz, W cieniu krzya i pksiyca, Warszawa 1986; - B.Bettelheim, Rany symboliczne, rytuay inicjacji i zazdro mska , Warszawa 1989; - A. Kozyra, Struktura i funkcje tajnych zwizkw na Melanezji, [w:] Ludy i kultury Oceanii; materiay z V konferencji naukowej, Wrocaw 1996, s. 121-136; - M. Eliade, Inicjacja, obrzdy, stowarzyszenia tajemne, Krakw 1997; 13. Powstawanie ideologii pastwowych Zmiana w spoecznociach tradycyjnych: ewolucja, dyfuzja, kontakt kulturowy. Rozprzestrzenianie ideologii miejskich. Miasto i jego zasady organizujce, kosmiczny ad, wity krl-soce, hierogamia, tron, rola bstwa eskiego. Ideologia kowalstwa i metalurgii, rzemioso i cechy jako kontynuacja tajnych stowarzysze. Rozwj miernictwa i obserwacji nieba, budownictwo i ideologia kamienia. Kultura megalitw w Europie i Azji, gwne zabytki megalityczne (Los Millares, Malta, New Grange, Stonehenge, Sillbury Hill). Idea reinkarnacji i koa czasu. Literatura: - J. Campbell, The Masks of God, kilka wyda; - G. Daniell, The Megalith Builders of Western Europe, London 1958; - V. Gordon Childe, O rozwoju w historii, Warszawa 1963; - J. Hawkes & L. Woolley, History of Mankind vol. I: Prehistory and the Beginnings of Civilisation, New York 1963; - G. S. Hawkings, Stonehenge Decoded, London 1967; - A. Thom, Megalitic Sites in Britain, Oxford 1967; - J. K. Kozowski, Mury Cyklopw, Wrocaw 1971; - B. i R. Allchin, Narodziny cywilizacji indyjskiej, Warszawa 1973; - K. Majewski, Tron kultowy w sztuce egejskiej, [w:] Prace i Materiay Muz. Arch. w odzi, nr 25, 1978; - B. Kopydowska, Kultura megaliczna na Oceanii, [w:] Ludy i kultury Oceanii, Wrocaw-Warszawa 1979, s. 73-86; - A. Konderak, Wanax i jego rola w pastwie mykeskim (sakralny charakter wadzy), [w:] Roczniki Humanistyczne t. 29 1981, z. 3, s. 5-17; - K. Kowalski, Z. Krzak, Mwi tysiclecia, Warszawa 1989; - tyche Echa Atlantydy, Warszawa 1989; - M. Eliade, Kowale i alchemicy, Warszawa 1993; - Z. Krzak, Megality Europy, Warszawa 1995; - R. Rudgley, Zaginione cywilizacje epoki kamiennej, Warszawa 1999; - Z. Krzak, Megality wiata, Wrocaw 2001; 14. Nowe ruchy religijne w spoecznociach tradycyjnych. Spoeczne i ideologiczne efekty zderzenia kultur, procesy rozpadowe. problem inkulturacji.

Klasyfikacja NRR, natywizm, millenaryzm, mesjanizm, synkretyzm. NRR w Afryce (afrochrzecijastwo): kimbangizm, kocioy etiopskie i syjonistyczne, Aladura. Afrochrzecijaskie religie Ameryki: santeria, makumba, umbandyzm, candomble, wudu, szango, rastafarianizm. Ruchy religijne Oceanii: melanezyjskie kulty cargo, Hau-Hau i kocioy pochodne na Polinezji. Zmiany religijne w Australii. Burchanizm na Syberii. Ameryka Pnocna: powstanie Tecumseha, shakeryzm, Taniec Ducha, pejotyzm. NRR w Ameryce Poudniowej: mit El Dorado, Inkarri i tsknota za imperium Inkw, El Hermanito, Contestado i Joazeiro, wegetalizm. Literatura: - R. Linton, Nativistic Movements, American Anthropologist 1943, nr 45, s. 230-243; - A. F. Wallace, Revitalisation Movements, American Anthropologist 1956, nr 58, s. 264-281; - P. Worsley, The Trumpet Shall Sound; A Study of the Cargo Cult in Melanesia, London 1957; - B. G. M. Sundkler, Bantu prophets in South Africa, London-New York 1961; - Y. Talmon, Pursuit of the Millenium; The Relation between Religion and Social Change, Archives Europennes de Sociologie 1962, nr 3, s. 149-164; - S. L. Thrupp [ed.], Millenial Dreams in Action; Essays in Comparative Study, The Hague 1962; - V. Lanternari, The Religion of the Oppressed, A Study of Modern Messianic Cults, New York 1963; - N. Cohn, The Pursuit of the Millenium, London 1970; A. Zajczkowski, Muntu dzisiaj; studium afrykanistyczne, Warszawa 1970; - J. Metge, Maorysi z Nowej Zelandii, Warszawa 1971; - B. Szarewska, Stare i nowe religie w tropikalnej i poudniowej Afryce, Warszawa 1971; - E. Nowicka, Bunt i ucieczka, zderzenie kultur i ruchy spoeczne, Warszawa 1972; - W. Pawluczuk, wiatopogld jednostki w warunkach rozpadu spoecznoci tradycyjnych, Warszawa 1972; - B. R. Wilson, Magic and the Millenium; A Sociological Study of Religious Movements of protest among Tribal and Third-World Peoples, London 1973; - G. Lanczkowski, Die neuen Religionen, Frankfurt 1974; - W. Pawluczuk, Wierszalin; reporta o kocu wiata, Warszawa 1974; - M. Posern-Zieliska: Peyotyzm, religia Indian Ameryki Pnocnej, Wrocaw 1972; - W. Kowalak, Obrzdy afrykaskich kultw synkretycznych; analiza ich komponentw w odniesieniu do dziaalnoci misyjnej, Warszawa 1973; - A. Posern-Zieliski, Ruchy spoeczne i religijne Indian hiszpaskiej Ameryki Poudniowej, Wrocaw 1974; - Religie w procesie przemian, pr. zb. pod red. A. Mrozek-Dumanowskiej, Wrocaw 1977; - B. Walendowska, Afrochrzecijaskie religie Antyli, Pozna 1978; - G. J. Kaczyski, Bunt i religia w Afryce Czarnej; z bada nad ruchami religijnymi w Zairze, Wrocaw 1979; F. Z. Kapucik, Religie Afryki zachodniej wobec wspczesnych przemian, Warszawa 1979; - W. Kowalak (SVD): Kulty cargo na Nowej Gwinei. Warszawa 1983; - M. I B. Strzakowie, Yaliwanizm - nowy przejaw kultu cargona terenie Nowej Gwinei, [w:] Australia i wyspy Pacyfiku, Wrocaw 1983; - E. A. Wilemski, Kultura Afryki wschodniej w procesie przemian, Kolonia 1985; - W. Kowalak, Umbandyzm; nowa religia w Brazylii, [w:] Z zagadnie etnologii i relligioznawstwa, Materiay i Studia Ksiy Werbistw, Warszawa 1986, s. 9-47; - A. Posern-Zieliski, Formy, treci i uwarunkowania polinezyjskiego synkretyzmu. Zarys problematyki, Etnografia Polska 1988, z. 1, s. 7-29; Euhemer, Przegld Religioznawczy, 1991/4; S. Piaszewicz, Religie Afryki; Ewolucja wierze rodzimych w kontaktach z islamem i z chrzecijastwem, Warszawa 1992; Chrzecijastwo i kultury, Znak 1994, nr 9 (472); - G. J. Kaczyski, Czarny chrystianizm, Warszawa 1994; - L. Hurbonn, Voodoo; Truth and Fantasy, London 1995; - L. Kolankiewicz, Samba z bogami; opowie antropologiczna, Warszawa 1995; - Kultury i religie Afryki a ewangelizacja, [red.] H. Zimo, Lublin 1995; - M. Gonzles-Wippler, Santera: The Religion; Faiths, Rites, Magic, St. Paul 1996; - L. J. Luzbetak, Koci a kultury; nowe perspektywy w antropologii misyjnej, Warszawa 1998; - M. Deren, Bogowie haitaskiego wudu; taniec nieba i ziemi, Krakw 2000; M. Nowaczyk, Lanternari i rzymska szkoa antropologii religii, Warszawa 2000; - R. Stark, W. S. Bainbridge, Teoria religii, Krakw 2000;

SPIS LEKTUR - ETNOLOGIA RELIGII WICZENIA Semestr I 1. A. Szyjewski, Po co religioznawstwu etnologia religii?, Nomos, kwartalnik religioznawczy, 1996/15, s. 5-30. 2. J. G. Frazer: Zota Ga (kilka wyda), rozdzia 3: Magia Sympatyczna i 4: Magia i religia. 3. E. B. Tylor: Cywilizacja pierwotna, Warszawa 1896, t. I, rozdz. Animizm, s. 343-412. 4. M. Mauss: Socjologia i antropologia, Warszawa 1973, rozdz. Zarys oglnej teorii magii, s.3208. 5. B. Malinowski: Argonauci zachodniego Pacyfiku, Dziea t. III, Warszawa 1981, rozdz: Wprowadzenie, 3: Istota kula i 22: Znaczenie kula, s. 27-58, 126-155, 640-694. 6. B. Malinowski: ycie seksualne dzikich w pnocno-zachodniej Melanezji , Dziea t. II, Warszawa 1984, rozdz. 7: Podzenie i cia w wierzeniach i zwyczajach krajowcw, s. 279-315; lub B. Malinowski: Mit, magia, religia, Dziea t. VII, Warszawa 1990, rozdz. Baloma - duchy zmarych na Wyspach Triobrianda, s. 148-272. 7. R. Benedict: Wzory kultury, Warszawa 1966, rozdz. 5: Dobu, s. 209-256. 8. L. Lvy-Bruhl: Czynnoci umysowe w spoeczestwach pierwotnych, Warszawa 1992, cz I, s. 55-171. 9. E. Leach: Lvi-Strauss, Warszawa 1973, 19992. 10. C. Lvi-Strauss: Myl nieoswojona, Warszawa 1969, rozdz. 1: Wiedza konkretu i 2: Logika klasyfikacji totemicznych, s. 5-116. 11. J. i R. Tomiccy: Drzewo ycia, ludowa wizja wiata i czowieka , Warszawa 1975, cz. I: Powstanie i ksztat wiata, s. 21-95. 12. B. Myerhoff, Pejotlowe owy; sakralna podr Indian Huiczoli , Krakw 1997, rozdz. 4-6, s. 83-180. Kolokwium: J. Swolkie, . Trzciski: Wprowadzenie do etnologii religii cz. I, Krakw 1987, (skrypt UJ nr 563).

Semestr II 1. A. Leroi-Gourhan: Religie prehistoryczne, Warszawa 1966. 2. M. Eliade: Historia wierze i idei religijnych, t. I, Warszawa 1988, 19982 rozdz. 1: Na pocztku... Magiczno-religijne zachowania ludzi paleolitu i 2: Najdusza rewolucja: Odkrycie rolnictwa - mezolit i neolit. s. 4-40. 3. J. S. Wasilewski: Podre do piekie, rzecz o szamaskich misteriach , Warszawa 1979, rozdz. 2: Seanse, misteria, rytuay, i 3: Wyobrania i struktury, szamanistyczna wizja wiata i czowieka, s. 52-151. 4. Wdz Soca, autobiografia D. C. Talayeswy, Indianina z plemienia Hopi , red. L. Simmons, Warszawa 1964, rozdz. 4, 6, 11, aneks. s. 96-111, 241-172, 411-436. 5. B. Malinowski: Ogrody koralowe i ich magia, Dziea t. IV/1 cz.II, rozdz. 1: Oglny opis ogrodnictwa, 3: Przygotowanie gleby i sadzenie rolin, 4: Magia wzrostu, s. 93-138, 173-237. 6. R. Caillois: Czowiek i sacrum, Warszawa 1996, s. 65-106 (lub tego ywio i ad, Warszawa 1973, rozdz. Teoria zakazw, s. 73-120). + J. S. Wasilewski: Tabu, zakaz magiczny, nieczysto, w: Etnografia Polska 1987 z. 1, s. 18-39. 7. E. Mieletinski: Poetyka mitu, Warszawa 1980, cz. II Klasyczne formy mitu i ich odbicie w folklorze narracyjnym, s. 203-250. 8. B. Malinowski: Mit, magia, religia, Dziea t. VII, Warszawa 1990, rozdz. Mit w psychice czowieka pierwotnego, s. 296-351. 9. M. Eliade, Inicjacja, obrzdy, stowarzyszenia tajemne; narodziny mistyczne, Krakw 1997, rozdz. 1-4, s. 7-118. 10. C. M. Turnbull: Ikowie, ludzie gr, Warszawa 1980, s. 87-216. 11. M. Harris, Krowy, winie, wojny i czarownice, Warszawa 1985, s. 1-129. 12. M. Posern-Zieliska: Peyotyzm, religia Indian Ameryki Pnocnej , Warszawa 1974 cz. VI Meksykaski kult peyotu i VII: Struktura wspczesnego peyotyzmu, s. 154-223. 13. W. Kowalak (SVD): Kulty cargo na Nowej Gwinei. Warszawa 1983, s. 112-183. Kolokwium: A. Szyjewski, Etnologia religii, Krakw 2001.

ETNOLOGIA RELIGII Zestaw tematw egzaminacyjnych 1. Etnologia i antropologia jako nauka (przedmiot, metody). 2. Etnologia religii: (przedmiot i metody). 3. Oglna charakterystyka spoecznoci tradycyjnych. 4. Zwizek midzy kultur i religi a trybem ycia. 5. Potencja kulturowy wspczesnych prymatw. 6. Religijno wspczesnych prymatw. 7. Proces antropogenezy i narodziny ycia duchowego 8. Australopitekalna hipoteza pochodzenia czowieka. 9. Teoria "potencjau czowieczestwa" A. Wierciskiego 10. Charakterystyka kultury i duchowoci archantropw 11. Kultura mustierska 12. Religijno paleoantropw. 13. Neandertalczycy a Homo sapiens fossilis 14. Rola dymorfizmu pciowego w symbolizacji religijnej. 15. Rola kobiety w spoeczestwie i wierzeniach paleolitu. 16. Jaskinia paleolityczna jako sanktuarium. 17. Zwyczaje pogrzebowe paleolitu 18. Idea bstwa w paleolicie 19. Umierajce i zmartwychwstajce zwierz 20. Kult niedwiedzia w paleolicie 21. Wspczesny kult niedwiedzia 22. Kosmologia grnego paleolitu 23. Sztuka magdaleska jako system ideologiczny. 24. Szamanizm w paleolicie 25. Posta i yciorys szamana i czarownika. 26. Funkcje spoeczne szamana. 27. Inicjacja szamaska. 28. Rytuay szamaskie 29. Trans szamaski a halucynogeny w wietle dowiadcze Grofa. 30. Rola halucynogenw w kulturze i religii 31. Szamanistyczny obraz kosmosu. 32. Symbolika kostiumu i bbna szamaskiego. 33. Zwierz w szamanizmie. 34. Duchy i dusze w szamanizmie. 35. Zasada partycypacji mistycznej i logika mylenia w kulturach tradycyjnych. 36. Czas mityczny. 37. Mit: (definicje, cechy, rodzaje mitw). 38. Funkcje mitu. 39. Mit kosmogoniczny w rnych kulturach. 40. Magia a religia. 41. Istota, struktura i rodzaje magii. 42. Moc mana w magii. 43. Mechanizm tabu 44. System klanowo-totemiczny. 45. Totemistyczna organizacja kosmosu. 46. Zwierz w totemizmie. 47. Mity i rytuay totemiczne na przykadzie Australii. 48. Charakterystyka religii pasterskich.

49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83.

Zwierz i pasterz. Rola nieba w religiach pasterzy-koczownikw. Narodziny rolnictwa - procesy rewolucji neolitycznej. Odkrycia w atal Hoyk i religia mieszkacw. Mit wyonienia. Stosunek czowiek - rolina w neolicie. Mit kreatywnego morderstwa i rytuay mierci w mioci. Rekonstrukcja kosmologii spoeczestw rolniczych. Zwierzta w religiach rolnikw. Kobieta w religiach neolitycznych. Kompleks Wielkiej Bogini Matki. Ewolucja postaci i roli Wielkiej Boginii Matki. Funkcje tajnych stowarzysze. Zasada tajnoci w spoeczestwie. Wyposaenie tajnych stowarzysze Tajne stowarzyszenia w Afryce i Ameryce Tajne stowarzyszenia na Melanezji i Polinezji. Kobiece tajne stowarzyszenia. Komo jako przykad tajnego stowarzyszenia. Rytuay przejcia a rytuay inicjacyjne. Paradygmat religijny pierwszych miast-pastw. Religia kultury megalitw. Budownictwo megalityczne. Zderzenie kultur i procesy rozpadowe. Kategoria zmiany w kulturach tradycyjnych. Oglne cechy nowych ruchw religijnych. Synkretyzm - przykady na podstawie nowych ruchw religijnych. Geneza kultw cargo. Ideologia kultw cargo. Nowe religie Indian Ameryki Pnocnej i Poudniowej. Pejotyzm. Afrochrzecijastwo w Afryce. Afrochrzecijaskie religie Ameryki. Nowe religie Polinezji. Nowe religie Australii i Syberii