Art. 62.

I. Uwagi wstępne
1. Ustawą z dnia 27 kwietnia 2006 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy
o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. Nr 120,
poz. 826), która weszła w życie dnia 21 lipca 2006 r., zmieniono sankcję, przewidzianą za
przestępstwo z art. 62 ust. 2. Dotychczasową karę grzywny i karę pozbawienia wolności do lat 5
zastąpiono karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
2. Problem kryminalizacji posiadania środków odurzających stanowił przedmiot wieloletnich
dyskusji. Po raz pierwszy na gruncie ustawy z 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii dokonano
kryminalizacji posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych. Brak
kryminalizacji posiadania środków odurzających na gruncie ustawy z 1985 r. o zapobieganiu
narkomanii (Dz.U. Nr 4, poz. 15) należał raczej do wyjątków na tle większości rozwiązań
europejskich w tym zakresie, chociaż nie można pominąć faktu, że posiadanie narkotyków w celach
niemedycznych było zachowaniem bezprawnym także pod rządami wyżej wymienionej ustawy.
Posiadanie środków odurzających bez zezwolenia było zabronione w rozumieniu prawa
administracyjnego. Podlegały one wówczas konfiskacie.
Sięgając do argumentów, przemawiających za kryminalizacją środków odurzających i
psychotropowych, należy wskazać przede wszystkim podnoszoną w toku dyskusji potrzebę
wypełnienia postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych z 1988 r. o zwalczaniu nielegalnego
obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi (Konwencja z 1988 r. została
ratyfikowana przez Polskę w 1994 r., Dz.U. z 1995 r. Nr 15, poz. 69) oraz konieczność ułatwienia,
zwłaszcza pod względem dowodowym, wykrywalności przestępstw związanych z obrotem
narkotykami. Konwencja w art. 3 ust. 2 stanowi: "Z zastrzeżeniem postanowień swej konstytucji i
podstawowych zasad swojego systemu prawnego, każda Strona podejmie środki niezbędne do tego,
aby posiadanie, nabywanie lub uprawa środków odurzających lub substancji psychotropowych dla
osobistego użytku niezgodne z postanowieniami Konwencji z 1961 r. z późniejszymi zmianami lub
Konwencji z 1971 r. zostało uznane zgodnie z jego ustawodawstwem, jeśli zostało to dokonane
umyślnie, za przestępstwo podlegające karze". Można również zastanowić się, czy kryminalizacji
posiadania narkotyków nie towarzyszyło przekonanie, że jest to jeden ze skuteczniejszych
sposobów zwalczania zjawiska nadużywania środków odurzających.
Ostatecznie w ustawie z 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii przyjęto w art. 48 ust. 4
niekaralność posiadania nieznacznej ilości narkotyku na własny użytek. Przyjęta w art. 48 ust. 4
kompromisowa regulacja pozwalała uchronić osoby uzależnione (również okazjonalnych
konsumentów) od masowego represjonowania, chociaż w dalszym ciągu czyniła bezskutecznymi
działania skierowane przeciw dealerom, którzy rozprowadzali narkotyki, ale posiadali przy sobie
tylko niewielkie ich ilości.
Wątpliwości, dotyczące stosowania art. 48 ust. 4 u.p.n., mogły powstać w związku z interpretacją
znamienia "nieznaczna ilość" środka odurzającego lub substancji psychotropowej. W praktyce
oznaczało to bowiem konieczność powoływania biegłych celem rozstrzygnięcia, czy ujawniona
ilość narkotyków jest nieznaczna. Pojawiało się również niebezpieczeństwo funkcjonowania
nieformalnych wartości granicznych i poważnych rozbieżności orzeczniczych. Jednakże również i
to rozwiązanie, mimo formułowanych zastrzeżeń, wydawało się bardziej optymalne niż przyjęcie
sztywnych wartości wagowych, właściwych dla poszczególnych rodzajów środków odurzających,
określonych np. w załączniku do ustawy. Określenie ilościowe było bowiem trudne do realnego
ujęcia w przypadku tak wielu rodzajów narkotyków, przy jednoczesnym założeniu, iż chodzi o ilość
przeznaczoną "na własny użytek" [zob. A. Łukaszewski, Narkotyki: na własny użytek bez kary,
Rzeczpospolita 1997, nr 97, s. 16].
Na tle rozwiązania, przyjętego w art. 48 ust. 1-4 u.p.n., pojawiały się dodatkowo wątpliwości,
związane z praktycznym rozgraniczeniem wypadków określonych w art. 48 ust. 3 u.p.n. (wypadek
mniejszej wagi) od wypadków niekaralnego "drobnego" posiadania z art. 48 ust. 4 u.p.n.
Decydujące znaczenie przypadało tutaj znamionom przedmiotowym o charakterze ilościowym.
Należałoby więc przyjąć, że wypadek mniejszej wagi zachodził wówczas, gdy przedmiotem czynu
była nieznaczna ilość środka odurzającego lub substancji psychotropowej, jednakże równocześnie
nieznaczna ilość środków była okolicznością decydującą o niekaralności, co wykluczało
utożsamianie tych dwóch typów czynu. Sięgnięcie po określoną w art. 48 ust. 4 u.p.n. przesłankę
podmiotową "na własny użytek", wskazującą na cel posiadania środka, również nie rozwiązywało
problemu, często bowiem o celu posiadania można było wnioskować jedynie na podstawie ilości
środka [zob. K Krajewski, Mętne argumenty, Rzeczpospolita 1998, nr 288, s. 16; idem, Wylewanie
dziecka z kąpielą , Rzeczpospolita 1999, nr 18, s. 17].
Ustawą z dnia 26 października 2000 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr
103, poz. 1097, art. 1 pkt 23), która weszła w życie z dniem 12 grudnia 2000 r., skreślono ust. 4 art.
48 u.p.n.
II. Przedmiot ochrony
Przedmiotem ochrony art. 62 jest zdrowie publiczne [T.L. Chruściel, M. Preiss-Mysłowska, Ustawa
o przeciwdziałaniu narkomanii... , s. 305]. Według innego stanowiska, przedmiotem ochrony art. 48
ustawy (obecnie art. 62) jest zabezpieczenie społeczeństwa przed swobodnym, niekontrolowanym,
nielegalnym posiadaniem środków odurzających, psychotropowych [M. Bojarski, W. Radecki,
Przewodnik..., s. 255]. Na gruncie rozważań o przedmiocie ochrony prawnokarnych regulacji
ustawy, zarówno w piśmiennictwie, jak i judykaturze, nastąpiło wyodrębnienie dwóch interpretacji:
pierwszej, według której przedmiotem ochrony jest zdrowie publiczne, drugiej, zgodnie z którą
przedmiotem ochrony jest interes ekonomiczny państwa w zakresie obrotu środkami odurzającymi
lub psychotropowymi - zob. kom. do art. 53 pkt II.
III. Strona przedmiotowa
1. Działanie przestępcze, o którym stanowi art. 62, polega na niezgodnym z ustawą posiadaniu
środków odurzających lub substancji psychotropowych, tj. środków i substancji wymienionych w
załączniku do niniejszej ustawy.
2. Czynność sprawcza określona w art. 62 jest realizowana "wbrew przepisom ustawy", jeżeli
pozostaje w sprzeczności z dopuszczalnymi ustawą zachowaniami, związanymi z dozwolonym
posiadaniem środków odurzających lub substancji psychotropowych - zob. kom. do art. 33, 34, 42.
3. Wyjaśnienie pojęć: środek odurzający - zob. kom. do art. 4 pkt 26, substancja psychotropowa -
zob. kom. do art. 4 pkt 25, posiadanie - zob. kom. do art. 54 ust. 1 pkt III.
4. Przedmiotem czynności wykonawczej są środki odurzające, substancje psychotropowe.
5. Czyn z art. 62 jest przestępstwem formalnym.
IV. Podmiot
Podmiotem czynu zabronionego z art. 62 ust. 1-3 może być każda osoba fizyczna, zdolna do
ponoszenia odpowiedzialności karnej, zatem ma on charakter przestępstwa powszechnego.
V. Strona podmiotowa
Przestępstwo z art. 62 ust. 1-3 można popełnić tylko umyślnie, z zamiarem bezpośrednim lub z
zamiarem ewentualnym, np. sprawca, nie mając pewności co do rodzaju posiadanych środków,
przyjmuje, że może to być środek odurzający, liczy się z możliwością popełnienia przestępstwa i na
to się godzi [T.L. Chruściel, M. Preiss-Mysłowska, Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii..., s.
306].
VI. Odmiany typu czynu zabronionego
A. Typ uprzywilejowany - wypadek mniejszej wagi (art. 56 ust. 2)
Artykuł 56 ust. 2 określa uprzywilejowany typ przestępstwa - zob. kom. do art. 55 ust. 2 pkt VI.
B. Typ kwalifikowany (art. 56 ust. 3)
Znamię kwalifikujące to znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych - zob.
kom. do art. 53 ust. 2 pkt VI.
VII. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw
1. Posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych, które łączy się z
przestępstwami, określonymi w art. 55 (przywóz, wywóz, nabycie, przewóz), art. 56 (nielegalny
obrót), art. 58 (udzielanie środka, nakłanianie), art. 59 (udzielanie środka, nakłanianie w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej), nie podlega odrębnemu ukaraniu (pozorny zbieg przestępstw) i
stanowi czyn współukarany, jeżeli zachowana jest więź czasowa i sytuacyjna z przestępstwem
głównym. Naruszenie tych warunków prowadzi do realnego zbiegu przestępstw. W konkretnej
sytuacji może się okazać, że czyn posiadania środków odurzających nie zostanie "pochłonięty"
(jako czyn następczy współukarany) przez wcześniejsze zachowania, polegające na udzieleniu
innym osobom środków odurzających (zob. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 23 lutego 2006 r., II
AKa 19/06, Lex, nr 176535).
2. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 1 kwietnia 2004 r. (II AKa 25/04, Prok. i Pr.
2004, nr 10, poz. 23) stwierdził, iż posiadanie środków odurzających lub substancji
psychotropowych, które łączy się z przestępstwami, polegającymi m.in. na ich wprowadzeniu do
obrotu, uczestniczeniem w obrocie i udzielaniem innej osobie, nie podlega odrębnemu ukaraniu
wtedy i tylko wtedy, gdy posiadanie środka wyprzedza wprowadzenie go do obrotu lub udzielenie
go innej osobie. Nie można bowiem sprzedać czy przekazać nieodpłatnie środka, którego się nie
posiadało. Tylko takie posiadanie należy traktować jako współukarany czyn uprzedni. W sytuacji,
która zgodnie z prawidłowymi ustaleniami nastąpiła w rozpoznawanej sprawie, a więc gdy
oskarżeni posiadali w domu susz konopi indyjskich, tzw. marihuanę, z zamiarem dalszej jej
odsprzedaży, takie zachowanie oskarżonych nie mogło być potraktowane jako współukarany czyn
uprzedni w stosunku do wcześniejszych zachowań, ustalonych jako udzielenie środków
odurzających innym, małoletnim osobom, ale powinno być uznane za odrębny czyn karalny,
pozostający w zbiegu realnym z przestępstwami nielegalnego handlu środkami narkotycznymi.
3. Do realnego zbiegu przepisów art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz art. 357 § 1
k.k. może prowadzić tylko taki stan rzeczy, w którym "posiadanie" zabronionego środka oraz
"wprawienie się" w stan odurzenia dotyczą "tego samego środka". Jedynie bowiem w takiej
korelacji jest możliwe (ale niekonieczne) ustalenie jednego czynu w ujęciu prawnym, skutkujące
kwalifikacją kumulatywną. Jeżeli natomiast sprawca "posiadał" inny środek zabroniony niż ten,
którym "wprawił się" w stan odurzenia, to zawsze mamy do czynienia z realnym zbiegiem dwóch
odrębnych przestępstw [W. Marcinkowski, Wybrane zagadnienia z praktyki stosowania prawa
karnego materialnego i procesowego, WPP 2006, z. 2, s. 66].
VIII. Zagrożenie karą i środkami karnymi
1. Przestępstwo z art. 62 ust. 1 jest występkiem, zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3.
2. Typ uprzywilejowany z art. 62 ust. 3 zagrożony jest alternatywnie karą grzywny, ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do roku.
3. Przestępstwo określone w art. 62 ust. 2 zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy
do lat 8.
4. Kary grzywny przewidziane w u.p.n. nie zostały określone kwotowo, co oznacza, że nie ma do
nich zastosowania art. 11 § 2 przepisów wprowadzających kodeks karny, lecz art. 11 § 1 tych
przepisów, który stanowi, iż sąd, wymierzając karę grzywny przewidzianą w ustawach
szczególnych, orzeka według zasad określonych w kodeksie karnym, a więc zgodnie z art. 33 § 1
k.k. powinien wymierzyć ją w stawkach dziennych (wyrok SN z dnia 2 czerwca 2003 r., III KK
187/03, Lex, nr 78900).