Dedicated to my son-in-law Jrn ????????

???????? 1. English edition 1999 of the German edition Werner Gitt: Faszination Mensch 1996 by CLV Christliche Literatur-Verbreitung Postfach 110135 D-33661 Bielefeld, Germany Internet: www.clv.de of the English edition 1999 by CLV Christliche Literatur-Verbreitung Postfach 110135 D-33661 Bielefeld, Germany Translation: Prof. Dr Jaap Kies, Dr Carl Wieland, Drte Gtz, Veronika Abraham Corrections: Dr Carl Wieland Typography: CLV Cover and Design: Dieter Otten, Gummersbach Printed in Germany: by GGP ISBN 3-89397-639-6

Czowiek fascynujca istota

Werner Gitt

Christliche Literatur-Verbreitung Postfach 110135 33661 Bielefeld

Contents

Wstp
Czego moe oczekiwa czytelnik, sigajc po ksik zatytuowan Czowiek fascynujca istota? Zacznijmy od rozwaenia uytego tu sowa. Sowo fascynacja pochodzi od aciskiego wyrazu fascinare, ktry oznacza oczarowanie, pociganie przez co. Co nas pociga? Co wywiera na nas silne wraenie? Co wzbudza nasz zachwyt? Czy jest to obraz malarza, zrczno sportowca, gos piewaczki, wirtuozowska gra czy genialny wynalazek techniczny? W tej ksice stawiamy bardziej oglne pytanie: Jaki jest czowiek? Pewien dziennikarz zajmujcy si osigniciami nauki udzieli takiej odpowiedzi: Czowiek jest cudown, niewyobraalnie skomplikowan istot. Wyposaenie: Fabryka chemiczna centralnie sterowana przez mzg, elektrownia, urzdzenie klimatyzacyjne, oczyszczalnia ciekw, komputer z pamici i dodatkowym wyposaeniem typu mio/nienawi. Istota ta przez dziesitki lat samodzielnie utrzymuje si przy yciu i dziki staej samokontroli dba o swe bezawaryjne funkcjonowanie. Skad: 100 bilionw mikroskopijnych detali idealnie do siebie dopasowanych i wspdziaajcych ze sob. W stanie dobrego zdrowia czci te potrafi si nieustannie odnawia, a nawet samonaprawia. Pompa wielkoci pici (serce) utrzymuje w ruchu to cudowne dzieo, uderzajc 100 000 razy na dob i rozprowadzajc po caym organizmie substancje odywcze zawarte w 5 litrach krwi. Kadego dnia puca dziki procesowi oddychania pobieraj z 20 000 litrw powietrza potrzebny tlen. Natomiast podczas wydechu wydalaj szkodliwe gazy. Normalna temperatura w czasie aktywnoci wynosi 37 Celsjusza. Wady: Podatny na zuycie. Najnowsze mikroskopy elektronowe, mogce powikszy obraz 200 000 razy, potrafi zbada kady szczeg tej cudownej istoty czowieka. W tej wypowiedzi poruszono sprawy, nad ktrymi warto si gbiej zastanowi. W niniejszej ksice nie mwimy o jakim wyjtkowym czowieku,

ale o kadym z nas. Bdziemy przyglda si niektrym aspektom organizmu czowieka genialnie zaplanowanym i wykonanym detalom jego ciaa. Jedni po tej lekturze wpadn zapewne w zachwyt. Ci, ktrzy uwanie wszystko przeczytaj, z pewnoci dojd do wanych wnioskw. Ukad ksiki: Dzieli si ona na dwie gwne czci. W pierwszej omawiamy wybrane czci ludzkiego ciaa. Kiedy poznamy, jak cudownym dzieem jest czowiek, prawdopodobnie wprawi nas to w zdumienie. Automatycznie pojawi si te pytanie: Czyim dzieem jestemy? Kto jest naszym stwrc? Moliwe s tylko dwie odpowiedzi: albo jestemy efektem przypadkowego procesu fizyczno-chemicznego, ktrego nikt nie zaplanowa, albo te jestemy dzieem rk genialnego Stwrcy. Dokadniejsze poznanie budowy czowieka dopomoe nam doj do susznej konkluzji. W pierwszej czci ksiki podano wiele liczb. A zatem wana uwaga: W rnych fachowych ksikach i publikacjach podawane przez autorw wartoci liczbowe nie zawsze s ze sob zgodne. Powodem jest fakt, e midzy poszczeglnymi ludmi, bdcymi obiektem bada, istniej znaczne rnice. Z drugiej strony, pewne wartoci liczbowe (np. liczba komrek ciaa) s uzyskiwane nie w wyniku ich policzenia, ale oglnego oszacowania. Z tego powodu rnice pomidzy poszczeglnymi rdami s nie do uniknicia. W drugiej czci ksiki stawiamy pytanie dotyczce istoty czowieka: Dlaczego czowiek jest taki, jaki jest? Dlaczego zachowuje si w dany sposb? Dlaczego adna ideologia nie zdoaa pozytywnie zmieni ludzkoci? Jaka przyszo czeka czowieka? Czy wraz ze mierci wszystko si koczy? Czy istnieje wieczno? A jeli tak, to

czego naley si wwczas spodziewa? W pierwszej czci prezentujemy przede wszystkim wiedz naukow, w drugiej za centraln rol odgrywa Biblia. W wikszoci przypadkw wykorzystalimy przekad Biblii dokonany przez Lutra (wersja zrewidowana z 1956 i 1984) z powodu jego dobitnego jzyka. Niekiedy, dc do wikszej jasnoci lub szukajc lepszego sformuowania, signlimy po inne przekady. (W polskim wydaniu wykorzystano Bibli Warszawsk, inne przekady zostay oznaczone przyp. red.). Do kogo jest skierowana ta ksika i jaki jest jej cel? Nie jest ona adresowana do adnego okrelonego ze wzgldu na wiek, wyksztacenie, pe czy zawd krgu czytelnikw. Wiele szczegw dotyczcych czowieka jest tak fascynujcych, e temat ten zapewne zainteresuje kadego. Szczegln intencj przywiecajc wydaniu tej ksiki byo powizanie faktw naukowych ze sowami Biblii. Jednake gwnym celem tej pracy jest

doprowadzenie do wiary osoby szukajce i wtpice, jak te obojtne wobec Boga oraz ateistw. I nie mamy tu na myli jakiej oglnie rozumianej wiary, ale zbawiajc wiar w Jezusa Chrystusa. Z powodu znaczenia zbawienia oraz chci wskazaniu drogi do osignicia tego celu powicono temu zagadnieniu proporcjonalnie wiele miejsca. Kto dotrze do celu, ten bdzie zafascynowany nie sob, ale Tym, ktry go stworzy i ktry przez proroka powiedzia: Dlatego e jeste w moich oczach drogi, cenny i Ja ci miuj (Iz 43,4). Podzikowania: Dr med. Jutta Nemitz (Braunschweig) i Andreas Wolff (Giesen) przejrzeli gruntownie mj manuskrypt. Wczeniej, jak zwykle, omwiem wszystko z moj on. Nasz syn Carsten sporzdzi kilka dowcipnych ilustracji narzdw zmysw. Dzikuj wszystkim, ktrzy pomagali w procesie edytorskim. Dzikuj te osobom z wydawnictwa CLV za mi wspprac i yczliwe wsparcie przy wydaniu tej ksiki. Werner Gitt

Cz I CZOWIEK genialna konstrukcja

Narzdy zmysw
genialnie skonstruowane urzdzenia umoliwiajce obserwacj
Zmysy s jak okno na wiat. Dziki temu systemowi radarowemu zmysom moemy obserwowa, poznawa, odczuwa i rozumie nasze otoczenie. Zmysy umoliwiaj w peni wiadome ycie, maj te wpyw na podejmowanie decyzji. Wyzwalaj w nas rwnie ca gam uczu, takich jak rado, szczcie, wesoy nastrj i zadowolenie, ale rwnie bl, przeraenie, strach i smutek. Kiedy osigamy granice moliwoci obserwacyjnych zmysw, prbujemy je przekroczy dziki urzdzeniom technicznym, takim jak mikroskop, teleskop czy stetoskop. Nasze zmysy wyruszaj w podre ku temu, co nieznane i na poszukiwanie nowego. Du cz ycia powicamy na dostarczanie zmysom szczeglnych dozna: odbywamy dalekie podre, by pozna nowe kraje, by zobaczy pustynie, gry, jeziora albo plae, chodzimy do ogrodu zoologicznego, do kina lub teatru, suchamy muzyki klasycznej lub rozrywkowej, wchamy egzotyczne zapachy albo nie szczdzimy pienidzy na rozkosze kulinarne. Czstokro jestemy gotowi zapaci wiele, by mc zaoferowa naszym zmysom co szczeglnego. Wida zatem, e zmysy wpywaj w decydujcy sposb na nasz osobowo. Z tego te powodu zbadamy gruntownie nie tylko rnorodne moliwoci narzdw zmysw, ale rwnie szczegy ich konstrukcji.

OKO
okno na wiat
Oko nie nasyci si widzeniem pisa kaznodzieja Salomon (Kzn 1,8). Rzeczywicie, oko jest jednym z waniejszych narzdw zmysw, dostarcza bowiem ponad poow wszystkich informacji o otaczajcym wiecie. Dziki narzdowi wzroku czytamy listy, czasopisma i ksiki, dostrzegamy kolory kwiatw, uksztatowanie krajobrazu, pikno stroju, artyzm obrazu, a przede wszystkim ludzi, ktrych kochamy i z ktrymi codziennie si spotykamy. Francuskie sowo visage to po polsku twarz, ale odnosi si ono take do widzenia, gdy po acinie videre znaczy widzie. Z punktu fizjologii 70 % wszystkich receptorw czuciowych zmysw czowieka znajduje si w oczach. W zwizku z tym oceniamy i rozumiemy wiat gwnie na tej podstawie tego, co ogldamy. Dlatego nie dziwi fakt, e cho poszczeglne jzyki znacznie si od siebie rni, to jednak maj wspln cech: s bardzo obrazowe. W zwrotach i przysowiach stosujemy czsto porwnania, ktre bdc co prawda przenoni, s powszechnie zrozumiae. Dowodz tego ponisze przykady: Leje jak z cebra; Tkwi a po szyj w dugach; Mie serce na doni. W Biblii napisano, e Stwrca rozkaza w pierwszym dniu stworzenia: Niech stanie si wiato. Tym samym od pocztku istniay warunki umoliwiajce widzenie. Przy ocenie dziea stworzenia piciokrotnie powtarza si zwrot: I widzia Bg, e to byo dobre. Rwnie w kocowym podsumowaniu ocen umoliwiao widzenie: I spojrza Bg na wszystko, co uczyni, a byo to bardzo dobre (1 M 1,31). Po tym przypomnieniu wanoci widzenia zajmiemy si narzdem, ktry je umoliwia. Informacje oglne: wiato widziane przez ludzi jest pod wzgldem fizycznym promieniowaniem elektromagnetycznym o zakresie fal od 400 (fiolet) do 750 (czerwie) nanometrw (1 nm = 10-9m = 1 miliardowa metra = 1 milionowa milimetra). Aby powsta obraz, wpadajce do

oka promienie wietlne musz ulec zaamaniu w soczewce i skupi si na siatkwce. Rogwka (cornea) posiada zasadnicze funkcje amice oka. Ponadto poprzez zmian swojej krzywizny soczewka umoliwia ostre widzenie z rnych odlegoci. Jednoczenie ogniskowa soczewki dziki genialnej zasadzie jej dziaania zmianie ksztatu moe by zmienna w zakresie od 69,9 do 40,4 milimetra. Dziki temu wystarcza nam tylko jedna soczewka, w przeciwiestwie do urzdze przemysu optycznego. Tczwka dziaa podobnie jak przesona. Dwa minie o przeciwstawnym dziaaniu reguluj wielko otworu przesony (renicy) w zalenoci od stopnia jasnoci otoczenia. Ksztat oka jest zachowany dziki cinieniu rdgakowemu w ciaku szklistym, a decyduje o nim kontrolowany dopyw i odpyw pynu komorowego. zy i mruganie chroni z kolei rogwk przed wysychaniem. Oczy s spord wszystkich narzdw zmysw tymi, ktre posiadaj najwiksze moliwoci i zdolnoci adaptacyjne. S wyposaone ponadto w minie aparat ruchowy, ktry umoliwia zmian kierunku patrzenia. Budowa: Pod wzgldem funkcjonalnym mona w oku rozrni dwie czci aparat dioptryczny (zaamujcy wiato), ktry stanowi cz optyczn, oraz powierzchni receptorow siatkwki, w ktrej bodce optyczne pobudzaj komrki nerwowe. Dziki aparatowi zaamujcemu powstaje w oku obraz pomniejszony i odwrcony. Aby uzyska na siatkwce ostry obraz, musz by spenione pewne warunki: dokadne dopasowanie si stopnia zaamania wiata przez orodki optyczne, a te wymiar oka. Ju odchylenie o 0,1 milimetra powoduje bd wymagajcy korygowania go okularami. Rogwka ma przede wszystkim za zadanie chroni wraliwe czci oka przed uszkodzeniami mechanicznymi. Midzy rogwk a soczewk znajduje si tczwka. Dziaa ona podobnie jak przesona aparatu fotograficznego i reguluje ilo wiata wpadajcego do oka. Soczewka, tak jak ukad soczewek w obiektywie, ogniskuje promienie wietlne wpadajce do oka, zanim trafi one na siatkwk (retina; od ac. rete = siatka). Waciwy

proces postrzegania (percepcji) rozpoczyna si w siatkwce, a polega na rejestracji wpadajcego wiata przez fotoreceptory (prciki i czopki) i przeksztacaniu sygnaw optycznych w sygnay pocztkowo chemiczne, a nastpnie elektryczne. Sygnay elektryczne s przenoszone przez nerw wzrokowy do mzgu. W miejscu, w ktrym nerw wzrokowy opuszcza siatkwk (tarcza), nie ma fotoreceptorw, dlatego siatkwka jest w tym miejscu niewraliwa na wiato. Z tego powodu miejsce to nazywa si lep plamk. Innym szczeglnym obszarem siatkwki jest tzw. doek rodkowy, ktry jest miejscem o najwyszej ostroci widzenia na powierzchni caej siatkwki. Fotoreceptory doka (czopki bez prcikw) s w specjalny sposb powizane z komrkami nerwowymi. Doek umoliwia szczegln
kana Schlemma (sinus venosus sclerae) przejcie spojwki (conjunctiva) z gaki ocznej na powiek przejcie siatkwki wiatoczuej (pars optica) w cz lep siatkwki (pars caeca) = ora serrata naczyniwka (choroidea)

umiejtno: kiedy spogldamy na jaki przedmiot, to jest to w istocie skierowaniem za pomoc ruchw oczu i gowy doka rodkowego oka na interesujcy nas obiekt. Siatkwka: Za pomoc oftalmoskopu (wziernik oczny) mona oglda dno oka przez renic. Widoczna jest wwczas siatkwka (retina) z ukadem naczy krwiononych, doek rodkowy i tarcza nerwu wzrokowego. Siatkwka odgrywa kluczow rol w procesie postrzegania wizualnego. Jest to tkanka nerwowa o gruboci 0,2 milimetra, ktra wyciela wntrze gaki ocznej. Zawiera fotoreceptory i warstwy komrek nerwowych oraz komrki podporowe i nabonek barwnikowy (ac. pigmentum = barwnik; gr. epithel = zewntrzna warstwa komrek skry). Prciki i czopki to typy
rogwka (cornea) przednia komora oka (camera tczwka (iris) tylna komora oka, (camera posterior

renica

misie rzskowy (m. ciliaris) soczewka (lens) zewntrzny misie prosty oka (m. rectus lateralis)

siatkwka (retina) opona twarda mzgu (dura mater encephali) nerw wzrokowy (nervus opticus) tarcza nerwu wzrokowego plamka lepa (papilla nervi optici)

twardwka (sclera) ciako szkliste (corpus vitreum) plamka ta (macula lutea) o optyczna oka

Przekrj poziomy przez prawe oko czowieka (Faller / Schnke Der Krper des Menschen, Thieme Verlag)

komrek wiatoczuych, ktrych nazwa odnosi si do ich ksztatu. Te detektory wiata s malutkimi, ale technicznie doskonaymi urzdzeniami do pomiaru natenia wiata. Dodatkowo zawieraj barwniki wraliwe na wiato. Kade oko zawiera

okoo 110 milionw prcikw i 6 milionw czopkw. S one poczone z komrkami zwojowymi przez tzw. komrki dwubiegunowe. Fotoreceptory s poczone poziomo z jednej strony, a z drugiej strony cz si pionowo z okoo 1 miliona komrek zwojowych. To s pierwsze neurony biorce udzia w percepcji wrae wzrokowych, wyznaczajc gwny kierunek przepywu sygnaw. Komrki zwojowe gromadz wszystkie sygnay siatkwki, a ich wypustki zostaj skupione w nerwie wzrokowym czcym oko z mzgiem. Nerw wzrokowy czowieka ma grubo 2 milimetrw i zawiera ponad 1 milion dobrze izolowanych wkien nerwowych. O takim kablu technicy telekomunikacji nawet po zastosowaniu najnowszych technik (wiatowody) mog tylko marzy. Na powierzchni 1 mm2 siatkwki skupionych jest okoo 400 000 komrek wzrokowych (zmysowych). T niesamowit wielko moe przybliy taki oto przykad: Wyobramy sobie kul, na powierzchni ktrej narysowano koa wielkoci piki tenisowej, przy czym przestrze midzy nimi odpowiada take rednicy piki. Jak wielka musiaaby by kula, na ktrej narysowano 400 000 piek tenisowych? Miaaby rednic 52 metrw, czyli prawie trzy razy wicej ni wielko balonu uywanego do celw reklamowych. Fotoreceptory: Prciki i czopki rni si od siebie wygldem. Prciki s tworami cylindrycznymi,

natomiast czopki s mniejsze i maj ksztat stokowy. Ponadto te dwa typy komrek rni si pod wzgldem penionych funkcji. Prciki su do widzenia jasnociemno przy sabym owietleniu (np. noc). S tak czue, e nawet absorbcja pojedynczego fotonu powoduje wysanie sygnau elektrycznego. Wysoka czuo jest jednak okupiona dugim czasem zgoszenia (okres midzy absorbcj fotonu a wysaniem sygnau elektrycznego), gdy najpierw musi nastpi skomplikowany proces wzmocnienia. Czas zgoszenia wynosi dla prcikw okoo 0,3 sekundy. Czopki pracuj znacznie szybciej, a ich czas zgoszenia to zaledwie 0,075 sekundy. Czopki jednak s znacznie mniej czue ni komrki prcikowe, a optymalne dla nich warunki to wiato dzienne. Istniej trzy typy czopkw, rnicych si jedynie tym, e wykazuj rne zakresy absorbcji, tzn. wiato o cile okrelonym zakresie dugoci fali jest absorbowane przez nie w sposb najbardziej efektywny. Poszczeglne rodzaje reaguj najsilniej na wiato: czerwone (dugo fali ok. 565 nm), zielone (ok. 535 nm) lub niebieskie (ok. 420 nm). Przez porwnanie zgosze rnych rodzajw czopkw w komrkach zwojowych mzg identyfikuje faktycznie widziane barwy. Mona by oczekiwa, e komrki wiatoczue znajduj si w tej czci siatkwki, ktra jest zwrcona w stron wpadajcego wiata. Jest jednak odwrotnie: wiato musi przenikn przez warstwy siatkwki, zanim dotrze do prcikw i czopkw. Z tego powodu powsta termin odwrcone oko. Komrki wiatoczue pracuj jak tumacze, ktrzy przekadaj bodziec wietlny na jzyk systemu nerwowego. Mona to rwnie wyrazi nastpujco: Komrka fotoreceptora jest czuym licznikiem kwantw wiata. Zakres pomiaru jednej komrki wiatoczuej obejmuje 10 do 5 potgi (105). Komrka jest ponadto w stanie dostosowa swj zakres pomiaru do istniejcej jasnoci (adaptacja). W tym celu moe obniy swoj czuo o 105 w stosunku do najwikszej czuoci. Czuo: Stwrca darowa ludziom bardzo czue narzdy zmysu wzroku, a jednoczenie rozwiza waki problem techniczny. Kady odbiornik

radiowy szumi, jeli nastawiono go na zbyt du czuo. Szumy te s spowodowane nieregularnymi ruchami termicznymi elektronw i zwizanym z tym oporem. Szumy te mona zmniejszy przez ochadzanie wszystkich czci skadowych znacznie poniej punktu krzepnicia. Jest to pracochonne, a przy odbiorze sabych sygnaw w granicach wielkoci statystycznego szumu technicznie niemoliwe. Rozwizaniem jest pewien wybieg: sygna zostaje przenoszony rwnoczenie rwnolegymi przewodami i poczony dopiero w miejscu odbioru. Dziki temu nieregularne wahania w pojedynczych przewodach czciowo znosz si, szumy za zostaj znacznie zredukowane. Powysza metoda, po uzupenieniu przez opisan poniej koncentracj wikszej iloci komrek zmysowych, zostaa zastosowana w ludzkim oku. W przypadku narzdw zmysw i komrek nerwowych szumy nie zale od waha gstoci elektronw, lecz od poziomu napicia elektrycznego na powierzchniach granicznych komrek czuciowych i nerwowych. Ludzkie komrki wzrokowe zostay przez Stwrc zaplanowane jako narzdzia maksymalnie czue pod wzgldem fizycznym. Wystarczy pojedynczy foton, czyli najmniejsza fizyczna jednostka wiata, by wywoa elektryczny odzew komrki wzrokowej. Organizm broni si w nastpujcy sposb przed zmyleniem go przez szumy: Due iloci (kilkaset) wysoce czuych komrek wzrokowych (prciki) jest poczonych z pojedyncz komrk nerwow. Ta specjalna komrka nerwowa przekazuje sygna dalej tylko wtedy, gdy w okrelonym czasie okoo 0,02 sekundy nadchodzi wystarczajco silny sygna od co najmniej 4-5 komrek wzrokowych. Pomimo wic tego, e pojedyncza komrka wzrokowa jest tak czua, jak to tylko fizycznie moliwe, to system nerwowy wykorzystuje tylko te sygnay, ktre przychodz w tym samym czasie prawie rwnoczenie od wikszej iloci komrek wzrokowych. Maksymalna moliwa czuo jest wic tylko wwczas wykorzystana, gdy bodziec wietlny nie jest punktowy, ale pochodzi z okrelonej powierzchni. Ostro wzroku: Ostro wzroku (ostro rozdzielcza) jest istotnym czynnikiem przy ocenie widzenia. W warunkach dobrego owietlenia

zdrowe oko rozrnia dwa punkty jako oddzielne, jeli wychodzce z nich promienie tworz kt jednej minuty (1= 1/60 stopnia). Adaptacja (ac. adaptio = dopasowanie, szczeglnie narzdw zmysu do panujcych warunkw): Oko jest w stanie przetworzy na obraz wiato o nateniu z bardzo szerokiego zakresu Dostrzegamy sabe wiato gwiazd na niebie podczas nocy, ale widzimy te silny blask wiata na lodowcu w soneczny dzie. Przyjmowanie tak skrajnych bodcw jest moliwe dziki dopasowywaniu si oka do aktualnego natenia wiata. Widzenie barw: Jak wiele bymy stracili nie mogc oglda kolorw otaczajcego nas wiata. Barwy przekazuj rado pulsujcego ycia i dlatego wpywaj na nasz nastrj. Kolory fascynuj nie tylko artystw i kreatorw mody, ale kadego czowieka. Barwy ocenia si na podstawie trzech komponentw: odcienia, jasnoci i nasycenia. Oko ludzkie rozrnia 300 odcieni kolorw. Jeli dodamy do tego stopie jasnoci i nasycenia, to uzyskamy kilka milionw odcieni barw. O jasnoci koloru decyduje jaskrawo wiata i nasycenie (stopie zmieszania z biel). O widzeniu barw przez oko decyduj czopki. Barwniki zawarte w czopkach nazywane s rodopsyn (gr. rodeos = rowy, czerwie wzrokowa). S to czsteczki biaka zoone z okoo 350 aminokwasw. To w nich jest zawarty retinal, ktry nadaje rodopsynie zabarwienie. Retinal sprawia, e barwnik jest czuy na wiato, podobnie jak zapalnik sprawia, e nabj jest wraliwy na uderzenie. Czopek wraz z rodopsyn nie jest w stanie wyapa wszystkich kwantw wietlnych, ktre do niego docieraj. Zdecydowanie lepiej wychwytuje kwanty o okrelonej dugoci fali. Mona to rwnie wyrazi nastpujco: Podczas gdy czopek wychwytuje (absorbuje) wiele albo prawie wszystkie fotony ulubionej wielkoci, to spord wikszych lub mniejszych wyapuje jedynie co 10 albo co 50. Kada rejestracja, niezalenie od wielkoci kwanta, wywouje jednakowo silne pobudzenie. W naszym oku znajduj si trzy rodzaje czopkw, z ktrych kady specjalizuje si w detekcji jednego typu kwantw, o optymalnej dla niego dugoci

fali. S to czopki wraliwe na: czerwie, ziele i kolor niebieski. Rni si tym, e ich barwniki wzrokowe faworyzuj przy pochanianiu kwanty okrelonej dugoci fali. Ale to wszystko nie jest jeszcze widzeniem barw, a jedynie koniecznym warunkiem wstpnym. Wraenie barw powstaje dopiero w mzgu w wyniku procentowego porwnania pobudzenia trzech rodzajw czopkw. Ludzka siatkwka zawiera okoo 100 milionw komrek wzrokowych. S one poczone w skomplikowany sposb z dalszymi komrkami nerwowymi, gdy z gaki ocznej wychodzi tylko 1 milion wypustek komrek nerwowych. Tworz one wsplnie nerw wzrokowy, ktry przenosi elektryczn informacj o obrazie do rnych regionw mzgu. Niewielka tylko ilo wkien tego nerwu siga rdmzgowia. Wikszo wkien nerwu wzrokowego biegnie do stacji przecznikowej. Stamtd wkna nerwowe zmierzaj przede wszystkim do potylicy pierwotnego pola widzenia. To, co zachodzi podczas tego procesu przekazywania, jest bardzo interesujce: obraz ogldany obydwoma oczami pojawia si na siatkwkach do gry nogami i w odbiciu lustrzanym. Zaskakujc rzecz jest to, e nerwy wzrokowe obu oczu nie biegn bezporednio do mzgu, ale po drodze rozszczepiaj si i czciowo krzyuj. W zwizku z tym sygnay z lewego oka dostaj si do prawej poowy mzgu, a sygnay z prawego oka (prawej czci obrazu) do lewej pkuli. Kada pkula mzgu otrzymuje zatem informacje jedynie o poowie ogldanego obrazu. Naley te doda, e wydaje si on znieksztacony, gdy okolica wok doka (fovea; ac. fovea = d), dziki ktrej najostrzej widzimy, dostarcza obraz dziesiciokrotnie wikszy ni obwd pola widzenia. Lewa pkula mzgu spostrzega tylko lew poow ogldanego obrazu (praw stron pola widzenia), ale dziki skomplikowanym obliczeniom jest to obraz prosty i nieznieksztacony. Natomiast prawa cz mzgu zajmuje si wycznie drug poow obrazu. Wane: Mzg przetwarza wiele elementw obrazu pochodzcych z oddalonych od siebie miejsc. Rozcina pole widzenia jakby na dwie czci i czy je ponownie w nie poznany dotychczas sposb. I, o

Budowa siatkwki

! prciki % komrki zwojowe @ komrki poziome ^ kierunek wiata # komrki & wkna Mllera
dwubiegunowe amakrynowe

$ komrki

- jdra duych komrek glejowych * czopki

dziwo, bez najmniejszych ladw czenia! Hermann von Helmholtz (1821-1894), znakomity XIX-wieczny fizyk i fizjolog, wycign w 1865 roku nastpujce wnioski, po porwnaniu aberracji (bd odwzorowania) oka i obiektywu: Gdyby jaki optyk chcia mi sprzeda przyrzd posiadajcy wymienione powyej wady, uznabym za uzasadnione uycie ostrych sw, mwic o jego niedocigniciach w pracy i bezzwocznie zwrcibym mu urzdzenie. Helmholtz nie mia racji, gdy porwnywa sprawno soczewki oka z precyzj przebiegu promieni w przyrzdach optycznych. Ale czy wyprodukowano system soczewek, ktry by sprawnie funkcjonowa przez

okres ycia ludzkiego, bdc naraony na zmiany temperatury, wilgotnoci, wstrzsy i zapylenie i ktry by potrafi naprawi samodzielnie swe drobne uszkodzenia? Czy optyka, ktr wwczas znano, bya w stanie dostosowa si automatycznie do warunkw otoczenia, kontrastw jasno ciemno, odlegoci i widma wiata? I ktry system optyczny rozpoczyna przetwarzanie danych tak jak czyni to oko przed przekazaniem ich do komputera? A ludzki mzg to urzdzenie daleko lepsze ni komputer. Oko i Biblia: Wbrew wszystkim pogldom, jakie na temat powstania oka s rozpowszechniane przez zwolennikw teorii ewolucji, Biblia skada jasne wiadectwo: Oko pod wzgldem swojej genialnej konstrukcji jest jednoznacznie dzieem Stwrcy. W Psalmie 94,9 napisano: Czy nie widzi Ten, kto uksztatowa oko?. Jeli te sowa s prawdziwe a jestem o tym gboko przekonany to kady odmienny pogld na temat pochodzenia oka jest z zaoenia faszywy. Biblia przedstawia oko jako bardzo istotny narzd. Oczy ludzkie nigdy si nie nasyc (Prz 27,20), a serce czowieka poda za oczami (Job 31,7). Na tej podstawie zapewne uoono przysowie: Co oko widzi, temu serce wierzy. Wyraz naszych oczu jest znakiem rozpoznawczym osobowoci. Oczy s zwierciadem duszy. W Kazaniu na Grze Jezus przyblia t prawd, nauczajc: wiatem ciaa jest oko. Jeli tedy oko twoje jest zdrowe, cae ciao twoje jasne bdzie. A jeliby oko twoje byo chore, cae ciao twoje bdzie ciemne. Jeli tedy wiato, ktre jest w tobie, jest ciemnoci, sama ciemno jaka bdzie! (Mt 6,22-23). Poprzez wiele innych wersetw Biblii poucza, e oko uwidacznia to, co si dzieje w sercu. Serce moe by yczliwe (Prz 22,9), wyniose (Ps 18,28; Prz 6,17; Ps 131,1), pyszne (Iz 10,12), bawochwalcze (Ez 6,9) pene cudzostwa (2 P 2,14). Oczy mog iskrzy si z wrogoci (Job 16,9), mog wyraa szyderstwo (Ps 35,19) i brak miosierdzia (Prz 28,27). Oczyma patrzymy te na dziea Boe (Ps 118,23) i nimi wypatrujemy pomocy od Pana: Oczy moje wznosz ku tobie, ktry mieszkasz w niebie. Oto jak oczy sug na rce swych panw, jak oczy suebnicy na rk swej pani, tak oczy nasze patrz

na Pana, Boga naszego, a si zmiuje nad nami (Ps 123,1-2). Spogldajc na Boga oczekujemy pomocy: Oczy moje wznosz ku grom: Skd nadejdzie mi pomoc? Pomoc moja jest od Pana, ktry uczyni niebo i ziemi (Ps 121,1-2). Czowiek upad w grzech, gdy zacz patrze podliwie na otaczajce go rzeczy. Kobieta zobaczya, e drzewo to ma owoce dobre do jedzenia i e byy mie dla oczu (1 M 3,6). Oko stao si furtk dla grzechu. Dowiadczy tego rwnie Samson. Jego upadek rozpocz si w momencie, kiedy oeni si z pogank. Najwaniejsze byo dla niego to co zewntrzne widzialne: spodoba si moim oczom (Sdz 14,3 BT). Take zbawienie ma zwizek z oczyma: Jezus przyszed na wiat i mg by ogldany. Symeon, pobony starzec, otrzyma obietnic, e nie ujrzy mierci, zanim by nie oglda Chrystusa Pana. Kiedy potem trzyma dzieci Jezus przyniesione do wityni, owiadczy: Oczy moje widziay zbawienie twoje (k 2,26.30). Aposto Jan pisa o Jezusie jako naoczny wiadek: Ujrzelimy chwa jego, chwa jak ma jedyny Syn od Ojca, pene aski i prawdy (J 1,14). Podczas powtrnego przyjcia Jezusa wszyscy Go zobacz: Oto przychodzi wrd obokw, i ujrzy go wszelkie oko, a take ci, ktrzy go przebili, i bd biada nad nim wszystkie plemiona ziemi (Obj 1,7). W tym dniu wszyscy ujrz Chrystusa jako Zbawc albo jako Sdziego. Dziki owieceniu oczu, ktre jest darem Boga, moemy poznawa Jego chwa i mdro (Ef 1,17-18). Dla wierzcych przygotowano tak wspaniae rzeczy, e w 1 Kor 2,9, napisano: Czego oko nie widziao i ucho nie syszao, i co do serca ludzkiego nie wstpio, to przygotowa Bg tym, ktrzy go miuj. Celem pielgrzymowania wierzcych jest niebo. Kiedy tam dotr ujrz Pana Jezusa takiego, jakim jest (1 J 3,6). Niejeden czowiek dozna w tym wiecie wielu cierpie i niedostatkw, a wwczas pyta: Dlaczego?. Po dotarciu do nieba wszystko stanie si jasne, co Jezus zapowiedzia: A w owym dniu o nic mnie pyta nie bdziecie (J 16,23) wszelkie cierpienie zniknie na zawsze. Dlatego w Obj 21,4 napisano: I [Bg] otrze wszelk z z oczu ich, i mierci ju nie bdzie; ani smutku,

ani krzyku, ani mozou ju nie bdzie; albowiem pierwsze rzeczy przeminy. Cytaty: Zaoenie, e oko ze swoimi niepowtarzalnymi, misternymi urzdzeniami do nastawiania ostroci, regulacji iloci wpadajcego wiata i wyrwnywania aberracji sferycznej i chromatycznej mogo powsta przez naturaln selekcj, jest, musz to otwarcie stwierdzi, w najwyszym stopniu niedorzecznoci Karol Darwin (1809-1882) w ksice O powstawaniu gatunkw. Angielskie przysowie: Najbardziej lepy jest ten, kto nie chce widzie. Francuski pisarz Antoine de Saint-Exupery (19001944): Tylko sercem widzi si dobrze.

Miary dugoci: 1 kilometr = 1 km = 1000 m 1 metr = 1 m = 100 cm 1 centymetr = 1 cm = 10 mm 1 milimetr = 1 mm = 1 tysiczna metra 1 mm = 1000 m = 10-3 m 1 mikrometr = 1 m = 1 tysiczna milimetra 1 m = 1000 nm = 10-6 m 1 nanometr = 1 nm = 1 milionowa milimetra 1 nm = 1000 pm =10-9 m 1 pikometr = 1 pm = 1 miliardowa milimetra 1 pm = 0,001 nm = 10-12 m

Ucho
narzd zmysu z superprecyzyjn technik pomiarow
Gdybymy stracili zmys suchu, utracilibymy jednoczenie podstawowe rdo orientacji. Bylibymy w duym stopniu wykluczeni z codziennych zdarze ylibymy jak ptak zamknity w klatce. Odbierane przez zmys suchu dwiki wzbogacaj nasze wraenia zmysowe. Przysuchujemy si cichemu pluskaniu fal jeziora lub potnemu szumowi kipieli morskiej. Cieszy nas suchanie delikatnego brzczenia pszcz zbierajcych nektar i piewu skowronka. Odgosy, ktre rejestrujemy, obejmuj szerok skal dwikw od cichego bzykania komara po oguszajcy ryk startujcego odrzutowca. Terkot mota pneumatycznego i warkot maszyny to rwnie elementy naszej codziennoci. Znamy pochodzenie tych sygnaw, ale one nie kieruj do nas adnego przesania. My natomiast potrafimy nie tylko odbiera dwiki, ale rwnie je wysya. Mwienie i suchanie to podstawowe rodki komunikowania si czowieka. S to cakiem inne jakociowo rodzaje dwiku. Tony muzyki czy pieni i wypowiadane sowa kryj w sobie wiele gbokich znacze. Identyfikacja przesania, ktre dane dwiki zawieraj, to co wicej ni przetwarzanie fal dwikowych. Do tego jest potrzebny specjalny system ocen. Niezbdnym elementem procesu syszenia jest mzg. Take dusza jest zaangaowana w ten proces, co trafnie wyraa francuskie przysowie: Ucho jest drog do serca. Zmys suchu, podobnie jak zmys wzroku, odgrywa wan rol w kontaktowaniu si z otoczeniem. Wszelkie szmery, ktre uszy rejestruj, s w istocie drganiami powietrza, ulegajcymi zamianie w drgania hydrodynamiczne, a te z kolei w elektryczne impulsy nerwowe, ktre mzg rozpoznaje jako informacj. Czy wiedzielicie, e ludzkie ucho jest urzdzeniem pomiarowym, ktrego elementy s na takim poziomie technicznym, jakiego adna ga nauki dotychczas nie osigna? Aby mc sobie uzmysowi jego znaczenie, naley pozna kilka poj.

Poziom cinienia akustycznego: Drgajce ciaa (stroik, membrana gonika, struny gosowe czowieka) wywouj drganie otaczajcego powietrza, a czsteczki powietrza z najbliszego otoczenia ulegaj przyspieszeniu. Powstaj wwczas fale, ktre si rozchodz z prdkoci 340 m/s. To zjawisko nazywamy dwikiem. W polu akustycznym istniej strefy, w ktrych czsteczki powietrza s rozmieszczone gciej lub rzadziej. Cinienie powietrza w tych strefach jest odpowiednio albo podwyszone, albo obnione, a przedstawione graficznie wahania cinienia akustycznego tworz krzyw w ksztacie fali. Odstp midzy dwoma ssiadujcymi ze sob miejscami o tym samym cinieniu akustycznym nazwano dugoci fali. Maksymalne odchylenie fali w stosunku do jej pooenia spoczynkowego to amplituda. Przy zwikszeniu dugoci fali (tzn. zmniejszaniu si liczby drga w jednostce czasu) syszymy niszy dwik. Kiedy dugo fali si zmniejsza (tzn. wzrasta liczba drga w jednostce czasu), syszymy dwik wyszy. Wysoko

! rondo obrbka @ # $ % ^ & * ( )

zawinite w ksztacie tunelu odnoga obrbka (crus helicus) zakryty otwr zewntrznego przewodu suchowego skrawek (tragus) przeciwskrawek jama muszli (cavum conchae) grobelka obrbek wejcie do tunelu obrbka guzek maowiny Darwina

moteczek gowa dugi wyrostek boczny kowadeko trzon krtki wyrostek dugi wyrostek podstawa strzemiczka misie skroniowy ko skroniowa strzemiczko kowadeko moteczek bona bbenkowa maowina uszna zewntrzny przewd suchowy trbka suchowa osklepek limaka kana limaka

cinieniem akustycznym, ktre podobnie jak kade inne cinienie wyraane jest w N/m2 (Newton na metr kwadratowy). W akustyce jednak uywa si innej miary, a mianowicie natenia dwiku, podawane w dB (decybel). Na podstawie podanego cinienia akustycznego otrzymuje si przynalen liczb dB w nastpujcy sposb: Tworzy si iloraz px/po, przy czym po = 2 x 10-5. N/ m2 jest dowolnie ustalonym nateniem dwiku. Wybrano tutaj natenie dwiku po, ktre ley na granicy progu syszalnoci ludzkiego ucha. Iloraz px/po logarytmuje si (logarytm dziesitny) i mnoy przez 20. Wzr dla natenia dwiku L w dB wynosi zatem L = 20 x log (px/po). Ta definicja ma szereg zalet: Zamiast posugiwa si potgami liczby 10 w celu okrelenia cinienia, mona je wyrazi liczbami jedno-, dwu- lub trzycyfrowymi. Mnoenie przez liczby cakowite powoduje w przypadku poszczeglnych wielkoci fizycznych nastpujce zalenoci: Dziesiciokrotna zmiana wartoci cinienia akustycznego wyraa si odstpem 20 dB. Podwojenie wartoci cinienia akustycznego odpowiada odstpowi 20 x log 2 = 20 x 0,50105 = 6 dB. Potrojenie wartoci cinienia akustycznego odpowiada odstpowi dB 20 x log 5 = 20 x 0, 4771 = 9,54 dB, w zaokrgleniu 10 dB. Energia akustyczna wzrasta wraz z kwadratem cinienia akustycznego. Podwojenie wartoci energii akustycznej odpowiada tym samym odstpowi 3 dB. Gono: Natenie dwiku jest wielkoci fizyczn, wyraan w N/m albo w dB, ktra

kana pkolisty boczny kana pkolisty tylny kana pkolisty przedni

Plan budowy ludzkiego ucha Droga drga akustycznych prowadzi przez zewntrzny przewd suchowy, bon bbenkow, moteczek, kowadeko i strzemiczko, okienko owalne do wypenionego pynem limaka. Okienko okrge zapewnia wyrwnanie cinienia midzy limakiem a wypenionym powietrzem uchem rodkowym. Trzy kanay pkoliste nale do narzdu rwnowagi. Skadajcy si z dwch zwojw limak jest narzdem wrae suchowych. Przewd limaka zawiera narzd Cortiego, w ktrym znajduje si 15 000 komrek zmysowych (rzsatych). Od limaka biegnie gruby kabel nerww suchowych do mzgu.

dwiku jest nazywana czstotliwoci dwiku i jest mierzona w hercach (1 Hz = 1 drganie na sekund). Nastpstwem zwikszenia amplitudy jest coraz goniejszy dwik, a obnienia coraz cichszy. Popularne rda dwiku emituj mieszank dwikw o zrnicowanych czstotliwociach i amplitudach. Amplitud cinienia dwiku nazywa si

podstawa strzemiczka okienko owalne przedsionek limak nerw rwnowagi nerw przedsionkowy nerw limakowy

jednak nic nie mwi o gonoci odczuwalnej subiektywnie. Fale dwikowe o jednakowym cinieniu akustycznym, ale o rnej czstotliwoci, nie s odbierane subiektywnie jako jednakowo gone. Dwik o czstotliwoci 63 Hz bdzie odbierany tak samo, jak dwik o gonoci 20 dB i nateniu 1000 Hz dopiero wtedy, gdy dwik o nateniu 63 Hz wzronie okoo 30-krotnie. Zgodnie z wczeniej podan zasad istnieje zaleno decybelowa (przedzia decybelowy) L= 20 x log 30 = 29,5 dB. Dziki temu w audiogramie (zaleno dB/Hz) mona wykreli linie jednakowej gonoci. Krzywe dla rnych czstotliwoci i jednakowych gonoci nazywamy izofonami. Punktem odniesienia jest wielko cinienia akustycznego (gono) tonu o czstotliwoci 1000 Hz, zwana jednym fonem. Aby zatem znale izofon dla 50 fonw, naley postpi nastpujco: Osobie testowanej odtwarzamy dwik porwnawczy o nateniu 1000 Hz i o gonoci 50 dB. W przypadku pozostaych czstotliwoci osoba testowana musi tak dugo regulowa gono, a podawany ton bdzie przez ni tak samo odbierany, jak ton odniesienia 1000 Hz. Zgodnie z t zasad mona wykreli krzyw odniesienia dla 50 fonw i czstotliwoci w Hz na odcitej i gonoci w dB na rzdnej. Tylko dla czstotliwoci 1000 Hz krzywa decybelowa pokrywa si z krzyw w fonach. Najnisze cinienie akustyczne, przy ktrym dwik jest zauwaalny (syszalny), nazywamy progiem syszalnoci. Odnosi si to do izofony na poziomie 4 fonw. Zwikszajc cinienie akustyczne, moemy u osoby testowanej wywoa bl, dlatego najnisze natenie, przy ktrym badany odczuwa bl, zwie si progiem blu. Odpowiada to krzywej izofonicznej 130 fonw. Gdyby ucho dziaao jak zwyke urzdzenie do pomiaru cinienia, izofony byyby liniami poziomymi. Czowiek bardzo dobrze odrnia gono dwch tonw. Dwa tony o podobnie niskiej czstotliwoci odczuwamy jako rnogone, nawet jeli rnica w nateniu wynosi zaledwie 1 dB. Przy wikszych czstotliwociach rnica natenia moe by jeszcze mniejsza 10 do potgi 12 bez

przeczania zakresu pomiarowego. Przeliczanie wartoci pomiarowych cinienia akustycznego w uchu obejmuje szeroki zakres wartoci a 120 dB. Poniewa wzrost o 6 dB powoduje podwojenie natenia odbieranego dwiku, ucho ludzkie moe rejestrowa dwiki o energii akustycznej 120 dB/(6 dB) = 20 potga liczby 2 (220 = 1 048 576 1 000 000). Wzrost gonoci dwiku o 3 dB powoduje podwojenie natenia dwiku. Ucho ludzkie dysponuje zatem niesamowit zdolnoci rnicowania energii akustycznej w tak szerokim zakresie, e obejmuje on warto 120 dB/(3 dB) = 2 do potgi 40 lub 10 do 12 potgi (210 = 10244 = 1,099 x 1012). Mona to rwnie wyrazi nastpujco: Zakres istniejcy pomidzy progiem

prg blu Energia dwiku II

muzyka mowa

pr

gs

ys

zen i

czstotliwo f w Zakres syszenia ucha czowieka o prawidowym suchu Dla poszczeglnych czstotliwoci ucho posiada rn czuo (przebieg krzywej syszenie).W zakresie od 1 kHz do 5 kHz czuo ucha jest najwiksza; tutaj bdzie jeszcze dostrzegane cinienie akustyczne 2x10-5 N/m2, co odpowiada intensywnoci dwiku I (wzgldnie energii akustycznej) 10-16 W/cm2. Pokazano zakres natenia i czstotliwoci dla mowy i muzyki. Maksymalne rozpito suchu wystpuje dla czstotliwoci okoo 2 kHz i obejmuje niewyobraalny zakres 1013 energii akustycznej.

?????????????

blu a najcichszym syszalnym dwikiem jest tak duy, e liczba wyraajca t rnic jest zbliona do 1 biliona. To wszystko na dodatek dzieje si przy zachowaniu jednakowych metod pomiaru. Nie istnieje jeszcze urzdzenie pomiarowe, ktre obejmowaoby tak wielk rozpito bez koniecznoci zmiany zakresu pomiarowego. Chcc bowiem zmierzy napicia od 1 do 10000 wolt (104) za pomoc jednego urzdzenia woltomierza mona tego dokona tylko wwczas, jeli wielokrotnie bdzie si zmienia zakres pomiaru. Ucho ludzkie jest doskonale skonstruowanym systemem pomiarowym, ktrego czuo siga granic fizycznych moliwoci. Fale dwikowe s falami cinienia. Cinienie, ktre wywiera fala dwikowa, jest niewielkie. Ledwie syszalny ton o czstotliwoci 1000 Hz to cinienie dwiku rzdu 2 x 10-5 N/m2. Przy tej samej czstotliwoci granica blu jest 6
a) rondo obrbka jest zawinite w ksztacie tunelu guzek maowiny Darwina wejcie do tunelu obrbka helix (obrbek) antyhelix (grobelka) jama muszli (cavum conchae) odnoga brbkahelicus) zakryty otwr zewntrznego przewodu suchowego skrawek (tragus) przeciwskrawek

milionw razy wiksza od progu natenia dwiku. Pole pracy ludzkiego narzdu suchu obejmuje kilka potg liczby 10 (ilustr. str. 23). Granica syszenia (prg syszenia) ludzkiego ucha wystpujca w sytuacji niewielkiego cinienia dwiku, to zarazem minimalna amplituda drga bony bbenkowej, wynoszca zaledwie 10-10 centymetra. By sobie wyobrazi tak wyjtkow czuo, uyjemy niezwykego porwnania: Powikszajc dugo ciaa czowieka 200 milionw razy, otrzymamy odlego od Ziemi do Ksiyca. Nawet przy tak ekstremalnym powikszeniu amplituda wychylenia bony bbenkowej wynosiaby zaledwie 2 milimetry. Niewiele osb wie, e zakres czstotliwoci ludzkiego ucha obejmuje 10 oktaw. Oktawa to odlego od tonu c do tonu c1 (podobnie od a do a1 albo g do g1).
b) droga dwiku I

droga dwiku II

Maowina uszna i drogi dwiku a) Maowina uszna: moesz si zaznajomi z okreleniami anatomicznymi poszczeglnych czci maowiny usznej przedstawionymi na rysunku. b) Moliwe drogi dwiku: Dwie moliwe drogi dwiku I i II s narysowane na diagramie maowiny usznej: Droga I - dwik dostaje si od grobelki do

zewntrznego przewodu suchowego, droga II przebiega wzdu zawinitego w ksztacie litery S ronda do obrbka. Poniewa druga droga w stosunku do pierwszej jest o 6,6 cm dusza, efekty dwikowe docieraj z rnic czasow 0,066 m / 330 m/s = 0,0002 s = 0,2 milisekundy. Przez to w mzgu powstaje efekt, jakby czowiek mia nie dwoje ale czworo uszu: dwa troch wyej i dwa troch niej na gowie. Czterokrotnie mzg otrzymuje ten sam sygna, jednak przesunity troch w czasie.

Nie s to dane bezwzgldne dotyczce czstotliwoci, gdy wskazuj jedynie na podwojenie czstotliwoci. Dwie oktawy (np. od c do c2 ) sigaj zatem od czstotliwoci f1 do poczwrnej czstotliwoci f2 = 4 x f; trzy oktawy obejmuj odpowiednio f3 = 23 x f1 omiokrotno czstotliwoci wyjciowej f1. Przy 10-oktawowym polu suchowym oznacza to czstotliwo 210 = 1024 1000, a wic od 20 Hz do 20 kHz. Zdolno rozrniania wysokoci tonw jest w przypadku czowieka zadziwiajca. W optymalnym zakresie wynoszcym okoo 1000 Hz jest on w stanie rozrni czstotliwoci, ktre rni si tylko o 0,3 %, czyli o 3 Hz. Rnica dwch tak zblionych sygnaw, ktrej nasze narzdy percepcji ju nie rozrniaj, to prg rozrniania przyrostu nate, ktry wynosi zaledwie 3 Hz.
c)
Przeduenie drogi 6 moliwoci przeliczeniowych w mzgu midzy otworami wlotowymi dwiku obydwu uszu wyliczona rnica wysokoci pl wlotowych dwiku dla pierwszej grne pole i drugiej drogi dwiku wlotowe dwiku gra

Gono, czas trwania i poszczeglne czstotliwoci dwiku s cechami dostarczajcymi informacji o istocie zjawiska dwikowego i o jego pochodzeniu. Znaczenie ma te kierunek, z ktrego dwik dochodzi. Stwrca rozwiza problem lokalizacji rda dwiku przez danie nam pary uszu. W ustalaniu rda dwiku istotne s dwa czynniki: intensywno i czas trwania dwiku. Ucho odwrcone od rda dwiku syszy dwik nieco sabiej i nieco pniej ni ucho skierowane w stron rda dwiku. Take odlego od rda dwiku ocenia si na podstawie pomiaru wzgldnej rnicy gonoci midzy obydwoma uszami. Te rnice czasowe i stopnia gonoci s wprawdzie bardzo niewielkie, jednak zostaj odczytane w orodku suchu znajdujcym si w mzgu w taki sposb, e powstaje wraenie kierunku. Ta aparatura pomiarowa jest tak
d)
tunel ronda obrbka guzek Darwina swoj doln czci przykrywa wejcie do tunelu obrbka wyliczony z rnicy wysokoci skony odstp otworw wlotowych dwiku brzeg grobelki uformowany jak obustronna zjedalnia dwiku dolny brzeg grobelki uformowany jako powierzchnia odbicia wyliczona rnica wysokoci

?????????????? lewa d ?????????????? ?????????????? prawa ?????????????? dolne pole ??? dwik przychodzcy wlotowe dwiku skonie z dou (45 )

Moliwoci przeliczeniowe dwiku w mzgu c) Sze wartoci porwnawczych: Dla rachunkowej analizy w mzgu wynika - w zwizku z czterema przemieszczonymi wzgldem siebie wartociami - sze wartoci porwnawczych (patrz rysunek). d) Pola rejestracji dwiku: Pooenie pl rejestracji dwiku mona ustali, zgodnie z rysunkiem, na podstawie rozwaa anatomicznych. Przy rdle dwiku obnionym o 45 dwik trafia do grnego pola wlotowego z opnieniem odpowiadajcym przedueniu drogi o okoo 9,1 mm. To odpowiada, w zwizku z powstaym trjktem rwnoramiennym, rnicy wysokoci 15 mm.

Poniej guzka Darwina znajduje si miejsce wlotu dwiku do zawinitego w ksztacie tunelu ronda obrbka. Otwr dla krtszej drogi dwiku I znajduje si jednakowo po obydwu stronach w miejscu gdzie brzeg grobelki jest uformowany jak zjedalnia. Od waowatej grobelki dwik albo zostaje odbity w kierunku ronda obrbka i przeprowadzony dusz drog dwiku II do przewodu suchowego, albo dostaje si tam najkrtsz drog. Poniewa najkrtsze poczenie midzy obydwoma otworami wlotowymi jest nachylone o okoo 45, odstp midzy otworami wlotowymi obydwu drg dwiku wynosi okoo 18 mm (wedug J. Maximilian, E. Irrgang, B. Andresen).

precyzyjna, e rnica w czasie dotarcia tonu, ktry do lewego ucha wpada tylko 0,00003 sekundy wczeniej ni do ucha prawego, jest wyranie wyczuwana. Dla akustycznej orientacji przestrzennej oznacza to, e rdo dwiku lece tylko okoo 3 w bok od linii rodkowej gowy jest rozpoznawane jako przesunite. Poziom szumw Ponisza tabela podaje wartoci rnych szumw w dB. Szumy ponad 90 dB mog spowodowa uszkodzenia suchu. Cigy haas o mocy 155 dB moe nawet spali skr. Podajemy niektre rda dwiku wraz z ich wartociami w dB: rdo dwiku granica syszalnoci szum lici szept biuro spokojnie jadcy samochd grzmot nasilony ruch uliczny maszyna do pisania szum wodospadu TIR tartak dB 15 18 25 50 50 65 70 70 90 98 100

odrzutowiec (na wysokoci 600 m) dyskoteka migowiec przy starcie warsztat lusarski koncert grupy rockowej mot pneumatyczny salwa artyleryjska stanowisko badawcze silnikw lotniczych start odrzutowca Nadszed czas, by pozna budow ucha.

105 114 120 120 125 130 130 140 145

Maowina uszna: Maowina uszna czowieka czy w sobie szczeglne pikno i oryginalny ksztat. Jest pen inwencji paskorzeb z wypukociami i wgbieniami, rynnami, zgrubieniami, wystpami i zatokami, odmiennymi w przypadku kadego z nas. Znaczenie tej skomplikowanej i piknej struktury poznano dopiero przed kilkoma laty, a odgrywa ona istotn rol w procesie syszenia. Dwik jest przenoszony z maowiny usznej do przewodu suchowego dwiema drogami o rnej dugoci. Dwik biegncy dusz z nich dochodzi o 1/5000 sekundy pniej ni ten, ktry biegnie drog krtsz. Przy prdkoci dwiku wynoszcej 330 m/s oznacza to nadoenie 6,5 centymetra.

Narzd spiralny (Cortiego) ! pasmo naczyniowe @ wizado spiralne # komrki okadzinowe przewodu bbenkowego $ komrki podporowe % komrki rzsate zewntrzne ^ tunel wewntrzny & komrka rzsata wewntrzna * bruzda spiralna wewntrzna ( komrki filarowe ) nerw suchowye 1 kostna blaszka spiralna 2 brzeg kostnej blaszki spiralnej 3 bona pokrywajca 4 bona przedsionkowa (Reissnera) 5 przewd limakowy

To powielenie dwiku suy nie naley myli tego z przesunitym w czasie dotarciem dwiku przy suchaniu obuusznym lepszej jego analizie. Dziki temu dysponujemy trjwymiarow analiz dwiku, ktra umoliwia rozpoznanie kierunku, miejsca powstania i ruchu rde dwiku. Komunikacja sowna stawia najwysze wymagania, gdy miejsce i ruch osoby mwicej oraz skomplikowana kolejno wypowiadanych dwikw musi by precyzyjnie zarejestrowana. Bdc wyposaeni w dwie drogi dwiku po kadej stronie gowy, dysponujemy jakby dwiema parami uszu. Genialno tej koncepcji polega na tym, e subiektywnie nie jestemy wiadomi ani podwojenia dwiku, ani jego poczwrnienia. W roku 1871 Karol Darwin opublikowa ksik O pochodzeniu czowieka i o doborze pciowym, w ktrej zawar sw krytyczn ocen ucha zewntrznego czowieka: Jego wgbienia i wyniosoci s pozbawione sensu. Guzek na grnym zewntrznym brzegu maowiny usznej nazwano guzkiem maowiny Darwina. Pokolenia badaczy przyjmoway bezkrytycznie interpretacj Darwina jako dowd na zwyrodnienie ucha. W rzeczywistoci labirynt maowiny usznej tworzy pikn, genetycznie celow struktur, dziki ktrej mzg otrzymuje powtrnie ten sam sygna o 1/5000 sekundy (= 0,0002 s) pniej (ilustr. str. 24). W efekcie powstaje takie wraenie suchowe, jakby czowiek mia czworo uszu: dwoje lecych nieco wyej na gowie i dwoje troch niej. Dziki temu wyrafinowanemu systemowi, dysponujemy szecioma wartociami porwnawczymi w celu przeprowadzenia analizy w mzgu: dwie wartoci midzy grnym i dolnym uchem po kadej stronie, dwie midzy grnym i dolnym uchem po przeciwlegej stronie i po jednej wartoci midzy obydwoma dolnymi i obydwoma grnymi uszami (ilustr. str. 25). Wszystko zostaje byskawicznie przeliczone i przeksztacone w mzgu w przestrzenny echogram. Umoliwia to dokadn analiz wszystkiego, co jest syszane. Owej konstrukcji zawdziczamy te zadziwiajc zdolno odsuwania niektrych szmerw na plan dalszy i wydobywania innych dwikw.

limak przewd przedsionkowy przewd limakowy przewd bbenkowy pole zmysowe (narzd Cortiego) bona przedsionkowa (Reissnera) szpara osklepka midzy przewodem przedsionkowym a przewodem bbenkowym & okienko okrge * strzemiczko w okienku owalnym ! @ # $ % ^

Ucho rodkowe: Dwik docierajcy do ucha po przejciu przez przewd suchowy natrafia na bon bbenkow. Zostaje ona wwczas wprawiona w drganie i w ten sposb przekazuje przenoszon energi do acucha kosteczek suchowych ucha rodkowego. Trzy kosteczki suchowe (moteczek, kowadeko, strzemiczko) przenosz drgania bony bbenkowej na membran (okienko owalne) ucha wewntrznego. Te trzy kosteczki s najmniejszymi elementami ukadu kostnego czowieka. Wa po 10 miligramw, czyli mniej ni setna cz grosza. W procesie syszenia niezbdne jest, by dwik docierajcy z powietrza dotar do pynu ucha wewntrznego. Zazwyczaj w procesach technicznych, podczas ktrych energia przenika z powietrza do pynu, wiksza jej cz zostaje odbita. Dla procesu syszenia takie straty byyby katastrofalne. By temu zapobiec, Stwrca opracowa genialn konstrukcj, ktra znacznie zmniejsza straty wywoane odbiciem dwiku od pynu. Dziki skomplikowanemu urzdzeniu, zoonemu z bony bbenkowej i kosteczek suchowych, opr fali dwikowej powietrza zostaje dokadnie

dopasowany do oporu fali dwikowej ucha wewntrznego. Moteczek (malleus) jest przyczepiony trzonkiem do bony bbenkowej i moe odbiera jej drgania oraz przekazywa je poprzez kowadeko (incus) do strzemiczka (stapes). Ta konstrukcja zoona z acucha zaopatrzonych w stawy kosteczek sprawia, e dziki dziaaniu dwigni sia oddziaujca na moteczek zwiksza si trzykrotnie z chwil dotarcia do strzemiczka. Ponadto cinienie akustyczne zostaje podwyszone dziki zrnicowanym wielkociom bony bbenkowej (efektywna paszczyzna drga to 0,65 cm2) i okienka owalnego. Poczona z okienkiem owalnym podstawa strzemiczka ma zaledwie 0,032 cm2. Ten mechanizm powoduje 20-krotne wzmocnienie drga. Ucho wewntrzne: Przy przenoszeniu dwiku docierajcego z powietrza (bona bbenkowa) do pynu (limak wypeniony pynem) nastpuje znaczne jego wzmocnienie. Ucho wewntrzne ley w czci skroniowej czaszki i jest wyposaone w narzd rwnowagi i przewd podobny ksztatem do muszli limaka, z tego te powodu zwany limakiem. Tutaj nastpuje dalsza przemiana, bowiem drgania mechaniczne ulegaj zamianie w elektryczne impulsy nerwowe. W limaku znajduje si przewd wypeniony lepkim pynem zwanym rdchonk (endolympha). Kana limaka otaczaj z obydwu stron dwie kolejne przestrzenie wypenione pynem: schody bbenka (scala tympani, ac. scala = schody; gr. tympanon = bbenek) i schody przedsionka (scala vestibuli; ac. vestibulum = przedsionek). Obydwa te przewody s wypenione mniej lepk ciecz, zwan przychonk (perilympha). Wymienione przestrzenie cz si tylko w jednym punkcie, na szczycie limaka (helicotrema). Schody przedsionka zaczynaj si przy okienku owalnym, a schody bbenka kocz przy cianie jamy bbenkowej, dokadnie na bonie okienka okrgego. Przewd limakowy i schody przedsionka s oddzielone od siebie cienk elastyczn bon zwan bon Reissnera. Bona ta drga pod wpywem wywoanej przez dwik fali biegncej.

Odchylenia bony zostaj przez rdchonk przeniesione na kolejn bon blaszk podstawn lec midzy przewodem limakowym a schodami bbenka, a nastpnie przez przychonk do okienka okrgego. Dziki temu skrtowi fala nie musi odbywa okrnej drogi przez helicotrema. Bona Reissnera i bona podstawna drgaj wic zgodnie. Ponad bon podstawn znajduje si narzd Cortiego, majcy wygld spirali. Jest on zbudowany z komrek zmysowych w 3-5 rzdach jest uoonych 12 000 zewntrznych, a w 1 rzdzie 3500 wewntrznych komrek woskowatych a ponadto komrek zrbowych. Owe 12 000 komrek zmysowych jest uoonych w 4 rwnolegych rzdach (o cznej szerokoci zaledwie 1/20 mm) na blaszce o dugoci 32 milimetrw. To uoenie komrek i ich rozmieszczenie przypomina ukad klawiszy w fortepianie. Jest to skala liniowa, na ktrej elementy komrkowe s dostrojone od najwyszej do najniszej czstotliwoci drga, mianowicie 10-20 kHz na jednym kocu i okoo 30 Hz na drugim. Przy syszeniu dwiku bona podstawna drga. Amplitudy s jednak niewyobraalnie mae, gdy wynosz zaledwie 10-11 metra, czyli jedn miliardow centymetra albo 100 pikometrw (1 pm = 1 pikometr = 1 bilionowa metra), co odpowiada rednicy kilku atomw. Szczyty zewntrznych komrek woskowatych s zanurzone w bonie pokrywajcej (membrana tectoria), ktra jest wsunita do przewodu limakowego. Zmiany objtociowe zachodzce w przewodzie limakowym prowadz do ruchw wzgldnych bony podstawnej i bony pokrywajcej, a tym samym do niewielkiego ugicia woskw zmysowych. Powoduje to pobudzenie komrek woskowatych. Tak powstae sygnay elektryczne zostaj przekazane przez nerw suchowy (nervus cochlearis) do mzgu. Godne uwagi jest to, e wiadomoci biegn nie tylko w jednym kierunku od komrki woskowatej do mzgu ale rwnie w odwrotn stron. Z tego wzgldu u podstawy komrek woskowatych wystpuj dwa rodzaje wkien nerwowych: wkna doprowadzajce impulsy biegnce w kierunku mzgu i odprowadzajce je z powrotem do komrki woskowatej. Znaczenie tego sprzenia zwrotnego

nie jest do koca poznane i stanowi jedn z wielu nierozwizanych zagadek. W limaku znajduj si receptory bodcw; u czowieka skada si na nie okoo 1500 komrek woskowatych, ktre reaguj na fale dwikowe o rnej czstotliwoci (ilustr. na str. 27). Komrki woskowate s umieszczone w uporzdkowanych rzdach na bonie podstawnej, cienkiej ciance dziaowej biegncej przez wszystkie zakrty limaka. Tam te nadchodzca fala dwikowa zostaje rozoona na poszczeglne czstotliwoci, z ktrych kada pobudza tylko nieliczne spord 1500 komrek woskowatych umiejscowionych w okrelonym miejscu bony podstawnej. Sposb funkcjonowania limaka jest bardzo skomplikowany i do dzi nie w peni poznano jego genialn konstrukcj. Niezwyke moliwoci ucha: Ucho jest najbardziej czuym narzdem zmysw czowieka. Zakres syszalnoci mieci si midzy 20 Hz a 16 kHz. Nisze czstotliwoci odbierane s jako wibracje przez zmys dotyku. Kade naturalne zjawisko dwikowe jest wysoce zoone. Tony, w ktrych wystpuje tylko jedna czstotliwo (fala dwikowa o przebiegu sinusoidalnym), nie wystpuj w naturze, mona je jednak wywoa sztucznie. Dwiki i szmery s odbierane jako mieszanka fal o sinusoidalnym przebiegu, majcych rne czstotliwoci i amplitudy. Dwik to podstawowa jednostka naturalnych tonw i szumw. Dla percepcji dwiku o czstotliwoci 3 kHz wystarcza impuls o mocy tylko 4 x 10-3 W. Przedzia natenia impulsu nerwowego prowadzcy do powstania wraenia suchowego siga od 10-16 do 10-4 W/cm2 (ilustr. str. 23). Adresat mowy: Dar mowy jest szczegln umiejtnoci istot ludzkich. Tylko czowiek zosta przez Stwrc wyposaony w ten nadzwyczajny system porozumiewania si. W istotny sposb bior w tym udzia cztery zespoy narzdw nawzajem od siebie zalenych:

Krta wytwarza dwik gos (fonacja). Przestrze utworzona przez jam ustn i gardo formuje z wytworzonego w krtani dwiku zrozumiae zgoski i konsonanse. Ten proces nazywa si artykulacj. Fonacja krtani i artykulacja przestrzeni jamy ustnej i garda jest sterowana centralnie przez orodek mowy znajdujcy si w mzgu. Dla staej kontroli prawidowego przebiegu procesu mwienia potrzebna jest funkcja syszenia i dlatego mwi si o obwodzie syszeniemowa. w obwd obejmuje niezakcone funkcjonowanie ucha drogi syszenia, percepcj mowy w orodku mowy w mzgu i wspprac psychiki i inteligencji. Wynika z tego wyranie, e ucho jest czym wicej ni tylko technicznie zaawansowanym systemem pomiarowym. Jest integraln czci systemu, ktrego celem jest uzyskanie informacji, przeywanie pikna podczas odbioru muzyki, pogbianie myli, wymiana idei i rozwj wiedzy. Pochodzenie ucha: Skd si bierze genialna konstrukcja ucha (jak rwnie oka?) Psalmista daje krtk, acz trafn odpowied: Czy Ten, ktry uczyni ucho, nie syszy? Czy nie widzi Ten, kto uksztatowa oko? (Ps 94,9). To samo wyjanienie podano w Przypowieciach 20,12: Ucho, ktre syszy, oko, ktre widzi oba stworzy Bg. Ucho nie jest efektem procesu ewolucji, ale genialnym dzieem procesu twrczego. Jezus bogosawi tych, ktrzy suchaj Sowa Boego (Mt 13,16), a przysuchujcych si Mu wzywa do skupienia: Kto ma uszy, niechaj sucha! (np. Mt 11,15; Ps 135,17). Poselstwo, ktre wywyszony i zmartwychwstay Jezus Chrystus kieruje do siedmiu zborw, koczy si napomnieniem: Kto ma uszy, niechaj sucha! (Obj 2,7.11.29; 3,6.13.22). Stwrca darowa ludziom uszy jako narzdy, dziki ktrym mog uzyska i przetworzy informacje. Jego wol jest take, by Sowo Boe zajmowao w tym procesie nalene mu miejsce.

ZMYS POWONIENIA
badacz tego, co niewyraalne
Zapachy towarzysz nam od dziecistwa. Przechowujemy je w pamici, a po dziesitkach lat bezbdnie rozpoznajemy kady z nich. Niektre zapachy przypominaj nam okrelone wydarzenia wiosenn wo bzu i fiokw czy lasu po letnim deszczu, zapach sonej wody morskiej, dym z ogniska czy pieczon g na witecznym stole. Ale te inne zapachy s zachowywane w pamici smoy, stchej piwnicy, zepsutych jajek czy padliny. Zapachy, przechowywane przez wiele lat gboko w pamici, po przywoaniu wspomnienia eksploduj jak miny. Nos jest jedynym w swoim rodzaju narzdem, ktry rejestruje rnorakie szczegy z otoczenia. Zmysy powonienia i smaku maj zwizek z chemi s chemoreceptorami, dlatego te nazywa si je zmysami chemicznymi. Bez wchu rozpoznawalibymy tylko smak sodki, kwany, sony i gorzki. To, e jedzenie i picie staje si przyjemnoci, jest zasug nosa. Zmysem powonienia sprawdzamy poywienie, a te wyczuwamy niebezpieczestwo. Dziki niemu rozkoszujemy si potraw czy napojem, a te czerpiemy rado z wchania rnych przyjemnych zapachw kwiatw, przypraw i perfum. Budowa i fizjologia nosa: Nos czowieka ma skomplikowan budow, a znaczn jego powierzchni zajmuj wachlarzowato uoone wkna nerwu wchowego. To tam docieraj czsteczki zapachowe i spotykaj si z okrelonymi komrkami odbiorczymi. Pasuj one do siebie tak dobrze, jak klucz do zamka. Pole wchowe (regio olfactoria) zajmuje powierzchni 2,5 cm2 i skada si z okoo 10-25 milionw komrek wchowych rozmieszczonych po obu stronach jamy nosowej. Komrki wchowe s elementami systemu nerwowego, dlatego s okrelane rwnie jako neurony wchowe. Podobnie jak komrki

smakowe, tak i one s przeplatane komrkami podstawnymi i podporowymi, a te ulegaj staemu procesowi odnawiania. Okres ptrwania komrek wchowych wynosi okoo 10 dni. Komrki wchowe maj rednic 5-10 m (1 m = 1/1000 mm). Czsteczki zapachowe s rejestrowane w luzwce nosa przez receptory. Zamieniaj one informacj zapachow w impulsy elektryczne i wysyaj je do opuszki wchowej, ktra rozprowadza je w mzgu. Czowiek jest w stanie rozrni ponad 10 000 zapachw. T wspania zdolno mona udoskonala poprzez wiczenia, wic u zawodowych wchaczy (degustatorw kawy, win, perfum) jest ona o wiele bardziej rozwinita. Zapachy wydzielaj tylko te substancje, ktre s na tyle lotne, e jako drobne czsteczki mog by przenoszone przez powietrze. Bogactwa zapachw nie jestemy w stanie wyrazi z powodu ubstwa naszego jzyka. Nos spenia ponadto wan rol w procesie

oddychania. Do puc musi dotrze powietrze wilgotne, ogrzane i oczyszczone. W czasie dugiego przemieszczania si przez wycielone bon luzow drogi oddechowe powietrze zostaje nawilone i ogrzane, a na delikatnych woskach oraz w luzie nosa zostaj zatrzymane wiksze zanieczyszczenia. Orodek wyczuwania zapachw luzwka wchowa jest pooona w gbi jamy nosowej. W nabonku okolicy wchowej znajduj si miliony komrek zmysowych poprzeplatanych komrkami podporowymi. Zmysowe komrki nerwowe (zwane tak, gdy reaguj na bodce i przekazuj impulsy) peni funkcj pocze midzy wiatem

zewntrznym a mzgiem. Znajdujce si na ich zewntrznych kocach pczki delikatnych rzsek s skierowane w gb jam nosowych. Le tam w warstwie luzowej, ktra rozpuszcza czsteczki substancji zapachowych pochodzcych z powietrza. Komrki wchowe odnawiaj si przez cae ycie z komrek podstawnych. Jest to ewenementem, gdy wikszo obumarych komrek nerwowych nie zostaje zastpiona nowymi. Jak niedawno odkryto, wielo odbieranych zapachw jest proporcjonalna do liczby genw zwizanych ze zmysem wchu. U czowieka (jak rwnie u ssakw) stwierdzono obecno okoo 1000 genw kodujcych tyle samo receptorw wchowych (z ktrych kady wystpuje w tysicach spord milionw komrek zmysowych). Jeli ssak posiada 100 000 genw, to co niemniej 1 % z nich jest przeznaczony dla biaek wicych elementy zapachowe. Jest to najwiksza rodzina genw spord dotychczas odkrytych. Ta genetyczna obfito dowodzi, jak trudno jest okreli rne zapachy. Kady czowiek, z wyjtkiem blinit jednojajowych, posiada indywidualny, uwarunkowany genetycznie zapach. Jaskrawym przeciwiestwem tej obfitoci jest maa liczba receptorw barw w oku. W przypadku czowieka wystarczaj trzy typy receptorw, by mg on rozrni miliony odcieni kolorw. Jednak zasada rozpoznawania barw rni si zasadniczo: wszystkie trzy typy reaguj w czciowo zachodzcym na siebie szerokim zakresie dugoci fa wiata. Gwn czuo wykazuj kadorazowo w innym miejscu widma, natomiast sygnay pobudzajce zostaj poczone i porwnane w mzgu. Podobny mechanizm nie zdaby egzaminu w przypadku sygnaw wchowych, gdy naley porwna bardzo zrnicowane jakociowo skadniki chemiczne, ktrych liczba jest o wiele wiksza. To, jak mzg dekoduje informacje wchowe, naley do gwnych, a zarazem najtrudniejszych pyta neurofizjologii, na ktre nie poznano jeszcze odpowiedzi. Zmys trudny do zdefiniowania: Zmys powonienia zajmuje si zapachem czym

nie dajcym si wyrazi sowami. Moe by on wyjtkowo wyrazisty, jednak daremne jest opisywanie komu zapachu, ktrego ten nie pozna osobicie. Codziennie oddychamy okoo 12 000 razy (wdech i wydech), a przez puca przepywa w tym czasie okoo 12 m3 powietrza. Potrzebujemy 2 sekund na wdech i 5 sekund na wydech. W tym okresie przepywaj przez nos take czsteczki zapachowe. Podczas gdy ogldane przedmioty potrafimy opisa z najdrobniejszymi szczegami, tak e suchacz moe je sobie dokadnie wyobrazi, to mwic o zapachach moemy przekaza jedynie oglne odczucia: przyjemny, wstrtny, odurzajcy. Sprbujcie wyrazi sowami zapach swego partnera, sklepu obuwniczego, piekarni albo biblioteki. Zadziwiajca jest przy tym ludzka zdolno przypominania sobie zapachw nic nie jest wiksz skarbnic wspomnie ni wanie one. Zmys umykajcy nauce: Wikszo zapachw to wonie powstae z wymieszania duej iloci substancji zapachowych. I tak wino zawiera okoo 200 substancji zapachowych, a kawa 500. Prba wytumaczenia mnogoci zapachw, bdcych mieszank zapachw pierwotnych, dotychczas nie powioda si. Zjawisko wchu z punktu widzenia naukowego nadal jest nieznanym ldem. Zmys powonienia jest wyjtkowo czuy i przewysza pod tym wzgldem wikszo urzdze pomiarowych. Prg percepcji etylomerkaptanu to 10-13 g (= dziesita cz jednej bilionowej grama). Dotychczas nie wyjaniono, dlaczego w wielu przypadkach rne pod wzgldem chemicznym czsteczki wywouj te same wraenia wchowe. Z drugiej strony substancje o bardzo podobnych poczeniach chemicznych (np. stereoizomery) mog mie odmienny zapach. I tak D-Carvon i L-Carvon, majce ten sam wzr chemiczny, rni si od siebie jedynie chiralnoci; jednak pierwszy pachnie jak kminek, a drugi jak mita. Kady czowiek posiada specyficzny, waciwy tylko dla niego zapach, ktry jest tak samo niepowtarzalny, jak odciski jego palcw. Noworodek rozpoznaje zapach swojej matki, doroli za mczyni pachn inaczej ni kobiety. Psy z atwoci identyfikuj osoby na podstawie

zapachu i rozpoznaj swojego waciciela, nawet jeli jest nim bliniak jednojajowy. Wilczur posiada okoo 220 milionw komrek wchowych. Czowiek wyczuwa nastpujce lady zapachw rozprowadzone w 1 litrze powietrza: 0,000 000 004 0,000 000 000 041 0,000 000 0012 0,000 000 000 005 0,000 000 004 0,000 000 000 0004 0,000 000 000 016 g acetonu g nitrobenzolu g fenolu g waniliny g naftaliny g skatolu g kamfory

Perfumy i samopoczucie (franc. parfum = miy zapach): Perfumy dotary do Europy z Mezopotamii jako kadzido. Sowo perfumy pochodzi od aciskich wyrazw per (przez) i fumus (dym, opary). Pierwszym krajem, w ktrym regularnie uywano rodkw zapachowych, by Egipt. Powszechne tam rytuay balsamowania zmarych wymagay uycia znacznych iloci wonnoci i maci. Za panowania krlowej Hatszepsut (1490-1468 p.n.e.) perfumy stay si produktem powszechnie podanym. Rwnie Kleopatra (69-50 p.n.e.) bya mioniczk pachnide. Statek z drewna cedrowego, na ktrym Kleopatra podejmowaa Antoniusza, mia poperfumowane agle. Wok jej tronu stay naczynia wypenione kadzidem, a ona sama bya nacierana i skrapiana wonnociami od gowy po stopy. Paace antycznych krlw byy rdem miej woni. Do ich budowy uywano zazwyczaj drewna cedrowego z powodu sodkiego zapachu ich ywicy oraz w celu odstraszania owadw. Biblia i zapachy: Pachnida odgrywaj wan rol rwnie w Biblii. S tam wzmianki o mieszance sporzdzanej z kwiatw, aromatycznych nasion i owocw zmieszanych z oliw wonnoci (Iz 39,2) i cennym olejku (Ps 133,2). W Ksidze Estery 2,12 jest mowa o olejku mirrowym. Aromatyczne roliny i przyprawy s wymienione w wielu miejscach Biblii: aloes, balsam, galbanum, henna, indyjski nard, kasja, mirra. Aloesu (4 M 24,6; Ps 45,9; Pnp 4,14) uyto podczas

przygotowa ciaa Jezusa do pogrzebu (J 19,39). W Pieni nad pieniami wiele miejsca powicono zapachom nardu, olejkw i maci. Pewna amerykaska pisarka tak scharakteryzowaa t ksig Starego Testamentu: najbardziej spowity wonnociami poemat wszech czasw, Zmysowa historia miosna tchnca perfumami i maciami. Mio jest tam opisywana jako przyjemna wo: Jak pikna jest twoja mio... o wiele sodsza jest twoja mio ni wino i drosza wo twoich olejkw ni wszystek balsam... Wo twoich szat jest jak wo Libanu (Pnp 4,10-11). Indyjski nard jest aromatyczn i bardzo kosztown rolin, ktra w Pieni nad pieniami 4,13.14 jest wymieniona wraz z pachncymi kwiatami i wonnociami. Z indyjskiego nardu sporzdzono olejek, ktrym namaszczono Jezusa w Betanii (Mk 14,5; J 12,5). Flakonik tych wykwintnych perfum kosztowa 300 denarw, co odpowiadao rocznemu wynagrodzeniu robotnika (J 12,5). Wrd darw przyniesionych dla Jezusa przez Mdrcw ze Wschodu oprcz zota znajdoway si pachnida: kadzido i mirra (Mt 2,11). W Starym Testamencie czsto wystpuje zwrot wo przyjemna dla Pana (np. 1 M 8,21; 2 M 29,18.25.41; 3 M 1,9.13.17), co miao oznacza, e Bg ma upodobanie w postpowaniu czowieka. Noe zbudowa Bogu otarz i przynis mu ofiar caopaln: I poczu Pan mi wo (l M 8,21). Bg czuje zapach. A w czasie stworzenia Pan da rwnie ludziom zmys powonienia, nie tylko po

to, aby byli pod tym wzgldem rwni Jemu, ale by ubogaci ycie czowieka. O zapachu jest take mowa w innym obrazie biblijnym (2 Kor 2,14-16). Tryumfalnym pochodom rzymskich wodzw towarzyszyli niewolnicy nioscy naczynia z kadzidem. Wo ta docieraa do kadego i bya symbolem osignitego zwycistwa. Rwnie ci, ktrzy w swym yciu polegaj na zwycistwie Chrystusa, powinni roztacza przyjemn wo. Pawe pisze do Koryntian: Mymy wonnoci Chrystusow dla Boga wrd tych, ktrzy s zbawieni i tych, ktrzy s potpieni; dla jednych jest to wo mierci ku mierci, dla drugich wo ycia ku yciu (2 Kor 2,15-16). To samo poselstwo Ewangelii rozchodzi si wrd suchaczy niczym wonny obok. Ale skutki rni si zasadniczo. Cz ludzi przyjmuje sowo, a wwczas suy ono ku ich zbawieniu staje si woni ycia ku yciu, a mowa tu o yciu wiecznym. Dla odrzucajcych poselstwo i obojtnych na zwiastowanie staje si ono woni mierci ku mierci obokiem trucizny, woni niosc ze sob mier, czyli wieczne potpienie. Zbawienie i potpienie nie s zatem od siebie odlege. Cytat: Richard Axel, profesor biochemii i biofizyki molekularnej na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku: Dotychczas nauka nie zdoaa dociec, jakimi to zasadami kieruje si nasz zmys powonienia wznoszc ogromny gmach wspomnie.

ZMYS SMAKU
nie tylko dla smakoszy
Zmys smaku suy badaniu bezporedniemu. Jego receptory le w jamie ustnej, zwaszcza za na jzyku. Zadziwia fakt, e pomimo rnorodnoci odczuwanych smakw ludzie odbieraj tylko cztery podstawowe ich rodzaje: sodki, kwany, sony i gorzki. Kady inny smak powstaje z poczenia tych czterech. Ludzie s w stanie rozrni z du dokadnoci niuanse smakowe. Zdolno t w najwyszym stopniu posiadaj zawodowi degustatorzy, zajmujcy si ocen walorw win, herbat, kawy, serw. Angauj w ten proces rwnie zmys powonienia. W potocznej mowie podniebienie jest orodkiem rozpoznawania smaku. Spoywajc jakie przysmaki, mwimy o echtaniu podniebienia lub o rozkoszach podniebienia. Ale waciwym orodkiem zmysu smaku jest jzyk. Obszary czuciowe jzyka mona podzieli na strefy, z ktrych kada jest wyczulona na jeden z czterech podstawowych smakw. Przednia cz jzyka wyczuwa szczeglnie smak sodki. W tylnej czci jzyka znajduje si obszar rejestrujcy substancje gorzkie. Boczne czci jzyka pooone z tyu s wraliwe na dziaanie substancji kwanych, a pooone w czci przedniej na sone. Czubkiem jzyka wyczuwamy smak sodki. Odrnianie substancji gorzkich od sodkich jest dla ycia tak istotne, e znalazo odzwierciedlenie w potocznej mowie. Dziecko, przyjacik albo mae zwierz czsto okrelamy jako sodkie. Natomiast klsk, bl czy rozczarowanie jako gorzkie. Jeli trzeba przej przez trudne dowiadczenie, mwimy o gorzkiej piguce. Tak, jak moemy wyczu co wchem dopiero wtedy, gdy substancja jest to rozprowadzona w powietrzu, podobnie moemy poczu smak czego dopiero wwczas, gdy dana substancja jest rozpuszczona w wodzie. Przewaajca cz odczu smakowych zostaje jednak przekazywana przez zmys powonienia (aromat), oglny zmys chemiczny (ostro) i wraliwo somatyczno-

wisceraln (gr. soma = ciao; ac. viscera = trzewia), czyli na temperatur, struktur, konsystencj. Znaczenie zmysu powonienia w kontekcie bogactwa odczu przy delektowaniu si napojem lub potraw doceniamy w peni, gdy z powodu kataru mamy zapchany nos. atwiej rejestrujemy zapach ni smak: potrzebujemy 25 000 razy wicej czstek, by odczu smak tortu czereniowego, ni by poczu jego zapach. Percepcj bodcw smakowych zawdziczamy kubkom smakowym. Maj one okoo 70 m wysokoci i okoo 40 m rednicy. Czowiek posiada rednio od 5000 do 10 000 takich kubkw. Niemoliwe jest jednoznaczne okrelenie chemicznych waciwoci jakiej substancji jedynie na podstawie wrae smakowych, jakie ona wywouje. I tak oprcz rnych cukrw (sacharoza, fruktoza, maltoza, glukoza), rwnie sole oowiu maj sodki smak. Godna uwagi jest wysoka czuo zmysu smaku na substancje gorzkie, szczeglnie alkaloidy, takie jak chinina, kofeina, morfina, nikotyna i strychnina. Poniewa niektre z tych substancji s truciznami, to ostrzeenie wysyane przez zmys smaku jest bardzo wane dla zachowania ycia. Zmys smaku zosta dany ludziom w celu badania oraz odczuwania przyjemnoci podczas spoywania pokarmw. Ma on rwnie wpyw na proces trawienia, gdy steruje prac gruczow

trawiennych, regulujc ilo i skad potrzebnych wydzielin. Gdzie wic le granice wyczuwanego przez ludzi smaku? Zadziwiajce jest, e zmys smaku reaguje take na znacznie rozcieczone substancje. Jestemy w stanie odczu smak rozpuszczonego w 1 cm3 pynu: 0,000 001 g 0,000 004 g 0,000 05 g 0,000 01 g 0,001 g sacharyny chininy kofeiny kwasu solnego soli kuchennej (sodki) (gorzki) (gorzki) (kwany) (sony)

Oglny zmys chemiczny: Oprcz wchu i smaku ludzie dysponuj jeszcze jednym zmysem chemicznym. Jest to oglny zmys chemiczny. Wchodzce w jego skad receptory to wolne zakoczenia nerwowe w bonach luzowych oka, ust, garda i nosa. Reaguj one na bodce substancje zapachowe i smakowe o odpowiednio wysokim steniu. Odczucia te to pieczenie (np. oczu przy obieraniu cebuli lub w ustach i gardle przy spoywaniu papryki) i kucia (w nosie przy wchaniu pieprzu). Zazwyczaj nie uwiadamiamy sobie istnienia tego zmysu, ktry ma chroni nas przed szkodliwymi czynnikami. Smak w Biblii: Narzdy zmysu maj wedug Joba 12,11 funkcj badawcz: Czy ucho nie ma bada sw, tak jak podniebienie prbuje smak?. Rwnie dobro Boga odbieramy zmysami, dlatego w Psalmie 34,9 czytamy: Skosztujcie i zobaczcie, e dobry jest Pan. W 1 Licie Piotra 2,2 zaleca si tym, ktrzy si

Minie jzyka
! zewntrzny przewd suchowy @ wyrostek rylcowaty # wyrostek rylcowaty - misie jzyka $ ko gnykowa - misie jzyka % ko gnykowa ^ broda - misie jzyka & uchwa * jzyk ( siekacz ) podniebienie - misie jzyka

nawrcili do Pana, by posilali si Sowem Boym niezbdnym do wzrastania w wierze, niczym mleko dla niemowlcia: abycie przez nie wzrastali ku zbawieniu, gdyecie zakosztowali, i dobrotliwy jest Pan (1 P 2,2b-3). Jezus wielokrotnie przedstawia w przypowieciach niebo jako wielk uczt. Mwi o weselu: Podobne jest Krlestwo Niebios do pewnego krla, ktry sprawi wesele swemu synowi (Mt 22,2) albo o specjalnym przyjciu: Pewien czowiek [mowa tu o Bogu] przygotowa wielk wieczerz [uroczysto w niebie] i zaprosi wielu (k 14,16). Niektrzy z zaproszonych jednak odmwili. Skutek tego by dalekosiny, gdy tym samym odrzucili niebo: Albowiem mwi wam, e aden z owych zaproszonych mw nie skosztuje mojej wieczerzy (k 14,24). Rozkoszowanie si niebem zostao zatem scharakteryzowane jako odczucie smakowe. W k 12,37 zawarta jest obietnica, e sam Jezus bdzie usugiwa gociom w niebie (wierzcym): przepasze [si] i posadzi ich przy stole, i

przystpiwszy, bdzie im usugiwa. Jedzenie ma wielokrotnie w Biblii znaczenie przenone, by odda i przyjemne, i bolesne przeycia. Kto swe ycie powici dla Pana, ten zakosztowa jego dobroci (Ps 34,9; 1 P 2,3) i wedug Hbr 6,4.5 posmakowa daru niebiaskiego Sowa Boego i cudownej mocy przyszego wiata. Jezus w imieniu wszystkich zakosztowa mierci (Hbr 2,9), a nie chodzi tu jedynie o mier cielesn. Jezus umierajc ponis kar za grzech (Rz 6,23), wzi na siebie to, co dotknoby nas, gdybymy nie mieli Zbawiciela. Tych, ktrzy wierz w Pana Jezusa, dotyczy Jego obietnica: Zaprawd, zaprawd, powiadam wam, jeli kto zachowa sowo moje, mierci nie ujrzy [albo zazna, jak w w. 52] na wieki (J 8,51). Poniewa istota wiecznoci jest opisana sowami wyraajcymi narzdy zmysu, mona powiedzie: wieczno jest miejscem nieustannego kontaktu z otoczeniem. Cytat: Przysowie francuskie: Smaczny ksek woony do ust jest radosnym poselstwem dla serca.

Przekrj przez brodawk smakow (papilla vallata). Wycinek w powikszeniu przedstawiono na ilustracji obok.

Przekrj przez pojedynczy kubek smakowy

! @ # $ % ^ & * ( )

wa rowek brodawka smakowa kubki smakowe otworek smakowy nabonek powierzchni jzyka komrka czuciowa (smakowa) komrka podstawna wkna nerwowe gruczoy surowicze (Ebnera)

ZMYS DOTYKU
obecny na caej skrze
Uwiadamiamy sobie wszechstronno naszego zmysu dotyku, kiedy pomylimy o tak rnych odczuciach, jak gaskanie, szczypanie, swdzenie, mrowienie, drapanie, caowanie. Albo o tak specyficznych sytuacjach, jak skok do zimnej wody w upalny dzie, wyciganie nogi z bota, przesypywania si piasku midzy palcami. Ludzie, ktrzy s gusi i niewidomi, dobrze wiedz, e dziki zmysowi dotyku mona si niele orientowa w otoczeniu. Gdybymy stracili ten zmys, poruszalibymy si w wiecie, w ktrym mona straci nog, oparzy skr i straci orientacj, nawet tego nie zauwaajc. Nasz jzyk jest peen przenoni zaczerpnitych z dozna zwizanych z dotykaniem, macaniem, wyczuwaniem. Nasze emocje nazywamy uczuciami i kiedy jestemy czym poruszeni, mawiamy, e co nas dotyka. Niekiedy mwimy, e z kim trzeba si obchodzi w jedwabnych rkawiczkach, co ma charakteryzowa osoby nadwraliwe. Nauczyciele muzyki mwi o drtwych czubkach palcw, majc przez to na myli brak u ucznia wyczucia w grze. Czucie to wyraenie medyczne, mwice o przekazywaniu informacji za pomoc receptorw zmysu dotyku. Receptor to zakoczenie wkna nerwowego albo wyspecjalizowana komrka, ktra rejestruje bodce i zamienia je w impulsy nerwowe. Czucie oglne: Mnstwo informacji jest rejestrowanych przez receptory i przetwarzanych w orodkowym ukadzie nerwowym. Ten skomplikowany proces okrela si jako czucie. Receptory znajduj si w skrze, w gbszych tkankach (np. w miniach, stawach) albo w trzewiach. Na podstawie pooenia rozrnia si czucie powierzchniowe, gbokie i trzewne. W odrnieniu od zmysw suchu, wzroku, powonienia i smaku, trzy wymienione wyej rodzaje czucia okrela si jako czucie somatyczno-trzewne. Tylko znikoma cze tych

bodcw jest uwiadamiana i prowadzi do jakich dozna. Na podstawie waciwoci odbieranych bodcw rozrnia si receptory mechaniczne, cieplne, chemiczne, osmotyczne i polymodalne. Te ostatnie reaguj na wicej ni jeden rodzaj bodca. Czucie skrne: Omwimy tylko czucie powierzchniowe, a wic odczucia skry (cutis). Skra tworzy prawie wodoszczeln powierzchni, suc ochronie wewntrznych tkanek ciaa. Jednoczenie skra jest narzdem zmysu o wysokiej wraliwoci, przekazujcym rnorodne i niezalene od siebie odczucia. Przez skr odbieramy wiele rnych dozna: mikko futra, szorstko muru, gadko lodu, gorca w saunie, a te ukucia kolca i pieczenia rany. Oddziaujc na skr (pocaunek albo gaskanie) mona wywoa silne emocje. Liczne waciwoci przedmiotw nie mog by poznane za pomoc zmysu suchu, wzroku czy powonienia, a jedynie dziki zmysowi dotyku, przede wszystkim za ich temperatura, twardo, szorstko, wilgotno, lepko czy elastyczno. Przez dotykanie poznajemy te struktur i ksztat przedmiotu. Na powierzchni skry jest mnstwo punktw czuciowych rozmieszczonych nierwnomiernie. W bardziej wraliwych miejscach, na twarzy i rkach, punkty te le gciej ni w mniej wraliwych, jak choby na plecach. Wraliwo skry dotyczy trzech niezalenych dozna: dotyku, temperatury i blu. Ludzie posiadaj nie tylko niepowtarzalne odciski palcw, ale rwnie niepowtarzalny ukad porw na skrze. Skra skada si z dwch warstw. Doln warstw tworzy skra waciwa jest gbczasta i ma grubo 1-2 milimetrw bdca tkank czn bogat w kolagen. Ochrania i wyciela ciao, zawiera mieszki woskowe, zakoczenia nerwowe, gruczoy potowe, naczynia krwionone i limfatyczne. Warstwa grna to naskrek (epidermis od gr. epi = na, nad; derma = skra) o gruboci zaledwie 0,070,12 milimetra. Skra jest tym, co oddziela nas od otoczenia. Otacza, nadaje szczeglny ksztat, chroni przed czynnikami zewntrznymi, chodzi albo ogrzewa, konserwuje pyny zawarte w ciele. Jest najwikszym narzdem i stanowi jedn szst

Wycinek ludzkiej skry. Wyranie widoczny jest podzia na naskrek, skr waciw i tkank podskrn.
! @ # $ % ^ &

naskrek skra waciwa tkanka podskrna ya ttnica gruczo potowy nerw

ciako blaszkowate misie przywosowy pochewka korzenia wosa otoczka nerwowa wok korzenia wosa 2 gruczo ojowy 3 ciako dotykowe Meissnera
* ( ) 1

wagi ciaa, przy czym sam naskrek way 500 gramw. Skra zajmuje cznie powierzchni 1,6 m2. Jest wodoszczelna, zmywalna i elastyczna. Jej grubo rni si w zalenoci od miejsca na ciele. Najgrubsza jest na wewntrznych powierzchniach doni i na podeszwach stp, a najciesza w dokach pachowych i na powiekach. Skra w liczbach: 1 cm2 skry to: 6000 000 komrek 100 gruczow potowych 15 gruczow ojowych 5000 ciaek receptorw zmysowych (czuciowych) 200 punktw blowych 25 punktw uciskowych 12 receptorw zimna 2 receptory ciepa Wan cech ludzkiej skry jest zmys dotyku. Ley on dopiero w drugiej warstwie skry. Zewntrzna warstwa jest nieczua, atwo si zuszcza i to ona tworzy po kpieli osad na wannie. Zmys dotyku nastrcza wiele trudnoci naukowcom. Kady inny zmys ma dokadnie zlokalizowany kluczowy narzd, dajcy si dokadnie zbada. Skra otacza cae ciao, trudno j wic oddzieli czy pomin. Naukowcy dziki obserwowaniu niewidomych mog si dowiedzie wicej o widzeniu, a badajc osoby guche lepiej poznaj such, jednak w przypadku zmysu dotyku jest to niemoliwe. Dotknicie jest dziesiciokrotnie silniejszym bodcem ni kontakt werbalny lub emocjonalny. Gdyby dotyk nie by doznaniem przyjemnym, to zachowanie naszego gatunku byoby powanie zagroone. Gdyby dotykanie i gaskanie nie byo rdem miych dozna, prawdopodobnie zanikaby wrd ludzi seksualno. Pd odczuwa ciepo ciaa matki, bicie jej serca i pulsujcy w niej wewntrzny rytm. Zmys dotyku rozwija si u noworodka jako pierwszy i zaczyna funkcjonowa automatycznie, jeszcze przed otwarciem oczu i zobaczeniem wiata. Stwierdzono, e oprcz czterech gwnych typw

receptorw, istnieje te wiele innych, reagujcych w odmienny sposb. Mnogo i rnorodno odczu wywoanych przez dotyk to co daleko wicej ni wraenie gorca, zimna, blu czy ucisku. Uczucia wywoane dotykiem (ac. tactilis = dotknity): Poprzez mechaniczne bodce mona wywoa na skrze liczne zrnicowane doznania: echtanie, wibracje, ucisk i cinicie. Szczeglnie wraliwe s opuszki palcw i koniec jzyka. Na opuszkach palcw progi percepcji dla punktowych bodcw dotykowych le na gbokoci 10 m, a dla bodcw wibracyjnych nawet mniej ni 1 m, a wic bardzo blisko powierzchni skry. Inne funkcje skry: Oprcz penienia wanej funkcji zwizanej ze zmysem dotyku, skra ma jeszcze szereg innych zada do spenienia, a oto niektre z nich: 1. Skra jest biernym a zarazem aktywnym narzdem chronicym przed szkodliwymi wpywami z zewntrz. 2. Skra odgrywa wan rol w procesie regulacji temperatury ciaa. Chodzi o to, by optymaln warto 37 C utrzymywa bez wikszych odchyle, gdy wtedy wikszo narzdw moe funkcjonowa najsprawniej. Z powodu zmiany wielkoci przepywu krwi w naczyniach skry wymiana cieplna moe ulec zwikszeniu lub zmniejszeniu. Okoo 3/4 ciepa ciaa jest oddawane przez promieniowanie cieplne lub przewodzenie przez skr. Pozostaa cz ciepa uchodzi wraz z wod, ktra wyparowuje przez skr i puca oraz w trakcie pocenia. Niewidoczne parowanie wody przez skr stanowi 1/3 iloci wody wydalanej przez ni. 3. Skra jest rwnie narzdem wydzielniczym, zarwno oju, ktry zapewnia sprysto naskrka, jak te wosw oraz potu. Gruczoy potowe wystpuj szczeglnie licznie na doniach i podeszwach. Na powierzchni ciaa znajduje si okoo 200 milionw uj gruczow potowych, ktre wydzielaj okoo 1 litra wody dziennie.

4. Skra peni te funkcj oddechow, gdy zabezpiecza 1-2 % cakowitej wymiany gazowej czowieka. Pobiera tlen, a dwutlenek wgla moe przenika przez skr w obydwu kierunkach. 5. Bl jest stranikiem naszego zdrowia. Najczciej jest wywoany porednio przez nagromadzenie w tkance mediatorw blowych, ktre drani wolne zakoczenia nerwowe. Biblia i zmys dotyku: Bg jest tym, ktry rozporzdza wszystkimi posiadanymi przez nas zmysami. Stworzy nas na Swj obraz i podarowa nam rne zmysy. Krlowi Belsazarowi postawiono zarzut zbuntowania si przeciwko Panu nieba: wysawiae bogw ze srebra i zota, miedzi i elaza, drzewa i kamienia, ktre nie widz ani nie sysz i nic nie wiedz (Dn 5,23). Szczegln cech

bokw wykonanych przez ludzi jest nieposiadanie narzdw zmysw. W przeciwiestwie do nich Bg jest ywy widzi, syszy i czuje. Zmartwychwstay Chrystus nie by wyimaginowan postaci, ale realn osob, ktr mona byo widzie, sysze i dotkn. Kiedy Jezus pojawi si niespodziewanie midzy uczniami, ci si zatrwoyli, sdzc, e widz ducha. By ich przekona o swojej realnoci, Jezus pozwoli im si dotkn: Spjrzcie na rce moje i nogi moje, e to Ja jestem. Dotknijcie mnie i patrzcie: Wszak duch nie ma ciaa ani koci, jak widzicie, e Ja mam (k 24,39). Aposto Jan rozpoczyna swj list od wiadectwa, e Syna Boego poznawa zmysami oczyma, uszami i przez dotyk: Co byo od pocztku, co syszelimy, co oczami naszymi widzielimy, na co patrzylimy i czego rce nasze dotykay, o Sowie ywota wam zwiastujemy (1 J 1,1.3).

NARZDY ZMYSW
w tym i przyszym wiecie
Zmysy maj decydujcy wpyw na jako ycia czowieka. Uwaamy je za co oczywistego i zastanawiamy si nad nimi dopiero wtedy, gdy przestaj funkcjonowa naleycie. Zapchany nos pozbawia nas przyjemnoci czerpanej ze spoywania potraw. Trwae zmiany w oczach lub uszach zmuszaj do korzystania z okularw lub aparatu suchowego. Utrata zmysu, z ktrego dobrodziejstw korzystalimy przez cae ycie, przeraa, gdy zmysy z wszystkimi ich moliwociami i ograniczeniami s cile powizane z nasz osob, stanowi centrum naszego jestestwa. Funkcje zmysw naszego obecnego ciaa zanikn z chwil mierci. Ale czy mier jest bezwzgldn stacj kocow, a w momencie dotarcia do niej wszystko si koczy? Biblia jednoznacznie odpowiada: NIE! Wedug Boego zamysu jestemy istotami wiecznymi, ktrych egzystencja nigdy nie osignie kresu. W k 16 Jezus mwi o dwch mczyznach, ktrych ziemski ywot si zakoczy. Oni jednak s w peni wiadomi swego przebywania na tamtym wiecie. Jeden z nich by za ycia bogaczem, ktry dy kadego dnia jedynie do przepychu i przyjemnoci. Jego imienia nie podano, pomimo e za ycia cieszy si uznaniem i wzbudza uznanie z powodu swych bogactw i wpyww. Jego yciowa dewiza przypominaa t, jak wyznaje wielu wspczesnych ludzi: D do bogactwa, wadzy i
1

Uwaga do tekstu k 16,19-31: Niektrzy komentatorzy bdnie traktuj ten tekst jako przypowie. Brak jednak jakichkolwiek wskazwek przemawiajcych za tym. Wystpuj tam imiona rzeczywicie istniejcych osb (azarz, Abraham, Mojesz). Jest to argumentem, i nie jest to przypowie.

zaszczytw i miej si dobrze. Drugiego bohatera Jezus wymienia z imienia. azarz by biednym i pogardzanym przez otoczenie czowiekiem, nie mia nawet do rodkw, by je do syta. Wiedzia jednak, e Bg opiekuje si nim, mia bowiem z Panem yw wi. Jezus przedstawia rwnie sytuacj obydwu tych ludzi po mierci: I stao si, e umar ebrak, i zanieli go anioowie na ono Abrahamowe; umar te bogacz i zosta pochowany. A gdy w krainie umarych cierpia mki, podnis oczy swoje (k 16,22-23). Obaj oni opucili ten wiat na skutek mierci, ale znaleli si w cakiem odmiennych miejscach. Pomimo e wczeniej mieszkali w tym samym miecie, pniejsze miejsca ich pobytu zasadniczo si od siebie rniy. Jeden y w krainie szczliwoci, drugi w miejscu straszliwej mki. ycie adnego czowieka nie koczy si wraz ze mierci biologiczn. Nasza egzystencja, czyli wiadome ycie, nie koczy si nigdy, gdy naszym przeznaczeniem jest ycie wieczne. To jest fakt, bez wzgldu na to, czy chcemy go uzna, czy te nie. Przyszlimy na ten wiat nie pytani, czy sobie tego yczymy. Podobnie te umrzemy nie pytani o przyzwolenie. Nasza egzystencja jest wieczna, bez wzgldu na nasze przekonania. W gbi duszy mamy przeczucie wiecznoci, gdy Bg woy w nasze serca poznanie jej (Kzn 3,11). Podczas zmartwychwstania nastpuje zamiana ciaa ziemskiego na ciao wieczne: Co si sieje jako skaone, bywa wzbudzone nieskaone sieje si ciao cielesne, a ono bywa wzbudzone jako ciao duchowe. Jeeli jest ciao cielesne, to jest take ciao duchowe (1 Kor 15,42-44). Duchowe ciao jest nieprzemijajce, wieczne, zachowujc zarazem wszystkie odczucia zmysowe oraz wiadomo istnienia. Biblia mwic o miejscu pobytu ludzi w wiecznoci wymienia dwa skrajne miejsca: Niebo i pieko, czyli miejsce szczliwoci, przebywania w bliskoci Boga oraz miejsce potpienia, oddalenia od Boga. Gdybymy chcieli opisa niebo i pieko z punktu widzenia zmysw powiedzielibymy: S to miejsca pobudzajce zmysy. Poniej przytoczymy kilka tekstw zaczerpnitych z Biblii a powiconych obu tym miejscom:

NIEBO a) Niebo jest miejscem ogldania i suchania: Przede wszystkim bdzie tam mona oglda Boga i Jezusa twarz w twarz: Bdziemy do Niego [Jezusa] podobni, gdy ujrzymy Go takim, jakim jest (1 J 3,2). O mdroci Boej napisano: Czego oko nie widziao i ucho nie syszao, i co do serca ludzkiego nie wstpio, to przygotowa Bg tym, ktrzy go miuj (1 Kor 2,9). Jeli ju teraz zadziwia nas Boa mdro, to o ile wikszego doznamy zachwytu, kiedy ujrzymy Boga twarz w twarz w niebie. b) Niebo jest miejscem smakowania i wchania. Istota nieba jest porwnana w Nowym Testamencie do wielkiej uczty, podczas ktrej kady je i pije. W czasie Ostatniej Wieczerzy Jezus powiedzia do uczniw: Nie bd pi odtd z tego owocu winoroli a do owego dnia, gdy go bd pi z wami na nowo w Krlestwie Ojca mego (Mt 26,29). Rwnie w podobiestwie o krlewskim weselu, ktre miao przybliy istot nieba i Boga jako gospodarza, jest powiedziane: Oto uczt moj przygotowaem (Mt 22,4). Nawizujca do tego wypowied zostaa zawarta w uk 12,37: [Jezus] si przepasze i posadzi ich przy stole, i przystpiwszy, bdzie im usugiwa. Kiedy Syn Boy zaprasza do swojego stou, to mona mie pewno, e bdzie on obficie nakryty wybornymi potrawami. c) Niebo jest miejscem najwzniolejszych uczu: Kiedy syn marnotrawny wrci do ojca, ten wyprawi uczt. A kiedy wszystko byo gotowe, wszyscy zaczli si weseli (k 15,24). Wyraa to kolejny istotny aspekt nieba. Jest ono miejscem niewymownej i nie koczcej si radoci. Wszystko, co jest rdem przyjemnoci dla naszej duszy, w niebie istnieje w wielkiej obfitoci: mio, pokj, uprzejmo, dobro. Naley doda, e Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy odwoa si do wszystkich piciu zmysw. W ten sposb kilkakrotnie przypomnia o swoim dziele zbawienia, a tym samym i o niebie:

W czasie uroczystoci Stou Paskiego najczciej czytane s sowa ustanowienia (1 Kor 11,23nn) lub odpowiadajce im teksty biblijne. Angauje to zmys suchu. Chleb i wino najpierw ogldamy oczyma. Przypomina to, e Pan chce by blisko nas. Angauje to zmys wzroku. Chleb bierzemy do rki. Angauje to zmys dotyku. Skosztujcie i zobaczcie, jak dobry jest Pan (Ps 34,9). W jedzeniu i piciu uczestnicz zmysy smaku i powonienia. PIEKO Podczas gdy niebo wznosi si na fundamencie mioci, pokoju, radoci i szczliwoci przeywanych w obecnoci Boga (patrz str. 138-139), to pieko jest miejscem nienawici, niepokoju, cierpienia i mki dowiadczanych z dala od Boga. Jednak rwnie pieko jest miejscem odczu zmysowych. Nawet najtrudniejsze sytuacje yciowe nie trwaj bez koca, gdy wierzcemu pozostaje nadzieja sigajca poza mier. Ostateczno pieka jest dopeniana przez cakowity brak nadziei. a) Pieko jest miejscem niespenionych pragnie i mki. Bogacz opisany w Ewangelii ukasza woa do Abrahama: Zmiuj si nade mn i polij azarza, by umoczy koniec palca swego w wodzie i ochodzi mi jzyk, bo mki cierpi w tym pomieniu (k 16,24). Jezus natomiast zapewnia: Kto do mnie przychodzi, nigdy akn nie bdzie, a kto wierzy we mnie, nigdy pragn nie bdzie (J 6,35). b) Pieko jest miejscem wspomnie: Wiedza o obecnym yciu nie znika z chwil opuszczenia tego wiata. W miejscu wiecznej mki bogacz wspomina swoich braci, ktrzy wiod ycie tak samo bezbone, jak niegdy on. Zdaje sobie spraw, e sam nic nie moe ju dla nich uczyni, zwraca si wic do Abrahama, by posa azarza: Prosz ci wic, ojcze, aby go posa do domu ojca mego. Mam bowiem piciu braci, niechaj zoy wiadectwo wobec nich, aby i oni nie przyszli na to miejsce mki (k 16,27-

28). Otrzymuje wwczas odpowied: Maj Mojesza i prorokw, nieche ich suchaj (k 16,29). To jest pewne: Nikt ze zmarych nie powrci na ziemi, by ostrzec swoich krewnych. Drog do zbawienia wskazuje jedynie Sowo Boe Biblia! c) Pieko jest miejscem ciemnoci: W tym yciu cieszy nas wiele rzeczy, ktre poznajemy oczyma i uszami. Dnia 19 lipca 1996 a 85 000 ludzi uczestniczyo w Atlancie w radosnej i barwnej uroczystoci otwarcia XXVI Igrzysk Olimpijskich, a 3,5 miliarda widzw ledzio jej przebieg przy telewizorach na caym wiecie podczas 4-godzinnej transmisji. Otwarcie byo podobne do wielkiej inscenizacji z udziaem 5500 odtwrcw. Dlaczego ludzie byli gotowi odby dalek podr i zapaci 500 dolarw za bilet wstpu? Chcieli zobaczy, usysze i przey co szczeglnego. Podobnie mona przedstawi niebo spotgowanie pikna i wspaniaoci, w ktrym aden zegar nie zapowiada nadejcia koca. W przeciwiestwie do tego pieko jest miejscem najgbszych ciemnoci nie ma w nim adnych cieszcych oczy i uszy pozytywnych przey. Jezus

wypowiedzia takie sowa: A nieuytecznego sug wrzucie w ciemnoci zewntrzne; tam bdzie pacz i zgrzytanie zbw (Mt 25,30). Czytajc Bibli nie sposb nie zauway, e nikt tak dobitnie, wyczerpujco i czsto nie mwi o piekle jak Jezus. Dlaczego tak czyni? Wanie z powodu swej wielkiej mioci do ludzi ostrzega przed tym realnie istniejcym miejscem: Jeli tedy prawe oko twoje gorszy ci, wyup je i odrzu od siebie, albowiem bdzie poyteczniej dla ciebie, e zginie jeden z czonkw twoich, ni eby cae ciao twoje miao pj do pieka (Mt 5,29). Tymi sowami Jezus przestrzega, bymy nie dopucili do tego, e tam wanie spdzimy wieczno. W dalszej czci Ewangelii powraca ta sama zowroga myl: Jeeli wic rka twoja albo noga twoja ci gorszy, utnij j i odrzu od siebie; lepiej jest dla ciebie wej do ywota kalekim albo chromym, ni majc obydwie rce lub obydwie nogi by wrzuconym do ognia wiecznego (Mt 18,8). Ta przestroga Jezusa zawaya w sposb istotny na przesaniu tej ksiki. Oby dziki niej jak najwicej ludzi zostao zachowanych od pieka, a pozyskanych dla nieba. Jak to praktycznie osign, omwimy wyczerpujco w drugiej czci.

SERCE
co wicej ni pompa z technicznymi gadetami
Czy wiedzielicie, e ludzkie serce bije 100 000 razy na dob, a zatem 2,5 miliarda razy w cigu 70 lat? Przez ten czas mogoby wypeni krwi drapacz chmur. Krew przepywa przez ciao czowieka, przemierzajc gsto rozgazion sie ttnic, y i naczy wosowatych o cznej dugoci 2500 km taka te jest odlego z Parya do Moskwy. Zadaniem serca jest dostarczenie krwi wszystkim narzdom. Serce dopasowuje swoj wydajno do aktualnego zapotrzebowania organizmu. Na zwikszone zapotrzebowanie na krew serce reaguje spotgowaniem objtoci skurczowej i przyspieszeniem akcji. Objtoci skurczow serca okrela si ilo krwi wypompowywanej z komory serca w czasie jednego skurczu (u dorosego czowieka w spoczynku okoo 70 cm3 ). Przy 70 uderzeniach na minut dobowa ilo toczonej krwi wynosi 7000 litrw, co odpowiada zawartoci 40 wanien. Ludzkie serce jest pomp nie wymagajc konserwacji, ktra bez czci zamiennych (na og) pracuje przez cae ycie. Jest ono pomp zabezpieczajc krenie krwi. Zrnicowane krenie zwizane ze zmiennym obcieniem wymaga od serca zdolnoci przystosowawczych. Przykadowo objto krwi toczonej przez komor serca w cigu minuty moe w czasie cikiej pracy fizycznej wzrosn z 5 do prawie 30 litrw. Istnieje fachowe okrelenie iloci krwi toczonej w cigu 1 minuty objto minutowa serca a wyraana jest w litrach na minut. Lewa i prawa komora tocz kadorazowo t sam ilo krwi. Gdyby tak nie byo, to w jednej czci krwiobiegu szybko powstaby nadmiar krwi, a druga cz odczuwaaby jej niedobr. Moc serca wynosi okoo 1 Nm/s. W silnikach wany jest tzw. wagowy wspczynnik mocy. Warto ta wyraa, jaka waga jest potrzebna, by wytworzy 1 jednostk mocy (np. 1 kW). Serce wace 0,5 kg ma wagowy wspczynnik mocy 300 g/W = 300 kg/kW. W przypadku silnikw

ta warto jest wyranie nisza, tzn. urzdzenia techniczne potrzebuj mniejszej masy do wytworzenia tej samej iloci energii: silnik elektryczny (l500 obr./min 1 kW) 15 kg/kW silnik Diesla (okrtowy) 60 kg/kW silnik Diesla (samochd ciarowy) 6 kg/kW silnik benzynowy (samochd osobowy) 1,6 kg/kW silnik benzynowy lekka konstrukcja (samolot) 0,6 kg/kW W trakcie pracy fizycznej moc serca moe znacznie wzrosn, a wwczas wagowy wspczynnik mocy moe by zbliony do tego, jaki maj pompy techniczne. Serce jest misistym narzdem jamistym pooonym w cznotkankowej przestrzeni midzy krgosupem a mostkiem. Jest otoczone osierdziem, ktre rozciga si midzy jam opucn, przepon i duymi naczyniami krwiononymi. Serce ma przecitnie wielko ptorej pieci, lecz u sportowca moe by znacznie wiksze. Serce zazwyczaj way od 300 do 350 g, co stanowi okoo 0,5 % wagi ciaa. Ksztatem przypomina zaokrglony stoek, ktrego podstawa nosi nazw podstawa serca. Przegroda dzieli serce na poow praw odpowiedzialn za krenie pucne, i lew odpowiedzialn za krenie due. Prawa komora serca przyjmuje krew ubog w tlen (yln), napywajc z caego ciaa i kieruje j do puca (droga 2, 6, 7, 8 na ilustr. ze str. 53). Tam krew zostaje wzbogacona w tlen i odprowadzona do lewej komory serca. Stamtd krew zostaje rozprowadzona do rnych narzdw (droga 1, 3, 4, 5 na ilustr. ze str. 53). Rozrnienie naczy krwiononych na ttnice lub yy nie zaley od waciwoci krwi, ktra w nich pynie, ale od kierunku przepywu. yy kieruj
1

Moc: Jednostk mocy wedug midzynarodowego systemu SI jest niutonometr na sekund (Nm/s), 1 Nm/s jest rwnowany z jednostk elektryczn wat (W) wzgldnie z jednostk ciepa dul/sekund (J/s). A wic jednostki mocy to 1 Nm/s = 1 W = 1 J/s.

! uk ttnicy gwnej @ # $ % ^ & * ( ) 1 2 3 4 5

(Aorta) lewa ttnica pucna yy pucne lewy przedsionek lewa ttnica wiecowa gazka przedniej ttnicy midzykomorowej ya wielka serca zstpujca ttnica gwna przednie yy serca ya gwna dolna prawa komora serca prawa ttnica wiecowa prawy przedsionek ya gwna grna tchawica

Serce i ssiadujce naczynia - widok z przodu

krew w stron serca; ttnice kieruj j w przeciwn stron. W duym obiegu pynie przez ttnice krew bogata w tlen (ttnicza), a przez yy uboga w tlen (ylna). W maym obiegu pucnym jest odwrotnie. Serce jest co prawda wypenione krwi, ale jednak potrzebuje wasnych naczy. Naczynia wiecowe otaczaj powierzchni serca, dziel si i wnikaj w gb minia sercowego. yy gromadz krew z naczy wosowatych minia sercowego i odprowadzaj j z powrotem przez yy wiecowe. Ten krwiobieg jest najkrtszy spord istniejcych w organizmie ludzkim.

Przednia ciana serca ogldana z zewntrz wydaje si skada gwnie z prawej komory. Po prawej stronie jest jeszcze prawy przedsionek, do ktrego uchodz grna i dolna ya gwna (vena cava superior i vena cava inferior; ac. vena = ya; cavum = jama). Wychodzca z lewej komory ttnica gwna (aorta) kieruje si ku grze na prawo i przebiega ponad wychodzc z prawej komory ttnic pucn, tworzc uk, a za sercem kieruje si ku doowi (uk aorty). Czynno pompowania polega na rytmicznych rozkurczach (diastole, gr. diastole = rozciganie) i

! @ # $ % ^ & * (

aorta ttnica pucna yy pucne lewy przedsionek lewa komora ya gwna dolna prawa komora serca prawy przedsionek ya gwna grna

Zarys serca i duych naczy widziane z przodu. Prawa (z przodu) i lewa poowa serca (czciowo zasonita) rni si wyranie.

! @ # $ % ^ & * ( ) 1 2 3 4 5 6 7 8 9
i

mzg tarczyca ttnica tarczowa krenie pucne ya pucna aorta ttnica ledzionowa ledziona grna ttnica krezkowa ttnica nerkowa nerka jelito ya nerkowa ya wrotna wtroba ya gwna dolna yy wtrobowe ttnica pucna ya gwna grna ya tarczowa

Serce i krwiobiegi. Schematyczne przedstawienie pocze obu powek serca z maym (pucny krwiobieg) i duym kreniem.

Krenie podowe
uk aorty przewd ttniczy (ductus arteriosus) puco lewy przedsionek lewa komora naczynia wosowate ciaa oysko naczynia krwionone ppowiny wtroba prawa komora otwr przegrody przedsionkowej (foramen ovale) 2 prawy przedsionek 3 zamknity przewd ttniczy (ductus arteriosus) 4 zamknity otwr midzyprzedsionkowy
! @ # $ % ^ & * ( ) 1

Krenie noworodka
Ukad krenia przed urodzeniem (lewa cz ilustracji, krenie podowe) rni si w istotnych punktach od ukadu krenia noworodka (prawa cz ilustracji, ukad krenia po urodzeniu). Poniewa puca dziecka nienarodzonego jeszcze nie s napowietrzane, krew musi poprzez krtkie poczenie, by przeprowadzona obok puc. Wiksza cz krwi dostaje si przez otwr w przegrodzie midzyprzedsionkowej (foramen ovale) bezporednio z prawego do lewego przedsionka i w ten sposb omija krenie pucne. Ta cz krwi, ktra przez praw komor dostaje si do pnia pucnego (truncus pulmonalis), pynie przez przewd ttniczy do aorty i tym samym rwnie omija krenie pucne. Konieczna wymiana gazowa w ukadzie krenia przed urodzeniem ma miejsce w oysku (placenta). Poprzez obydwie ttnice ppkowe (aa.umbilicales) krew uboga w tlen pynie do oyska i poprzez y ppkow utleniona krew wraca do organizmu dziecka. Po urodzeniu rozwijaj si puca i dziki silnemu przekrwieniu powstaje pucny obieg krwi. Rwnoczenie zamykaj si foramen ovale i ductus arteriosus. Tym samym zmiana nastpujcych po sobie pocze obu obiegw krwi jest zakoczona.

skurczach (systole, gr. systole = kurczenie si) komr serca. W czasie rozkurczu komory wypeniaj si krwi, a w czasie skurczu krew zostaje wypchnita do duych ttnic. Zastawki serca dziaaj jak wentyl, uniemoliwiajc zmian kierunku przepywu krwi. Cztery zastawki serca s przytwierdzone do piercieni utworzonych z wkien cznotkankowych i le mniej wicej na jednej paszczynie. Skoro serce bije okoo 70 razy na minut i podczas kadego skurczu do duego obiegu krwi zostaje wprowadzonych okoo 70 cm3 krwi, to minutowa objto serca umoliwia obliczenie iloci krwi znajdujcej si w organizmie (70 x 70 = 4900 cm3 = 5 litrw). W czasie pracy fizycznej minie musz by lepiej ukrwione. Zwiksza si wwczas przepyw i cinienie krwi. Minutowa objto serca moe wzrosn do 25 litrw, czyli e caa krew zostaje w cigu 1 minuty przepompowana 5-krotnie. Taka adaptacja zostaje osignita dziki temu, e objto skurczowa podwaja si z 70 na 140 cm3 a czstotliwo uderze serca wzrasta krtkotrwale do 180 na minut (140 x 180 = 25 200 cm3 = 25 litrw). Ludzkie serce jest pod wzgldem budowy i funkcjonowania mistrzowskim osigniciem Stwrcy. Jako system krenie reaguje na kady sygna, nawet z najdalszych czci ciaa. Wiksze naczynia krwionone (ttnice i yy) su do transportowania s niczym autostrady, natomiast naczynia wosowate s drogami wykorzystywanymi do zaopatrywania komrek. W tej precyzyjnej sieci komunikacyjnej ttnice rozgaziaj si i zaopatruj w krew sie naczy wosowatych, ktre z kolei cz si, tworzc coraz wiksze yy. Ponisza tabela wskazuje, e naley zaopatrzy w krew a 1,2 miliarda naczy wosowatych o cznej dugoci 1200 km. rodzaj naczynia ilo czna dugo w metrach czny przekrj w cm2 rednica w milimetrach
aorta due ttnice gazie ttnic gazki ttnic ttniczki naczynia wosowate 1200 000 000 1200 000 600 0,008 1 40 600 1800 40 000 000 0,4 8 60 18 80 000 0,8 3 5 5 125 10,0 3,0 1,0 0,6 0,02

yki gazki y gazie y due yy

80 000 000 1 800 600 40 2

160 000 18 60 8 0,4

570 30 27 11 1,2

0,03 1,5 2,4 6,0 12,5

ya gwna (superior i inferior grna i dolna)

Tabela: Ukad krwionony czowieka w liczbach Cinienie krwi: Cinienie, z jakim lewa komora serca wypycha krew, nazywa si cinieniem ttniczym krwi. Fal uderzenia (ttno), ktra przy tym powstaje, mona wyczu przez pooenie palca nad ttnic. Cinienie ttnicze krwi jest wielkoci stale si zmieniajc pomidzy wartoci maksymaln (cinienie krwi skurczowe, szczytowa faza wypchnicia) a minimaln (cinienie krwi rozkurczowe przy otwarciu zastawki aorty). Cinienie krwi skurczowe wynosi przecitnie 120 (przestarzaa jednostka w mm Hg odpowiadajc 16 kPa)2, a rozkurczowe 80 (= 10,7 kPa). Serce ludzkiego zarodka zaczyna bi ju 25 dni po zapodnieniu jaja. W tym czasie serce ma wielko 2,5 milimetra, a cay zarodek 6 milimetrw. Serce dorosego czowieka way przecitnie 320 gramw u mczyzny i 270 gramw u kobiety. Podzia serca na praw (yln) i lew (ttnicz) poow nastpuje dopiero po urodzeniu. U podu (medyczne okrelenie organizmu od 4 miesica ciy) obydwa przedsionki serca maj poczenie przez foramen ovale3 (otwr
1

Cinienie: Jednostk cinienia w ukadzie SI jest Pascal (na cze francuskiego matematyka i fizyka Blaisea Pascala 1623-1663). Zapisem tej jednostki jest Pa, przy czym: 1 Pa = 1 N/m2 = 1 kg/m x s2. Dawniej uywana jednostka cinienia atmosferycznego 1 milimetr supa rtci (mm Hg) zostaa w 1954 roku zdefiniowana przez wiatow Organizacj Metrologii nastpujco: 1 mm Hg to cinienie wywierane przez sup rtci o wysokoci 1 milimetra i temperaturze 0 C z uwzgldnieniem przypieszenia ziemskiego (9,80665 m/s). Przeliczenie: 1 mm Hg = 133,332 Pa, 1 kPa = 1000 Pa. W medycynie stosuje si nadal stare jednostki ze wzgldw historycznych i praktycznych.

owalny). Czy wiedzielicie, e natychmiast po urodzeniu dochodzi do przestawienia funkcji serca podowego? W sercu podu obie poowy serca s poczone rwnolegle. Przedsionki i komory pracuj wwczas jako pojedynczy jamisty misie. Wzbogacanie krwi w tlen nastpuje w oysku. Nie pracujce jeszcze puco potrzebuje zatem niewiele krwi i dlatego nie peni wanej funkcji, jakim jest podzia strumienia krwi (poczenie rwnolege). Po porodzie obie poowy serca zostaj poczone, jeden strumie za drugim (poczenie szeregowe). Przeczenie nastpuje przez otwarcie drogi strumienia pucnego i zamknicie otworu midzy prawym i lewym przedsionkiem oraz ductus Bottali4 (przewd Bottala) usytuowany midzy aort i ttnic pucn. Przez zmian krenia podowego, czyli poczenia rwnolegego obu czci serca, w poczenie szeregowe Stwrca dopasowuje serce do nowych warunkw. Serce i Biblia: Serce jest centralnym narzdem ukadu krenia, a od jego niezakconej pracy zaley samo ycie. Z tego powodu jest warunkiem ycia i symbolem wszystkich koniecznych do ycia narzdw. W obrazowym jzyku Biblii serce stao si symbolem istoty czowieczestwa. Z tego te

powodu utrapienie (Ps 34,19), smutek (J 16,6), trwog (J 14,1), bole (2 Kor 2,4), ale te rado (J 16,22) przypisuje si sercu jako duchowemu i psychicznemu orodkowi ycia. Serce jest take centrum planowania (Prz 16,9), w nim te maj swe korzenie wola i postanowienie czowieka (Ne 11,2), tam rwnie jest przechowywana pami o innych ludziach (2 Kor 7,15). W sercu mieszkaj mdro i wierno, ale te gupota (1 Krl 3,12; Ps 14,2; Prz 22,15), tam maj swoj siedzib przychylno (1 Sm 18,1) i nienawi (3 M 19,17). Decyzje nieposuszestwa i posuszestwa (Dz 7,39) podporzdkowane s sercu jako symbolicznemu orodkowi uczu. Tak jak lekarz wykonuje elektrokardiogram (EKG), by oceni prac serca, tak Bg dokonuje duchowej oceny bada intencje serca: Tygiel wytapia srebro, a piec zoto, lecz Pan bada serca (Prz 17,3). Tylko Bg zna naprawd czowieka, dlatego Psalmista modli si: Badaj mnie, Boe, i poznaj serce moje, dowiadcz mnie i poznaj myli moje (Ps 139,23). Cytaty: Francuskie przysowie: Serce nie skrywa tajemnicy, ktrej by zachowanie nie ujawnio. Chiskie przysowie: Gbokie przepaci mona zapeni, ale nigdy serca czowieka. Hebrajskie przysowie: Kto ma ciasne serce, ma szeroki jzyk. Kady bl jest lepszy od blu serca.

1 2

Foramen ovale (ac. foramen = otwr): otwr w przegrodzie midzyprzedsionkowej serca podu. Ductus Bottali (ac. ducere, ductum = przewodzi, prowadzi; ductus = przewd; Leonardo Bottali woski lekarz 1530-1571): ductus Bottali = ductus arteriosus = poczenie midzy ttnic pucn a aort u podu.

KREW
uniwersalny rodek transportu
Krew (ac. sanguis; gr. haima) jest wanym pynnym1 rodkiem transportu na usugach ciaa, ktry podczas krenia spenia kilka istotnych zada: 1. Funkcja oddechowa: Dziki krwi tlen zostaje przetransportowany z puc do tkanek i tam rozdysponowany. Podobnie dwutlenek wgla zostaje przeniesiony z tkanek do puc, a nastpnie wydychany. Ta wana dla ycia funkcja dokonuje si gwnie za spraw czerwonych ciaek krwi. 2. Funkcja odywcza: Komrki ludzkiego ciaa musz by stale zaopatrywane w energi i surowce. W procesie dostarczania poywienia dla poszczeglnych komrek krew odgrywa decydujc rol. Produkty pochodzce z poywienia s pobierane z przewodu pokarmowego, a szczeglnie z odcinka jelita cienkiego. Jelito cienkie ma dugo 5-7 metrw, przewysza wic pod wzgldem powierzchni puca. Gdyby pasko rozoy jelito cienkie wraz z wszystkimi jego uchykami, to powstaaby powierzchnia wiksza od kortu tenisowego. Krew pobiera w jelicie cienkim substancje odywcze rozpuszczone w wodzie i poprzez zbiorczy przewd (ya wrotna, vena portae) transportuje je do wtroby. W tym najwikszym wewntrznym narzdzie ludzkiego ciaa, skadajcym si z okoo 100 000 szecioktnych zrazikw (hepatone;
1

gr. hepar = wtroba), dochodzi do niezwykej przemiany materii. Komrki wtrobowe obecne w zrazikach stanowi szczegln fabryk chemiczn. Cukry, tuszcze, biaka i inne potrzebne substancje zostaj tam przetworzone, zmagazynowane albo ponownie wykorzystane. Przez wtrob przechodzi okoo 30 % krwi wypywajcej z serca. Po opuszczeniu wtroby krew rozprowadza substancje odywcze po caym organizmie. Krew spenia jeszcze inne wane funkcje: przekazuje do depozytu nadmiar substancji odywczych, ktre w razie potrzeby zostan przetransportowane do komrek. 3. Funkcja wydalnicza: Produkty kocowe przemiany materii komrek przenikaj do przestrzeni midzykomrkowych i stamtd do krwi. W narzdach wydalniczych, przede wszystkim w nerkach, s wydalane (wydalina = wydalony przez organizm bezwartociowy produkt przemiany materii, jak mocz, ka, pot; przeciwiestwo: wydzielina). 4. Regulacja ste: Wyrwnane rodowisko wewntrzne (wyrwnane stenie rozpuszczonych substancji, jednakowa temperatura, rwnowaga kwasowo-zasadowa) jest podstawowym warunkiem optymalnej pracy komrek. Te wartoci krwi s stale kontrolowane przez okrelone narzdy i jeli zachodzi potrzeba korygowane. Wyrwnany skad pynw midzykomrkowych jest efektem procesu wymiany z krwi. 5. Regulacja temperatury: Normalna temperatura ciaa czowieka wynosi 37C wszystkie procesy przebiegaj wwczas w organizmie optymalnie. W narzdach powstaje nadwyka ciepa. Dziki specyficznym waciwociom cieplnym wody (gwnego skadnika krwi) krew posiada du pojemno ciepln. Take dziki przepywowi krwi zachodzi duo szybsze przejmowanie ciepa przez krew anieli w przypadku pynu bdcego w bezruchu. Z jednej strony nadmiar ciepa zostaje przejty przez krew i usunity przez ukad oddechowy i powierzchni skry, ale jednoczenie ukad krenia zapewnia, e kade miejsce w ciele otrzyma potrzebne mu ciepo.

Miary objtoci: W tym rozdziale czsto wystpuj objtoci, tutaj podano je po przeliczeniu: 1 metr szecienny = 1 m3 =1000 dm3 = 1000 litrw 1 decymetr szecienny = 1 dm3 = 1000 cm3 = 1 litr 1 centymetr szecienny = 1 cm3 = 1000 mm3 = 1 mililitr 1 milimetr szecienny =1 mm3 = 109 m3 1 mikrometr szecienny =1 m3 = 1 miliardowa mm3 1 litr = 1 l = 1 dm3 = 1000 cm3 = 1000 ml = 100 cl 1 centylitr = 1 cl = 10 ml 1 mililitr = 1 ml = 1 cm3 = 1000 l

6. Transport hormonw: Krew to rwnie rodek transportu substancji biologicznie czynnych wytworzonych w organizmie i pobieranych w miejscu ich powstania lub magazynowania. Gruczoy wewntrznego wydzielania wytwarzaj rne hormony (gr. horman = napdza, pobudza). Wiele procesw yciowych jest sterowanych przez substancje rozprowadzane przez krew hormony. Zostaj one wytworzone przez okrelone tkanki lub gruczoy, a nastpnie przekazane do krwi i rozprowadzone nawet do odlegych tkanek lub narzdw, by tam wypeni wane dla funkcjonowania organizmu zadanie. Hormony wystpuj we krwi w znikomych ilociach. Wymienimy tu kilka z nich: adrenalina powstaje w wyniku pobudzenia sympatycznych wkien nerwowych, zwa naczynia krwionone; renina i angiotensyna reguluj cinienie krwi; histamina odgrywa wan rol w przebiegu reakcji; antygen to przeciwciao; somatotropina hormon wzrostu; insulina reguluje wykorzystanie glukozy pobranej z jelita i syntetyzowanej w organizmie; mskie i eskie hormony pciowe; kortyzon reguluje m.in. reakcje immunologiczne; hormony tarczycy reguluj ciepot ciaa i przemian materii. 7. Mechanizmy obronne: biae ciaka krwi i niektre skadniki chemiczne przeciwciaa krwi chroni organizm przed truciznami i chorobotwrczymi mikroorganizmami. 8. Krzepnicie: krzepnicie krwi jest niezbdn ochron przed utrat krwi, umoliwia te napraw uszkodzonego podczas zranienia naczynia. Krew peni wic wyjtkowo wane i niezbdne dla ycia funkcje. Dziki kreniu krwi kada komrka zostaje zaopatrzona w paliwo uzyskane z poywienia, a te w tlen, witaminy, hormony i ciepo. Ponadto z kadej komrki zostaj odprowadzone produkty przemiany materii oraz nadmiar ciepa. Krew znajduje si przez cae ycie w cigym ruchu. Nie zmierza do mety, ale kry w nie koczcej si ptli krwiobiegu. Centrum dowodzenia systemu krenia stanowi serce, ktre w kadej sekundzie napenia si krwi, by j natychmiast wypompowa.

Skad krwi: Krew skada si w 56 % z czci pynnych (plazma) i w 44 % z czci morfotycznych (ciaka krwi). Rozrniamy trzy rodzaje ciaek krwi: czerwone ciaka krwi (erytrocyty, gr. erythros = czerwony; kytos = wygicie, wypuko). Gsto: 4,5-5 mln/mm3 krwi.

krwinka czerwona

biae ciaka krwi (= leukocyty; gr. leukos = jasny, byszczcy, biay). Gsto: 4000-10 000/ mm3 krwi. Wystpuj trzy rodzaje: limfocyty (30 %), granulocyty (66 %), monocyty (4 %). pytki krwi (= trombocyty, gr. thrombos = skrzep krwi). Gsto: 150 000-350 000/ mm3 krwi. Czerwone ciaka krwi: Czy wiedzielicie, e kada kropla ludzkiej krwi zawiera 250 milionw czerwonych krwinek? Podczas 120 dni ten wysoce wyspecjalizowany transportowiec spenia wyjtkowo wane zadanie: tlen i dwutlenek wgla zostaj zaadowane i rozadowane 175 000 razy. Wielko czerwonych ciaek krwi wynosi okoo 1/1000 milimetra. Gdybymy wszystkie 25 bilionw erytrocytw, jakie s zawarte w 5 litrach krwi (mczyzny), uoyli obok siebie, to zakryyby one powierzchni 3800 m2. Jest to wielko odpowiadajca poowie boiska pikarskiego. Ludzkie erytrocyty wygldaj

jak paskie, okrge, wklse z obu stron krki bez jdra, ktrych grubo przy brzegu wynosi zaledwie 2 m a rednica przecitnie 7,5 m (normocyt). Przekrj poprzeczny przez rodek ma ksztat hantli, a grubo w rodku wynosi 10 m. Ten charakterystyczny ksztat czerwonego ciaka krwi umoliwia dyfuzj (przenikanie) na moliwie

i dlatego nie s zdolne do podziau. Oznacza to, e kiedy upynie czas ich ycia, zasoby erytrocytw musz ulec odnowieniu. Regeneracja (= erytropoeza; gr. poesis = wytwarza) nastpuje w szpiku kostnym. Proces ten jest godny uwagi. Z 25 bilionw erytrocytw 0,9 % jest odnawianych w cigu 24 godzin. To oznacza tworzenie 160

granulocyt obojtnochonny

monocyt

granulocyt zasadochonny

duej powierzchni. Ksztat ten jest optymalny z jeszcze jednego wzgldu: erytrocyty z atwoci zmieniaj ksztat, by przemieszcza si po wskich i zagitych odcinkach naczy wosowatych. Mog nawet przepyn przez naczynia, ktrych przekrj jest mniejszy od przekroju krwinki. Objto czerwonego ciaka krwi wynosi 90 m3. Gdyby miao ono ksztat kulisty, to jego powierzchnia wynosiaby 97 m2, ale dziki wklniciom po obu stronach krka faktyczna powierzchnia zostaje zwikszona do 140 m2. Rne komrki krwi. Komrki krwi powstaj w szpiku kostnym ze wsplnej komrki macierzystej, hemocytoblastu, i po okresie dojrzewania zostaj przetransportowane do krwi obwodowej. Z wyjtkiem limfocytw, ktre rwnie si rozmnaaj w ukadzie limfatycznym, wszystkie komrki krwi powstaj przez cae ycie w szpiku kostnym. Erytrocyty nie posiadaj jdra komrkowego

??????????????????

milionw erytrocytw w czasie 1 minuty, czyli 250 miliardw w cigu 1 dnia. T nadzwyczajn wydajno zdoamy w peni poj, kiedy przeliczymy ilo powsta w cigu 1 sekundy a wynosi ona 2,7 miliona! Jednym z najwaniejszych zada krwi jest przetransportowanie pobranego w pucach tlenu do narzdw i tkanek i odprowadzenie do puc powstaego dwutlenku wgla. Zadanie to speniaj gwnie erytrocyty. Zawarty w nich czerwony barwnik hemoglobina (w skrcie Hb) ma

zdolno gromadzenia tlenu z woniczek pucnych i przekazywania go do naczy wosowatych tkanek. Ponadto hemoglobina jest w stanie wiza i uwalnia w pucach dwutlenek wgla powstay w wyniku przemiany materii komrki. Hemoglobina zajmuje wic kluczowe miejsce w procesie transportowania powietrza w organizmie. Ponadto, podobnie jak woda, stanowi gwny skadnik

polipeptydowych zawierajcych komponenty barwnikowe elazo hem (gr. haima = krew). Dwa z acuchw biakowych skadaj si z 141 aminokwasw (acuchy ), pozostae dwa z 146 aminokwasw (acuchy ). Dlatego dokadniejsze oznakowanie normalnej hemoglobiny u dorosych osb wyglda nastpujco: Hb22 (albo HbA [A od ac. adultum = dorasta]). Kolejno

granulocyt kwasochonny

pytki krwi (trombocyty)

may limfocyt

erytrocytw 34 % ich masy przypada na biako hemoglobin. W jednej komrce znajduje si 32 pg (1 pikogram = 10-12 g) hemoglobiny, czyli okoo 300 milionw czsteczek. Natomiast sucha masa erytrocytw czerwony barwnik krwi stanowi a 95 % masy komrki. Godny uwagi jest fakt, e 32 pg hemoglobiny w komrce dorosego organizmu to warto staa, take w przypadku duej czci wiata zwierzcego. Ilo Hb w stosunku do objtoci krwi wynosi u dorosych kobiet okoo 140 g/l, a u mczyzn 160 g/l. Tym samym organizm zawierajcy 5-6 litrw krwi dysponuje okoo 700-960 g Hb; poniewa Hb zawiera 0,334 % elaza, tym samym zawiera 3 g elaza, czyli 70 % tego pierwiastka zawartego w caym organizmie. Kada z czsteczek Hb jest biakiem zoonym. Skada si z komponenty biakowej globiny (ac. globus = kula), powstaej z czterech acuchw

aminokwasw w acuchach ma decydujce znaczenie dla struktury przestrzennej czsteczki globiny. Nawet niewielkie odchylenia mog prowadzi do znacznego naruszenia czynnoci organizmu. Hem skada si pod wzgldem chemicznym z czterech powizanych ze sob piercieni pirolowych i zawiera atom elaza stanowicy centralny atom dwuwartociowy. Na atomie elaza moe si gromadzi tlen, nie zmieniajc jednak chemicznej wartociowoci elaza. Ta opracowana przez Stwrc struktura chemiczna wzbudza podziw, jeli pozna si nastpujcy fakt: w normalnych warunkach elazo wolnego hem w obecnoci tlenu i wody natychmiast si utlenia do elaza trjwartociowego, ktre nie potrafi gromadzi tlenu. W organizmie taka reakcja nie nastpuje, gdy acuch globinowy tworzy paszcz ochronny. acuchy maj jeszcze inne wane

waciwoci: po pierwsze gromadzenie tlenu jest procesem odwracalnym, nie chodzi tu bowiem o wizanie w sensie chemicznym, kiedy to do oddzielenia byaby potrzebna energia; ponadto gromadzenie tlenu jest zmienne, co umoliwia dostosowanie zaopatrzenia narzdw w tlen odpowiednio do aktualnego stanu fizjologicznego.

duy limfocyt

Mona to uj nastpujco: Ludzkie ycie nie byoby moliwe bez hemoglobiny i jej dokadnie dopasowanych waciwoci, bdcych wynikiem dobrze przemylanej budowy czsteczki. Czsteczka skadajca si z 10 000 atomw o ciarze czsteczkowym okoo 68 000 (dla porwnania: H2O 18; CO2 44; insulina 41 000) wije si dokoa, a powstaje charakterystyczny zbliony do kuli ksztat (rednica: 5,5 nm; 1 nm = 10-9m). Rwnie kada z czterech rwnych czci czsteczki ma ksztat zbliony do kuli. Po wzbogaceniu krwi w tlen jej kolor zmienia si z purpurowoczerwonego (uboga w tlen krew ylna) na jasnoszkaratny (bogata w tlen krew ttnicza). Hb nasycon tlenem okrela si mianem oksyhemoglobiny. Teoretycznie cakowita zdolno wizania tlenu przez Hb w 5-6 litrach krwi dorosego

wynosi 1100-1400 ml. Jednak jedynie 25 % tych moliwoci jest wykorzystywanych. W tej samej iloci wody (5-6 l) o temperaturze 20C rozpuszcza si jedynie 150-180 ml tlenu. Tlenek wgla (CO) jest znacznie silniej wizany przez Hb ni tlen i dlatego wypiera ten ostatni. Skutkiem jest wysoka toksyczno nawet niewielkich iloci CO w powietrzu. Cz tlenu jest transportowana w krwi w postaci rozpuszczonej, jako O2. Chocia ilo 0,3 ml tlenu na 100 ml krwi jest niewielka, to jednak odgrywa wan rol, gdy tylko tlen w postaci rozpuszczonej moe przenikn do tkanek. Wikszo tlenu przenoszonego przez krew jest jednak zwizana z Hb. Czsteczka Hb moe maksymalnie wiza 4 czsteczki tlenu, z czego wynika, e: 1 g Hb moe zmagazynowa 1,56 ml tlenu (liczba Hfnera). Poniewa mczyzna ma przecitnie w 100 ml krwi 15,5 g, a kobieta 14,5g Hb, to krew mczyzny wie 20,8 ml, a kobiety 19,7 ml na 100 ml krwi wtedy wszystkie czci hem s zaadowane tlenem. Ta maksymalna pojemno O2 krwi wskazuje, e dziki obecnoci Hb krew moe przetransportowa 70 razy wicej tlenu ni w przypadku zwykego rozpuszczenia tlenu w surowicy. W 5,5 litrach krwi jest od 745 g (u kobiet; ca 135g/l) do 820 g Hb (u mczyzn; ca 150g/l). Oto kilka dalszych wzbudzajcych zachwyt liczb: Cakowita ilo czerwonych ciaek krwi w 1 mm3 krwi w 1 kropli krwi w 1 cm3 krwi Cakowita powierzchnia czerwonych ciaek krwi Cakowita ilo biaych ciaek krwi Cakowita ilo pytek krwi 25 bilionw 5 000 000 250 000 000 5 000 000 000 3800 m2 25 miliardw 1,25 biliona

Prba zilustrowania iloci czerwonych ciaek krwi: Gdyby ustawi jedno na drugim wszystkie czerwone ciaka krwi, otrzymalibymy sup wysokoci 40 000 km, a tyle wynosi obwd Ziemi na rwniku. Natomiast gdybymy uoyli jedno za drugim wszystkie 25 bilionw czerwonych ciaek

krwi, to powstaaby tama dugoci 1 900 00 km, a wic prawie 5-krotna dugo rwnika. Czerwone ciaka krwi przed porodem i po nim: Dwa rne wymogi wi si z transportem tlenu przez krew w trzech stadiach rozwoju czowieka (zarodkowe, podowe i dorose). Wszystkie czci organizmu musz by zaopatrzone w okrelon ilo tlenu, a powstae w czasie utleniania CO2 musi by w tym czasie usunite. W poszczeglnych stadiach rozwoju musz by rwnie przetransportowane rne iloci substancji, co wynika z rnych warunkw w ukadzie krenia i odmiennej przemiany materii. Stwrca rozwiza ten problem w zadziwiajcy sposb. Z pewnoci warto dokadniej si mu przyjrze: By sprosta wszystkim tym wymaganiom, niezbdna jest genialna konstrukcja czsteczki. Spenia je czsteczka hemoglobiny (Hb), bdca pod wzgldem chemicznym biakiem elaza. Skada si ona z globiny i czterech czsteczek hem. Globin tworz cztery podjednostki, mianowicie cztery czsteczki (po dwie jednakowe) acuchowe (acuchy biakowe). Do kadego acucha jest przytwierdzona czsteczka hem w taki sposb, e cztery jednostki hem le w kieszonkach blisko powierzchni czsteczki. Hem jest czsteczk w ksztacie piercienia z atomem elaza porodku. Hb zawiera 0,334 % elaza, a w caej krwi stanowi to 3 g albo 70 % elaza zawartego w organizmie ludzkim. Czsteczki biaek maj charakterystyczn struktur przestrzenn, zalenie od skadu, czyli rodzaju i uszeregowania wystpujcych w nich aminokwasw. Jeli niektre aminokwasy wymienimy na inne lub jakie usuniemy albo dodamy, to zmieni si budowa przestrzenna czsteczki, a w konsekwencji rwnie zdolno transportowania tlenu. a) W stadium dorosoci (po porodzie) krew zawiera hemoglobin (HbA; A od ac. adultus = dorosy), w ktrej cztery acuchy biakowe maj skad chemiczny potrzebny do tego, by caa czsteczka wykazaa niezbdne dla ycia

powinowactwo do tlenu. HbA zawiera po dwa wczeniej wymienione acuchy biakowe i . Chemiczna struktura tych acuchw musi by dokadnie zachowana, gdy w przeciwnym razie doszoby do cikich schorze (niedokrwistoci). Niedokrwisto sierpowata powstaje na skutek mutacji po wymianie tylko jednego fragmentu aminokwasu w acuchu . Nawet tak drobna zmiana prowadzi do wystpienia odmiennego (zwyrodniaego) Hb. Wida zatem wyranie, e eksperymentowanie z aminokwasami i zmienianie ich kolejnoci, co popieraj zwolennicy teorii ewolucji, nie da si obroni. Czsteczka hemoglobiny musi by od pocztku zdolna wypenia swoj funkcj. b) Stadium zarodkowe (do 3 miesica) wymaga transportowania cakiem innych iloci tlenu. Co Stwrca uczyni, by temu zaradzi? W czsteczkach hemoglobiny uoy w dwch pczkach biakowych aminokwasy takiego rodzaju i w takiej kolejnoci, e odmienne uoenie przestrzenne utworzyo potrzebne wizanie tlenowe. W stosunku do HbA obydwa acuchy zostaj zastpione acuchami . Z tego powodu hemoglobin zarodkow nazywa si Hb22. c) W stadium podowym (od 3 miesica do porodu) zapotrzebowanie na tlen ponownie si zmienia. Teraz obydwa acuchy hemoglobiny zarodkowej (Hb22) zostaj zastpione dwoma acuchami Hb22 lub HbF (F od ac. fetus = pd). Pd w okresie rozwoju musi by zaopatrywany w tlen odpowiednio do swych potrzeb. Wymiana gazw i substancji dostarczajcych energi nastpuje w oysku. Gdyby pd mia hemoglobin osobnikw dorosych (HbA), jego krew byaby nasycona tlenem tylko w 60 %. Dlatego Stwrca przewidzia stadium, w ktrym HbF jest dokadnie dostosowana do wsppracy krenia podowego z krwiobiegiem matki. Dziki specyficznej strukturze przestrzennej HbF moe wiza 20-30 % wicej tlenu z krwi matki ni HbA. Wymiana hemoglobiny podowej HbF na HbA nastpuje w wartym poznania procesie. Ju przed porodem rozpoczyna si przeczenie programu biosyntezy acuchw. Dziki temu w momencie

porodu w czerwonych ciakach krwi znajduje si tylko 60-80 % hemoglobiny podowej. Po trzech miesicach hemoglobina ta jest prawie cakowicie wymieniona na hemoglobin HbA. Zadziwia fakt, e wszystkie te procesy przebiegaj zgodnie z potrzebami organizmu. Gdybymy chcieli wytumaczy powstanie hemoglobiny i caego skomplikowanego procesu syntezy z punktu widzenia ewolucji, pojawiyby si problemy nie do rozwizania: Jak to si dzieje, e we wszystkich trzech stadiach rozwoju czowieka wystpuje najlepiej dopasowany skad chemiczny hemoglobiny (rodzaj i kolejno wystpowania aminokwasw w tetramerach)? Prba zmiany kolejnoci aminokwasw (w celu znalezienia tej optymalnej) nie jest moliwa, gdy wikszo kombinacji nie zapewniaby wystarczajcej iloci tlenu, co miaoby miertelne skutki. Nawet gdyby w dwch stadiach zsyntetyzowano waciw czsteczk, to w momencie pojawienia si nieodpowiedniej hemoglobiny w trzecim stadium nastpiaby mier. Dla powstania hemoglobiny niezbdne s trzy rodzaje biosyntezy. We waciwym momencie musi nastpi przestawienie produkcji acucha na acuch , a potem na acuch . Skd si jednak wzi potrzebny do tego program i oprzyrzdowanie? Jedyna satysfakcjonujca odpowied brzmi: Wszystko musiao by od samego pocztku dopracowane, a jest to moliwe, gdy mdry Stwrca wszystko zaplanowa i stworzy. Leukocyty: Leukocyty, zwane rwnie biaymi komrkami krwi lub biaymi ciakami krwi, wystpuj mniej licznie ni erytrocyty: w 1 mm2 krwi jest 4000-10 000 leukocytw. Ich liczba nie jest staa. Po posiku lub pracy fizycznej ilo ta wzrasta. Leukocyty s morfologicznie heterogenn grup komrek krwi zawierajcych jdro. Ich zadaniem jest zapewnianie organizmowi odpornoci. Tworz armi, ktra jest gotowa broni organizm do momentu wasnej mierci.

Gin masowo, kiedy w ciele pojawia si punkt zapalny. Czowiek ma okoo 6 miliardw biaych ciaek krwi w 1 litrze krwi. Na 600-1000 czerwonych ciaek krwi przypada 1 biae ciako. W przeciwiestwie do erytrocytw jest to kompletna komrka z jdrem i organellami. Rozrniamy pi rodzajw erytrocytw. Przewanie osocze jest ziarniste lub granulkowate, dlatego nazwano je granulocytami. Na podstawie zabarwienia rozrnia si granulocyty obojtnochonne neutrofile (60 % leukocytw, gr. philos = przyjaciel; atwe do zabarwienia neutralnymi barwikami), kwasochonne eozynofile (5 %, gr. eos = jutrzenka, eozyna = czerwony barwnik, ktry jest uywany w technikach mikroskopowych do barwienia komrek) i zasadochonne basifile (2 %, barwione barwnikami zasadowymi). Pozostae biae krwinki to limfocyty (30 %) i monocyty (3 %). Armia leukocytw to zesp specjalistw. Kiedy cz oddziau patroluje krew, druga nadzoruje tkanki w terenie. Do organizmu nieustannie dostaj si bakterie, wirusy, grzyby i pasoyty, wnikajc przez skaleczenia skry, drogi oddechowe i przewd pokarmowy. Szybko jednak zostaj rozpoznane jako wrogowie, a po zlokalizowaniu ich do akcji wkracza armia leukocytw. Wrogowie zostaj ostrzelani z broni chemicznej przez granulocyty zasadochonne i limfocyty. Nastpnie na pole bitwy przybywaj granulocyty obojtnochonne, kwasochonne i monocyty. Otaczaj kordonem intruzw i wchaniaj ich do swojego osocza komrkowego, gdzie nastpnie zostaj oni strawieni. Ten system obronny cechuje rwnie to, e armia potrafi rozrni przyjaciela od wroga na podstawie okrelenia jego pochodzenia z wasnego lub obcego organizmu. Pytki krwi: W 1 mm3 krwi zdrowego dorosego czowieka znajduje si od 150 000 do 500 000 pytek krwi. Paskie, nieregularnie okrge, pozbawione jdra pytki krwi maj rednic 1-4 m i grubo 0,5-0,75 m. Przypominaj przeamane komrki otoczone bon. Czas ich ycia we krwi wynosi 5-11 dni. Regeneracja pytek przebiega w szpiku kostnym. Pytki krwi zazwyczaj znajduj

si w stanie spoczynku. Powierzchowny kontakt i niektre czynniki krzepnicia krwi mog je uaktywni, a wwczas pytki krwi uwalniaj substancje niezbdne do zahamowania krwawienia. Ich gwne zadanie to utworzenie czopu z pytek w celu zatamowania wypywu. W tym celu pytki rozpadaj si, uwalniajc czynniki powodujce krzepnicie. Krew i Biblia: Poznawszy kluczowe znaczenie krwi dla procesw yciowych ludzkiego organizmu, zyskalimy nowe spojrzenie na teksty biblijne, w ktrych jest o niej mowa. W 5 M 12,23 (BT) powiedziano: we krwi jest ycie. Doceniajc znaczenie krwi Biblii stwierdza, e jest ona siedzib ycia. Po tym jak Kain zabi swojego brata Abla, Bg oskary go, mwic: Gos krwi brata twego woa do mnie z ziemi (1 M 4,10). W 1 M 37,27 (BWP) uyto zwrotu nasz brat, nasza wsplna krew w sensie bliskiego pokrewiestwa i przynalenoci do rodu. Bg ochrania ycie i dlatego nie pozwala skada ofiar z ludzi i zakazuje kanibalizmu (5 M 18,10). Kto przelewa krew czowieka, podnosi rk na stworzenie bdce obrazem Boga, a tym samym na Stwrc, ktry pomci przelan krew: Kto przelewa krew czowieka, tego krew przez czowieka bdzie przelana, bo na obraz Boy uczyni czowieka (1 M 9,6). W celu realizacji tego zadania Bg udziela wadzy panujcym. Oni s ustanowieni przez Boga i nosz miecz, by pomci zo. Karzc zo, rzdzcy dziaaj dla oglnego dobra (Rz 13,1-4). Wspominana jest te krew mczennikw (prorokw i wiadkw Jezusa). W Mt 23,35 Jezus oskara uczonych w Pimie i faryzeuszy: aby obciya was caa sprawiedliwa krew przelana na ziemi od krwi sprawiedliwego Abla. W Ksidze Objawienia wiele razy jest mowa o krwi wiadkw Jezusa, ktrzy tracili swoje ycie stajc w obronie Sowa Boego (Obj 6,10; 16,6; 17,6; 18,24; 19,2). Ju w Starym Testamencie Bg podkrela warto krwi. Krtko przed wyjciem narodu izraelskiego z Egiptu, Bg poleci, by ydzi pomazali krwi baranka paschalnego odrzwia i nadproa swoich domw. Bg obieca, e dziki temu uchroni od

mierci swych pierworodnych: A krew ta bdzie dla was znakiem na domach, gdzie bdziecie. Gdy ujrz krew, omin was, i nie dotknie was zgubna plaga, gdy uderz ziemi egipsk (2 M 12,13). Ju wwczas w sposb poredni wskazano na zbawcz krew doskonaego Baranka ofiarnego Jezusa. Bez rozlania krwi przed Bogiem nie ma odpuszczenia grzechw (Hbr 9,22). Dlatego Syn Boy musia sta si czowiekiem i ponie ofiar, ktra jako jedyna posiada zbawcz moc. Uczniom zmierzajcym do Emaus zmartwychwstay Jezus wyjania: Czy Chrystus nie musia tego wycierpie, by wej do swojej chway? (k 24,26). Krew Jezusa (Hbr 10,19, 1 J 1,7), krew Jezusa Chrystusa (1 P 1,2), krew Chrystusowa (1 Kor 10,16; Ef 2,13; Hbr 9,14) i krew Paska (1 Kor 11,27) to kluczowy temat Nowego Testamentu. Wszystkie te fragmenty wskazuj na przelanie krwi i umieranie Jezusa Chrystusa, ofiarowanie samego Siebie na krzyu Golgoty za grzechy zgubionej ludzkoci. Ze wzgldu na znaczenie krwi Jezusa wane jest zrozumienie poniszych punktw: 1. Przelana krew Jezusa jest cen zapacon za zbawienie wszystkich ludzi. Tylko dziki niej moliwe jest ycie wieczne: Wiedzc, e nie rzeczami znikomymi, srebrem albo zotem zostalicie wykupieni lecz drog krwi Chrystusa (1 P 1,18-19). I nie wejdzie do niego nic nieczystego tylko ci, ktrzy s zapisani w Ksidze ywota Baranka (Obj 21,27). Tylko obmyci z wszelkiego za mog wej do nieba, ktry to warunek wyjedna dla nas Jezus: Krew Jezusa Chrystusa, syna jego, oczyszcza nas od wszelkiego grzechu (1 J 1,7). 2. Ofiara Jezusa spacia dug ludzi wobec Boga. Kady grzech zosta usunity, bowiem Jezus ponis kar za ca zgubion ludzko: Oto Baranek Boy, ktry gadzi grzech wiata (J 1,29). Zakres zbawienia wyjednanego przez Jezusa wyraono w Rzymian 5,18: Jak przez upadek jednego czowieka przyszo potpienie na wszystkich ludzi, tak te przez dzieo usprawiedliwienia jednego przyszo dla wszystkich ludzi usprawiedliwienie ku ywotowi. Ofiara Jezusa jest wystarczajca dla zbawienia wszystkich

ludzi, niestety tylko niewielu z niej skorzystao (patrz Mt 7,13-14 i punkt 7). 3. Upadek w grzech spowodowa, e midzy witym Bogiem a grzesznym czowiekiem powstaa przepa nie do pokonania. Dziki Jezusowi jestemy jednak pojednani z Bogiem, dziki przywrceniu pokoju przez krew krzya jego (Kol 1,20b). Temu te zawdziczamy spoeczno z Ojcem i z Synem, Jezusem Chrystusem (1 J 1,3). 4. Krwi Jezusa jest przypiecztowane nowe przymierze: Podobnie [wzi] i kielich, gdy byo po wieczerzy, mwic: Ten kielich, to nowe przymierze we krwi mojej, ktra si za was wylewa (k 22,20). Podczas Wieczerzy Paskiej spoeczno z Jezusem Chrystusem jest wyraana w sposb widzialny. Wci na nowo mamy wspomina Jego dzieo: To jest ciao moje za was wydane; to czycie na pamitk moj... Ten kielich to nowe przymierze we krwi mojej; to czycie, ilekro pi bdziecie, na pamitk moj (1 Kor 11,24-25). Wie si z tym take zwiastowanie powtrnego przyjcia Chrystusa: Ilekro ten chleb jecie, a z kielicha tego pijecie, mier Pask zwiastujecie, a przyjdzie (1 Kor 11,26). 5. Poniesiona przez Jezusa ofiara chroni wierzcych przed przyszym sdem Boym: Tym

bardziej wic teraz, usprawiedliwieni krwi jego, bdziemy przez niego zachowani od gniewu (Rz 5,9). 6. Chrystus odkupi nas swoj krwi i uwolni z mocy szatana i wszelkich zych mocy. Dziki jego ofierze jestemy te wykupieni z niewoli grzechu szatan nie ma ju wadzy nad nami. Krew Jezusa zwyciya wrogie moce, a my moemy mie w tym swj udzia: Gdzie jest, o mierci, zwycistwo twoje? Gdzie jest, o mierci, do twoje? Bogu niech bd dziki, ktry nam daje zwycistwo przez Pana naszego, Jezusa Chrystusa! (1 Kor 15,55-57). Posiadamy ochron przed podstpami, pokusami i prbami nieprzyjaciela. O tych, ktrzy zachowali pomimo prb wiar a do koca, jest powiedziane: A oni zwyciyli go [oskaryciela, nieprzyjaciela] przez krew Baranka i przez sowo wiadectwa swojego, i nie umiowali ycia swojego tak, by raczej je obra ni mier (Obj 12,11). 7. Chocia dzieo Jezusa ma zbawcz moc w przypadku wszystkich ludzi, to trzeba je przyj osobicie, aby stao si to faktem. Ofiara Jezusa nie obejmuje automatycznie wszystkich. Tylko tym, ktrzy tego naprawd pragn, Bg darowuje swoje przebaczenie, swoje zbawienie, swj pokj i Siebie samego Bg traktuje ludzk wol powanie, dlatego napisano: Kto bdzie wzywa imienia Paskiego, zbawiony bdzie (Dz 2,21).

NERKA
rekordzista filtracji
Ludzka nerka, waca 120-160 g, stanowi kompletn fizyczno-chemiczn fabryk, istn oczyszczalni krwi (ilustr. na str. 70). Nerki le rwnolegle po obydwu stronach ldwiowego odcinka krgosupa i s narzdem odpowiedzialnym za kontrolowanie pynw. Dbaj o to, by skad i objto pynu pozakomrkowego opukujcego komrki byy stae, a tym samym gwarantoway optymalne warunki funkcjonowania wszystkich komrek ciaa. Po stwierdzeniu nadwyki wody lub rozpuszczonych substancji nerki zadbaj o wydalenie odpowiedniej ich iloci. Kiedy zapanuje niedobr wody, wcz procesy oszczdnociowe, ktre ogranicz dalsze straty, ale te uwzgldni konieczne wydalanie produktw kocowych przemiany materii. Dziki tym czynnociom nerki reguluj gospodark wodn i zawarto soli we krwi oraz wydalanie produktw metabolizmu biaek (mocznik), kwasu moczowego (produkt kocowy metabolizmu puryny) oraz substancji trujcych. By temu sprosta, niezbdne jest ukrwienie nerek a jest ono godne podziwu. U dorosego czowieka w cigu 1 minuty przepywa przez nerki 1,2 litra krwi, co stanowi 4-krotno ciaru wasnego nerek. Specyficzny przepyw krwi jest medycznym parametrem, ktry informuje, ile krwi przepywa przez dany narzd w cigu 1 minuty przy uwzgldnieniu ciaru danego narzdu. Dla nerek specyficzny przepyw krwi wynosi 1200 cm3 krwi/min. W przypadku nerek o wadze 280 g daje to 4,3 cm3/g x min. Warto ta znacznie przewysza wyniki innych duych narzdw, takich jak mzg, wtroba czy misie sercowy. W cigu doby przez nerki przepywa 1700 litrw krwi, czyli wicej ni 20-krotno ciaru ciaa i 340-krotno caej iloci krwi czowieka. Cakowita objto krwi czowieka wynosi okoo 5 litrw. A zatem w cigu 1 godziny przepywa przez nerki 15-krotno objtoci krwi czowieka. W tym samym czasie 2,5 miliona kbuszkw nerkowych (glomeruli; ac. glomerulus = forma zdrobniaa od glomus =

kbek, l.mn.: glomeruli) obu nerek i tyle samo ptli nerkowych o cznej dugoci prawie 100 kilometrw przeprowadza skomplikowany proces filtracyjny (filtracja czsteczkowa). Niezwykych zdolnoci wydzielniczych nerki dowodzi objto pynw, jakie zostaj przefiltrowane przez wszystkie kbki nerkowe w jednostce czasu. T warto okrela si jako kbuszkowy wskanik filtracyjny i wynosi on 120 cm3 na 1 minut. Na tej podstawie mona wyliczy dzienn objto przesczania okoo 180 litrw. Cakowita objto osocza krwi (cz pynna krwi) wynosi okoo 3 litrw, zatem jest ona poddawana procesom przesczania i oczyszczania 60 razy w cigu doby. Wydolno filtracyjna pynu pozakomrkowego (14 litrw) ludzkiego ciaa jest kontrolowana przez filtr nerkowy 13 razy na dzie. Ciaka nerkowe wydalaj dziennie 180 litrw moczu pierwotnego. Taka ilo jest potrzebna, by substancje mocznikowe mogy przenikn przez cianki naczy wosowatych. Gdyby ta olbrzymia ilo zostaa wydalona bezporednio, to utrata wody staaby si wielkim obcieniem dla organizmu. Dzienna ilo moczu wynosiaby wwczas 18 wiader. Proporcjonalnie due byoby dzienne zapotrzebowanie na wod pitn. Stwrca wymyli jednak sposb, dziki ktremu ponad 99 % wody i wikszo wanych dla ycia substancji zostaje odzyskana. Podczas przepywu przez kanaliki nerkowe (ilustr. na str. 71) woda, cukier i sl s ponownie wprowadzone do krwi. Odzysk wynosi 100:1, uwzgldniwszy wic iloci pynw wprowadzonych i straconych (np. pocenie), wydalamy tylko 1-1,6 litra moczu. Na przekroju nerki (ilustr. str. 70) wida zewntrzn, ziarnist warstw korow i promienist, wewntrzn warstw rdzenn. Nefron (gr. nephron = nerka) stanowi najmniejsz jednostk czynnociow nerki. Skada si on z kbuszka nerkowego (glomerulus) z doprowadzajcymi i odprowadzajcymi naczyniami kanalika nerkowego oraz z przewodu zbiorczego (ilustr. na str. 71, lewa cz). Kbuszki nerkowe maj z zewntrz struktur ziarnist. Stanowi pomysow aparatur techniczn przystosowan do procesw

przetwrczych: naczynie doprowadzajce krew (vas afferens1 o rednicy 20-50 m) zmienia si w kbek delikatnych naczy krwiononych o rednicy 7 m = 0,007 milimetra. Wszystkie te delikatne ttniczki (okoo 30 ptli; patrz ilustr. na str. 71, prawa cz) cz si ponownie w pojedyncze naczynie odprowadzajce (vas efferens). Ju sam ten system jest genialny. Kbek wachlarzowatych naczy krwiononych jest
1

Vas afferens, vas efferens (ac. vas = naczynie; affere = doprowadzi; effere = odprowadzi): naczynie wychodzce z ttnicy midzypatkowej i prowadzce do kbka nerkowego. Vas efferens = naczynie wychodzce z kbka nerkowego.

otoczony dwuciennym workiem (torebka Bowmana), ktry ma zaledwie 0,17 milimetra gruboci. Miejsce ujcia naczy doprowadzajcych i odprowadzajcych nazywa si biegunem naczyniowym. Z wntrza torebki uchodzi tylko przewd odprowadzajcy, a miejsce to nazywa si biegunem moczowym. ciany ptli woniczkowych peni rol filtra wyposaonego w wyjtkowo mae pory. Maj one taki wymiar, by woda i substancje drobnoczsteczkowe przedostaway si do wntrza torebki, natomiast ciaka krwi i due drobiny biaka nie mogy tej zapory pokona. Dziki tej genialnej konstrukcji, w wyniku ultrafiltracji w cigu 24 godzin powstaje z 1700 litrw krwi okoo 180 litrw ultrafiltratu (mocz

! ttnica nerkowa @ nadnercze # ya nerkowa $ moczowd % ttnica gwna (aorta) ^ dolna ya gwna & kora nerki * piramida nerkowa

( miedniczka nerkowa ) may kielich nerkowy 1 torebka

cznotkankowa nerki 2 ciaka nerkowe w korze 3 duy kielich nerkowy 4 rdze nerki

pierwotny), czyli e krew traci okoo 10 % pynu. Do ujcia torebki (biegun moczowy) s przyczone kanaliki nerkowe (tubuli reales, ac. tubuli = mae rurki, ren = nerka). Tam te odbywa si resorbcja z moczu pierwotnego wody, glukozy i innych substancji, ktre zostaj ponownie odprowadzone do krwi. Przewd wychodzcy z torebki skada si z czci krtej i z doczonej do niej gwnej czci prostej; dalej biegnie cienka ptla Henlego (ilustr. na str. 71, cz lewa) dochodzca do czci prostej. W kocu przewd uchodzi do cewki zbiorczej. Cewki zbiorcze kocz si pczkami w wypukociach warstwy rdzennej (brodawki nerkowe). Brodawka otoczona jest kielichem miedniczki nerkowej (ilustr. na str. 70), do ktrej spywa mocz, a stamtd przez moczowd do pcherza moczowego.

Nerka a Biblia: Stae obcowanie ze Sowem Boym dziaa na ycie czowieka oczyszczajco. Jezus powiedzia do swoich uczniw: Wy jestecie ju czyci dla sowa, ktre wam gosiem (J 15,3). Przebaczajca moc krwi Jezusa jest podstaw oczyszczenia; w Sowie Boym zawarto obietnic: ...aby go [Koci] uwici [Jezus], oczyciwszy go kpiel wodn przez Sowo (Ef 5,26). Czowiek, ktry utraciby nerki, byby skazany na mier. Czowiek, ktry nie ma przebaczenia grzechw, z ycia ktrego nie zosta usunity brud grzechu, jest martwy duchowo. Bez duchowych nerek nikt nie moe y, dlatego Jezus powiedzia: Umarli [duchowo] niechaj grzebi umarych [cielenie] swoich (Mt 8,22).

! krte czci cewki nerkowej @ ciaka nerkowe (filomerulum) # dopyw krwi $ odpyw krwi % biegun naczyniowy ^ torebka Bowmana 0,17 mm rednicy & biegun moczowy

* mocz pierwotny ( kbuszek woniczkowy ) proste czci cewki nerkowej 1 ptla Henlego 2 przewd zbiorczy

Detale ludzkiej nerki. Z lewej: nefron, jednostka czynnociowa nerki, z prawej: powikszony przekrj ciaka nerkowego.

Komrki
Uproszczone przedstawienie pojedynczej komrki
! centriol @ ciana komrki # szorstka siatka endoplazmatyczna

(reticulum obsadzone rybosomami)

$ lysosom % jderko (nucleolus) ^ chromosomy & jdro komrkowe (nucleus) * mitochondrium ( aparat Golgiego ) cytoplazma

KOMRKI
100 bilionw cegieek na jeden dom
Czy wiedzielicie, e ludzki organizm skada si ze 100 bilionw komrek, a kada z nich z czsteczek, ktrych liczba jest 10 000-krotnoci gwiazd Drogi Mlecznej? Trzeba przy tym pamita, e Droga Mleczna skada si z co najmniej 100 miliardw pojedynczych gwiazd. Najmniejszymi jednostkami konstrukcyjnymi organizmu ludzkiego, podobnie jak rolin i zwierzt, s komrki. Wraz z lecymi midzy nimi substancjami midzykomrkowymi tworz wsplnie struktur ciaa. U jednokomrkowcw komrka jest samodzielnym organizmem, stanowi zatem najmniejsz zdoln do ycia jednostk morfologiczn. U wielokomrkowcw (metazoa) komrka wchodzi w liczne zwizki i jest podstawowym elementem nadrzdnych struktur. Komrki rni si znacznie pod wzgldem wielkoci, ksztatu i

! bona komrkowa @ cz dendrytu # cytoplazma z mitochondriem i endoplazmatycznym

reticulum $ jdro komrki z jderkiem % element za zczem nerwowym ^ pcherzyk synaptyczny & przewenie Ranviera * przegroda mielinowa ( przedsynaptyczne zakoczenie nerwowe

Podstawowy szkic komrki nerwowej

Wielko: Wielko ludzkich komrek jest bardzo rna. Goym okiem albo za pomoc lupy mona rozpozna tylko niektre komrki ludzkiego ciaa. Najwiksze s komrki jajowe; majc rednic 0,15 mm = 150 m osigaj granic bezporedniej widzialnoci (1 m = 1 mikrometr = 1/1000 milimetra). Do duych zalicza si niektre komrki nerwowe, majce rednic od 0,12 do 0,2 mm = 120-200 m. Wiele komrek nerwowych ma wypustki o dugoci 1 metra lub dusze, jednak ich grubo to zaledwie kilka mikrometrw. Wielko innych ludzkich komrek waha si w zalenoci od rodzaju tkanki midzy 5 m a 20 m. Niektre komrki nerwowe, olbrzymie komrki w szpiku kostnym (80 m i wicej) i wielokrotnie przewyszaj wymiar wikszoci komrek. Do najmniejszych komrek organizmu ludzkiego nale komrki glejowe (ac. glia = klej), plemniki, ktrych gwki maj rednic 3-5 m, oraz czerwone ciaka krwi przecitnie o rednicy 7,5 m. Komrki redniej wielkoci maj rednic 30-50 m. Ksztat: Zrnicowany ksztat komrki ma zwizek z penionymi przez ni funkcjami. Jedne dostosowuj si do otoczenia, tak wic naskrek jest tkank okrywajc, ochraniajc. S komrki szecienne, paskie i pryzmatyczne, ktre cile do siebie przylegaj, a dziki specyficznym ksztatom dobrze wypeniaj swoje zadania. Niektre komrki s wrzecionowate (np. w miniach gadkich) albo kuliste. Inne maj dugie i rozgazione wypustki, np. komrki tkanki cznej i nerwowe. Rnorodno zada: Pomimo e komrki s zasadniczo podobne do siebie pod wzgldem budowy, to znaczce rnice dotycz zada, jakie speniaj. Kady typ komrki specjalizuje si w wypenieniu szczeglnego zadania sucego organizmowi jako caoci. W zwizku z tym czerwone ciaka krwi

(erytrocyty) transportuj tlen, komrki nerwowe peni funkcje informatyczne, komrki gruczow wytwarzaj okrelone substancje hormonalne, komrki miniowe troszcz si o motoryk organizmu, komrki zarodkowe zapewniaj rozmnaanie. Kadorazowo produkty komrki s wynikiem zawartej w nich informacji genetycznej. Jest ona przechowywana w okrelonych odcinkach DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy) komrki, w genach. To tam znajduje si program sterujcy rozmnaaniem komrek i syntez potrzebnych substancji biakowych. Te dwie waciwoci s nieodzownym warunkiem, by z zapodnionej komrki jajowej powsta wielokomrkowy organizm i by ze wsplnych komrek pierwotnych powstay zrnicowane komrki: mzgowe, pucne, miniowe czy wtrobowe. Owe odmienne komrki maj rny okres ycia. Niektre obumieraj po kilku godzinach albo dniach (np. komrki nabonka jelit), inne osigaj wiek rwny wiekowi caego organizmu (np. komrki nerwowe). Ilo: Wyliczona lub oszacowana ilo wszystkich komrek wchodzcych w skad ludzkiego organizmu przyprawia o zawrt gowy. Jest ich 100 bilionw. Ta liczba jest wrcz niewyobraalna; jest to 1014 lub 100 000 miliardw. Gdyby kto zdecydowa si liczy do tej wartoci nieprzerwanie dniem i noc w takcie 1 sekundy, nie starczyoby mu ycia. Potrzeba na to 3 milionw lat! Sama krew zawiera 25 x 1012 (25 bilionw) czerwonych ciaek krwi. Stanowi one najczciej wystpujcy typ komrki, ktry jako jedyny nie posiada jdra komrkowego i organelli. Z pozostaych a 100 miliardw (0,1 biliona) komrek przypada na komrki nerwowe mzgu. Przy zaoeniu, e rednia wielko komrki wynosi 40 m, uoenie w rzdzie wszystkich komrek ludzkiego organizmu utworzyoby acuch, ktrym mona by owin rwnik 100 razy.

DNA
nieosigalna dla komputerw technika ukadw pamiciowych
Gdzie gboko we wntrzu komrki, w jej mikroskopijnie maym jdrze, jest przechowywany najwartociowszy materia ciaa genom, czyli informacja genetyczna. Czy wiedzielicie, e ta informacja po zapisaniu jej literami wypeniaby 1000 ksiek, z ktrych kada miaaby 1000 stron a na kadej z nich po 3000 znakw? Genom czowieka skada si zatem z 3 miliardw liter genetycznych. Gdyby je zapisa w jednej linijce, to powstaby acuch sigajcy od bieguna pnocnego do rwnika. Gdyby maszynistka piszca 300 znakw na minut pisaa nieprzerwanie 8 godzin dziennie przez 220 dni w roku, to przez cae ycie zawodowe nie sprostaaby temu zadaniu. Potrzeba bowiem 95 lat! Uwzgldniajc czas od powstania koncepcji do ukoczenia programu komputerowego, programista moe opracowa dziennie rednio 40 wierszy kodu programowego. Biorc pod uwag ilo znakw w genomie czowieka, do wykonania tego zadania byoby potrzeba ponad 8000 programistw, ktrzy cae ycie zawodowe pracowaliby nad tym jednym projektem. Czsteczka DNA Schemat (struktury przestrzennej DNA podwjnej helisy ilustr. na str. 78; DNA = kwas dezoksyrybonukleinowy). Dwa pasma polinukleotydowe splataj si, tworzc podwjn spiral. Te sprzone przez mosty wodorowe pary zasad s uoone w paszczynie pionowej w stosunku do osi helisy. Ze skojarzenia zasad adeniny z tymin i cytozyny z guanin powstaje molarny stosunek ilociowy A:T = C:G = 1:1. Skok gwintu prawoskrtnego wynosi 3,4 nanometra (nm), rednica 2 nm, a odstp zasad 0,34 nm (1 nm = 10-9 m = 1 miliardowa metra, czyli 1 milionowa milimetra). mekaar gele (1 nm = 10-9 m = 1 miljardste van n meter of 1 miljoenste van n millimeter).

Jednak aden programista nie wie, jak opracowa program mieszczcy si na wknie DNA o dugoci tylko 1 metra1. Pojemno pamici: Nonikiem pamici dla informacji genetycznej jest podwjne pasmo DNA (nazwa chemiczna: kwas dezoksyrybonukleinowy; ilustr. na str. 78). U czowieka zajmuje on skrajnie ma objto2 trzy miliardowe milimetra szeciennego (3 x 10-9mm3). Osignito w ten sposb gigantyczn pojemno pamici, od ktrej ukady pamici (chipy) najnowszych komputerw s wielokrotnie mniej pojemne. Jest to najwiksza znana pojemno pamici! Postaramy si teraz zilustrowa pojemno pamici materiau genetycznego: Zamy, e wzilimy materia wielkoci gwki szpilki o rednicy 2 milimetrw i sporzdzilimy z niego cieniutki drucik o rednicy czsteczki DNA. Jak dugo miaby ten drucik? Mona by nim owin rwnik 33 razy. Niesamowite! Gdyby ilo informacji, jak zawiera ludzki genom, przenie na papier, to zadrukowano by 12 000 egzemplarzy 160-stronicowych ksiek. Sprbujemy przybliy obraz niewyobraalnej iloci informacji zawartej w czsteczce DNA. Wyobramy sobie, e mamy tyle materiau DNA, ile mieci si w gwce szpilki. W ilu 160stronicowych ksikach mona by je zawrze? Z rachunku wynika, e w 15 bilionach (=15 x 1012) egzemplarzy. Z uoonych jedna na drugiej ksiek powstaby stos 500 razy przewyszajcy odlego od Ziemi do Ksiyca, czyli ponad 384 000 km. Inny przykad: Gdyby te wszystkie ksiki rozda wszystkim mieszkacom ziemi (ok. 6 mld), to kady otrzymaby 2500 egzemplarzy. Struktura: Ca informacj genetyczn mona przyrwna do biblioteki. Poszczeglne tomy to chromosomy, a rozdziay to geny. Geny to jakby
1

1. czna dugo pasma DNA: 3 x109 liter x 0,34 x 10-9 odstp liter = 1,02 m Objto pasma DNA: V = (/4) x (2 x 10-9 m)2 x 1,02 m = 3,2 x 10-18 m3 = 3,2 x 10-9 mm3 = 3,2 m3 1 mm3 = 109 m3 (mikrometrw szeciennych)

hasa w gigantycznej encyklopedii. Ludzkie jdra komrkowe zawieraj 46 chromosomw (diploidalny zestaw chromosomw w komrkach ciaa; gr. diplos = podwjny) w formie 23 par chromosomw (23 chromosomy ojcowskie i 23 matczyne). Poszczeglne chromosomy rni si pod wzgldem dugoci cakowitej, dugoci ramion chromosomu i miejsca zwe. Z wyjtkiem chromosomw pciowych, chromosomy ojcowskie i matczyne odpowiadaj sobie pod wzgldem rodzaju i sposobu rozmieszczenia genw. Kobiety maj dwa due chromosomy pciowe (XX), natomiast mczyni jeden duy i jeden may chromosom pciowy (XY). U czowieka 23 pary chromosomw zawieraj opis 100 000 cech dziedzicznych, czyli genw, pomnoonych przez dwa. Kady gen wystpuje dwukrotnie jako ojcowski i matczyny, dlatego mwimy o diploidalnym zestawie chromosomw. W przeciwiestwie do tych komrek ciaa, komrki pciowe (jajowa i plemnik) posiadaj tylko pojedynczy (haploidalny, gr. haploeides = pojedynczy) zestaw chromosomw. W przypadku 23 chromosomw majcych cznie 100 000 jednostek dziedzicznoci kady chromosom zawiera okoo 4400 genw. Na kady gen przypada okoo 30 000 liter genetycznych. Przetwarzanie informacji: Od (w zaokrgleniu) 100 000 genw komrka uzyskuje precyzyjne wskazwki, aby moga wyprodukowa to, do czego jest zaprogramowana: hormony, enzymy, luz, j, czynniki obronne systemu immunologicznego, a te impulsy w komrkach nerwowych orodkowego ukadu nerwowego. Mona zapyta: W jaki sposb zakodowana informacja zostaje rozszyfrowana i jak abstrakcyjny zapis zostaje zamieniony w konkretne czsteczki biaka? Jest to stay proces przebiegajcy w komrkach, ktry odbywa si na niewiarygodnie maej przestrzeni, a mianowicie w komrkach o rednicy setnych czci milimetra. Jak przebiega w proces? Specjalne czsteczki biaka wyszukuj okrelony fragment informacji gen, kopiuj go i wysyaj posaca RNA, chemicznego krewniaka DNA. Zostaje on przeniesiony z jdra komrki do rybosomw. Rybosomy to mae ziarenka organelle

znajdujce si w cytoplazmie komrki, bdce miejscem syntezy biaek. Posacy trafiaj tam i informuj, w jakiej kolejnoci maj by uoone cegieki biaek 20 aminokwasw. Czsteczki biaek zostaj poczone niczym kamienie domu, a nastpnie rozesane, by realizowa konkretne procesy yciowe. Nastpny etap przejcia od poszczeglnych czsteczek do uformowanych jednostek (np. komrek i narzdw) jest bardzo zoony. Ten proces do dzi nie jest do koca poznany. Jest jednak zakodowany w informacji genetycznej, ktra decyduje o tym, jacy jestemy. Geny gwarantuj to, e rodzimy si ludmi, a nie zwierztami. Specyficzny genom decyduje o pci, wzrocie, kolorze oczu, skry i wosw. Determinuje te inteligencj i czyni nas jedynymi w swoim rodzaju niepowtarzalnymi jednostkami. Wszystkie te cechy zostaj okrelone w momencie poczenia mskiego nasienia z esk komrk jajow. Moment zapodnienia, a zarazem poczenia si genw dwch odrbnych osb, jest punktem startowym kadego ycia. Wane informacje: Kady czowiek skada si z okoo 100 bilionw (= 1014) komrek, a kada z nich zawiera: bon komrkow, liczne pory i kanay w bonie komrkowej, liczne mitochondria zaopatrujce w energi, liczne rybosomy, ktre przemieniaj informacj genetyczn w biaka, jdro komrkowe zawierajce informacj genetyczna w postaci DNA. Wiele osb zna budow komputera osobistego, nie s te im obce takie pojcia jak: dysk twardy, gowica odczytu i zapisu, interfejs, karta sieciowa. By mc doceni sprawno i kompleksowo funkcjonowania komrki biologicznej, biofizyk Zoltan Takacs porwna przetwarzanie informacji w komrce i jej pami z tymi samymi funkcjami komputera. A oto rezultat tego porwnania: Bona komrkowa to jakby obudowa komputera, jednak jej grubo to zaledwie 10 nanometrw (= jedna stutysiczna milimetra). Pory i kanay to jakby interfejs komputera. Mitochondria to 800 kart sieciowych. Rybosomy s procesorami (CPU = Central Processor Unit), przy czym biologiczny

komputer dysponuje ponad 6 milionami procesorw. Jdro komrkowe to jakby obudowa twardych dyskw. W biologicznym komputerze s zainstalowane 23 twarde dyski (chromosomy), przy czym kady dysponuje wasnym backupdyskiem. Pojemno informatyczna owych 23 dyskw wynosi razem okoo 1 GB. Dyski twarde w komputerze biologicznym waciwie nie s twardymi dyskami, ale dyskietkami, poniewa 46 wkien DNA nie obraca si wok staej osi, lecz tworzy jakby lune kbki w jdrze komrkowym. rednica biologicznego komputera wynosi okoo 20 mikrometrw (20m = dwie setne milimetra). Powysze dane dotyczce biologicznego komputera, po porwnaniu z prostymi raczej komputerami najnowszej technologii, uzmysawiaj, jak mistrzowski jest to projekt, czcy w sobie miniaturyzacj, zoono i doskonao. Wszystkie ludzkie komrki zawieraj t sam informacj, niezalenie od miejsca pooenia (np. nerka, wtroba, rami). Jednak w zalenoci od rodzaju komrki informacje zostaj odmiennie odczytane i przetworzone. Podobnie jak w komputerach, take w przypadku komrek do procesora zostaje przetransportowana nie oryginalna informacja, lecz jej kopia. Gowica odczytujca ustawia si wwczas w pozycji pocztkowej programu wykorzystywanego na twardym dysku i sporzdza jego kopi. Wiksza ilo takich gowic odczytujcych wystpujcych w komrce moe rwnoczenie ustawia si na danym programie i sporzdza kopie. Dziki temu w tym samym czasie s odczytywane na wszystkich dyskach twardych rne informacje dla danego typu komrki. Biologiczny komputer przeprowadza dwa istotne zadania matematyczne: wczeniej opisane przetwarzanie informacji, niezbdne dla wytworzenia wszystkich biaek, i powielanie komputera biologicznego (podzia komrki). Projekt Genom: Zgodnie z ambitnym, zaplanowanym pierwotnie na 15 lat

przedsiwziciem naukowcy z caego wiata mieli skatalogowa ca informacj genetyczn czowieka i litera po literze rozszyfrowa j (w sposb sekwencyjny). Do zaoonej w tym celu Human Genome Organisation naley okoo 1000 uczonych z 50 krajw. Oficjalne rozpoczcie realizacji tego przedsiwzicia nastpio 1 padziernika 1990 roku. Prace nad ustaleniem kolejnoci wystpowania liter DNA oceniono wwczas na tysice roboczolat (jeden roboczorok praca jednej osoby wykonana w cigu roku). Daje to pewne pojcie o niezwykej iloci informacji zawartych w penej sekwencji zapisu. W ludzkich genach znajduje si w zakodowanej formie kompletny plan budowy czowieka: oka albo ucha, konstrukcja serca i detale ciaa, a take zdolnoci. Ju pod koniec 2000 roku pojawiy si w prasie triumfalne doniesienia o odczytaniu zapisu genetycznego czowieka. Plan budowy ycia rozszyfrowany to tylko jeden z tytuw. Przedstawiano obraz nowego, doskonaego wiata, w ktrym wszystko bdzie moliwe: do krwi wprowadzi si sztuczne geny uodparniajce na AIDS, pacjentom z chorob Alzheimera wszczepi si zmodyfikowane komrki mzgowe, komrki rakowe po wprowadzeniu nowych wzorcw genetycznych bd si nawzajem umiercay, genowo wytworzone narzdy transplantacyjne nie wywoaj u biorcy odrzutw. Takie doniesienia co prawda elektryzuj, s jednak nieprawdziwe. Jaki jest faktyczny stan bada? Do koca 2001 roku odczytano 90 % liter genomu. Reszta odczytu nie spenia wymogu dokadnoci. Dawniej uwaano, e czowiek posiada 100 000 genw rozmieszczonych w 23 chromosomach. Wedug obecnych szacunkw warto ta mieci si midzy 30 000 a 40 000. Co zyskamy, jeli zgodnie z obecnymi szacunkami poznamy do 2003 roku kolejno liter ACGT ludzkiego genomu? Czy dziki temu poznamy program ycia? Czy bdziemy wiedzie, w jaki sposb Stwrca zakodowa nasz mzg? W adnym wypadku. To, czym bdziemy dysponowali, mona porwna do zapisu tekstu Biblii w jzyku indiaskim z pominiciem kropek i przecinkw, a wic z tekstem, ktrego nikt nie zrozumie.

Waciwa praca nad przetumaczeniem znaczenia wyrazw (semantyka) zacznie si dopiero w tym momencie. Czy semantyczne rozszyfrowanie genomu kiedykolwiek si powiedzie, pozostaje dzi pytaniem bez odpowiedzi. Egipskie hieroglify udao si rozszyfrowa tylko dziki temu, e znaleziono kamie z Rosetty, na ktrym znajdowa si obok tekstu hieroglificznego grecki tekst demotyczny. Uznajc za punkt wyjcia znaczenie zrozumiaego tekstu greckiego, po dugich i kosztownych badaniach udao si rozszyfrowa hieroglify. Przy badaniach genomu brak jednak kamienia z Rosetty. Posiadacz wanych informacji: W czsteczce DNA wystpuje najwysza gsto upakowania informacji. Informacja nie jest wielkoci materialn, lecz duchow, z czego wypywa wany wniosek kocowy: ta informacja nie moga powsta sama z siebie, z materii. Nieodzowny by bardzo inteligentny inicjator. Struktura czsteczki DNA: Pod wzgldem chemicznym i strukturalnym czsteczka DNA naley do najbardziej zoonych i wszechstronnych. Jest to konieczne, by moga sprosta wszystkim stojcym przed ni zadaniom. Zewntrzny ksztat tworzy podwjna spirala (podwjna helisa; gr. helix = spirala, skrt) powstaa z dwch pasm skrconych wok wsplnej osi. Kade pasmo jest dugim acuchem czsteczek, przy czym obydwa pasma biegn rwnolegle w tym samym kierunku. W podwjnej helisie pasma okrcaj si wok siebie, jak w prawoskrtnej rubie. Alfabet informacji genetycznej skada si z czterech chemicznych liter: adenina (A), guanina (G), tymina (T) i cytozyna (C). Wiele genw nie jest poczeniem fragmentw DNA, lecz mozaik utworzon z wielu rnych odcinkw. We wszystkich komrkach, zmagazynowana w czsteczkach DNA, informacja genetyczna steruje powstawaniem biaek, a inny kwas nukleinowy, kwas rybonukleinowy (RNA), przekazuje te informacje. Wszystkie komrki danego organizmu zawieraj te same czsteczki DNA, ale nie wszystkie geny zawarte we wszystkich komrkach s w tym samym czasie aktywne.

Proteiny (biaka): Biaka s gwnym tworzywem ycia. Patrzc na czsteczk DNA jako plany konstrukcyjne ycia, liczne rodzaje biaek naley uzna za cegy i zapraw. Ponadto biaka s niezbdne do zbudowania komrki lub organizmu, odgrywaj te rol budowniczego. Nasze geny tworz podstawy koncepcyjne (magazynuj oprogramowanie), jednak to, jacy jestemy (elementy konstrukcyjne), zawdziczamy proteinom. Wspln cech czsteczek DNA i protein jest tworzenie dugich acuchw z poczonych podjednostek. Rni si one od siebie w sposb zasadniczy pod wzgldem zada. Czsteczki DNA tworz genetyczne archiwum, natomiast proteiny trjwymiarowe ukady o niewyobraalnej rnorodnoci, co odzwierciedla rnorodne ich funkcje. Proteiny stanowi m.in. elementy strukturalne budowy ciaa, indywidualny marker komrkowy i przeciwciaa dla komrek zawierajcych obce markery. Prawdopodobnie najwaniejszymi proteinami s enzymy regulujce niczym katalizatory szybko przebiegu procesw biochemicznych. Waciwy enzym potrafi przyspieszy reakcj milion razy. Ponadto proteiny s niezastpione przy przetwarzaniu informacji genetycznej w dziaanie. Struktura i skad chemiczny biaek: Pomimo istnienia wielu aminokwasw, Stwrca wybra tylko 20 z nich przy tworzeniu struktur ycia. W kodzie genetycznym trzy litery okrelaj jeden aminokwas. Kade biako posiada aminokwasy uoone w dokadnie ustalonej kolejnoci (sekwencji). Dugo acuchw i specyficzna kolejno wystpowania aminokwasw decyduj o fizycznych i chemicznych cechach biaek. Szczeglne znaczenie ma uoenie przestrzenne acucha. Biako ukada si w taki sposb, by spoczynkowa energia bya moliwie niewielka, czyli e biako przyjmuje najdogodniejsze pooenie. Zasadniczo na podstawie kolejnoci aminokwasw mona ustali trjwymiarow struktur biaka, ale naley pozna wszystkie siy oddziaujce na jego atomy oraz na otaczajce je czsteczki rozpuszczalnika. Takie obliczenie nie jest jednak moliwe przy obecnym stanie wiedzy nawet przy uyciu superkomputerw. Podczas

stwarzania istot ywych Stwrca tak skonstruowa kade z zastosowanych biaek, e uzyska zamierzon cech.

Mzg
najbardziej zoona struktura we wszechwiecie
Od tysicleci ludzie usiuj pozna mzg. Staroytni Grecy uwaali go za rodzaj agregatu chodzcego, regulujcego temperatur krwi. W XX stuleciu porwnywano go z tablic sterownicz, z komputerem, z hologramem i bdzie si go zapewne przyrwnywao do wielu jeszcze urzdze, ktre dopiero zostan wynalezione. Ale wszystkie te porwnania s niedoskonae, gdy mzg jest czym wyjtkowym we wszechwiecie, czym jedynym w swoim rodzaju i nie moe by porwnywany z adn rzecz stworzon przez czowieka (Robert Ornstein, Richard F. Thompson: The Amazing Brain; Houghton Miffin Company, Boston, 1984). Tymi sowami dwaj kalifornijscy profesorowie, Robert Ornstein (University of California) i Richard F. Thompson (Stanford University), opisali wacy okoo 1,5 kilograma twr lecy pod sklepieniem ludzkiej czaszki. Susznie mona go okreli jako najbardziej zoon struktur materialn wszechwiata. Mzgowie jest centralnym, nadrzdnym organem naszego systemu nerwowego. Steruje, nadzoruje i koordynuje prawie wszystkie procesy zachodzce w ludzkim organizmie. Ponadto gromadzi i wykorzystuje wraenia zmysowe, przechowuje je i wywouje adekwatne reakcje. O przetwarzaniu informacji w mzgu niewiele wiadomo. Nikt nie wie, w jaki sposb z sygnaw elektrycznych nadchodzcych z narzdw zmysu powstaj informacje. Wiadomo, e okrelone dziaania maj swoje rdo w korze mzgowej. Poznano te, e s tam zmagazynowane wspomnienia. Ale nie wiemy, jak s przechowywane ani jak je przywoa. Nie poznano, w jaki sposb powstaj w mzgu nowe idee i co si w nim dzieje, kiedy uczymy si czego nowego. Skromn wiedz na temat funkcjonowania rnych czci mzgu czerpiemy gwnie z obserwacji zmian, jakie zachodz po urazach mzgu lub z powodu guzw na nim. Dostpne s tylko

dane statystyczne (szacunkowe) na temat iloci elementw konstrukcyjnych i liczby ich pocze. Ale nawet one wzbudzaj podziw, gdy tworz obraz najbardziej zoonej struktury w znanym dzi wszechwiecie. Ilo elementw konstrukcyjnych: Mzgowie skada si z okoo 100 miliardw komrek nerwowych (= 100 x 109). Wymiennie uywany termin neuron zosta wprowadzony w 1891 roku przez Wilhelma von Waldeyera. Komrki nerwowe s elementami konstrukcyjnymi mzgowia, a ich ilo jest zbliona do liczby gwiazd naszej galaktyki. adna z tych komrek nie ma identycznego ksztatu. Do powyszej liczby komrek nerwowych naley doda jeszcze 100 milardw komrek penicych rol fundamentu (komrki podporowe) i funkcje odywcze. Kady neuron poprzez synapsy (gr. synapsis = poczenie) jest poczony z tysicami innych neuronw. Chocia nie istnieje bezporednie poczenie kadej komrki nerwowej z pozostaymi, to istniej poczenia midzy wiksz iloci komrek. To znaczy, e w ludzkim mzgu ilo moliwych pocze midzy tymi komrkami jest wiksza ni ilo atomw we wszechwiecie. Gdyby zapisa tylko te poczenia, ktre dotycz pojedynczego neuronu, to powstaaby 40stronicowa ksika. A jak wielki byby rejestr pocze wszystkich neuronw? Z rachunku wynika, e cznie byoby potrzeba 40 stron/neuron x 100 x 109 neuronw = 4 x 1012 stron. Biorc ksik o objtoci 400 stron, otrzymalibymy 4 x 1012/400 = 1010 tomw. Wynik ten zapiera dech: aby zarejestrowa wszystkie poczenia istniejce w ludzkim mzgu, potrzebna byaby biblioteka zawierajca 10 miliardw 400stronicowych tomw. Wielko takiej biblioteki uwiadomimy sobie, porwnujc j z jedn z najwikszych bibliotek wiata, z Bibliotek Kongresu w Waszyngtonie (Library of Congress). Zawiera ona okoo 20 milionw woluminw. Tylko po to, by zapisa moliwe poczenia ludzkiego mzgowia potrzebna byaby biblioteka 500 razy wiksza od Biblioteki Kongresu! Ilo synaps jest wic znacznie wiksza ni liczba neuronw. Zazwyczaj jedna komrka nerwowa

otrzymuje informacje od setek lub tysicy innych neuronw i przekazuje je swym partnerom, ktrych liczba jest rwnie wielka. Komrki nerwowe s elementami konstrukcyjnymi mzgowia. Posiadaj te same geny, s zbudowane wedug tych samych zasad i podlegaj tym samym procesom biochemicznym co inne komrki. Rni si jednak pod kilkoma istotnymi wzgldami, a pod wieloma innymi s najbardziej niezwykymi komrkami, jakie wystpuj w ywym organizmie. Tymi przedziwnymi cechami s: ksztat komrki, rodzaj bony komrkowej, ktra posiada zdolno wytwarzania sygnaw nerwowych, istnienie struktury okrelonej jako synapsa, w ktrej za pomoc substancji przenoszcej przekazywane s sygnay nerwowe z jednej komrki nerwowej do innych. Godne uwagi jest to, e po zakoczeniu rozwoju embrionalnego komrki nerwowe nie ulegaj dalszemu podziaowi. Podczas rozwoju organizmu z zapodnionej komrki jajowej powstaj w zadziwiajcym tempie komrki nerwowe: 250 000 w cigu 1 minut przez okres 9 miesicy. Mona to rwnie wyrazi nastpujco: Zapas komrek nerwowych powstay przed urodzeniem musi wystarczy na cae ycie. Komrki nerwowe, z ktrych kada posiada od 10 000 do 50 000 pocze, stanowi tak rozgaziony system, e schemat ich pocze gdyby go poznano zajby powierzchni kilku kilometrw kwadratowych, pomimo e pojedyncza komrka nerwowa nie jest wiksza od gwki szpilki (1 km2 = 1 mln m2). Skomplikowane konstrukcje inynierskie przedstawia si na rysunkach formatu A0 (format A0: 841 x 1189 mm = 1 m2). Schemat pocze neuronw w mzgu byby kilkaset razy bardziej skomplikowany ni sie istniejcych na caej ziemi pocze telefonicznych. Ale nikt nie pozna jeszcze pocze komrek nerwowych mzgu. Dugo wszystkich wkien nerwowych mzgu uoonych jedno za drugim wyniosaby 500 000 kilometrw; niektrzy autorzy uwaaj, e jest to nawet 1 milion kilometrw. Centrala dowodzca mzgu byaby jednak bezrobotna, gdyby ludzki organizm nie by okablowany przewodami przewodzcymi rozkazy. Poza naszym mzgiem znajduje si jeszcze 380 000 kilometrw wkien

nerwowych. Przebiegaj one przez ludzkie ciao, lecz uoone jedno za drugim utworzyyby drog rwn tej z Ziemi do Ksiyca. Przez te cienkie przewody nerwowe i ich rozgazienia stale przesyane s informacje i rozkazy pomidzy mzgiem i wszystkimi czciami ciaa. Dzieje si to z prdkoci 40 metrw na 1 sekund albo 144 kilometrw na 1 godzin. Ta prdko odpowiada 12-stopniowej sile wiatru, a wic huraganowi. Prdko przetwarzania: W niezwykle gstej sieci pocze nerwowych moliwe jest bardzo szybkie przetwarzanie sygnaw. Mzg moe w cigu 1 sekundy przeprowadzi 1018 (= 1 miliard miliardw = 1 trylion) operacji. Natomiast najszybszy superkomputer potrafi wykona okoo 10 miliardw (= 1010) operacji w cigu 1 sekundy. A zatem mzg pracuje 100 milionw razy szybciej ni najszybszy komputer istniejcy w chwili pisania tej ksiki. Jednak najbardziej fascynuje nie strona czysto fizyczna, lecz jedyna w swoim rodzaju zdolno do przetwarzania informacji, ktrej skali i rodzaju nie potrafimy sobie nawet wyobrazi. Zuycie energii: Porwnujc wielko mzgu i jego zapotrzebowanie na energi u czowieka i u zwierzt, otrzymamy stosunek stay, ktry u wikszoci ssakw jest prawie jednakowy, niezalenie od wielkoci ich ciaa. Tylko naczelne (mapy i czowiek) stanowi wyjtek. Podczas kiedy psy i koty zuywaj w mzgu 5-6 % swojej energii, u map rezusw udzia ten wynosi 9 %, a u czowieka osiga warto 20 %. Zuycie energii przez mzg wynosi okoo 20 W, a jest to 1/5 energii zuywanej przez cay organizm (= 100 W). Inaczej przedstawia si zuycie energii w czasie rozwoju embrionalnego; w tym okresie mzg zuywa nawet 60 % energii. Struktura: Najwiksz cz ludzkiego mzgowia zajmuje mzg. Jest on podzielony na dwie poowy pkule, z ktrych kada jest odpowiedzialna za cz ciaa leca po przeciwnej stronie. Obie pkule s poczone powrzkiem, zwanym belk (corpus callosum), skadajcym si z okoo 500 milionw wkien nerwowych. Kada pkula jest

! ciao modzelowate (belka) @ spoido przednie # wzgrze z przednim jdrem $ opuszka wchowa (bulbus olfactorius) z nerwem wchowym % skrzyowanie nerww wzrokowych ^ pat przysadki & most * rdze krgowy ( rdze przeduony ) mdek 1 szyszynka 2 dua ya mzgu 3 strefa czuciowa ciaa (kora czuciowa) 4 bruzda rodkowa 5 pole ruchowe ciaa (kora ruchowa)

Przekrj mzgu w paszczynie porodkowej

pokryta pofadowan warstw komrek nerwowych o gruboci 3 milimetrw, zwan kor mzgow (cortex cerebrii). Cakowita powierzchnia mzgu to okoo 2200 cm2. Dziki korze1 jestemy w stanie dziaa, przypomina, rozumie, komunikowa, tworzy, ocenia i by wynalazcami. W skad mzgowia wchodzi ponadto ukad limbiczny, zoony z grupy struktur komrkowych pooonych midzy kor mzgow a pniem mzgu. Uczestniczy on w sterowaniu temperatur ciaa, cinieniem krwi, czstotliwoci ttna i poziomem cukru we krwi. Podwzgrze (hypothalamus) i przysadka mzgowa (hypophysis) s wanymi czciami tego systemu. Podwzgrze jest mzgiem mzgowia i zarazem najbardziej skomplikowan i niezwyk jego czci. Jest wielkoci ziarna grochu i way okoo 4 gramw. Tam odbywa si sterowanie procesami jedzenia, picia, snu, czuwania, regulowanie temperatury ciaa, rwnowaenia wielu procesw fizjologicznych, czstotliwoci ttna, wydzielanie hormonw i seksualnoci. Za pomoc elektrycznych i chemicznych przekazw podwzgrze steruje te najwaniejszym gruczoem mzgowia przysadk mzgow. Gruczo ten oddziauje na organizm za porednictwem hormonw, czyli substancji chemicznych, ktre przez krew zostaj przetransportowane do okrelonych komrek. Magazynowanie informacji: Na poziomie komrki zachodz dwa zasadnicze rodzaje gromadzenia (magazynowania) informacji. Jednym jest magazynowanie informacji genetycznej w czsteczkach DNA komrki. Ilo informacji zmagazynowanych tam jest niewyobraalnie dua. Inny sposb magazynowania informacji odbywa si w mzgowiu ilo tych informacji take jest olbrzymia. Zasadnicza rnica midzy kodem genetycznym a kodem pamiciowym polega na tym, e kady czowiek tworzy zasoby swojej pamici dziki dowiadczeniu i uczeniu si. Niezwyk cech czowieka jest pamitanie przechowywanie wspomnie z caego ycia, z licznymi dowiadczeniami i przeyciami. Zdolno uczenia si ma zwizek z pewn cech kompleksowej budowy sieciowej.

Zdolno ta jest bez wtpienia zdeterminowana genetycznie. Wszelkie sowa, ktre znamy, s tam zmagazynowane, tak samo jak struktury gramatyczne, ktrymi si posugujemy. Szczeglnym obszarem jest wiat obrazw przechowywanych we wspomnieniach, do ktrego moemy si stale odwoywa. Wyobrania i fantazja s kolejnymi wanymi aspektami czowieczestwa, ktre wi si z mzgiem. Pami: Pami jest to zdolno gromadzenia i wykorzystywania informacji. Bez pamici nie moglibymy ani widzie, ani sysze, ani myle. Nie posiadalibymy umiejtnoci wyraania swych myli za pomoc mowy, a nawet nie bylibymy wiadomi swej tosamoci. Moemy to rwnie uj nastpujco: Nie majc pamici, stalibymy si biologicznymi maszynami, bylibymy martwi pod wzgldem intelektualnym. Dorosa osoba rozumie znaczenie od 20 000 do 100 000 sw. Ta liczba ronie wraz z opanowaniem jzykw obcych. By mc y w spoeczestwie, musimy nauczy si wielu codziennych czynnoci, jak choby poruszania si w ruchu wielkomiejskim, robienia zakupw, telefonowania, rezerwowania biletw. Potrzebna jest take wiedza specjalistyczna, ktr zdobywa si wraz z wyksztaceniem i prac zawodow. Uprawiajc hobby w wolnym czasie poznajemy kolejne dziedziny. 1) Kora jest okreleniem anatomicznym zewntrznej warstwy komrek lub zewntrznej struktury warstwowej jakiego narzdu. Cortex cerebri to kora mzgu, cortex cerebelli to kora mdku, a cortex renis kora nerki. Wszystko jest przechowywane w pamici i pozostaje do naszej dyspozycji. Jeli si gbiej zastanowimy nad stworzeniem tak olbrzymiego rda wiedzy, z ktrego mona szybko i precyzyjnie korzysta, to zaczniemy dostrzega, jak fascynujca jest ludzka pami. Przyjrzyjmy si nastpujcym pytaniom: Czy Archimedes mia rce? Czy Bismarck bra udzia w wojnie trzydziestoletniej? Jaki jest numer telefonu Bacha? Gdyby nasz mzg by systemem komputerowym z duym dyskiem twardym, ktry jedynie rejestruje

Przekrj poziomy przez mzgowie i miedzymzgowie. Na ilustracji b) narysowano paszczyzn cicia.

! @ # $ % ^ & * (

sklepienie substancja szara kory mzgowej biaa istota rdzenna ciao modzelowate kolanko torebki wewntrznej wzgrze ogon jdra ogoniastego promienisto wzrokowa szyszynka

b)

) 1 2 3 4 5 6 7 8

blaszka czworacza III komora rg tylny komory bocznej promienisto suchowa przedmurze skorupa jdra jdro blade gowa jdra ogoniastego rg przedni komory bocznej

Kora ruchowa - pole ruchw ciaa

! poykanie @ jzyk # szczka $ wargi % twarz ^ gaka oczna, powieki & brwi * szyja ( kciuk ) palec wskazujcy 1 palec rodkowy 2 palec serdeczny 3 may palec 4 rka 5 nadgarstek 6 okie 7 bark 8 tuw 9 biodro i kolano o kostka p palce stopy

Kora ruchowa i czuciowa z podaniem stref ciaa, ktre s reprezentowane w korze mzgu. Zwraca uwag, e odcinki ciaa, ktrych minie wykonuj zrnicowane ruchy, s reprezentowane na szczeglnie duych paszczyznach. Tym samym powierzchnia neuronw, ktre przykadowo zaopatruj rk, jest szczeglnie dua i odzwierciedla du ilo neuronw potrzebnych dla wykonania tak delikatnych i skomplikowanych ruchw, jak np. w czasie gry na wiolonczeli, operowania czy pisania.

Kora czuciowa - pole czuciowe ciaa

! @ # $ % ^ & * ( ) 1 2 3 4 5 6 7 8

narzdy pciowe palce stopy stopa noga biodro tuw szyja gowa bark, rami, okie przedrami nadgarstek rka may palec palec serdeczny palec rodkowy palec wskazujcy kciuk oko

nos twarz o wargi p zby, dzisa, szczka [ jzyk ] gardo A jama brzuszna
9 0

fakty i moe korzysta wycznie z wczeniej zapisanych informacji, to na trzy powysze pytania moglibymy odpowiedzie jedynie: Nie wiem. Mamy jednak wspania umiejtno wycigania wnioskw (patrz rozdzia Czowiek, podobnie jak Bg, potrafi myle, str. 106). Nigdzie w mzgu nie mamy zakodowanej informacji, e Archimedes mia rce. Jednak z wielkim prawdopodobiestwem moemy wywnioskowa, e je mia i odpowiemy Tak. Gdyby nie mia rk, to fakt ten byby oglnie znany. Na drugie pytanie moemy odpowiedzie, e wielu mczyzn o tym nazwisku brao udzia w wojnie trzydziestoletniej (1618-1648). Ale fakt, e Bismarck urodzi si prawie 200 lat pniej (18151898), uzasadnia wycignicie wniosku, e nie mg by uczestnikiem tamtej strasznej wojny. W przypadku pytania dotyczcego Bacha (1685-1750) komputer przeszukaby dugie listy abonentw telefonicznych i zakomunikowa, e Bach nie posiada telefonu albo jeszcze nie figuruje w ksice telefonicznej. I tutaj w oparciu o znajomo okresu ycia Bacha i daty wynalezienia telefonu wycigamy wniosek, e nie mg on mie telefonu, a tym samym numeru telefonicznego. Interpretacja zamiast samej rejestracji danych: Narzdy naszych zmysw przesyaj do mzgu milion razy wicej informacji, ni jest on w stanie wiadomie przetworzy. Mzg nie odwzorowuje jedynie otaczajcego wiata, jak czyni to aparat fotograficzny lub magnetofon. Odbywa si w nim genialna redukcja iloci danych, a sygnay otrzymane z zewntrz zostaj rwnoczenie zinterpretowane i poczone, tworzc odrbny wiat. Tak stworzony wiat wewntrzny na og silnie rni si od zewntrznego. Czerwona ra w rzeczywistoci jest struktur materialn, ktra odbija wiato o okrelonej dugoci fali. Dopiero w mzgu powstaje z tego wraenie koloru czerwonego i wiedza, e struktura ta jest kwiatem. Ponadto mzg nie tylko porwnuje sygnay z zewntrz ze zgromadzon wiedz o wczeniej widzianych rach, ale przywouje te wspomnienia zdarze i emocji zwizanych z nimi. Komrki nerwowe nie tylko sporzdzaj obraz tych przey, ale rwnie oceniaj je. I

tak obraz czerwonej ry mimowolnie sprawia, e wyczuwamy zapach kwiatu, a nawet moe przywoa wspomnienie mioci. Wszystko to dzieje si poza nasz wiadomoci. Amerykaski neurofizjolog Benjamin Libet doszed do wniosku, e nasza wiadomo rejestruje rezultat pracy mzgu o p sekundy pniej. Kiedy ludzka wiadomo rozwaa podjcie decyzji, to mzg duo wczeniej przeanalizowa ju i oceni wszystkie informacje pochodzce ze wiata zewntrznego. Dotychczas wszystkie waciwoci przypisywano jedynie materialnemu tworowi, mzgowiu. Jak zobaczymy w nastpnym rozdziale, takie podejcie jest niezgodne z faktycznymi funkcjami mzgu. Wbrew niektrym wynikom bada, mzg wci jeszcze naley do wielkich biaych plam na mapie naukowego poznania. Cytaty z wypowiedzi badaczy na temat ludzkiego mzgu: Im dokadniej naukowcy neurolodzy usiuj opisa sposb funkcjonowania ludzkiego mzgu, tym staje si wyraniejsze, e wszystkie ich pomiary i modele nie s w stanie uchwyci kluczowego aspektu funkcjonowania wiadomoci: subiektywnego postrzegania takich jakoci jak kolor czy zapach, przemyle czy emocji (David J. Chalmers: The puzzle of conscious perception, Spektrum der Wissenschaft, luty 1996, str. 40). Wspczeni neurobiolodzy, ktrzy niewiele wiedz o strukturze i dziaaniu pojedynczego neuronu, s w pooeniu osoby, ktra wiedzc co nieco o opornikach, kondensatorach i tranzystorach, zaglda do wntrza telewizora. Nie zrozumie jednak funkcjonowania tego urzdzenia, dopki nie pozna, jak wspdziaaj poszczeglne czci i dopki nie dowie si, jaki jest cel tego urzdzenia ( David H. Hubel: The Brain, Scientific American, vol. 241, nr 3, wrzesie 1979, str. 44). Po stuleciach badania mzgu przez tysice naukowcw to jedno zdanie odzwierciedla wynik tego przedsiwzicia: To jest cud (Robert Ornstein / Richard F. Thompson: Our brain a living labyrinth, Houghton Miffin Company, Boston 1984).

CIAO, DUSZA, DUCH

czowiek to co wicej ni materia
Po zapoznaniu si z dotychczasowymi informacjami mona odnie wraenie, e czowiek jest co prawda pod wzgldem budowy tworem doskonaym, jednak ostatecznie skada si tylko z materii. W rzeczy samej istniej kierunki filozoficzne, ktre postrzegaj czowieka wycznie jako struktur materialn. Taki pogld reprezentuje na przykad monizm. Monizm (gr. monos = sam) to nauka o jednorodnoci. Pojcie to wprowadzi do filozofii Christian Wolff (l679-1754). Monistyczny sposb mylenia w swej radykalnej formie zaprzecza istnieniu rnorodnoci w sferze bytu, a wszelk egzystencj prbuje wyprowadzi z jednej tylko zasady. Do kierunku tego mona zaliczy take materializm, ktry wszystkie zjawiska tego wiata stara si wytumaczy jedynie na podstawie waciwoci materii. Takie zapatrywania prezentowa Fryderyk Engels (18201895), wsptwrca marksizmu: Materialny, postrzegany zmysami wiat, do ktrego naleymy, jest jedynym rzeczywistym (...) materia nie jest wynikiem ducha, ale to duch jest najwyszym produktem materii. Powszechne dzi podejcie ewolucyjne rwnie jest systemem mylowym bliskim monizmowi. Poniewa ewolucja jest z zaoenia czysto materialistyczna, obce jest jej planowanie i cel. Genetyk z Freiburga, Carsten Bresch, opisa konsekwencje ewolucjonizmu: Natura robi wraenie maszynerii pozbawionej celu i sensu. Czy now duchow wolno opacilimy odrzuceniem sensu naszej egzystencji? Samotny czowiek o ograniczonej wiedzy, wyobcowany w lodowatym wszechwiecie nie majcym granic zagubiony w acuchu pokole. Przybyli z nicoci zmierzaj

donikd. Po co to wszystko? (w: Zwischenstufe Leben Evolution ohne Ziel?). Monizm nie potrafi wyjani istnienia ycia oraz jego procesw. Badajc ludzki mzg australijski naukowiec i laureat nagrody Nobla Sir John Eccles (ur. 1905) odrzuci monizm. Jego pogldy dotyczce stanu czowieka reprezentuj dualizm. Dualizm dwoisto (od ac. dualis = celowanie do dwch przeciwstawnych rzeczy): Wedug tej filozofii rzeczywisto skada si z dwch przeciwstawnych sfer egzystencji: materii i ducha. W oparciu o przeprowadzone badania Eccles opisa czowieka jako istot dualistyczn. Przyjrzyjmy si temu, gdy nawizuje on w ten sposb (przypadkowo?) do biblijnego obrazu czowieka.

Ilustracja 1: Zudzenia zmysowe przy ogldaniu regularnych figur, w ktre wrysowano dodatkw linie.

Na ilustracji 1 wystpuje wiele przykadw zudzenia. Ogldajc te rysunki irytujemy si: Odcinki midzy szczytami strzaek s jednakowo dugie. Jednak z powodu odmiennego kierunku, ich dugo wydaje si rna (zudzenie dotyczy dugoci). Wydaje si, e rwnolege linie biegn ku sobie albo s wykrzywione, gdy dorysowane linie przeszkadzaj (zudzenie dotyczy kierunku). W dolnej czci obrazu okrg i kwadrat wydaj si znieksztacone, gdy zaamane linie myl (zudzenie dotyczy formy). Na ilustracji 2 wida trzech mczyzn idcych drog. Pierwszy wydaje si najwikszy, ostatni najmniejszy. Rwnie tu zachodzi zudzenie

optyczne, gdy wszyscy trzej s jednakowej wielkoci. Otaczajce ich linie powoduj, e wydaj si rnej wielkoci. Na ilustracji 3 wida trzy rysunki, ktre w przeciwiestwie do ilustracji 1 i 2 nie zwodz zmysw, ale konfrontuj postrzeganie z punktem obserwacji: Czciowo otwart ksik moemy uzna za ogldan od rodka albo z zewntrz. Obraz schodw rwnie jest dwuznaczny: schody albo prowadz do gry, albo s widziane od spodu. Jeszcze bardziej skomplikowany jest obraz kostki.

Ilustracja 2: Trzej mczyni s jednakowej czy rnej wielkoci? (przykad zudzenia optycznego)

Ilustracja 3: Zudzenia w postrzeganiu ukadw geometrycznych. W zalenoci od interpretacji mona poda kilka znacze kadego rysunku.

Ilustracja 4: Moda czy stara kobieta? (przykad zudzenia w postrzeganiu).

Trzy moliwe interpretacje: a) W naroniku pomieszczenia ley maa kostka (albo zostaa przymocowana do sufitu). b) Maa kostka ley przed du kostk, przy jej naroniku c) Podobnie jak b, jednak maa kostka jest w rzeczywistoci wyciciem w duej. Co widzimy na ilustracji 4? Mod czy star kobiet? To i to jest moliwe. Rwnie tutaj wystpuje zudzenie postrzegania. John Eccles wycign nastpujce wnioski: Jeli jeden i ten sam obraz moe by interpretowany w rny sposb, to jedno jest pewne. Obraz odpowiadajcy rzeczywistoci powstaje na

siatkwce i za pomoc impulsw elektrycznych zostaje przekazany do mzgu. W mzgu w optyczny obraz powstaje dziki okrelonemu poczeniu neuronw. Eccles wnioskuje na tej podstawie, e musi istnie inna, niezalena od mzgu instancja, ktra interpretuje poczenia mzgowe w sposb kontrolowany. Tego interpretatora nazywa duchem (zgodnie z powszechn nomenklatur jest to dusza).

DUCH
poznanie wynalazki fantazja rdo programy informacji strategie MZG koncepcje (inteligencja) idee plany myli wybr celw

Zmys zewntrzny wraenia myli wiat 2 wiata barw suchowe zapachw blu dotyku

Zmys wewntrzny uczucia

JA dusza
wola Mzg cznikowy

wspomnienia marzenia wyobraenia zamiary

Informacje z zewntrz poprzez narzdy zmysw

wiat 1

(liaison brain)

Ilustracja 5: Dualistyczny obraz czowieka. wiat 1 reprezentuje materialn (ciao z wszystkimi jego anatomicznymi szczegami), a wiat 2 (ja, dusza, umys, wola) niematerialn cz czowieka. John Eccles twierdzi, e istnieje tzw. mzg cznikowy (liaison brain), ktry ogldamy i interpretujemy czci niematerialn.

Ilustracja 6: Ilustracja 6: Wspdziaanie mzgu i ducha zgodnie z dualistycznym obrazem czowieka

POCHODZENIE CZOWIEKA
1. PLAN
1 M 1,26: Uczymy czowieka

2. WYKONANIE
1 M 2,7: uksztatowa Pan Bg

3. REZULTAT
czowieka z prochu ziemi i tchn w nozdrza jego dech ycia. duch od Boga

ciao z ziemi ciao dusza duch

Wtedy sta si czowiek istot yw.

Ilustracja 7: Obraz czowieka na podstawie Biblii. Wedug porzdku stworzenia czowiek skada si z ciaa, duszy i ducha.

STRUKTURA CZOWIEKA
Monizm Dualizm
Granica nauk przyrodniczych

Trializm

duc h duc te ma ria cia * dus

za o

cia

Teorie materialistyczne
materializm behawioryzm ewolucjonizm

Teorie interakcji
Wilder Penfield Karl Popper John Eccles
* autorzy ci uywaj okrelenia duch/

Biblijny obraz czowieka

Geist/Mind

Ilustracja 8: Trzy zasadnicze pogldy na czowieka. rda informacji rni si w sposb zasadniczy. Monizm jest czysto filozoficznym systemem, dualizm jest wynikiem docieka naukowych, a biblijny trializm mona pozna jedynie dziki objawieniu.

Mzg i duch maj zatem moliwo dokonania wymiany informacji midzy sob. Przy czym duch posiada zdolno rnorodnego interpretowania tego samego obrazu. Na ilustracji 5 wida przedstawione graficznie podejcie dualizmu (wiat 1 i wiat 2). wiat 1 reprezentuje mzg (niezbdn cz materialn) oraz wiat 2 ducha (cz niematerialn); pod t nazw kryje si wedug Ecclesa: ja, duch, dusza, wola. Obydwa skadniki s powizane ze sob przez zewntrzny zmys (wraenia, ktre uwiadamiamy sobie dziki narzdom zmysu) i wewntrzny zmys (myli, uczucia, wspomnienia, marzenia, wyobraenia, zamiary). Naukowe wnioski s atwe do przewidzenia. Chcc przedstawi graficznie dualistyczny obraz czowieka i jego skomplikowany mzg, przejdmy do ilustracji 6, ktra podkrela obydwa komponenty materialny i niematerialny. Model ten pokazuje, e poznanie, plany, myli i wytyczenie celu nie mog mie rda materialnego. W tym miejscu doszlimy do granicy moliwoci poznawczych nauk przyrodniczych, gdy pytania o pochodzenie czowieka i miejsce pobytu po mierci nie znajd odpowiedzi w tym systemie. Jednak Eccles poszed waciw drog, piszc: Komponent naszej egzystencji w wiecie 2 nie ma charakteru materialnego i dlatego podczas mierci czowieka nie ulega destrukcji, ktrej podlegaj wszystkie komponenty nalece do wiata 1 (Eccles, Zeier: Gehirn und Geist, Mnchen 1980, str. 190). Chcc dowiedzie si wicej o prawdziwej budowie czowieka, naley zwrci si z tym pytaniem do Tego, ktry stworzy kadego z nas. W tym celu sigamy do Biblii. Odpowied na to wane pytanie zawarta jest ju na pierwszych jej stronach. Co najwaniejsze Bg istnieje i to On stworzy czowieka. Biblia zaczyna si znamiennym zdaniem: Na pocztku stworzy Bg (1 M 1,1). Celem tego stworzenia by czowiek, gdy tak Bg to zaplanowa. O tym planie czytamy w 1 M 1,26: Uczymy czowieka! Kady kto jak autor tej ksiki, inynier

myli cile cieszy si, dostrzegajc w Boej koncepcji stworzenia czowieka znane sposoby postpowania: 1. Plan 2. Wykonanie 3. Rezultat Taki podzia ukazuje ilustracja 7 Plan: Sowa podane w 1 M 2,7 to mistrzowskie dzieo precyzyjne, zwize i bogate w informacje przesanie. Wykonanie: Stworzenie czowieka przebiegao w dwch fazach: najpierw Bg uksztatowa ciao czowieka z ziemi. Ludzkie ciao zawiera te same pierwiastki chemiczne co gleba (grunt orny). Naukow sensacj byo odkrycie w XIX wieku, e substancje organiczne zawieraj te same atomy co nieoywiona materia nieorganiczna; czowiek zawiera drugi wany komponent: ... i tchn w nozdrza jego dech ycia. Dopiero po tchnieniu przez Boga niematerialnego ducha w materialne ciao stworzenie stao si czowiekiem. Nie naley myli tego ducha z Duchem witym. Warto te zwrci uwag, e niematerialna cz, o ktrej mwi Eccles i ktr nazywa duchem, wedug biblijnej nomenklatury jest dusz. Rezultat: Po poczeniu dwch rnych czci ciaa z ziemi i ducha z Boga powstao co cakiem nowego dusza: Wtedy sta si czowiek istot yw. Na ilustracji 7 wida rezultat twrczego dziaania Boga, polegajcego na poczeniu dwch sfer. Dwa cakiem odmienne skadniki cz si, a z ich zjednoczenia powstaje dusza. Sowo dusza ma w Biblii dwojakie znaczenie. Okrela czowieka jako cao, ale take wskazuje na jeden z trzech elementw, z ktrych skada si czowiek: ciao, dusza i duch (1 Tes 5,23). Dopiero taka kombinacja obejmuje cae czowieczestwo. Swe istnienie zawdziczamy woli Boga, ktry mia plan dla naszego ycia i ktry go zrealizowa.

Trializm: Z Biblii wynika wyranie, e dualizmu Ecclesa lepiej oddaje istot czowieka ni monizm, ale nadal w niewystarczajcym stopniu. Poniewa Biblia wymienia trzy wyranie rnice si elementy czowieka (ilustr. 8), na zasadzie analogii wprowadzono pojcie trializmu (gr. tri = trzy). Powstanie nowego zjawiska wynikajcego z poczenia dwch skadnikw mona wytumaczy za pomoc przykadu ze wiata techniki: Kiedy do lampy (odpowiednik ciaa) zostaje doprowadzony prd elektryczny (odpowiednik ducha), powstaje wiato (odpowiednik duszy), stanowice nowe zjawisko. Upadek w grzech: Bez biblijnego (trialistycznego) obrazu czowieka kluczowe myli Biblii pozostan niezrozumiae. W ogrodzie Eden Bg powiedzia czowiekowi: Z kadego drzewa tego ogrodu moesz je, ale z drzewa poznania dobra i za nie wolno ci je, bo gdy tylko zjesz z niego, na

pewno umrzesz (1 M 2,16-17). Wprawdzie po upadku w grzech Adam i Ewa yli nadal fizycznie, ale ich duch element, ktry decyduje o cznoci z Bogiem umar. Bliska spoeczno z Bogiem ulega zniszczeniu z powodu grzechu. mier ciaa, bdca nastpstwem grzechu, rwnie dotkna wiat: Zapat za grzech jest mier (Rz 6,23). Kontynuacj dziea mierci jest wieczna mier czowieka. Ale egzystencja czowieka nie koczy si wraz z ni (k 16,19-31), gdy on nadal istnieje, jest jednak na wieki oddzielony od Boga. Gniew Boy bdzie zawsze ciy nad nim, gdy przez grzech jednego czowieka przyszo potpienie na wszystkich ludzi (Rz 5,18). Ratunek: Bogu niech bd dziki za to, e On sam umoliwi wyrwanie si z ucisku mierci, na ktry z natury wszyscy jestemy skazani. Jak dochodzi do tego, e duch oywia, dowiemy si w drugiej czci ksiki.

Cz II

Czym jest czowiek?

Poznawszy wprawiajc w zachwyt budow czowieka, przekonalimy si, e jestemy bez wtpienia genialn konstrukcj. Niedorzeczne jest zatem twierdzenie, e jestemy wynikiem przypadkowego, pozostawionego samemu sobie rozwoju materii. W tym miejscu pojawia si pytanie dotyczce pocztku: Czym jest czowiek? Jeli nie zaakceptujemy faktu stworzenia, bdziemy bdzili w gszczu ewolucyjnych systemw mylowych i nie zdoamy w sposb waciwy oceni rzeczywistoci. Wedug sw Listu do Rzymian 1,20 wynikiem ogldania dzie stworzenia jest przekonanie o istnieniu Stwrcy, gdy niewidzialna jego istota... moe by od stworzenia wiata ogldana w [Jego] dzieach. O istnieniu Boga wnioskujemy na podstawie Jego dzie. Ale co pocz z drugim rdem informacji Bibli? Czy mona wierzy wszystkiemu, co w niej zapisano? Wbrew rozpowszechnionej opinii, Biblia nie jest zbiorem nieaktualnych praw spisywanych przez okres ptora tysica lat. Bg wybra okoo 45 osb, by za ich porednictwem przekaza swoje myli: Cae Pismo przez Boga jest natchnione i poyteczne do nauki, do wykrywania bdw, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwoci (2 Tm 3,16). Inn wskazwk dotyczc pochodzenia Biblii zawarto w 2 P 1,21: Albowiem proroctwo nie przychodzio nigdy z woli ludzkiej, lecz wypowiadali je ludzie Boy, natchnieni Duchem witym. Z tego te powodu Jezus modli si do Ojca: Sowo twoje jest prawd (J 17,17), a Pawe wyzna: wierz we wszystko, co jest napisane (Dz 24,14). Potwierdzamy te fundamentalne stwierdzenia i uznajemy prawdziwo wszystkich wypowiedzi Biblii. Temat wiarygodnoci Biblii autor tej ksiki omwi szeroko w dwch innych publikacjach: Tak napisano (Hanssier-Verlag, Neuhausen) i Pytania (Christliche LiteraturVerbreitung, Bielefeld). Tylko w Biblii wystpuje opis czowieka

obejmujcy wszystkie aspekty jego istoty. Ju w pierwszym rozdziale stwierdzono, e zgodnie z Boym planem, jako ludzie zostalimy stworzeni na podobiestwo Boga.

Czowiek: Zaplanowany na obraz Boga?

1. Stworzenie czowieka przebiegao zgodnie z planem: Uczymy czowieka na obraz nasz, podobnego do nas i niech panuje nad rybami morskimi i nad ptactwem niebios, i nad bydem, i nad ca ziemi, i nad wszelkim pazem pezajcym po ziemi (1 M 1,26). Bezporednio po przedstawieniu planu nastpuje wykonanie: I stworzy Bg czowieka na obraz swj. Na obraz Boga stworzy go. Jako mczyzn i niewiast stworzy ich (1 M 1,27). Plan zawiera fakty, ktre naley podkreli: Do realizacji planu doszo, kiedy cay wiat zwierzcy ju by stworzony. A zatem czowiek zosta zaplanowany jako odrbne dzieo, co przeczy naukom ewolucyjnym i wyklucza jakiekolwiek podobiestwo czowieka do reszty stworzenia. W Boym dziele stworzenia uczestniczy nie tylko Bg Ojciec, bowiem uyta liczba mnoga wskazuje na Boga Ojca, Syna i Ducha witego. Czowiekowi nakazano panowa nad stworzeniem. Ma by jego reprezentantem, na ktrym spoczywa te odpowiedzialno i obowizek troszczenia si. Jako dobry gospodarz ma chroni stworzenie i dba o jego przetrwanie. Co to oznacza, e czowiek jest stworzony na obraz Boga? Bg stworzy czowieka wedug swojego wyobraenia, zgodnie ze swoim zamysem i na swj obraz, czyli e ma on odzwierciedla Boe cechy. Jest te czowiek przeznaczony do spoecznoci z Bogiem jako Jego partner. Ludzie s zapiecztowani, wyryci na Boej doni, uksztatowani na Jego obraz, przeznaczeni do ycia w maestwie i w mioci. Zadaniem czowieka byo przekazywanie obrazu Boga, rozmnaanie si i zachowanie ludzkoci. Bg wyposay ludzi we wspaniae zdolnoci, ktrych nie ma nikt inny w caym stworzonym wiecie, a ktre maj wskazywa na Stwrc. Ta myl zostaa dobitnie wyraona w Psalmie

8,6: Uczynie go niewiele mniejszym od Boga, chwa i dostojestwem uwieczye go. Nasze przeznaczenie jako stworzenia mona wyrazi sowami: Uksztatowany na obraz Boga, a zatem podobny do Niego! 2. Kady czowiek jest oryginalnym dzieem Boga: Bg stworzy ludzi nie tylko jako gatunek, lecz rwnie uksztatowa poszczeglne osoby o indywidualnych cechach zewntrznych i wewntrznych. Rnimy si jedni od drugich dat urodzenia, wzrostem, wag, kolorem skry, oczu i wosw. Kady z nas jest tak jedyny w swoim rodzaju, e nie mgby z czyim paszportem przekroczy granicy pastwa. Troski i radoci, idee, myli i uczucia kadego z nas s tak niepowtarzalne, e na caej ziemi nie ma dwch takich samych ludzi. Niemiecki historyk Leopold Ranke (1795-1886) powiedzia: Kady czowiek jest odmienn myl Boga. 3. Kto jest naszym Stwrc? Nowy Testament pogbia wiedz na temat stworzenia, a o osobie Stwrcy mwi: Na pocztku byo Sowo (gr. logos), a Sowo byo u Boga, a Bogiem byo Sowo. Ono byo na pocztku u Boga. Wszystko przez nie powstao, a bez niego nic nie powstao, co powstao (J 1,1-3). Kto lub co jest tym Sowem? Tutaj nie pada jeszcze odpowied. Dowiadujemy si jedynie, e dzieo stworzenia obejmuje dokadnie wszystko: wszechwiat, ziemi, najmniejsze dbo trawy i czowieka. W wersecie 10 niejasnoci zostaj czciowo wyjanione. Mowa tam, e bya to osoba przebywajca w tym wiecie, na naszej ziemi: Na wiecie by i wiat przeze powsta. Ale to, kim jest ta osoba, zostaje ujawnione dopiero w wersecie 14: A Sowo ciaem si stao i zamieszkao wrd nas, i ujrzelimy chwa jego, chwa, jak ma jedyny Syn od Ojca, pene aski i prawdy. A wic Syn Boy, Jezus Chrystus, jest Stwrc. Bg Syna ustanowi dziedzicem wszechrzeczy, przez ktrego take stworzy wszechwiat (Hbr 1,1-2). W Kolosan 1,16-17 dzieo stworzenia Jezusa jest przedstawione jeszcze szerzej, bowiem rwnie niewidzialny dla nas wiat zawdzicza Mu swoje

pochodzenie: W nim [Jezusie Chrystusie] zostao stworzone wszystko, co jest na niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne, czy to trony, czy panowania, czy nadziemskie wadze, czy zwierzchnoci; wszystko przez niego i dla niego zostao stworzone. On te jest przed wszystkimi rzeczami i wszystko na nim jest ugruntowane. To wanie jest odpowied na pytanie dotyczce pochodzenia czowieka: Jezus Chrystus jest naszym Stwrc! Ta myl zaskoczy niejednego czytelnika, ale taka jest jednoznaczna nauka Nowego Testamentu. Kada idea dotyczca pochodzenia czowieka, ktra nie wymienia Jezusa i nie uznaje Go za Stwrc, jest z zaoenia faszywa. Z powodu upadku w grzech co wyczerpujco omwimy w nastpnych rozdziaach czowiek oddali si od swojego Stwrcy. Straci przez to wiele ze swego podobiestwa do Boga. Ponisze cytaty z Nowego Testamentu dowodz, e tylko Chrystus reprezentuje w peni obraz Boga: On jest obrazem Boga niewidzialnego, pierworodnym wszelkiego stworzenia (Kol 1,15). Chrystus jest obrazem Boga (2 Kor 4,4b). On [Syn Boy] jest odblaskiem chway i odbiciem jego [Boga] istoty (Hbr 1,3). Pomimo powanych skutkw upadku w grzech czowiek zachowa wiele cech pierwotnych, majcych swe rdo w osobie Boga. W Bogu wszystko jest doskonae, ale byo to te przewidziane w stopniu niewiele mniejszym dla czowieka (Ps 8,6). Wyraa to dziesi poniszych punktw:

Czowiek, podobnie jak Bg, potrafi mwi

Bg mwi: Opisujc dzieje stworzenia dziesiciokrotnie powiedziano: i rzek Bg. W 1 M 1,28 zapisano: I bogosawi im Bg, i rzek do nich. Bg przemawia do ludzi. Rozmawia z Adamem i Ew. Czowiek jest partnerem, do ktrego Bg si zwraca i od ktrego oczekuje odpowiedzi; natomiast adne zwierz nie potrafi mwi. Biblia podaje dwa odstpstwa od tej zasady: wa w ogrodzie Eden i olic Bileama. Obydwa zwierzta byy kierowane przez siy z zewntrz: w przez szatana, a olica przez Boga.

Tylko czowiek posiada umiejtno mowy. Dziki temu wyranie odrnia si od wiata zwierzcego i dysponuje cech, ktr poza nim posiada tylko Bg. Jest to dar twrczego posugiwania si sowem. Oczywicie nasze sowo nie dysponuje moc, jak posiada stwrcze sowo Boga. Wypowiadane przez nas sowa potrafi innych bogosawi i budowa, ale take mog ich niszczy. Za pomoc sw moemy wyrazi nurtujce nas myli, a te nawiza bliskie kontakty, nieosigalne dla innych istot ywych. Pod wzgldem morfologicznym mowa nie opiera si na istnieniu jednego tylko narzdu, jest to raczej caa aparatura wytwarzajca gos jama gardowa wsppracujca z jzykiem i powizana funkcjonalnie z wysoce zoonym systemem sterujcym (mzg). W przypadku braku jednego z tych elementw mwienie staje si niemoliwe. W redniowieczu obcinano jzyk ludziom zagraajcym wadzy, zmuszajc ich tym samym do milczenia. Dwiki wytworzone przez struny gosowe wdruj do jamy gardowej, gdzie przeksztacaj si w konkretne goski mowy albo tony. Dzieje si to dziki dokadnie zgranym ruchom jzyka i warg. W jamie ustnej powstaje szereg rezonansw niezbdnych do powstania zrozumiaych gosek. Dla kadej spord 600 gosek moliwych w rnych jzykach przypisane s precyzyjne ruchy i dokadnie dopasowane zmiany uoenia jzyka. Johann Peter Sssmilch stwierdzi (1756), e czowiek nie mgby wynale mowy nie posiadajc zdolnoci mylenia, a mylenie jest z kolei uzalenione od wczeniejszego istnienia mowy. Jedynym wytumaczeniem tego problemu jest obdarowanie czowieka mow przez Boga. Oto wane fakty dotyczce mowy: Potrafimy tworzy nowe sowa, a przez ich uszeregowanie sformuowa sw opini. Potrafimy konstruowa zdania, ktrych nigdy wczeniej nie wypowiedzielimy. Potrafimy zrozumie zdania, ktrych wczeniej nie syszelimy. Ilo myli, ktre mona wyrazi ludzki jzyk, jest nieograniczona.

Systemy komunikowania si w przypadku zwierzt s niezmienne i ograniczone. Nie mona te mwi w tym przypadku o twrczym dziaaniu. Potrafi one jedynie w sposb silnie ograniczony wyraa swoje potrzeby (np. poywienie, bezpieczestwo, gody) poprzez zachowania, ktre jednak nie mog by porwnane z mow.

Czowiek, podobnie jak Bg, potrafi myle

Bg jest rdem mylenia. On nie ma adnego doradcy, gdy sam jest rdem mdroci: O gbokoci bogactwa i mdroci, i poznania Boga! Jake niezbadane s wyroki jego i nie wyledzone drogi jego! Bo kt pozna myl Pana? Albo kt by doradc jego? (Rz 11,33-34). W Izajasza 55,8-9 mowa o tym, e Bg porwnuje swoje myli z ludzkimi: Bo myli moje, to nie myli wasze, a drogi wasze, to nie drogi moje mwi Pan, lecz jak niebiosa s wysze ni ziemia, tak moje drogi s wysze ni drogi wasze i myli moje ni myli wasze. Pomimo wyranej rnicy midzy Bogiem a czowiekiem i my potrafimy myle, rozwaa czy zastanawia si. W Psalmie 90 napisano, bymy si zastanowili nad swym yciem: Naucz nas liczy dni nasze, abymy posiedli mdre serce (Ps 90,12). Jako ludzie potrafimy posugiwa si rnymi kategoriami mylowymi: myleniem logicznym, myleniem analitycznym, myleniem przyczynowym. W niniejszej pracy rozwaymy wan kategori mylow, ktr si posugujemy w yciu codziennym i ktra jest podstaw wszelkich nauk.

Mylenie analityczne: Ta kategoria mylowa jest pokrewna myleniu logicznemu. Pod myleniem analitycznym rozumiemy logiczne rozumowanie prowadzce do wycigania wnioskw z przesanek. Jest to nowa jako uzyskana dziki procesowi mylowemu. W naukach przyrodniczych, jak te we wszystkich naukach humanistycznych, mylenie analityczne odgrywa kluczow rol dla rezultatw bada naukowych. Rwnie podczas czytania Biblii powinnimy wykorzystywa t kategori mylow. Bez podejcia analitycznego wiele Boych myli

pozostanie niedostpnych. Gdyby Biblia zawieraa wszystkie stwierdzenia, ktre uzyskujemy dziki wyciganiu wnioskw, to musiaaby si skada z kilku tomw. Jednak Bg postanowi da ludziom tylko jedn ksig, a dodatkowo zdolno mylenia. Dziki temu moemy sami wyciga wnioski. Przyjrzyjmy si trzem istotnym przykadom z Biblii: 1. Oenek synw Adama: Na wielokrotnie zadawane pytanie: Z kim oenili si synowie Adama?, brak w Biblii bezporedniej odpowiedzi. Nie jest to potrzebne, gdy uzyskamy j, wycigajc wniosek ze sw zapisanych w 1 M 5,4: y Adam osiemset lat i zrodzi synw i crki. Jak liczne mogo to by potomstwo! Jedyn moliwoci byo maestwa midzy rodzestwem i ich potomkami. W pocztkowym okresie ludzkoci nie stwarzao to zagroenia genetycznego. Dopiero w 3 M 18 (ponad 2000 lat pniej) Bg wyranie zakaza zawierania maestw midzy krewnymi (kazirodztwo). Nastpny przykad mylenia analitycznego zosta zaczerpnity z nauki Jezusa: 2. Bg nie jest Bogiem umarych: Powoujc Mojesza, Bg rzek: Jam jest Bg ojca twego, Bg Abrahama, Bg Izaaka, i Bg Jakuba. Jezus w oparciu o te sowa (przez wyciganie wnioskw) uzasadnia zmartwychwstanie umarych: A co do zmartwychwstania, czy nie czytalicie, co wam Bg powiedzia w sowach: Jam jest Bg Abrahama i Bg Izaaka, i Bg Jakuba! Bg nie jest Bogiem umarych, lecz ywych. A lud, ktry to sysza, zdumiewa si nad nauk jego (Mt 22,31-33). Jeli Bg sam jest yciem, to moe by Bogiem tylko ywych. Poniewa Abraham, Izaak i Jakub umarli, to On moe by ich Bogiem tylko wwczas, jeli oni nadal istniej. A oto trzeci przykad mylenia analitycznego: 3. Wniosek na temat Stwrcy wycignity na podstawie stworzenia: Czytajc Rz 1,19-20 mylenie analityczne ma wyjtkowe pole do popisu. Nastpuje tam bowiem taka konsekwencja mylowa: Na podstawie tego, co istnieje we

wszechwiecie i co yje i ronie wok, mona wnioskowa, e musi istnie Stwrca: Ludzie bowiem znaj prawd o Bogu, ktry t wiedz woy im w serca. Od najdawniejszych czasw czowiek podziwia ziemi i niebo i wszystko, co Bg stworzy; by wic wiadom istnienia Boga i Jego potnej, odwiecznej mocy. Nikt zatem nie bdzie mie wymwki, e o Bogu nie wiedzia (przekad Sowo ycia). Niniejsza ksika ofiarowany nam dar mylenia wykorzystuje zgodnie z ide stworzenia. Nie dziki dowodom, lecz mylom wynikajcym z ogldania dzie Boych, dochodzimy do wniosku, e Stwrca musi istnie. Ten, kto takie wnioski ignoruje, myli w sposb wypaczony.

Czowiek, podobnie jak Bg, potrafi pisa

Wedug biblijnego wiadectwa Bg pisa tylko dwa razy. Pierwszy raz na grze Synaj, gdy przekazywa Mojeszowi Dziesicioro Przykaza: A gdy dokoczy rozmowy z Mojeszem na grze Synaj, da te tablice wiadectwa, tablice kamienne, zapisane palcem Boym (2 M 31,18). Drugi raz nastpio to w paacu krla Belsazara, kiedy na cianie pojawi si napis: W tej samej chwili ukazay si palce rki ludzkiej i pisay naprzeciw wiecznika na wapiennej cianie paacu krlewskiego. Krl zauway grzbiet rki, ktra pisaa. Wtedy barwa twarzy krla zmienia si, a jego myli zaniepokoiy go, stawy jego bioder rozluniy si, a jego kolana zadray (Dn 5,5-6). Dlatego przez niego zostaa zesana ta rka i zosta wypisany ten napis. A oto napis, ktry zosta wypisany: mene, mene, tekel, uparsin. A taki jest wykad tego sowa: Mene: Bg policzy dni twojego panowania i doprowadzi je do koca. Tekel jeste zwaony na wadze i znaleziony lekkim. Peres twoje krlestwo bdzie podzielone i oddane Medom i Persom (Dn, 5,24-28). Piszcego Jezusa znamy tylko z jednej sceny, kiedy przyprowadzono do niego cudzoonic: A Jezus schyliwszy si, pisa palcem po ziemi (J 8,6-8). I Bg, i Jezus pisali palcem! Czowiek wymyli rne systemy zapisu, dziki ktrym jest w stanie utrwali swoje myli. Wynalezienie pisma mona zaliczy do

najwikszych osigni czowieka. Ludzka pami jest krtkotrwaa, a pojemno pamiciowa mzgu ograniczona. Informacja zachowana w formie zapisu rozwizuje problem odlegoci i czasu. Dopiero opracowanie pisma umoliwiao tworzenie literatury i technologii czy spisywanie historii. Narody i plemiona nie posiadajce wasnego pisma stoj niej w rozwoju cywilizacyjnym (np. Indianie czy pierwotne szczepy). Dopiero spisana mowa daje moliwo gromadzenia informacji, a dokonane wynalazki i zdobyte dowiadczenia (z zakresu medycyny lub techniki) nie s skazane na zapomnienie, lecz mog by rozwijane.

dziedzinie muzyki, literatury, malarstwa, a te rozkoszowa si odbiorem sztuki. Ubieramy si, urzdzamy mieszkania i ogrody, kierujc si nie tylko wzgldami praktycznymi, ale rwnie estetycznymi.

Czowiek, podobnie jak Bg, posiada woln wol

Czowiek, podobnie jak Bg, ma zdolnoci twrcze

Bg dziaa kreatywnie w procesie tworzenia. Zadziwia bogactwo Boych pomysw widoczne we wszystkich Jego dzieach. Boe myli take w przypadku dzie stworzenia przewyszaj te ludzkie: przypomnijmy sobie genialn metod gromadzenia informacji w czsteczkach DNA lub niepojt nadal budow mzgu. Ludzie rwnie potrafi by wynalazcami i dziaa twrczo, chocia dziaania te wyranie si rni od Boych czynw. Pismo, rne urzdzenia techniczne (np. samochody, komputery, rakiety midzyplanetarne), jak te liczne ludzkie idee i rozwizania problemw, potwierdzaj jednoznacznie, e twrcze dziaanie to dar, jaki Bg ofiarowa ludziom.

Czowiek, podobnie jak Bg, wykazuje wraliwo estetyczn i potrafi by artyst

Wiele tekstw zawartych w Biblii mwi o woli Boej. Uczymy czowieka jednoznacznie wyraa wol twrczego dziaania. Zbawienie jest rezultatem woli Boej: [Bg] chce, aby wszyscy ludzie byli zbawieni i doszli do poznania prawdy (1 Tm 2,4). W Licie do Rzymian jest mowa o woli Boga: Nad kim chce, okazuje zmiowanie, a kogo chce, przywouje do zatwardziaoci... Czy garncarz nie ma wadzy nad glin, eby z tej samej gliny ulepi jedno naczynie kosztowne, a drugie pospolite?. Inny wany zwizany z tym tematem tekst to sowa 1 Kor 1,26-29: Zauwacie, drodzy bracia, e niewielu spord was posiada tytuy, wadz, bogactwo. Bg wiadomie obra taki sposb dziaania, ktry wiat uwaa za gupi i niewiele warty, aby zawstydzi ludzi uchodzcych w wiecie za mdrych i wielkich. Zdecydowa si na plan, ktrym wiat pogardza i uwaa za nic, posuy si nim, aby wykaza nico tych, ktrzy w wiecie co znacz, aby nikt nie chlubi si czymkolwiek przed Bogiem (przekad Sowo ycia). Wida tu wyranie, e do poznania prawdy dochodzimy dziki woli Boej. W jakiej mierze i w jaki sposb to przebiega, pozostaje dla nas tajemnic. Jedno jest jednak pewne: Bg posiada woln wol i obdarowa ni rwnie ludzi: Nie stworzy marionetek, ktre robi tylko to, co zechce poruszajcy sznurkami. Nie stworzy robota, ktry dziaa wedug ustalonego programu. Nie stworzy istot, ktre wykonuj dokadnie to, czego nauczyy si podczas tresury. Nie yjemy na arenie Boga, a nasze ycie nie jest wystpem cyrkowym. Naley jednak pamita, e nasza wola rwnie ucierpiaa z powodu upadku w grzech. By tego wiadom aposto Pawe, ktry wyzna: Albowiem

Jezus w Kazaniu na Grze zwrci uwag na wan cech stworzenia: Przypatrzcie si liliom polnym Powiadam wam: Nawet Salomon w caej chwale swojej nie by tak przyodziany, jak jedna z nich (Mt 6,28-29). Bg uksztatowa stworzenie, uwzgldniajc aspekt estetyczny. Wystarczy przyjrze si rnorodnoci rolin, motyli, chrzszczy, ptakw i ryb albo bogactwu form patkw niegu, kwiatw i lici. Stwrca wyposay ponadto ludzi we wraliwo estetyczn. Dysponujemy zdolnociami artystycznymi, by dziaa twrczo w

nie czyni dobrego, ktre chc, tylko ze, ktrego nie chc, to czyni (Rz 7,19). Darowana nam wolna wola moe dotyczy wielu kwestii i nieraz przysparza nam wielu problemw: Moemy zmierza albo do nieba, albo do pieka. Trudno sobie wyobrazi wiksz wolno wyboru. Moemy prowadzi wojny, albo zabiega o pokj. Moemy czyni dobro albo zo. Rozpito jest ogromna od katw owicimskich po ofiarn sub misjonarzy. Bg przyglda si temu wszystkiemu z wielk cierpliwoci. Ale z ca pewnoci nadejdzie czas werdyktu: I osdzeni zostali umarli na podstawie tego, co zgodnie z ich uczynkami byo napisane w ksigach (Obj 20,12).

Znany angielski kaznodzieja przebudzeniowy Spurgeon wyrazi to w nastpujcy sposb: Dopki yjecie, czycie wszystko z mioci do Chrystusa. Pozwlcie dziaa palcom mioci, mzgowi mioci, oczom mioci, rkom mioci, walczcie w mioci, mdlcie si w mioci, mwcie w mioci, yjcie w mioci. Mio jest blisko zwizana z miosierdziem. I w tym przypadku Bg jest praprzyczyn: Bogosawiony niech bdzie Bg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, Ojciec miosierdzia (2 Kor 1,3). A my powinnimy praktykowa rwnie t cech: Bdcie miosierni, jak miosierny jest Ojciec wasz (k 6,36).

Potrafimy, podobnie jak Bg, okaza wierno

Posiadamy, podobnie jak Bg, zdolno oceniania i osdzania

Bg oceni nasze ycie podczas sdu: Wszak wszyscy staniemy przed sdem Boym (Rz 14,10). W 2 Kor 5,10 napisano: Albowiem my wszyscy musimy stan przed sdem Chrystusowym, aby kady odebra zapat za uczynki swoje, dokonane w ciele, dobre czy ze. Bdc ludmi posiadamy rwnie zdolno analizowania swego ycia i sytuacji, ustalania priorytetw, oceniania wynikw pracy i szukania rozwiza. Jednak nie powinnimy ocenia i osdza jedni drugich: Tak wic kady z nas za samego siebie zda spraw Bogu. Przeto nie osdzajmy ju jedni drugich, ale raczej baczcie, aby nie dawa bratu powodu do upadku lub zgorszenia (Rz 14,12-13).

Jestemy, podobnie jak Bg, zdolni do mioci

Bg jest mioci napisano w 1 Licie Jana 4,16. Jeli naleymy do Boga, to mio bdzie take nasz cech: Po tym wszyscy poznaj, ecie uczniami moimi, jeli mio wzajemn mie bdziecie (J 13,35). Mio powinna by znakiem rozpoznawczym chrzecijan: Wszystko niech si dzieje u was w mioci (1 Kor 16,14).

Wierno jest kolejn cech Boga: Jeli my nie dochowujemy wiary, On pozostaje wierny, albowiem samego siebie zaprze si nie moe (2 Tm 2,13). Boa wierno jest niezmienna. Co Bg obieca, tego z pewnoci dotrzyma. W okresie Starego Testamentu Bg zoy obietnic posania Zbawiciela. W Jezusie wypeni t obietnic, wybierajc optymalne okolicznoci: Lecz gdy nadeszo wypenienie czasu, zesa Bg Syna swego (Ga 4,4). Bg wielokrotnie zawiera z czowiekiem przymierze: z Noem (1 M 8,21-9,17), z Abrahamem (1 M 15,7-21; 17,2-14) albo przymierze na pustyni Synaj (2 M 19-24). Nigdy nie istnia lepszy partner przymierza ni Bg. Pod pojciem wiernoci rozumiemy wewntrzn postaw, zobowizania do dotrzymania obietnicy i wypenienia deklaracji. Owa niezawodno jest kluczow wartoci, a te cile powizan z prawd i sprawiedliwoci. Na wierno, to prawnicze sformuowanie oparte na sowach Izajasza 38,18, mwice, e partner bdzie przestrzega zawartych ustale pomimo braku pisemnego zobowizania. Podstaw i przesank wszelkiej ludzkoci wiernoci jest wierno Boga. Maestwo zostao ustanowione przez Boga i wznosi si na fundamencie wiernoci. Bg oczekuje od nas dochowywania wiernoci w yciu codziennym i wobec Niego: Bd wierny a do mierci, a dam ci koron ywota (Obj 2,10).

Potrafimy mie spoeczno z Bogiem, podobnie jak Bg z nami

Spoeczno z kim oznacza bliskie relacje, okazywanie wzajemnego zainteresowania. Wedug Kol 1,16 jestemy stworzeni dla Chrystusa. Jeli taki jest cel przewidziany od czasu stworzenia dla ludzi, to czowiek jest skazany na spoeczno ze swoim Stwrc. Jednak upadek w grzech zniszczy t wi stan ten mona porwna do rozpadu maestwa. W obydwu przypadkach partnerzy zniszczyli, z zaoenia dobr, spoeczno. Skutkiem tego s zy i cierpienie. Poprzez nawrcenie si do Jezusa nastpuje odnowienie spoecznoci czowieka z Bogiem i Jego Synem. Nowy Testament uywa krtkiego zwrotu na okrelenie przywrconej spoecznoci ze Stwrc: w Chrystusie. To wane sformuowanie wystpuje 80 razy. Na przykad w 2 Kor 5,17 napisano: Jeli kto jest w Chrystusie, nowym jest stworzeniem. O tym, jak bliski jest to zwizek, pisa aposto Pawe: yj wic ju nie ja, ale yje we mnie Chrystus (Ga 2,20). Cel stworzenia zosta odnowiony. Ten, kto naley do Chrystusa, ma te sta spoeczno z innymi chrzecijanami. Pawe porwnuje wierzcych, kadego z odmiennymi darami naturalnymi i duchowymi, z czonkami fizycznego ciaa. Wszystkie czonki tworz razem Ciao Chrystusowe (1 Kor 12,27). W czasie Wieczerzy Paskiej witujemy spoeczno z Chrystusem. Aposto Jan opisa istot odnowionej spoecznoci Boga z czowiekiem w taki sposb: abycie i wy spoeczno z nami mieli. A spoeczno nasza jest spoecznoci z Ojcem

i z Synem jego, Jezusem Chrystusem (1 J 1,3). Konsekwencje posiadania spoecznoci z Chrystusem s dalekosine: udzia w yciu Chrystusa (Rz 6,8) udzia w zmartwychwstaniu Chrystusa (Kol 2,12) bycie wspdziedzicem z Chrystusem (Rz 8,17) w przyszoci uwielbienie razem z Chrystusem (Rz 8,17) w przyszoci krlowanie z Chrystusem (2 Tm 2,12)

Dalsze cechy odrniajce czowieka od zwierzt

Wymienione powyej punkty dotycz tylko czowieka i wyranie odrniaj go od wiata zwierzcego. Naley to podkreli, gdy rne teorie sugeruj, e ludzie wywodz si od zwierzt. Poniej podamy kolejne cechy czowieka: Potrafimy ocenia przeszo. Rejestrujemy wydarzenia, rozwaamy je, a te potrafimy wyciga wnioski na przyszo. Odczuwamy potrzeb wytumaczenia sensu istnienia wiata i ycia. Tylko ludzie zastanawiaj si nad tym, skd pochodz, po co yj i dokd zmierzaj. Zastanawiamy si nad mierci i grzebiemy bliskich. Ludziom wieczno zostaa woona w serca (Kzn 3,11). Piramidy w Gizie s dowodem tego. Poniewa Egipcjanie wierzyli w ycie pomiertne, prbowali zatroszczy si o przyszo bliskich.

Czy rwnie Bg ma narzdy zmysw?

W J 4,24 Jezus powiedzia: Bg jest duchem, a ci, ktrzy mu cze oddaj, winni mu j oddawa w duchu i w prawdzie. W pierwszym przykazaniu Bg zabrania czynienia podobizny majcej Go wyobraa: Jam jest Pan, Bg twj... Nie czy sobie podobizny rzebionej czegokolwiek, co jest na niebie w grze, i na ziemi w dole, i tego, co jest w wodzie pod ziemi (2 M 20,2.4). Jednake Biblia mwi wielokrotnie o narzdach zmysw Boga: Jego ustach, Jego rce, palcu i o sercu. Ucho: Bg syszy. Psalmista by o tym przekonany: Nako [Boe] ku mnie swe ucho (Ps 102,3). Krl Hiskiasz prosi Boga o wysuchanie i spojrzenie na niego: Sko, Panie, ucho swoje i suchaj! Otwrz, Panie, oczy twoje i patrz! (2 Krl 19,l16). Bg sysza krzyk udrczonego narodu (2 M 3,7), jego pacz i jk (Ps 6,9; 102,21), jego szemranie (2 M 16,7; 4 M 12,2), ale te jego woanie i bagania oraz modlitwy (1 Krl 8,28; 9,3). Podsumowujc: Czy Ten, ktry uczyni ucho, nie syszy? (Ps 94,9). Oko: Boe oczy nie przeocz niczego: Gdy Pan wodzi oczyma swymi po caej ziemi, aby wzmacnia tych, ktrzy szczerym sercem s przy nim (2 Krn 16,9). Rwnie to, co jest ukryte przed nami, Boe oczy widz: Oczy twoje widziay czyny moje (Ps 139,16). Bg widzi rwnie przyszo i to wszystko, co dla nas jest niewidzialne. Nikt nie zdoa si ukry przed Bogiem (Ps 139,3.7). Usta: Bg ma usta, gdy w opisie stworzenia dziesiciokrotnie wystpuje zwrot: i rzek Bg.

Wszystko, co wychodzi z ust Boga, jest zgodne ze Sowem Boym. Jego Sowo jest nieodzowne dla naszego ycia: Czowiek nie samym chlebem yje, lecz wszystkim, co wychodzi z ust Pana (5 M 8,3). Rwnie nam Bg da usta: Kto da czowiekowi usta? Czy nie Ja, Pan? (2 M 4,11). Rka: Bg powiedzia: Oto na moich doniach wyrysowaem ci (Iz 49,16). Kto wierzy w Boga, nie tylko jest zapisany w ksidze ycia, ale rwnie na doni Boga. Jezus zosta zraniony... za wystpki nasze, starty za winy nasze (Iz 53,5). Z powodu naszych grzechw Jego rce i nogi zostay przebite. Powyszy sowa z Izajasza 49,16 mona odczyta rwnie tak: Jestemy wyrysowani na doniach Jezusa. Bg troszczy si o ludzi, ale rwnie o cae stworzenie. Wedug Psalmu 145,16 wszystko jest darem pochodzcym z Boej rki: Otwierasz rk sw i nasycasz wszystko, co yje. Dziea stworzenia rwnie s wielokrotnie wymieniane wraz z rk Bo: Psalm 19,2: Firmament gosi dzieo rk jego. Psalm 102,26: Niebiosa s dzieem rk twoich. Psalm 8,7: Dae mu panowanie nad dzieami rk swoich. Kiedy w Antiochii goszono dobr nowin o Panu Jezusie (Dz 11,20), wielu uwierzyo, gdy rka Paska bya z nimi, wielka te bya liczba tych, ktrzy uwierzyli i nawrcili si do Pana (Dz 11,21). Rami: Rami Boe symbolizuje niezmierzon si. Mocnym ramieniem Bg wyprowadzi nard izraelski z Egiptu (Dz 13,17). Jego moc jest nieograniczona, dlatego Bg przypomina wtpicym: Czy moja rka bya za krtka, aby odkupi? Albo czy nie ma we mnie siy, aby ratowa? (Iz 50,2). Na temat stworzenia napisano w Ksidze Jeremiasza 27,5: Ja [Bg] uczyniem ziemi, czowieka i zwierzta, ktre s na powierzchni ziemi, swoj wielk si i swoim wycignitym ramieniem. Palec: Boe przykazania zostay wypisane Jego palcem (2 M 31,18). Rwnie stworzenie jest

dzieem Boych palcw: Gdy ogldam niebo twoje, dzieo palcw twoich, ksiyc i gwiazdy, ktre Ty ustanowie (Ps 8,4). Serce: S ludzie, ktrzy w szczeglny sposb le nam na sercu; niekiedy to, co nas mocno

porusza, bierzemy sobie gboko do serca. Dawid znalaz upodobanie w oczach Boga, dlatego Ten powiedzia o nim: Znalazem Dawida, syna Jessego, ma wedug serca mego, ktry wykona cakowicie wol moj (Dz 13,22).

Bg zna kadego czowieka

Hiob powiedzia o swoim sudze: Czy ten, ktry mnie stworzy w onie matki, nie stworzy i jego? I czy nie On jeden uksztatowa nas w onie? (Job 31,15). Jeszcze przed poczciem wybra Bg Jeremiasza: Wybraem ci sobie, zanim ci utworzyem w onie matki, zanim si urodzie, powiciem ci, na proroka narodw przeznaczyem ci (Jer 1,5). Podobnie byo w przypadku Izajasza: Suchajcie mnie, wyspy, i uwaajcie, wy, dalekie narody! Pan powoa mnie od poczcia, od ona matki nazwa mnie po imieniu (Iz 49,1) Bg zna histori ycia kadego czowieka od etapu zarodkowego: Ty stworzye nerki moje, uksztatowae mnie w onie matki mojej. Wysawiam ci za to, e cudownie mnie stworzye. Cudowne s dziea twoje i dusz moj znasz dokadnie. adna ko moja nie bya ukryta przed tob, cho powstaem w ukryciu, utkany w gbiach ziemi. Oczy twoje widziay czyny moje, w ksidze twej zapisane byy wszystkie dni

przysze, gdy jeszcze adnego nich nie byo (Ps 139,13-16). Aposto Pawe mwi o sobie: Ale gdy si upodobao Bogu, ktry mnie sobie obra, zanim si urodziem i powoa przez ask swoj (Ga 1,15). Rwnie o poronieniach (podobnie jak o zabiciu przez aborcj i martwych podach) jest mowa w Biblii: Gdyby kto spodzi nawet stu synw i y dugie lata, a do pnego wieku, lecz nie mg korzysta z dbr i nie miaby nawet pogrzebu, musiabym rzec: Szczliwszy ni on jest martwy pd, bo ten przychodzi na wiat jako nic i odchodzi w ciemno, i ciemno okrywa jego imi, nie widzi te soca i o niczym nie wie, i ma milszy spokj ni tamten (Kzn 6,3-5). Mona zatem powiedzie: Kiedy byem jeszcze mikroskopijnie maym, nie majcym ksztatu zarodkiem, Bg zna ju dzieje mojego ycia. Moj drog ycia, moj rol, moje powoanie wszystko to zna. Bg ma nad wszystkim kontrol. Nie oznacza to, e droga kadego czowieka jest z gry zaplanowana i e nie mamy na cokolwiek wpywu. Taki determinizm jest obcy Biblii, gdy Chrystus wyzwoli nas, abymy w tej wolnoci yli (Ga 5,1). Marnotrawny syn dziki danej mu wolnoci mg opuci ojcowski dom, ale gdy uzna, e postpi le, mg te powrci. Bg, bdc wszechwiedzcy, wie, jak decyzj podejmiemy.

Czowiek po upadku zn
Charakterystyczne cechy Boga, ktre zgodnie z porzdkiem stworzenia posiada rwnie czowiek, zostay w duej mierze zniszczone przez grzech. Biblia wielokrotnie opisuje t dramatyczn zmian: Rz 3,22b-23: Nie ma bowiem rnicy, gdy wszyscy zgrzeszyli i brak im chway Boej. Jr 16,4: mierci od straszliwych chorb pomr, nie bd opakiwani ani grzebani, stan si gnojem na roli... ich trupy bd erem dla ptakw niebieskich i dla zwierzt polnych. Psalm 144,4: Czowiek podobny jest do tchnienia, dni jego s jak cie, co mija. Kzn 3,19: Bo los synw ludzkich jest taki, jak los zwierzt. Jak one umieraj, tak umieraj tamci. Rz 1,21: Ich nierozumne serce pogryo si w ciemnoci. Ef 4,18: [maj] przymiony umys i [s] dalecy od ycia Boego. Bez spoecznoci z Bogiem myli czowieka s skazane na bdzenie i rnego rodzaju wypaczenia. Pogldy ewolucyjne, ideologie, religie i wszelkie systemy ateistyczne s najlepszym tego dowodem. Wielu mylicieli prezentuje negatywn opini na temat czowieka. Oto stwierdzenia niektrych spord nich: Filozof kultury i badacz jzyka Friedrich v. Schlegel (1772-1829): Czowiek jest tym samym, co zwierz, rolina i kamie. Filozof, nihilista Friedrich Nietzsche (1844-1900): Czowiek jest potworem i nadzwierzciem. Jest tylko kosmicznym prniakiem. Amerykaski badacz dziedzicznoci pochodzenia rosyjskiego Theodosius Dobahansky (1900-1975): Czowiek jest jedynym wytworem ewolucji, ktry zdoa pozna, e pojawi si w tym wszechwiecie dziki ewolucji ze wiata zwierzcego. Francuski biochemik, laureat nagrody Nobla Jaques Monod (1910-1976): Czowiek jest cyganem na obrzeach wszechwiata. Ateista Theo Lobsack: Czowiek jest tylko bdnym produktem ewolucji. Ludwig E. Boltzmann (1844-1905), profesor fizyki teoretycznej na uniwersytecie w Wiedniu, by gorcym zwolennikiem darwinizmu. Pomys wyjanienia pochodzenia ycia z pominiciem Stwrcy uwaa za najwzniolejsz ide stulecia: Moim zdaniem z nauki Darwina wynikn dla filozofii same dobrodziejstwa. Gdyby zapytano, jak wedug mego przekonania nasze czasy [XIX wiek] bd kiedy nazwane epok elaza, pary czy elektrycznoci odpowiedziabym bez namysu: dob mechanicznego pojmowania przyrody, bd nazwane epok Darwina. Coraz wicej wspczesnych naukowcw uznaje jednak idee ewolucji za najwiksz pomyk stulecia. (Tematyka ta zostaa obszernie omwiona w innych ksikach autora: Na pocztku bya informacja i Czy Bg tworzy na drodze ewolucji?. W zwizku z tym nie bdziemy jej tu rozwaa). Jednak na pewnym przykadzie pokaemy, dokd prowadz pogldy popierajce ewolucjonizm. Przykad dotyczy narodzin czowieka. Josef H. Reichhof w artykule Ciki pord u czowieka atwy pord u zwierzt (w niemieckim czasopimie Nature, lipiec 1989, str. 57-59) zaprezentowa szeroko aprobowane podejcie. Pod nagwkiem Przywilej zwierzt: pord bez cierpienia opisa narodziny kilku ssakw: 1. yrafa: Nowo narodzone ciel yrafy spada z wysokoci ponad 2 metrw. Pomimo to pord na og przebiega spokojnie i bez komplikacji. 2. Gnu: Krowa gnu tu przed porodem wdruje jeszcze ze stadem. Dopiero bezporednio przed rozpoczciem porodu oddala si nieco na bok. Rodzi bez popiechu i paniki due, dobrze rozwinite mode, osusza je przez lizanie, masuje i w miar potrzeby pomaga mu stan na nogach. Z pozostaymi sprawami nowo narodzone radzi sobie samodzielnie. Waciwy pord trwa zaledwie kilka minut. Jeli jednak zagraa jakie niebezpieczestwo i ten okres moe si okaza zbyt dugi. W takiej sytuacji gnu przerywa pord, odbiega dalej i szuka bezpiecznego miejsca. 3. Lwy morskie: W okresie poprzedzajcym wita Boego Narodzenia na drugiej pkuli

nieksztacony obraz Boga

samice lww morskich z Galapagos z trudem pokonuj skalisty teren, by dotrze do play. Szczupe zazwyczaj samice, teraz jednak nieforemne i walcowate, oczekuj tam na rozwizanie. Rwnie u lww morskich pord przebiega szybko. Mona si byo tego spodziewa, gdy obe, wyduone ciao modego bez trudu przechodzi przez kana porodowy. Jeli nie ma powika, wystarczaj sekundy. Sekundy szczliwego porodu, bez blu i mozou. Po podaniu przykadw kolejnych zwierzt Reichholf stwierdza: Obserwujc w rnych miejscach pord ssakw, stwierdziem, e przebiega on bez powika, zgodnie z wymogami trybu ycia, przybierajc rnorodne formy. A nastpnie autor przechodzi do przypadku czowieka: Tylko czowiek nie mieci si w tych normach... Pord jednego tylko dziecka jest regu, a za kadym razem towarzyszy temu bl. Co gorsze, bez pomocy z zewntrz rodzca kobieta okazuje si bezradna, zwaszcza w przypadku pierwszego porodu. Nastpnie autor pyta o powd cikiego porodu u czowieka: Dlaczego? Po czym odpowiada: Dlaczego wanie czowiekowi jest tak ciko przyj na wiat? Ten najdoskonalszy produkt ewolucji, ktry czuje si koron stworzenia, sprawia wraenie, jakby w jego rodowodzie co wanego przebiego nieprawidowo. Taki wniosek nasuwa si po porwnaniu przyjcia na wiat ssakw z rodziny naczelnych. Obserwacje Reichhofa s suszne. Problem tkwi w interpretacji. Przyroda nigdy nie wyjania samej siebie. Potrzeba do tego wyszego rda informacji. Z powyszego przykadu mona si nauczy czego bardzo wanego. Bez pomocy Biblii ludzie poruszaj si po wikszoci obszarw ycia jakby po omacku. aden biolog czy poonik nie zdoa wytumaczy, dlaczego u czowieka pord przebiega tak ciko. A to z tej przyczyny, e jest on bezporednim skutkiem upadku w grzech. Dla pierwotnego stworzenia by przewidziany bezbolesny pord. W wyniku grzechu Bg zapowiedzia Ewie: Pomno dolegliwoci brzemiennoci twojej, w blach bdziesz rodzia dzieci (1 M 3,16). Podstawowym uszczerbkiem powstaym z powodu przyjcia tez ewolucji nie jest to, e patrzc jej oczyma na otaczajcy wiat, wiele faktw nie moe by prawidowo zinterpretowanych, ale to, e nauka ta z gry odrzuca Bibli albo j wypacza. To, jak wane jest rwnie dla nas wyznanie apostoa Pawa: wierz we wszystko, co jest napisane (Dz 24,14), widoczne jest szczeglnie w kwestii zbawienia (patrz nastpne rozdziay).

Szczeglny czowiek Jezus

Wiele ludzi zadaje dzi pytanie: Kim jest Jezus?
Napisano 60 000 biografii powiconych Jego osobie. aden czowiek w dziejach wiata nie zosta opisany tyle razy co On. Napoleon powiedzia o Jezusie: O Nim bdzie si mwio zawsze i ludzie bd za Niego umierali. O mnie nikt ju nie bdzie mwi i nikt ju nie bdzie za mnie umiera. Zgadza si: Za Jezusa nikt nie musia umiera. On nigdy nie oczekiwa tego od adnego czowieka. Pomimo to nie tylko tysice, ale nawet miliony ludzi dobrowolnie decydowao si umrze dla Niego. Wystarczyo by wyrzekli si swej wiary w Niego, a uwolniono by ich. Ale oni pozostali Mu wierni, woleli mier ni wyrzeczenie si Jezusa. Czynili to z mioci do Niego, nigdy za z przymusu. Za Napoleona ludzie umierali, bdc zmuszani do tego, dzisiaj jednak nikt nie decyduje si ponie mierci za niego. Historyk Kenneth Scott Latourette doszed do wniosku: Im wicej upywa czasu, tym bardziej oczywiste si staje, e uwzgldniajc kade ycie prowadzone kiedykolwiek na tej planecie, to ycie Jezusa, biorc pod uwag jego wpyw na histori, byo najbardziej brzemienne w skutki.

2. Piotr: Towarzyszy Jezusowi przez okres Jego suby. Wszystko dokadnie obserwowa. Zna czyny Jezusa, Jego sowa, tryb ycia, stosunek do ludzi. Kiedy Jezus zapyta uczniw, za kogo Go uwaaj, Piotr odpowiedzia: Ty jest Chrystus, Syn Boga ywego (Mt 16,16). 3. Setnik rzymski: Ukrzyowaniem Jezusa kierowa rzymski dowdca. W olbrzymim Imperium Rzymskim, sigajcym od Anglii po Afryk Pnocn i od Hiszpanii po Bliski Wschd, widzia wiele. Walczy w niejednej bitwie i czsto kierowa okrutn, pen mki egzekucj polegajc na ukrzyowaniu. Wielokrotnie widzia t sam scen: ludzie na krzyu przeklinali i pomstowali. Oskarali tych, ktrzy przyczynili si do tego. Zawsze panowaa atmosfera grozy, jku i haby. Po raz pierwszy w yciu widzia ukrzyowanie, podczas ktrego wszystko przebiegao inaczej. Z ust ukrzyowanego nie wyszo adne ze sowo, aden zarzut, adne oskarenie. Przeciwnie, skazany modli si za stojcych wok ludzi. Byo to tym dziwniejsze, e tumy drwiy z Niego i szydziy. On reagowa odmiennie ni kady inny czowiek. Woa do Boga: Ojcze, odpu im, bo nie wiedz co czyni (k 23,34). Setnik by wiadkiem, jak Jezus skada zoczycy, ktry wyzna swe winy, niepojt obietnic: Zaprawd powiadam ci, dzi bdziesz ze mn w raju (k 23,43). Z wielk uwag setnik wsuchiwa si w kade sowo tego czowieka i wycign wniosek: Zaiste, ten by Synem Boym (Mt 27,54). Podwjne imi Jezus Chrystus stanowi najkrtsze wyznanie w ustach chrzecijanina, a oznacza: Jezus z Nazaretu jest obiecanym Chrystusem (hebr. Mesjasz). Jezus wielokrotnie nazywa siebie Synem Czowieczym. W ten sposb powiadcza a rwnoczenie ukrywa swoj godno Mesjasza (np. Mt 8,20; J 3,14). Taki sposb okrelenia wasnej osoby mia po pierwsze wyraa, e jest czowiekiem, potomkiem ludzkiego rodu. Temu te su rodowody z Mt 1,1-17 i k 3,23-38. Po drugie, zapowiadajc swoje powtrne przyjcie, Jezus powiedzia: Gdy jak byskawica pojawia si od wschodu i janieje a na zachd, tak bdzie z przyjciem Syna Czowieczego... i ujrz Syna

Czy Jezus Jest Synem Boym? Oto kilka opinii:

1. Bg: Podczas chrztu Jezusa rozleg si gos. Ten gos dobieg z nieba pochodzi od samego Boga: Ten jest Syn mj umiowany, ktrego sobie upodobaem (Mt 3,17). Skoro Bg mwi o Nim jako o swoim Synu, to z pewnoci jest Ojcem Jezusa. Na Grze Przemienienia Bg ponownie przyzna si do Jezusa: Ten jest Syn mj umiowany, jego suchajcie (Mk 9,7).

Czowieczego, przychodzcego na obokach nieba z wielk moc i chwa (Mt 24,27.30). Nawiza w ten sposb do proroctwa Daniela: Oto na obokach niebieskich przyszed kto, podobny do Syna Czowieczego (Dn 7,13). Biblia ukazuje Jezusa jako tego, ktry by od wiecznoci (Ojciec Odwieczny w Iz 9,5) i ktry zawsze bdzie: Jezus Chrystus wczoraj i dzi, ten sam i na wieki

(Hbr 13,8). W okresie przebywania na ziemi by zarwno Synem Boym, jak i czowiekiem. T myl wyraono wyranie w Licie do Filipian 2,6-7: chocia by [Jezus] w postaci Boej, nie upiera si zachannie przy tym, aby by rwnym Bogu, lecz wypar si samego siebie, przyj posta sugi i sta si podobny ludziom okazawszy si z postawy czowiekiem.

Kady czowiek jest powoany przez Boga

Najwiksz katastrof, jaka kiedykolwiek dotkna ludzko, nie bya bynajmniej druga wojna wiatowa czy ktra z wielkich powodzi nad Morzem Pnocnym albo powana katastrofa w kopalni, lecz upadek w grzech. Skutkami tego

wydarzenia zostay dotknite nie tysice czy miliony ludzi, ale caa ludzko zostaa trafiona miercionon torped grzechu. A grzech posiada t straszliw cech, e szerzy si jak zaraza, ogarniajc wszystko i siejc wok mier. Wszyscy ludzie s ofiarami tej strasznej epidemii. Poprzez swoje ycie przyczyniamy si znacznie do pomnaania grzechu. Rzdzi si on wasnymi prawami, a nasza obecna natura nie potrafi mu si przeciwstawi. Dlatego w Licie do Rzymian 7,19 napisano: Albowiem nie czyni dobrego, ktre chc, tylko ze, ktrego nie chc, to czyni. Czym jest grzech? Przede wszystkim jest to stan oddzielenia od Boga. Grzeszne postpowanie jest skutkiem podstawowego grzechu. Wszelka nieprawo jest grzechem (1 J 5,17).

Dziesicioro Przykaza, ktre Bg da ludziom (2 M 20,1-17), s zwierciadem pozwalajcym czowiekowi oceni swoje postpowanie. W Kazaniu na Grze (Mt 5-7) Jezus dogbnie wyjani te przykazania. Wedug Niego nie tylko dokonany zy czyn, lecz nawet poprzedzajcy go zamys jest grzechem. Z powodu takich Boych standardw nikt z ludzi nie moe by sprawiedliwy, a kade odstpstwo od Boych norm jest grzechem. Nawet zaniechanie zrobienia czego dobrego jest w Boych oczach grzechem: Kto wic umie dobrze czyni, a nie czyni, dopuszcza si grzechu (Jk 4,17). Kada niewiara te jest grzechem, gdy w Rzymian 14,23b napisano: wszystko za, co nie wypywa z przekonania, jest grzechem. W dzisiejszych czasach praktyki okultystyczne (np. wrenie, rdkarstwo, zaklcia) nasiliy si w zastraszajcym stopniu. W wielu ksigarniach s cae dziay powicone literaturze ezoterycznej i wielu czytelnikw zatruwa ni swoje dusze. Bg pitnuje to jako obrzydliwy grzech: nie naucz si czyni obrzydliwoci... niech nie znajdzie si u ciebie taki, ktry przeprowadza swego syna czy swoj crk przez ogie, ani wrbita, ani wieszczbiarz, ani gularz, ani czarodziej, ani zaklinacz, ani wywoywacz duchw, ani znachor, ani wzywajcy zmarych obrzydliwoci dla Pana jest kady, kto to czyni (5 M 18,9-12). Gwny grzech wedug Boga polega na tym, e ludzie nie wierz w Jego Syna i nie naladuj Go. Jezus powiedzia, e grzechem jest ju to, e nie uwierzyli we mnie (J 16,9). Istot grzechu i jego nastpstwa dokadnie wyraa greckie sowo uyte w Nowym Testamencie, hamartia, ktre oznacza minicie si z celem. Z powodu grzechu nie trafiamy w zaplanowany przez Boga cel dla naszego ycia. Jestemy jak strzaa, ktra nie wcelowaa w rodek tarczy. Jeli nie zrzucimy z siebie ciaru grzechu, to bdziemy ludmi zgubionymi na wieki, gdy on doprowadzi do naszej zguby i wiecznej mierci (Prz 14,34b; Rz 6,23a). Bg zapowiedzia, e aden grzech nie przedostanie si do nieba, gdy tam nie bdzie ju nic przekltego (Obj 22,3). Gdyby Bg zezwoli na obecno grzechu w niebie,

to owe miejsce wspaniaoci szybko ulegoby zniszczeniu. Z powodu grzechu, podobnie jak na ziemi, zapanowayby w niebie ktnie, swary, zazdro i nieyczliwo, choroby i cierpienia, bieda i mier. Niebo ma pozosta niebem. Ma by miejscem wiecznej radoci, gdzie kady kadego miuje. Ilu ludzi na ziemi naprawd nas kocha? W przypadku wikszoci z nas mona ich policzy na palcach jednej rki. Wielu odpowiedziaoby nawet: Nikt mnie nie kocha. Bg rozwiza problem grzechu, posyajc Jezusa. On tego, ktry nie zna grzechu, za nas grzechem uczyni (2 Kor 5,21). aden czowiek nie mgby zmaza swego grzechu, gdy ani dobre uczynki, ani praktyki religijne nie s w stanie wymaza grzechu czy zadouczyni. Nie wynaleziono jeszcze lekarstwa na niego. Ale Bg, ktry moe pokona grzech, uczyni to. O Jezusie napisano: On grzechy nasze sam na ciele swoim ponis na drzewo (tj. krzy Golgoty; 1 P 2,24). Dziki temu dzieu zaistniaa moliwo ocalenia kadego czowieka. Bez jakichkolwiek ogranicze, bez wzgldu na to: czy jest on mody czy stary, ubogi lub bogaty czy jest on mczyzn czy kobiet czy jest on analfabet czy laureatem nagrody Nobla czy jest on czarny, biay, ty, czerwony Bg nie czyni rnic rasowych czy jest to Niemiec, Rosjanin, Amerykanin Bg nie czyni rnic narodowociowych czy jest to mwicy po angielsku, po niemiecku, po chisku, czy po arabsku Bg nie czyni rnic jzykowych Wikszej szansy nie mona byo da. Nie 5 % czy 10 % czy 20 % ludzi moe zosta uratowanych dziki Boemu planowi opartemu na mioci i wolnym wyborze, lecz 100 %: On [Jezus] jest ubaganiem za grzechy nasze, a nie tylko za nasze, lecz i za grzechy caego wiata (1 J 2,2). Tragedi ludzkoci jest jednak to, e tylko znikoma jej cz nawraca si do Jezusa i na tej podstawie zostaje zbawiona (Mt 7,13-14; k 12,32). Pozostali zostaj na starej drodze ycia i tym samym id na pewne zatracenie.

Dwie morskie opowieci: Gustloff i Titanic

Chcemy w wyczerpujcy sposb omwi ocalenie ze miertelnego niebezpieczestwa. Jako przykad posu nam dwa dramatyczne wydarzenia, jakie miay miejsce w XX wieku. Najpierw przyjrzyjmy si katastrofie morskiej, ktra ze wzgldu na iloci ofiar, uwaana jest za najwiksz w dziejach. Chodzi o zatonicie statku Gustloff w okresie drugiej wojny wiatowej. Wtorek, 30 stycznia 1945 roku: Statek Wilhelm Gustloff, obciony ponad wszelkie dopuszczalne normy, z 10 582 pasaerami na pokadzie, wypywa w morze. Wikszo obecnych to uchodcy (8956 lub wicej) z Prus Wschodnich i Zachodnich, z Gdaska, okolic Kajpedy i wschodniego Pomorza. Uciekaj przed zbliajc si Armi Czerwon, chcc przedosta si na Zachd. W tamten mrony zimowy wieczr, przy wysokiej fali i temperaturze powietrza sigajcej -18 stopni, na wysokoci Supska czonek zaogi radzieckiej odzi podwodnej S-13 dostrzega po wynurzeniu zarys wielkiego statku. Gustloff zostaje trafiony okoo godziny 21 trzema torpedami z odzi podwodnej i idzie na dno w cigu godziny. Bilans tej katastrofy jest przeraajcy: 9343 osb ginie; uratowano tylko 1239. A zatem liczba ofiar jest o okoo 5000 wiksza ni pogrzebanych 11 wrzenia 2001 roku pod gruzami wieowcw World Trade Center w Nowym Jorku w wyniku ataku terrorystycznego. (Literatura: Heinz Schon: SOS Wilhelm Gustloff Die grsste Schiffskatastrophe der Geschichte, Motor Verlag, 1 wyd. 1998, str. 254). Statek noszcy imi zamordowanego w 1936 roku szwajcarskiego funkcjonariusza NSDAP (partia narodowosocjalistyczna) suy jako jednostka flagowa w akcji Sia przez rado. Majc 25484 BRT i prawie 1500 miejsc pasaerskich Wilhelm Gustloff by zaliczany do statkw luksusowych. Na pocztku wojny stacjonowa w Gotenhafen, penic funkcj szpitala wojskowego i koszarw dla marynarki. Kiedy front zacz si zblia, zosta przeznaczony do transportu uchodcw i onierzy ze wschodnich terenw. Po uszkodzeniu przez pociski i z powodu przeadowania by w stanie pyn jedynie z prdkoci 12 wzw (wczeniej 15,5 wza = 29 km/h).

Poniewa dotychczas na obszarze tym nie istniao zagroenie ze strony odzi podwodnych przeciwnika, statek by konwojowany przez jeden tylko torpedowiec i pyn prosto, bez maskowania kursu. Po storpedowaniu przechy statku wynis 15 stopni przez okoo 20 minut, po czym statek zaton. Poniewa ilo odzi ratunkowych bya niewystarczajca, wikszo ludzi czekaa pewna mier. Z lodowatej wody wydostano tylko 1239 osb. Heinz Schon (ur. 1926), jeden z ocalaych wiadkw katastrofy, opisa dramatyczn sytuacj zatonicia: O 22:16, szedziesit minut po pierwszym storpedowaniu, po ktrym zaraz nastpiy dwa nastpne, <<Gustloff>> kona. Nikt nie wie, e walka statku ze mierci bdzie trwaa jeszcze tylko dwie minuty. Nikt nie wie, ilu ludzi w cigu ostatnich szedziesiciu minut zgino na skutek rozerwania przez torpedy, uduszenia przez gazy detonacyjne, zgniecenia przez przesuwajce si meble, stratowania, zatopienia w czci dziobowej, w kajutach, w salach, na dolnym pokadzie spacerowym, ktry sta si szklan trumn. Nastpnie opisuje ostatni minut katastrofy: Naszed moment mierci <<Gustloffa>>. Dla wszystkich, ktrzy znajduj si na pokadzie, nie ma ju ratunku. Nie chc umiera, ale mier jest bezlitosna. Take ja walcz o ycie w lodowatym Batyku. Obok mnie setki ludzi dryfuj w lodowatej wodzie. Krzycz o pomoc, kurczowo trzymaj si burt odzi, walcz z siedzcymi ju w nich, szukaj jakiegokolwiek oparcia. Z powodu zimna ciaa szybko sztywniej. Morze rzuca nimi jak zabawkami. Wielu znikno pod wod, a inni ubrani w kamizelki ratunkowe, ju bez ycia s poruszani przez fale. Dziwi si, e jestem wci przytomny. Mj wzrok stara si przebi ciemnoci nocy. Fala wyrzuca mnie w gr, po czym spadam. Kiedy nadejdzie ratunek? Jeli wkrtce nie pojawi si statki, to wszyscy dryfujcy bd skazani na mier. Nie wiem, e w tym momencie w odlegoci okoo 100 metrw od wraku naszego statku d torpedowa Lwe zabiera na pokad pierwszych rozbitkw. Wiele par oczu ledzi toncego kolosa, ktrego moment mierci wanie nadszed. Sycha gone dudnienie, to ostatnie szoty zostay zamane. Krzyk

pozostaych na pokadzie pasaerw brzmi niczym orkan. Wrak pochyla si coraz bardziej. I wtedy nastpuje co niepojtego! Jak za dotkniciem czarodziejskiej rdki niespodziewanie rozbyskuj wiata statku cay promienieje penym blaskiem. Wyglda jak zjawa. Ale nie jest ni. <<Gustloff>> tonie w penym blasku wiate. Po beztroskich latach pokoju tonca trumna promienieje, odbita tysickrotnie w pienicym si morzu, pochyla ku falom i znika w wilgotnym grobie. Olepieni wiatem ludzie, kbicy si na grnym pokadzie o szerokoci 20 metrw, z okrzykiem przeraenia wpadaj do wody. A to co, nowa zjawa? Syrena wcza si sama. Obwieszcza zatonicie <<Gustloffa>>. Dugi zawodzcy dwik wypenia powietrze, cichnie, milknie. wiata gasn. Statek jest martwy cay znika w odmtach. Olbrzymia fala dawi ostatni miertelny okrzyk. (Heinz Schon: Die Gustloff-Katastrophe, Motorbuch Verlag Stuttgart, 4 wyd. 1995, str. 332, 335-336). Inna wielka tragedia morska, znana chyba caemu wiatu, wydarzya si w 1912 roku. Byo ni zatonicie Titanica. W jego przypadku w pierwszym rejsie znalaz si na miertelnym kursie. Groza, jak wywoao to wydarzenie, jest ywa do dzi. Titanic by uwaany za najwiksze osignicie roku 1912 w dziedzinie budowy statkw. Koszt jego budowy przekroczy 7 milionw dolarw, a on sam by najwikszym ruchomym obiektem, jaki kiedykolwiek wyszed spod ludzkiej rki. By statkiem wieowcem o wysokoci 11 piter. Jego armatorw, spk White Star Line, przepeniaa duma. w olbrzym luksusowy liniowiec oceaniczny otrzyma przydomek niezatapialny. Nawet gdyby dwie z jego szesnastu oddzielonych grodziami komr zostay cakowicie zalane, statek mia nadal pywa. Z tego powodu zastosowano zaledwie cz przyjtych oglnie rodkw bezpieczestwa przewidziano miejsce w odzi ratunkowej tylko, dla co drugiej osoby. Dnia 10 kwietnia 1912 roku Titanic wyruszy z Southampton (poudniowa Anglia) z 2200

osobami na pokadzie w dziewiczy rejs, ktrego celem by Nowy Jork. Na pokadzie znalazo si kilku najzamoniejszych ludzi wiata, ale te kilku najbiedniejszych, ktrzy zamierzali rozpocz nowe ycie w Ameryce. Wrd pasaerw byli i sawni, i nikomu nieznani. Apartament w tym pywajcym paacu kosztowa 5000 dolarw. Na Titanicu panowa radosny nastrj, niczego bowiem nie brakowao i kady dobrze wiedzia, e znajduje si na najbezpieczniejszym statku wiata. Nikt nie przeczuwa nieszczcia. Ostrzeenia o grach lodowych, wysane midzy innymi przez niemiecki statek Amerika, zignorowano, gdy na zderzenie z gr lodow Titanic mia by odporny. Pierwszy i jedyny niezatapialny statek wiata w nocy 14 kwietnia znajdowa si 400 mil morskich na wschd od Nowej Funlandii. Noc bya spokojna, bezksiycowa, adna chmura nie przesaniaa migoccych gwiazd. Byo mrono i Atlantyk przypomina wypolerowan szklan tafl, co rzadko si zdarza. Bya niedziela, 14 kwietnia 1912, godzina 23:40, kiedy Titanic z szybkoci 22,5 wza gna przez spokojne, ciemne wody. Wwczas to otar si praw burt o olbrzymi gr lodow, ktra sterczaa okoo 30 metrw nad wod. Kadub mierzcy 269 metrw zosta rozpruty na dugoci 91 metrw, co uczynio statek miejscem zbiorowej mierci. Jednak pocztkowo nikt si nie zorientowa, co nastpio. Wikszo pasaerw znajdowaa si w kabinach. W jadalni pierwszej klasy na pokadzie D przebywao nadal kilku czonkw zaogi. W trakcie rozmw dobiego ich niewyrane zgrzytnicie z gbi statku. Nie byo gone. Jedynie brzk nakry czekajcych ju na niadanie wiadczy, e doszo do zakcenia spokojnej dotychczas podroy. Pasaerowie, ktrzy si przebudzili, prbowali wytumaczy w odgos znanymi sobie zjawiskami. Kto powiedzia: mieszne... cumujemy. Kto inny uwaa, e wielka fala uderzya w statek. Jakiej kobiecie wyrwanej ze snu wydawao si, e olbrzymi palec przesun si po burcie statku. Pani Astor, ona najzamoniejszego pasaera, mylaa, e w kuchni co stuczono. Wszyscy myleli o niegronych

sprawach: tarciu czy drapaniu. Kilka osb wyszo z palarni na zewntrz. Zdyli zobaczy znikajc w ciemnoci gr lodow. Chwilowe podniecenie szybko jednak ustpio. Wikszo pasaerw spaa i nic nie syszaa. Titanic wyda si im wystarczajco masywny i solidny, i byo zbyt zimno, by sta duej na dworze. Wznowiono gr w karty. Do tego momentu podr bya czyst przyjemnoci. Pierwszy rejs, wic wszystko byo nowe i lnice. Panowaa atmosfera gbokiego zaufania, co jeden ze stewardw wyrazi wobec pani Caldwell sowami: Nawet Bg nie zdoaby zatopi tego statku. To, czego on by pewny, byo take przekonaniem wielu. Ale wyrok mierci zapad. Kapitan Edward John Smith pobieg nie do radiostacji, lecz do Johna Jakoba Astora, by o caej sytuacji zawiadomi miliardera przed innymi pasaerami. W tym momencie Astor rzekomo wypowiedzia zdanie, potem wielokrotnie powtarzane: Tak, zamwiem lody, ale to jest naprawd mieszne! (I asked for ice indeed, but this is ridiculous). Wskutek napeniania wod przez dwie i p godziny przd statku zanurza si coraz bardziej. Potem nadmierny ciar sterczcej rufy doprowadzi do przeamania statku. Cz przednia oddzielia si i zatona. Rufa ustawia si prawie pionowo i runa w odmty lodowatego Atlantyku na gboko 3821 metrw. Na dwie minuty przed cakowitym zatoniciem wieciy si na statku wszystkie wiata, a cz z nich jeszcze pod wod. Bya to zasuga palaczy i maszynistw odpowiedzialnych za zaopatrzenie statku w prd. ycie straciy 1522 osoby, uratowano tylko 712, co stanowi mniej ni trzeci cz podrnych. Liczba ocalonych po uwzgldnieniu ich zakwaterowania wyglda nastpujco: pierwsza klasa 62 %, druga klasa 42,5 %, trzecia klasa 25,5 %. Wszystko mona byo przewidzie: e zabraknie szampana, e w trzeciej klasie wybuchnie epidemia, a kapelmistrz zanie ale wydawao si czym cakiem niemoliwym, by ten wspaniay statek w nocy z 14 na 15 kwietnia 1912 po zetkniciu z gr lodow mg zaton i pozbawi ycia w lodowatych wodach pnocnego Atlantyku 1500 osb.

Od 15 kwietnia 1912 roku godzina 2:20, kiedy to statek olbrzym zaton w morzu i run w gbiny, Titanic sta si symbolem pychy i upadku. W 73 lata po katastrofie (1985) znaleziono na gbokoci 3800 metrw przepoowiony wrak, rozrzucony na powierzchni przekraczajcej zabudow Londynu. W 1985 roku odnalaz go na poudnie od Nowej Funlandii Robert D. Ballard (geolog podwodny, Woods Hole Oceanographic Institution w Massachusetts). Spoczywajcy w gbinach morskich Titanic nadal rozbudza emocje. Jest tematem tysicy ksiek, nakrcono o nim trzy tuziny filmw, a ostatni w reyserii Jamesa Camerona pochodzi z 1997 roku. Film Titanic Camerona uczyni z katastrofy sukces kasowy. Miliony kinomanw przeywao zakrojon na wielk skal rekonstrukcj zatonicia najsynniejszego statku pasaerskiego wszech czasw. Prawdziwy Titanic kosztowa przed 85 laty 7,5 miliona dolarw, wersja kinowa pochona 200 milionw dolarw i jest najdroszym z dotychczas nakrconych filmw. Jednak ju po 26 dniach koszty produkcji zwrciy si. Reyser filmu oceni tragedi nastpujco: Titanic jest dramatem wiary w technologi i zarazem bankrutem obiecanego postpu. Dlatego ta historia doskonale charakteryzuje nasz XX wiek. Wszyscy w jaki sposb yjemy na tym, co przypomina Titanica. Obydwa statki wydaway si pasaerom bezpieczne, jednak w pewnym momencie znalazy si na miertelnym kursie. Ich zatonicie byo absolutnie pewne. Jedynie odzie ratunkowe daway szans ocalenia ycia. Tych jednak byo za mao. W obydwu przypadkach nie brakowao czasu na przeprowadzenie akcji ratunkowej. Obydwie te tragedie ucz czego wanego: Jeszcze kilka godzin przed zatoniciem ludzie czuli si w peni bezpieczni. Pomimo miertelnego zagroenia istnia ratunek, wymagao to jednak podjcia decyzji o zmianie miejsca. Te dwa historyczne wydarzenia mona porwna z inn katastrof, najwiksz tragedi, jakiej

ludzko kiedykolwiek dowiadczya. Jest to katastrofa upadku w grzech. Podczas upadku w grzech ludzko zostaa storpedowana, co, jak w przypadku opisanych statkw, prowadzi do nieodwoalnego zatonicia statku ludzko. Kto pozostanie tam, gdzie jest czyli nadal bdzie y jak dotychczas z pewnoci zginie na sdzie Boym. Jest to wyrok potpiajcy grzech, ktry pociga za sob wieczne zatracenie: A jak postanowione jest ludziom raz umrze, a potem sd (Hbr 9,27). I w tym wypadku tylko d ratunkowa moe pomc. Na szczcie ona istnieje sam Bg j przygotowa! Tylko ten, kto si do niej przesidzie, bdzie ocalony. Wiele faktw, ktre przedstawilimy, mwic o Gustloffie i Titanicu, odniesiemy teraz do statku ludzko. Istniej rne grupy ludzi: ewangelicy i katolicy, praktykujcy i niepraktykujcy, ateici i buddyci, muzumanie i wyznawcy hinduizmu. S wrd nich przedstawiciele wszystkich religii wiata i wszystkich opcjii politycznych, jak te zwolennicy wszystkich kierunkw filozoficznych. Zmiana miejsca jest oferowana wszystkim bez wzgldu na to, do ktrej grupy zaliczaj si obecnie. Niech podane tu objanienia stan si dla nas zbawczym wezwaniem, bymy uniknli wiecznego zatracenia. W dramatyczny sposb pisze o tym Biblia: To jake my ujdziemy cao [zatoniciu, pieku], jeeli zlekcewaymy tak wielkie zbawienie [d ratunkowa Jezus]? (Hbr 2,3). Ludzie reprezentuj wprawdzie rne systemy mylowe, ale co ich czy: ich statek znajduje si na kursie zmierzajcym ku mierci. Nie ma dla nich ratunku, jeeli nie przyjdzie on z zewntrz. Dlatego gwnym tematem Biblii jest ocalenie czowieka. Wie si z tym kilka wanych punktw: Bg zaplanowa akcj ratunkow, ktra w przeciwiestwie do sytuacji na statku Gustloff moe ocali kadego czowieka. Bg zbudowa olbrzymi d ratunkow, ktrej na imi Jezus. Jest tam miejsce dla caej ludzkoci. Nie ma alternatywnej odzi ratunkowej (J 14,6; Dz 4,12). Istnieje tylko ta jedna, jedyna d.

Na statku Gustloff doszo do dramatycznych scen. Jeli nawet kto zdoa dotrze do przepenionej odzi ratunkowej, by brutalnie odtrcany, by zapobiec jej zatoniciu. Nikt, kto uchwyci si odzi ratunkowej Jezus, nie zostanie odtrcony! Bg ostrzega: Powiedzia ludziom, na jak niebezpiecznym statku si znajduj. Oferuje te kademu miejsce w odzi ratunkowej. Nikt, kto na niej bdzie szuka ratunku, nie zostanie odtrcony. Kto poszuka ratunku, wsidzie do odzi Jezus. Zbyt proste? Wci na nowo sysz gosy, e to wszystko jest zbyt proste. Ratunek nie moe by tak prosty! Ale w istocie to, e ratunek jest tak prosty, dowodzi wyranie, e to sam Bg dziaa. Kosztowao Go to wiele. Prorok Izajasz zapisa sowa Boga: Utrudzie mnie swoimi przewinieniami (Iz 43,24). W porwnaniu z tym trudem, prostsze byo nawet stworzenie wszechwiata, gdy w Psalmie 8,4 czytamy: Gdy ogldam niebo twoje, dzieo palcw twoich. Czowiek nie musi najpierw trzykrotnie opyn toncego statku w lodowatej wodzie, by zosta zabrany do arki ocalenia. Brak odpowiednika: Dla jednego punktu wrd podobiestw z Gustloffa i Titanic nie znajduj odpowiednika: wszyscy ludzie na toncych statkach wiedzieli, e zgin. Dlatego rozpaczliwie prbowali opuci statek. Gdybymy znaleli si w takiej sytuacji, dokadnie wiedzielibymy, gdzie si znajdujemy: nadal na toncym statku czy ju w odzi ratunkowej. Natomiast wielu ludzi yjcych wok nas znajduje si w zej, a nawet tragicznej sytuacji (nazwiemy ich T1 i T2): T1: Wspczesny czowiek wci nie chce uwierzy, e znajduje si na statku mierci. Podoba mu si muzyka rozbrzmiewajca na pokadzie, bawi si przy suto zastawionym stole (tego nie byo w czasie ostatniego rejsu Gustloffa). Nie zdaje sobie wcale sprawy z niebezpieczestwa i nic nie chce wiedzie o odzi ratunkowej. Gwnym celem tej ksiki jest przekona kadego czytelnika, e znajduje si w miertelnym

niebezpieczestwie, i wskaza przygotowan d ratunkow. Na okrelenie przesiadki ze statku mierci do zbawiennej arki Biblia jest specjalny termin nawrcenie. Jak bez opuszczenia toncego statku nie ma ratunku, tak te bez nawrcenia nie ma ycia wiecznego. W Ewangelii ukasza 13,3 Jezus powiedzia: Jeli si nie upamitacie [nawrcicie, przesidziecie, opucicie statek mierci], wszyscy podobnie poginiecie. T2: Na pokadzie statku mierci panuje te inna tragiczna sytuacja. S tam ludzie, ktrzy mwi jestem ju w odzi ratunkowej, chocia nigdy si nie przesiedli. Grozi im szczeglne niebezpieczestwo: nie widz powodu, dla ktrego mieliby si przesi. Ci mog zlekceway przesiadk i zosta zaskoczeni przez zatonicie. Jacy to s ludzie? S to ci, ktrzy wprawdzie wierz w Boga, ale nigdy si nie nawrcili do Jezusa. S wrd nich czonkowie duych kociow, nawet ksia i dziaacze parafialni, u ktrych nigdy jednak nie doszo do prawdziwego przeomu w wierze. S winiami tradycji i zwyczajw, ale obca jest im ywa wi z Jezusem. S to tacy, ktrzy su Jezusowi, ale nigdy tak naprawd si do Niego nie nawrcili. Niedawno kto mi powiedzia, e chce suy Jezusowi studiujc teologi, ale o nawrceniu czy osobistej wizi z Jezusem nie chcia nawet sucha. Po wykadach czsto spotykam osoby, ktre dziki zwiastowaniu doszy do waciwego poznania i dokonay jednoznacznego wyboru. Ale kadego nalecego do tej grupy i nie suchajcego Boego gosu, Jezus kiedy osdzi sowami, ktre powiedzia w Kazaniu na Grze: Nie kady, kto do mnie mwi: Panie, Panie, wejdzie do Krlestwa Niebios; lecz tylko ten, kto peni wol Ojca mojego, ktry jest w niebie. W owym dniu wielu mi powie: Panie, Panie, czy nie prorokowalimy w imieniu twoim i w imieniu twoim nie wypdzalimy demonw, i w imieniu twoim nie czynilimy wielu cudw? A wtedy im powiem: Nigdy was nie znaem. Idcie precz

ode mnie wy, ktrzy czynicie bezprawie! (Mt 7,21-23). Czy to nie jest dziwne, e niektrzy ludzie dziaali w imieniu Jezusa, a jednak s wrd grona zgubionych? Powysze sowa Jezusa mona wyrazi za pomoc wczeniejszego porwnania: Nigdy nie opucili statku mierci! Dlatego zaton tak jak bezboni, ktrzy rwnie nie opucili statku. Na statku mierci istniej rne grupy ludzi, ktrym przyjrzymy si teraz dokadniej. Kady z nas ma przeznaczony przez los zwizek z tym statkiem. Mona rozrni nastpujce cztery grupy ludzi (od P1 do P4), a kady czytelnik tej ksiki naley do jednej z nich: P1. Jeste jednym z tych, ktrzy rozpoznali kiedy swj stan. Przesiade si i moesz z wielk pewnoci powiedzie, e jeste w odzi ratunkowej. W odzi ratunkowej jest prowadzona ksiga pasaerw. Kada osoba znajdujca si na pokadzie jest w niej zapisana. Biblia nazywa j ksig ycia. Kto jest w niej zapisany, osignie zbawienny brzeg, czyli niebo. Jezus powiedzia do ludzi z tej grupy: Radujcie si... z tego, i imiona

?????????????????

wasze s zapisane w niebie (k 10,20). Rwnie twoje imi jest tam zapisane. Ciesz si z tego razem z tob! P2. Nie zdawae sobie dotychczas sprawy z tego, gdzie si znajdujesz. Teraz stao si dla ciebie jasne, e znajdujesz si nadal na statku mierci. Opuszczasz natychmiast statek mierci, nawracacz si ju dzi i od tego momentu jeste uratowany. O tym, jak moesz to praktycznie zrobi, przeczytasz w nastpnym rozdziale: Wpis do ksigi ycia. W przypadku ludzi opisanych w Nowym Testamencie przesiadka zawsze bya zwizana z konkretnym czasem i miejscem. yjesz obecnie w okrelonym miejscu i w kalendarzu odczytujesz aktualn dat. Nikt nie przedostaje si stopniowo ze statku mierci do odzi ratunkowej. Nie wolno myli wczeniejszej wiedzy o wierze z podjciem decyzji wiary. Dzisiejszy dzie moe si sta najwaniejszym dniem twojego ycia. Aby tak byo, niezbdna jest osobista, zgodna z woln wol przesiadka. Wida to na przykadzie marnotrawnego syna. Kiedy uwiadomi sobie swj stan, podj decyzj: Wstan i pjd (k 15,18). P3. Naleysz do grona tych, ktrzy byli przekonani, e siedz w odzi ratunkowej, ale prawda jest inna. Dziki Duchowi witemu zrozumiae swj aktualny stan. Dostrzegasz swoj pomyk i przesiadasz si. W T2 napisalimy, e moe to dotyczy nawet tych osb, ktre su Jezusowi i na tej podstawie sdz, e nie mog si znajdowa na statku mierci (patrz Kazanie na Grze Mt 7,21-23 i T2). Gustloff nie zaton natychmiast, ale dopiero 62 minuty po storpedowaniu. Ratunek by moliwy tylko w tym przedziale czasu. Bg dziaa podobnie i umoliwia nam przesiadk tylko w czasie trwania ycia, ktrego dugoci nikt jednak nie zna. Biblia okrela to terminem czas aski. P4. Naleysz do tych ludzi, ktrzy uwaaj, e statek nie zatonie. Nie widz w zwizku z tym potrzeby przesiadania si. Moim pragnieniem jest, by ta grupa nie miaa swoich przedstawicieli wrd czytelnikw tej ksiki. Dlaczego? Ludzie z czwartej grupy rozwinli albo przejli

naukow tez, ktra dowodzi, e statek nie moe zaton. Owiadczyli, e jest on niezatapialny. Tak mwiono o Titanicu, co ju podczas pierwszego rejsu okazao si tragiczn pomyk. Dwa przykady wyjani takie podejcie: Niedawno pewien student owiadczy po moim wykadzie: Pieka nie ma!. Zapytaem go, skd to wie. Odpowiedzia, e duchowny z jego kocioa tak uczy. Innymi sowami statek nie zatonie (wieczna mier), jeli uzna si go za niezatapialny. Co za bd! Kiedy Jezus na krzyu zawoa: Wykonao si! (J 19,30), d ratunkowa bya gotowa. Raz na zawsze zostaa stworzona moliwo wybawienia. Niedawno byem na wykadzie profesora teologii, ktry naucza, e Jezus nigdy nie wypowiedzia tych sw na krzyu. Tym samym chcia wyrazi, e teologia jako nauka ignoruje istnienie odzi ratunkowej. Grupa P4 otrzyma zapat za kamstwo: Jeeli kto nie by zapisany w ksidze ywota, zosta wrzucony do jeziora ognistego (Obj 20,15). Rozdzia na stronach 130-135 jest szczeglnie przeznaczony dla grupy P2 i P3. Przeczytaj go tak, jakby by napisany osobicie dla ciebie.

Informacje o statku Gustloff

Dane dotyczce statku: Budow Statku nr 511 rozpoczto w sierpniu 1935 roku; wodowanie nastpio 5 maja 1937 w Hamburgu w stoczni Blohm i Voss w obecnoci Hitlera. Dugo statku 208,5 m, szeroko 23,5 m, tona 25484 BRT. Napd stanowiy cztery omiocylindrowe silniki dwusuwowe Diesla z przekadni dziaajc na dwie ruby. W cigu 17 miesicy od pierwszego rejsu do 26 sierpnia 1939 statek odby 44 rejsy morskie, przewoc cznie 65 000 turystw. W czasie katastrofy 30 stycznia 1945 roku zgino 5348 osb, a tylko 1239 uratowano (czyli jedn pit). Kilka informacji o Wilhelmie Gustloffie, ktrego imi nosi statek: Urodzi si 30 stycznia 1895 roku w Schwerin, dokadnie 50 lat przed zatoniciem statku noszcego jego imi. Take 30 stycznia nazici przejli wadz (1945), dokadnie 12 lat przed zatoniciem statku.

Gustloff wstpi w 1929 roku do NSDAP (narodowosocjalistyczna partia Niemiec), a w 1932 zosta oglnokrajowym sekretarzem partii w Szwajcarii. Zgin 4 lutego 1936 roku w wyniku zamachu zastrzeli go w jego mieszkaniu w Davos 27-letni student medycyny, z pochodzenia yd. w student, Dawid Frankfurter, przyjecha do Davos 30 stycznia. Znamienne: czterokrotnie pojawia si ta sama data, 30 stycznia! Dnia 12 lutego odby si w Schwerin uroczysty pogrzeb Gustloffa, dokadnie przygotowany przez ministra propagandy Goebbelsa. Uczestniczyo w nim 3500 osb, a wrd nich liczna grupa prominentw Trzeciej Rzeszy. W swym przemwieniu aobnym Hitler powiedzia: mier Gustloffa bdzie dla pniejszych pokole przekazem, ktry zostanie zachowany na zawsze w dziejach narodu niemieckiego. Postanowi te pierwszemu statkowi zbudowanemu na zlecenie NSDAP nada imi Wilhelm Gustloff. Statek ten do dzi przypomina najciemniejszy rozdzia historii Niemiec.

Informacje o Titanicu

Dane dotyczce statku: Tona 46328 BRT, wyporno przy zanurzeniu 10,51 m 66000 t, dugo 268,68 m, szeroko 28,19 m, wysoko 18,44 m od lustra wody do pokadu lub 53,33 m od kila do szczytu czterech kominw; napd: 3 ruby, rodkowa napdzana turbin o wadze 22 t i o rednicy 5 m. Zewntrzne ruby napdzane tokami o rednicy 7,16 m i wadze 38 t. Moc napdowa: 50 000 KM (36 800 kW). Magazyn na 6000 t wgla. Dzienne zuycie wgla: 620-640 t, czyli 7,5 kg na sekund. Maksymalna prdko: 24-25 wzw (44,5- 46,5 km/h).

?????????????????

Osobiste wiadectwa: Poznanie Jezusa poprzez lektur

Niejeden czytelnik postawi sobie pytanie: Jak mog si nawrci? Jak mog opuci statek mierci? Chciabym to uczyni! Czy jest to moliwe dziki lekturze tej ksiki?. Biblia zawiera zasadnicz odpowied. Zbawcze poselstwo o Jezusie musi by najpierw przekazane: Wiara tedy jest ze suchania, a suchanie przez Sowo Chrystusowe (Rz 10,17). A wic najpierw musi by przekazana nam wie o Jezusie. To moe nastpi w trakcie suchania ewangelizacyjnego kazania, w pniejszej rozmowie duszpasterskiej, jak rwnie podczas spotkania z dojrzaym chrzecijaninem lub dziki czytaniu ewangelizacyjnej literatury. Celem tej ksiki jest szczegowe podanie kolejnych krokw nawrcenia. Konieczno zbawienia zostaa dokadnie przedstawiona w poprzednim rozdziale. W kolejnym zostanie wyjaniona szczegowo droga wiodca do nawrcenia. Przedtem jednak zacytujemy wypowiedzi kilku osb, ktre w przekonujcy sposb opisay swe nawrcenie. Najpierw posuchajmy niezwykej historii mczyzny, ktry uwierzy dziki Nowemu Testamentowi Gedeonitw (midzynarodowe stowarzyszenie, ktre zajmuje si rozdawnictwem Biblii).

w tym czasie by zmuszony nauczy si jzyka niemieckiego. By ydem polskiego pochodzenia, ktry mocno nienawidzi Niemcw. Jako czowiek okaleczony psychicznie i niezdolny do pracy wyemigrowa do Izraela. Po jakim czasie znalaz zatrudnienie przy tunelu Hiskiasza. Tunel w nakaza zbudowa pod Jerozolim staroytny krl Hiskiasz, by doprowadza wod ze rda Gihon do sadzawki Syloe. To przy niej Jezus uzdrowi lepego mczyzn (J 9,7). W tym samym miejscu w yd z Owicimia znalaz Nowy Testament w trzech wersjach jzykowych (niemiecko-angielsko-francuski) Gedeonitw, ktry jaki turysta tam pozostawi. Pocztkowo chcia go wyrzuci, gdy mg korzysta tylko z wersji niemieckojzycznej, a do tego jzyka nie chcia wraca pamici. Pniej opowiada, e jakie nie dajce si wyjani przyczyny przeszkodziy mu w tym. Po prostu nie by w stanie si go pozby. Czekajc na kolejnych turystw, potajemnie oddawa si lekturze. W kocu przeczyta cay Nowy Testament. Nigdy przedtem nie sysza o takim Jezusie Chrystusie. Ju podczas czytania Ewangelii Mateusza, okrelanej mianem ewangelii dla ydw, rozpozna, e Jezus jest ich Mesjaszem. Przez wiele lat w Nowy Testament by jego jedynym pokarmem duchowym. Nie zna adnego chrzecijanina, dopki nie spotka modego Niemca, ktry poprosi go o przebaczenie krzywd, jakie Niemcy wyrzdzili ydom. To poruszyo jego serce i wwczas po raz pierwszy wyzna, e wierzy w Jezusa Chrystusa. Z radoci wycign swj Nowy Testament, ktry zawsze ukrywa niczym skarb i pokaza modemu mczynie sfatygowany egzemplarz ze sowami: Wierz w tego Jezusa. To, co napisano w tej ksice, jest prawd. Ten Jezus jest moim Panem. Inne przykady: Po wykadach wygaszanych w rnych miejscach wci spotykam ludzi, ktrzy mwi mi, e uwierzyli dziki przeczytaniu jakiej ksiki. Osoby z tej grupy napisay krtkie wiadectwa o tym, jak bdc w rnych sytuacjach yciowych nawrciy si. Zaznaczam, e trzy ponisze przykady zostay wybrane w sposb subiektywny. Nie s reprezentatywne dla drogi

Od Owicimia do Jezusa

Pewien mczyzna obsugiwa od 1942 do 1944 roku piece krematoryjne w Owicimiu. Przebywa w obozie koncentracyjnym prawie sze lat i

prowadzcej do wiary poprzez kazanie, rozmow z chrzecijaninem czy lektur. Ich jedynym celem jest udzielenie pomocy przy podjciu wasnego kroku. Taka decyzja musi by dobrze przemylana i najczciej towarzyszy jej wewntrzna walka. Oby te osobiste wiadectwa okazay si pomoc take dla ciebie, czytelniku.

Ksika przyczyn niespokojnej nocy

Dnia 3 padziernika 1992 roku o godzinie 5 rano uwierzyam w Jezusa Chrystusa. Nazywam si Anja Raum, mam 36 lat i jestem matk trjki dzieci. Na moje ycie silny wpyw wywary rne trudne sytuacje pierwsze dziecko, konieczno przerwania pracy zawodowej (byam nauczycielk w szkole), przeprowadzka do obcego rodowiska i powana choroba crki zastanawiaam si wwczas coraz czciej nad sensem ycia i nad tym, jak przebiegnie reszta mych dni. W tym okresie rozmawiaam przez telefon z moj przyjacik Jutt, o ktrej wiedziaam, e jest osob wierzc. W trakcie rozmowy zapytaam, dlaczego wanie wiara chrzecijaska ma by t prawdziw, i co z innymi religiami, czy one wszystkie s faszywe. Po tej rozmowie Jutta przysaa mi ksik A inne religie?. Od razu zaczam j czyta. Ju pierwszego wieczoru rnica midzy wiar chrzecijask a innymi religiami staa si dla mnie jasna, a to dziki porwnaniu z gr, na ktrej szczycie znajduje si Bg. We wszystkich innych religiach ludzie usiuj zbliy si do Boga poprzez dobre uczynki, przestrzeganie okrelonych rytuaw i tradycji. Jedynie w wierze chrzecijaskiej Bg w Jezusie Chrystusie przychodzi do ludzi, a tym, ktrzy przez wiar przyjmuj zbawienie i przebaczenie, darowuje spoeczno ze sob. Kolejnego wieczoru czytaam dalej i po raz pierwszy pojam, czym jest odrzucenie tego daru. Oznacza ono skazanie si na sd Boy, na drug mier, ktra nastpi po pierwszej, i na wieczne oddalenie od Boga. To mnie poruszyo i do gbi zaniepokoio. Przepeniona obawami poszam do ka i chciaam uciec od tego w sen, ale rwnoczenie tskniam za bezpieczestwem w Bogu. O godzinie 5

rano nadszed ten moment. Po raz pierwszy w yciu modliam si szczerze, cho wewntrznie rozdygotana. To byo tylko kilka zda. Prosiam Jezusa, by wzi moje ycie w swoje rce i powiedziaam Mu, e wierz, e take za mnie umar na Golgocie. Od tego czasu moje ycie przepenia rado i pewno, e Jezus jest prawd. Jego Sowo, Biblia, staa si dla mnie bardzo wana, jak rwnie spoeczno z wierzcymi, ktrzy rwnie dowiadczyli tego. Dnia 20 marca 1994 daam wyraz mojej wierze przez przyjcie chrztu. Przed nawrceniem nigdy nie mylaam, e bd kiedy matk trjki dzieci. Przepeniaa mnie obawa przed zbytni zalenoci od ma i ograniczenia ycia do rodziny. Teraz Bg podarowa mi rodzin, w ktrej jest troje dzieci, a przede wszystkim wiara i ufno w nasz przyszo. Moje ycie ma sens i cudowny cel y dla Boga i uczy si kocha Go coraz bardziej. Anja Raum (Rdermark, Niemcy, 36 lat)

Od ubranek niemowlcych do wiary

Poniewa w kociele nie znajdowaam odpowiedzi na swe pytania dotyczce Boga i sensu ycia, doszam do wniosku, e formalna religia nie ma mi nic do zaoferowania i zainteresowaam si naukami wschodnimi i ezoteryk. W kulminacyjnym punkcie mego ezoterycznego zalepienia nastpia cakowita izolacja od otoczenia, gdy wskutek przeprowadzki zwizanej z prac mojego ma, przenielimy si do odlegego miasteczka blisko granicy holenderskiej. Nie mielimy prawie adnych znajomych, a nauki ezoteryczne wywoyway we mnie coraz wiksze lki i zamt. W tym trudnym czasie przegldaam katalog domu wysykowego i.b.t. naturdesign, specjalizujcego si w wyrobach pochodzenia naturalnego. U nich zamawiaam take odzie dla naszego nowo narodzonego dziecka. W sposb niezwyky, jak na katalog, jego wacicielka opowiadaa o swojej osobistej wizi z Jezusem Chrystusem, o wewntrznym pokoju i zadowoleniu, jakich dziki Niemu dowiadcza. To wiadectwo wywaro na mnie silne wraenie. I ja chciaam przeywa taki wewntrzny pokj. Oprcz rnych produktw

oferowano te kilka ksiek. Zamwiam Bibli, ksik Pytania stawiane wci na nowo i kolejn powicon chrzecijaskim zasadom wychowywania dzieci. Dziki temu katalogowi dotaram po raz pierwszy do ksiek, ktre jednoznacznie prezentoway chrzecijaskie stanowisko wobec ezoteryki. Poniewa zajmowanie si tematami ezoterycznymi zawsze wpywao na mnie ujemnie, byam szczliwa, kiedy si dowiedziaam, e Bg uwaa to za powane grzechy i ostro zabrania praktykowania tego. Zniszczyam wszystkie przedmioty okultystyczne i ksiki temu powicone, zerwaam take zwizane z tym kontakty. Dziki lekturze ksiek chrzecijaskich zyskaam jasn orientacj chrystocentryczn. Ksika Pytania stawiane wci na nowo bardzo mi pomoga, gdy w formie pyta i odpowiedzi wyjaniaa pytania budzce si we mnie i zastpowaa mi rozmowy z nieobecnym wwczas chrzecijaskim partnerem. Co waniejsze, ksika przedstawia praktycznie krok po kroku, jak si modli i w jaki sposb powierzy swoje ycie Jezusowi Chrystusowi. Postpiam dokadnie tak, jak napisano w ksice. Wana bya dla mnie te wskazwka, e wszystkie moje kroki maj mie podstaw w Sowie Boym, a wic nie zalee od moich uczu. O ewentualnych wtpliwociach ju bya mowa. Jezus Chrystus pamitnego wrzeniowego dnia 1994 roku sta si moim Panem i Zbawicielem. Odkd Jezus jest moim Panem, jestem wolna od wszystkich negatywnych wpyww, ktre mnie niszczyy na skutek zajmowania si okultyzmem. Przekonaam si, e Jezus istnieje, e take dzisiaj yje i pomaga, jeli jest si gotowym zaufa Mu cakowicie. Dni spdzone w tamtej miejscowoci, z ktrej si w kocu wyprowadzilimy, wydaj mi si z perspektywy czasu wygnaniem, podczas ktrego doszam do upamitania i do Boga. Jestem wdziczna, e Bg pozwoli mi zapozna si z literatur, ktra wskazaa mi drog i e dziki ksice Pytania stawiane wci na nowo otrzymaam praktyczne wskazwki, jak si modli i jak przyj do swojego ycia Jezusa Chrystusa jako Pana i Zbawiciela. Astrid K. (Munster, Niemcy, lat 35)

Pytania, na ktre szukamy odpowiedzi

Od niecaych piciu lat moja ona Carola i ja, Lutz Meyer, jestemy chrzecijanami. Jestemy Bogu wdziczni, e oboje moglimy uwierzy. Chciabym o tym krtko opowiedzie: Po okresie udziau w spotkaniach dla dzieci i w imprezach chrzecijaskiej pewnych organizacji modzieowych przez lata nie miaem kontaktu z wiar chrzecijask. Rwnie konfirmacja wydawaa mi si z pewnej perspektywy czyst formalnoci, w ktrej uczestniczyem, gdy wszyscy tak postpowali. Nie miaa jednak adnego wpywu na mj stosunek do Boga. Ten stan, ycie bez Boga, trwa do skoczenia 27 lat. W tym czasie moja obecna ona bylimy wtedy przyjacimi podczas studiw pedagogicznych przeya silne odtrcenie z powodu swej konserwatywnej postawy. Koledzy i nauczyciele ocenili jej pogldy jako chrzecijaskie, chocia z jej strony byy to tylko przypuszczenia. Bg wykorzysta t sytuacj, by pobudzi nas do poszukiwa. Szukalimy przyczyny zdecydowanego odrzucania maestwa jako instytucji oraz maeskiej wiernoci i rodziny; nie rozumielimy rwnie popierania odmiennej roli mczyzny i kobiety, przy jednoczesnym odegnywaniu si od chrzecijastwa. Poniewa planowalimy wspln przyszo jako partnerzy, a pniej bycie rodzin o klasycznym podziale rl, ogarna nas ciekawo. Czy nasze rozumienie rl i wiara chrzecijaska maj ze sob zwizek? Agresywna postawa tamtych osb zachcia nas do gbszego zastanowienia si nad tymi pytaniami. Ostro dyskutowalimy rwnie ze sob, nie majc jednak wasnych przekona. W tym czasie, w zwizku z praktyk ony, poznalimy pewn rodzin uchodcw. Odwiedzajc tych ludzi uwiadomilimy sobie, jak wiele wsplnego maj ze sob nasze wyobraenia o rodzinie i wiara chrzecijaska. Jestemy wdziczni Bogu za wiadectwo i modlitwy czonkw tej rodziny, ktrzy byli dla nas wielk pomoc na drodze do wiary. W nastpstwie opisanych przey przez ponad rok coraz intensywniej zgbialimy chrzecijastwo. Dla

mnie, interesujcego si naukami przyrodniczymi, a z zawodu inyniera konstruktora maszyn, istotne byo wyjanienie kwestii stworzenie czy ewolucja. Skoro miaem wierzy Biblii, chciaem to mc uczyni od pocztku do koca, by wreszcie mie mocny grunt pod nogami. Nie interesoway mnie ju teorie filozoficzne i religijne, ktre zawsze daway tylko czstkowe odpowiedzi. Wielk pomoc w tej sytuacji okazay si ksiki: Czy Bg tworzy na drodze ewolucji? albo A inne religie?. Bg poprzez rne okolicznoci wielokrotnie nam uzmysawia, e musimy si nawrci, i by moe z powodu niewiedzy wci na nowo powracay pytania: Czy jestemy ju na tym etapie? Czy wiemy ju wystarczajco duo? Czy zmienilimy si ju wystarczajco?. (W tym wypadku pomoga nam ksika A inne religie?, w ktrej wyjaniono, e nie chodzi o

spenianie przez nas jakichkolwiek warunkw). Przeczytalimy wielokrotnie rozdziay o nawrceniu i narodzeniu si na nowo, wyznalimy wsplnie przed Bogiem nasze winy i otrzymalimy, wdziczni za Boe dzieo dokonane na Golgocie, przebaczenie i nowe, wieczne ycie. Bardzo nam pomogo to, e w tej ksice droga zbawienia jest jasno przedstawiona i nie brak tam praktycznych wskazwek dotyczcych nawrcenia. W naszym przypadku, kiedy naszemu nawrceniu nie towarzyszy dojrzay chrzecijanin, podane tam wskazwki, cznie z modlitw, miay wielkie znaczenie. Uwiadomilimy te sobie, jak wana jest przynaleno do zboru wiernie nauczajcego Biblii. Naleymy obecnie do Wolnego Zboru Ewangelicznego w Lemgo. Carola i Lutz Meyer (Kalletal, Niemcy, 25 i 34 lata)

WPIS DO KSIGI YCIA

...jak si to dzieje? Albo: Jak przebiega przesiadka do odzi ratunkowej?
Czytajc powysze osobiste wiadectwa uderza odmienno sytuacji wyjciowych tych osb przed zawierzeniem swego ycia Bogu. Tak jak patki niegu nie s podobne jeden do drugiego, tak droga ycia kadego czowieka jest niepowtarzalna. Tego samego yciorysu nie spotka si drugi raz, nawet u jednojajowych blinit. Chocia indywidualne drogi s w przypadku kadego rne, to co istotnego czy nas wszystkich: konieczno przesiadki ze statku mierci do odzi ratunkowej. Wwczas osigniemy pewno zbawienia. A jak ta przesiadka wyglda w praktyce? Kiedy chcemy si nawrci do Jezusa Chrystusa, to powinnimy pamita, e On ju oczekuje na nas: Oto stoj u drzwi i koacz, jeli kto usyszy gos mj i otworzy drzwi, wstpi do niego (Obj 5,20). Najpierw prosimy Jezusa w modlitwie o przebaczenie wszystkich win. Taka modlitwa1) moe brzmie na przykad: Panie Jezu Chryste, zrozumiaem teraz jasno, kim Ty jeste. Poznaem, e Bg poprzez Ciebie stworzy wiat i wszelkie ycie. Take mnie stworzye moje ciao z jego rnymi organami. Dae mi narzdy zmysw, bym mg poznawa ten wiat, oraz dusz i ducha, bym poznawa Ciebie. Wierz, e jeste Synem Boym, ktry zawis na krzyu Golgoty. Tam zmare za moje grzechy, za moje ze czyny i myli. Zmartwychwstae i yjesz. Panujesz nad wszystkim. Prosz Ci, by sta si rwnie moim osobistym Panem. Wiem, e z przewinieniami mojego ycia nie ostoj si przed Tob i ywym Bogiem. Ale Ty

przyszede na ten wiat, by zbawi grzesznikw. Twoja mier na krzyu bya cen za uwolnienie mnie. Ufam Ci. Moje ycie jest przed Tob jak otwarta ksiga. Ty znasz wszystkie moje przewinienia, wszystkie podliwoci mego serca, dotychczasow obojtno. Przed Tob nic si nie ukryje. Prosz Ci teraz, wybacz mi wszystkie moje grzechy to wszystko, co mam w pamici i to, czego ju nie pamitam. Uwolnij mnie od tego. Dzikuj Ci, e teraz to czynisz. Ty jeste Prawd i dlatego polegam na obietnicach zawartych w Twoim Sowie. Amen. Uczynie wanie to, co jest opisane w 1 J 1,9: Jeli wyznajemy grzechy swoje, wierny jest Bg i sprawiedliwy i odpuci nam grzechy, i oczyci nas od wszelkiej nieprawoci. Z tego kluczowego wersetu naley koniecznie zapamita dwie wane sprawy: 1) O modlitwie: Kiedy chcemy wyrazi swoj myl wobec jakiego czowieka, robimy to wasnymi sowami zgodnie ze swoim sposobem wyraania si. Podobnie powinnimy si zwraca do Jezusa Chrystusa. Osobista rozmowa z Bogiem i z Jezusem Chrystusem jest nazywana modlitw. Wyraamy w niej swoj prob (o zbawienie, przebaczenie) i dzikujemy za zbawienie obiecane w Boym Sowie. Przytoczone modlitwy nie s obowizujcymi wersjami, ktrych nie mona zmieni. Naley je rozumie jako przykad. Kady modli si wasnymi sowami, zgodnie z gosem swego serca, uwzgldniajc konkretn sytuacj yciow. Kto nie potrafi swobodnie si modli lub nie wie, jak to robi, moe uczyni przykadowe modlitwy swymi wasnymi, po wczeniejszym zapoznaniu si z ich treci. 1. Pewno: Jezus jest wierny i obiecuje przebaczenie win kademu, kto Go o to prosi. Nie zawsze robimy to, co powiedzielimy. Natomiast Jezus zawsze dotrzymuje danych obietnic. Wszystkie twoje winy zostay ci przebaczone. Gdyby wtpi w przebaczenie, tym samym posdzaby Jezusa o kamstwo. Jeli wierzysz, e otrzymae przebaczenie, oddajesz Jezusowi cze (moe po raz pierwszy). Wyznajesz to, co Jezus powiedzia o sobie: Ja jestem prawda (J 14,6).

Poniewa pewno przebaczenia jest niezmiernie wana dla penego nawrcenia, w 1 P 1,18-19 napisano: Wiedzc, e nie rzeczami znikomymi, srebrem albo zotem, zostalicie wykupieni... lecz drog krwi Chrystusa. Sowo wiedzc jest tu bardzo wane. Jest to polecenie Boga, gdy wiadomo przebaczenia jest punktem wyjcia do nawrcenia. 2. Wszelki grzech jest usunity: Na kocu wersetu 1 J 1,9 powiedziano co bardzo wanego: On oczyci nas od wszelkiej nieprawoci. Wyobracie sobie, e w tym zdaniu jest mowa o oczyszczeniu z 99,999 % wszelkiego grzechu. Pomylcie logicznie: Gdyby nastpnej nocy zmar, czy znalazby si w niebie? Oczywicie e nie, gdy 0,001 % grzechw twego ycia uniemoliwiby ci to. Bg nie dopuci do nieba adnego grzechu, dlatego napisano, e On oczyszcza od wszelkiego grzechu, czyli w 100 %. Wymazuje kady grzech od najwczeniejszych czasw do dnia dzisiejszego. Dotyczy to rwnie grzechw, o ktrych nie pamitamy w danym momencie. A co bdzie jutro i pojutrze? Czy nadal bdziemy cakowicie bez grzechu? Albo kiedy grzech si pojawi i zo zapanuje na nowo? Czy obecne przebaczenie stanie si bezwartociowe? Te pytania nie mog pozosta bez odpowiedzi. Z chwil nawrcenia ycie wieczne staje si naszym udziaem. Rwnoczenie dochodzi do wanej zmiany w naszym ziemskim yciu, polegajcej na radykalnym zerwaniu z grzechem. T zmian mona zobrazowa przykadem zaczerpnitym z kolejnictwa: Przed nawrceniem grzeszylimy zgodnie z rozkadem jazdy, po nim kady grzech staje si katastrof kolejow. Nawrcony czowiek jest przez Chrystusa uwolniony od zakonu grzechu i mierci (Rz 8,2). Nie musi ju grzeszy. Nawrcony czowiek nie bdzie y nie popeniajc adnego grzechu, ale konsekwencje grzechu zmieniy si radykalnie. Katastrofy nie s objte rozkadem jazdy, ale si zdarzaj. W takim przypadku kolej bada tory, urzdzenia sygnalizacyjne, techniczne urzdzenia pocigu, a rwnie postpowanie maszynisty. Robi si wszystko, by podobna sytuacja si nie powtrzya.

To samo dotyczy grzechu. Zostaje wypowiedziana mu wojna (np. 1 J 3,7-10; Hbr 12,4). Nowe ycie najlepiej wyraa zmieniony styl ycia. Kto zostaje zbawiony przez Boga, u tego nastpuje zwrot w stosunku do wczeniejszego ycia. Kady osobicie zyskuje na tej zmianie, ale rwnie otoczenie. W Licie do Kolosan owa zmiana jest porwnana do zdjcia starej i zaoenia nowej szaty: Ale teraz odrzucie i wy to wszystko: gniew, zapalczywo, zo, blunierstwo i nieprzyzwoite sowa z ust waszych; nie okamujcie si nawzajem, skoro zewleklicie z siebie starego czowieka wraz z uczynkami jego, a przyoblekli nowego, ktry si odnawia ustawicznie ku poznaniu, na obraz tego, ktry go stworzy. W odnowieniu tym nie ma Greka ani yda, obrzezania ani nieobrzezania... Przeto przyobleczcie si jako wybrani Boy, wici i umiowani, w serdeczne wspczucie, w dobro, pokor, agodno i cierpliwo, znoszc jedni drugich i przebaczajc sobie nawzajem, jeli kto ma powd do skargi przeciw komu: Jak Chrystus odpuci wam, tak i wy. A ponad to wszystko przyobleczcie si w mio, ktra jest spjni doskonaoci. A w sercach waszych niech rzdzi pokj Chrystusowy... Sowo Chrystusowe niech mieszka w was obficie (Kol 3,8-l6). Skoro dziki dzieu krzya zostae uwolniony od grzechw, moesz teraz prosi Jezusa, by wszed do twojego ycia. Nie musisz si obawia, e powierzasz si komu, kto zechce ci wykorzysta. Wiele przykadw z dziejw ludzkoci dowodzi, e krlowie, ksita i przywdcy polityczni niewolili, wykorzystywali i zwodzili. W przypadku Jezusa jest cakiem inaczej: On jest Dobrym Pasterzem, miuje ludzi tak, jak nikt inny nie potrafi. I wanie dlatego mg powiedzie o sobie: Dobry pasterz ycie swoje kadzie za owce... Ja jestem dobry pasterz i znam swoje owce, i moje mnie znaj. Owce moje gosu mojego suchaj i Ja znam je, a one id za mn, i Ja daj im ywot wieczny (J 10,11.14.27.28). Jezus chce kierowa twoim yciem ku dobremu, chce prowadzi ci do Ojca i podarowa ci niebo. Dlatego oddaj Mu swoje ycie. Daj Jezusowi nie tylko moliwo wspdecydowania z tob, ale przeka Mu wszystkie dziedziny swego ycia.

Doznasz wwczas wielkiego bogosawiestwa. Tylko w ten sposb staniesz si dzieckiem Boym. Dziemi Boymi nie czyni nas przynaleno do Kocioa ani wypenianie dobrych uczynkw czy chrzest w dziecistwie. Dzieje si to jedynie przez pene nawrcenie do Jezusa, a pocztkiem jest modlitwa. T drug modlitw moesz sformuowa dowolnie. Jedna z moliwych wersji takiej modlitwy brzmi: Prosz Ci, Panie Jezu, aby wszed do mojego ycia. Prowad mnie drog, ktr chcesz mi wskaza poprzez czytanie Biblii i Twoje kierowanie mym yciem. Wiem, e jeste Dobrym Pasterzem, ktry chce mego dobra. Chc Ci powierzy wszystkie sfery mojego ycia. Bd od dzi kapitanem na statku mego ycia. Ty znasz rafy i niebezpieczne prdy, na ktrych moje ycie mogoby ulec rozbiciu. Steruj statkiem mojego ycia. Powierzam Ci wszystko: moje myli i dziaania, mj zawd i wolny czas, moje plany i finanse, moje zdrowie i choroby, moje radoci i troski... Udziel mi si, bym mg odrzuci swoje dotychczasowe grzeszne postpowanie. A jeli w czym jeszcze bdz, daj mi waciwe poznanie i ch przyznania si do tego. Uporzdkuj moje ycie i daruj mi nowe przyzwyczajenia, bym mg y z Tob i z Twoim bogosawiestwem. Zmie moje nastawienie do Ciebie i do ludzi, z ktrymi si codziennie spotykam. Daj mi posuszne serce i spraw, bym waciwie rozumia Bibli, Twoje sowo. Od tej chwili pragn uznawa Ci za swego Pana i poda za Tob. Chc trwa przy Tobie. Amen. Co si teraz wydarzyo? Jeli ta modlitwa albo podobna do niej sformuowana przez ciebie bya szczera, pynca wprost z serca, to stae si dzieckiem Boym. O tym zapewnia ci nie jaki czowiek, lecz sam Bg: Tym za, ktrzy Go [Pana Jezusa] przyjli [i wierz w Niego], da prawo sta si dziemi Boymi (J 1,12). Nastpio co bardzo wanego. To jest dzie o wielkim znaczeniu dla twojego ycia, chocia moe w tej chwili nie zdajesz sobie z tego w peni sprawy. Twj dzisiejszy krok Biblia porwnuje z narodzinami (narodzenie na nowo, gdy cielesny pord masz ju za sob). Ten dzie twojej decyzji ma wieczne znaczenie. Podarowano ci cae niebo.

ycie wieczne stao si twoim udziaem. Nikt nie moe ci odebra tego, co Jezus dla ciebie wyjedna i teraz ci podarowa. Bg jest odtd twoim Ojcem. Ju nie jest sdzi. Patrzy na ciebie tak, jakby nigdy w yciu nie zgrzeszy. Cae niebo uczestniczy w tym wydarzeniu. Kolejna osoba opucia statek mierci i wsiada do odzi ratunkowej! Jezus powiedzia w k 15,10: Taka, mwi wam, jest rado wrd aniow Boych nad jednym grzesznikiem, ktry si upamita [nawrci]. W niebie adnego znaczenia nie ma fakt, kto wygra mistrzostwa wiata w pice nonej, kto stanie na podium na olimpiadzie ani adne wydarzenie polityczne, ale fakt, e ty odnalaze drog do domu w niebie, napenia je szczegln radoci. Kiedy niedawno zapytaem kogo zaraz po jego nawrceniu, co si teraz dzieje w niebie, odpowiedzia natychmiast: Rado i jeszcze raz rado! To trafne sformuowanie. Rwnie Duch wity przyszed do ciebie. On ma do spenienia wane zadanie w twoim yciu. On jest Tym, ktry potwierdza w twoim sercu, e jeste dzieckiem Boym (Rz 8,16). On daje ci poznanie, e Sowo Boe zawiera prawd i On wyjania ci Pismo. Dlatego Jezus nazwa te Ducha Boego Duchem prawdy (J 14,17). Teraz moesz mie cakowit pewno, e ywy Bg uzna ci za swoje dziecko zostae wczony do Boej rodziny. Co za to dae albo czym za to zapacie? Wszystko otrzymae jako dar, Biblia nazywa to ask. Co mwi dziecko po otrzymaniu tabliczki czekolady? Dzikuj! Ty zrb to samo, gdy Bg podarowa ci cae niebo. Niech modlitwa popynie prosto z twego serca. I tym razem podamy krtk przykadow modlitw: Drogi Ojcze w niebie, stae si moim Ojcem, pozwolie mi zosta Twoim dzieckiem. Przez swojego Syna, Pana Jezusa, uwolnie mnie od wszelkiego grzechu. Panie Jezu, dzikuj Ci, e i mnie zbawie. Amen. Teraz zaczyna si prawdziwe ycie, ktre Bg ci obieca. Biblia porwnuje twj obecny stan z nowo narodzonym dzieckiem. Tak jak noworodek przynaley do swej rodziny, tak ty naleysz do

rodziny Boej. Noworodki przechodz przez krytyczn faz ycia, istnieje bowiem tzw. zjawisko umieralnoci niemowlt. To samo moe wystpi take w sferze wiary. Narodziny (nawrcenie) przebiegy prawidowo. Istnieje realne, nowe ycie. Teraz najwaniejsze jest poywienie (mleko) i pielgnacja. Oczywicie, Bg i o to si zatroszczy i uczyni wszystko, by mg si dobrze rozwija. Moesz unikn mierci jako niemowl, jeli zastosujesz si do Boych rad. Bdziesz si szybko i zdrowo rozwija, jeli zaczniesz przestrzega nastpujcych punktw: 1. Czytanie Biblii: Podje decyzj w oparciu o Sowa Biblii. Biblia jest jedyn autoryzowan przez Boga ksig. adna inna nie dorwna jej pod wzgldem autorytetu, prawdy, iloci informacji czy pochodzenia. W rozpocztym wanie yciu czytanie Boego Sowa jest niezbdne jak poywienie. W 1 P 2,2 dobitnie to wyraono: Jako nowo narodzone niemowlta zapragnijcie nie sfaszowanego duchowego mleka. Sowa Biblii s owym mlekiem. Zacznij czyta Bibli codziennie, by poznawa Bo wol. Najlepiej rozpocz od czytania ktrej Ewangelii. Polecam szczeglnie Ewangeli wedug w. Jana. Nie rozpoczynaj lektury od Pitej Ksigi Mojeszowej albo od Ksigi Ezdrasza. Chcc si nauczy matematyki, nie rozpoczynasz od rachunku rniczkowego i cakowego. To jest co na dalszy etap, kiedy ju poznasz zagadnienia podstawowe. Z czytania Biblii uczy codzienny nawyk. Tak, jak nie zapominasz o niadaniu i czyszczeniu zbw, ktre maj stae miejsce w rytmie dnia, i w tym przypadku bd konsekwentny. 2. Modlitwa: Kadego dnia rozmawiasz z ludmi ze swego otoczenia, z maonkiem i kolegami w szkole lub pracy, ssiadem i znajomymi. Rozmawiaj take codziennie ze swoim Panem, gdy w Licie do Kolosan 4,2 polecono: W modlitwie bdcie wytrwali. Wedug Biblii modlitwa zna tylko dwa adresy: Bg (Kol 4,3), ktry jest teraz twoim Ojcem, i Pan Jezus (Kol 2,6-7), ktry jest twoim Zbawicielem, Dobrym Pasterzem, przyjacielem, wszystkim. Kierowanie modlitwy pod inny adres, ktry wska ci ludzie,

jest sprzeczne z nauk Biblii. Nie jest te zgodne z wol Boga, bdc wymysem ludzi. Czy przedtem stosowae inne adresy? Skocz z tym definitywnie, aby nie dziaa niezgodnie z Bo wol! Dziki modlitwie zyskasz wiele si, poprzez ni bdzie si te zmienia. Wszystkie sprawy dnia codziennego troski i radoci, plany i postanowienia moesz uczyni tematem swej modlitwy. Dzikuj Panu za wszystko, co dotyczy twego ycia. W modlitwie przyczynnej powiedz Bogu o potrzebach innych ludzi i pro, by ludzie z twojego otoczenia doszli do poznania Boej prawdy. Dziki czytaniu Biblii i modlitwie powstaje duchowe krenie, ktre jest niezmiernie wane dla dobrego funkcjonowania ycia wiary. 3. Spoeczno: Jestemy przez naszego Stwrc stworzeni do bliskich wizi z ludmi. Czy szukamy i pielgnujemy kontakty z innymi nawrconymi chrzecijanami? Zwr uwag, e wielu ludzi nazywa siebie chrzecijanami, my jednak mwimy tu o spoecznoci z osobami nawrconymi. Tylko z takimi naley si wsplnie modli i rozmawia na temat wiary. Kiedy wyjmie si z ognia arzcy wgielek, ten szybko zganie. Rwnie nasza mio do Jezusa ozibnie, jeli nie bdziemy podsycali jej przez spoeczno z innymi wierzcymi. Poznaj Koci, do ktrego uczszczasz albo do ktrego masz zamiar przystpi, pod ktem wiernego goszenia tam caego Sowa Boego. W wielu przypadkach nie jest to wcale takie oczywiste. Czy mwi si w tym kociele, e czowiek musi si nawrci, by dostpi zbawienia? Jeli tak, to dobrze. Jeli Boe Sowo si tam nie pojawia, a poruszane s przewanie sprawy polityczne, ekologiczne i midzyludzkie, to nie szukaj tam dla siebie miejsca. Tam mona tylko obumrze, gdy mier jest w kotle (porwnaj 2 Krl 4,40). Opu to miejsce. adna tradycja nie moe nas zbawi, choby bya nie wiem jak dawna. Docz do wiernego Biblii zboru i wcz si do jakiej suby. ywy zbr, przestrzegajcy nauki caej Biblii, jest nieodzowny dla wzrastania w wierze. Zwr szczegln uwag na punkt 3. Z jego powodu niejeden odpad, chocia kiedy si nawrci.

4. Posuszestwo: Czytajc Bibli znajdziesz wiele wskazwek dotyczcych wszystkich dziedzin ycia i relacji z Bogiem. Wszystko, co poznae, zamie w czyn, a dowiadczysz wielkiego bogosawiestwa. Najlepszym wiadectwem mioci do Pana jest okazanie Mu posuszestwa: Na tym bowiem polega mio ku Bogu, e si przestrzega przykaza jego (1 J 5,3). 5. wiadectwo: Jeste teraz w odzi ratunkowej. Statek mierci nie zabierze ci ju w gbiny, ale jest na nim jeszcze wiele ludzi. Przyczy si do tego, by wielu z nich si przesiado. Opowiadaj o tym, jakie znaczenie ma dla ciebie Jezus Chrystus. Wiele osb, ktre nie przyjy jeszcze zbawiennej ewangelii, musz zobaczy przykad i wiadectwo wierzcych. Teraz i ty moesz by wsppracownikiem Boga (1 Kor 3,9), a Jezus podkrela w Mt 10,32-33 znaczenie osobistego wiadectwa: Kadego, ktry mnie wyzna przed ludmi i Ja wyznam przed Ojcem moim, ktry jest w niebie, ale tego, kto by si mnie zapar przed ludmi, i Ja si zapr przed Ojcem moim, ktry jest w niebie. Wierzcy z Tesaloniki

byli w tym wzorem: Od was rozeszo si Sowo Paskie nie tylko w Macedonii i w Achai, ale wiara wasza w Boga rozkrzewia si na kadym miejscu (1 Tes 1,8). Moesz si cieszy, gdy wiadomie zwrcie si do Jezusa Chrystusa i zostae przyjty przez Boga. Twoje ycie otrzymao nowy wymiar, w ktrym sprawa Krlestwa Boego zajmuje gwne miejsce. Nawrcony czowiek odczuwa gd Sowa Boego i szuka spoecznoci z innymi narodzonymi na nowo. Jest prowadzony przez Ducha witego (Rz 8,14), a owoc jego nowego ycia bdzie widoczny dla kadego: Owocem za Ducha s: mio, rado, pokj, cierpliwo, uprzejmo, dobro, wierno (Ga 5,22). Nawrcenie zatem jest kropk koczc stare ycie, ale rwnoczenie dwukropkiem rozpoczynajcym nowe. Nowy Testament wyraa to nastpujco: Jeli kto jest w Chrystusie, nowym jest stworzeniem (2 Kor 5,17). Nawrcenie sprawia, e ziemskie ycie zyskuje nowy sens, a my otrzymujemy rwnoczenie dar synostwa Boego, ktre czyni z nas dziedzicw ycia wiecznego.

Kady wierzcy jest um

Angielski kaznodzieja przebudzeniowy Ch.H. Spurgeon okreli znany werset Jana 3,16 gwiazd polarn Biblii. W tym wersecie jest mowa o mioci Boej, ktra ogarnia wszystkich ludzi: Albowiem tak Bg umiowa wiat, e Syna swego jednorodzonego da, aby kady, kto we wierzy, nie zgin, ale mia ywot wieczny. Mona to rwnie sformuowa nastpujco: Nikt nie chodzi po tej ziemi, nie bdc kochany przez Boga. Poniewa Bg nas miuje, dlatego jest dla nas dobry. Wzywa nas do wiary: Moe lekcewaysz bogactwo jego dobroci i cierpliwoci, i pobaliwoci, nie zwaajc na to, e dobro Boa do upamitania (gr. metanoia nawrcenie, pokuta, upamitanie) ci prowadzi? (Rz 2,4). Znany pisarz Wolfgang Borchert (1921-1947) w synnym dramacie Pod drzwiami przedstawi cierpienia i samotno tych, ktrzy przeyli drug wojn wiatow. Godna uwagi jest scena, w ktrej Beckmann, czowiek powracajcy z Rosji, rozmawia z Bogiem. Padaj tam takie sowa: Bg: Ludzie nazywaj Mnie kochajcym Bogiem. Beckmann: Dziwne, ludzie, ktrzy Ci tak nazywaj, musz by bardzo dziwni. To s ci zadowoleni, syci, szczliwi i ci, ktrzy si Ciebie boj. Ktrzy krocz w promieniach soca, zakochani albo syci i zadowoleni. Bg: Moje dziecko, mj biedny Beckmann: ...Gdzie ty waciwie bye, kiedy ryczay bomby, kochajcy Boe? A czy bye tym kochajcym, kiedy w mojej grupie zwiadowczej zabrako jedenastu mczyzn? Jedenastu mczyzn mniej, kochajcy Boe, a Ciebie nie byo, kochajcy Boe. Ci mczyni na pewno gono krzyczeli, samotni w tamtym lesie, ale Ciebie nie byo, kochajcy Boe. Czy bye tym kochajcym w Stalingradzie, kochajcy Boe, bye tam kochajcym? Tak? Kiedy waciwie bye kochajcy, Boe, kiedy? Kiedy troszczye si o nas, Boe? Bg: Nikt ju nie wierzy we mnie. Ani ty, ani nikt inny. Jestem Bogiem, w ktrego nikt nie wierzy. I o ktrego nikt si ju nie troszczy. Nie troszczycie si o Mnie. Beckmann: ...Ach, bo Ty jeste stary, Boe, jeste niemodny, nie nadasz za dugimi wykazami naszych trupw i strachw. Nie znamy Ci ju tak dobrze; jeste kochajcym Bogiem z bajeczek dla dzieci. Dzi potrzebujemy nowego. Wiesz, takiego na miar naszych lkw i bied. Cakiem nowego. Szukalimy Ciebie, Boe, kadej nocy, w kadej ruinie, w kadym leju po granatach. Woalimy do Ciebie, Boe! Wrzeszczelimy do Ciebie, pakalimy, przeklinalimy. Gdzie wtedy bye, kochajcy Boe? Bg: Moje dzieci odwrciy si ode Mnie, nie Ja od nich. Wy odwrcilicie si ode Mnie, wy ode Mnie. Ja jestem Bogiem, w ktrego nikt ju nie wierzy. Wycie si odwrcili.

miowanym Boga
Pytania dotyczce Boga, Jego mioci i cierpie w naszym wiecie take dzisiaj stawia wielu ludzi. Jaka jest na nie odpowied? Czy nie jest jednak prawd, e wszyscy nie doznawalimy wci na nowo Boej dobroci, zanim przyszy na nas nieszczcia? Czy onierze, ktrzy przeyli okropnoci Stalingradu, nie przeyli wczeniej wielu pomylnych dni? Czy sprzyjajce okolicznoci skoniy ich do nawrcenia? Ilu z nich nawrcio si w czasach pomylnoci? Ilu nawraca si dzisiaj w czasach dostatku? Czy zadowoleni, syci, szczliwi, ktrych wymienia Beckmann, nie powinni masowo przychodzi do Boga? Do nas wszystkich skierowane jest wezwanie Boga: Ratujcie si spord tego pokolenia przewrotnego! (Dz 2,40). Mwienie o kochajcym Bogu jest rozpowszechnionym, popularnym, ale rwnoczenie bezosobowym, nijakim pojmowaniem Boga. Obraz Boga miy i powierzchowny, wyraony sowami kochajcy Bg pomimo swej popularnoci jest gboko niebiblijny, gdy pomija istot Boga. Ten obraz Boga jest szeroko rozpowszechniony i Borchert opisa bardzo realistycznie pogldy otaczajcych go ludzi. Wielu ludzi uwaa, e Bg istnieje jedynie po to, by im pomaga. Jeli tego nie czyni zgodnie z nasz wol, to niech kochajcy Bg bdzie nieliczcym si starcem. Nie dbamy ju o Niego. Biblia stwierdza zarwno: Bg jest mioci (1 J 4,16), jak te: Straszna to rzecz wpa w rce Boga ywego (Hbr 10,31). Jeli Bg nie sta si dziki dzieu Pana Jezusa naszym Ojcem, to jest naszym sdzi i gniew Boy spadnie na nas (J 3,36). Bez Jezusa nikt nie ostoi si przed Jego gniewem. Niewinne okrelenie kochajcy Bg pomija ten aspekt i rozpowszechnia wizerunek Boga, ktry nie ma mocy, eby odnowi czowieka ani by go zbawi. Jeli jednak cakowicie zwrcimy si do Boga, to On z pewnoci okae nam mio nie majc granic. W Ksidze Jeremiasza 31,3 napisano: Mioci wieczn umiowaem ci, dlatego tak dugo okazywaem ci ask. Jak mona najlepiej dowie swojej mioci? Poprzez czyny wyraajce j. Bg nie chce, by stworzenie, ktre On jako jedyne uczyni na swj obraz, zgino. A to, na ile co jest wartociowe dla nas, poznajemy po tym, ile jestemy gotowi za to da. Podobnie jest w przypadku Boga: Jak wartociowy jest dla Niego czowiek, wida wyranie po cenie, jak za nas zapaci. Bg ofiarowa za nas swojego Syna. Wyraajc to inaczej: Jezus zapaci za nas najwiksz cen, darowa swoje ycie. Dlatego mg powiedzie: Wikszej mioci nikt nie ma nad t, jak gdy kto ycie swoje kadzie za przyjaci swoich (J 15,13). Pawe nazywa wierzcych wybranymi i umiowanymi Boga (Kol 3,12). Jan nazywa ich dziemi Boymi: Patrzcie, jak mio okaza na Ojciec, e zostalimy nazwani dziemi Boymi i nimi jestemy! (1 J 3,1).

Ojczyzna niebo.
Zawsze chcielicie o nim wiedzie, ale nie mielicie odwagi zapyta
Po jednym z wykadw, jakie wygosiem w Meinz, podesza do mnie pewna studentka, aby porozmawia. Nie kryjc zainteresowania, poprosia wprost: Mwi pan dzisiaj na temat czasu i wiecznoci. Prosz mi powiedzie, czym dokadnie jest wieczno!. Byem bardzo zdziwiony, e pytanie to zadaa mi tak moda i adna kobieta. Czy nie dowiadcza w yciu peni radoci i wolnoci wyboru, by to pytanie odsun daleko od siebie jak to czyni wiele osb yjcych w naszych czasach? Zapytaem wic: Chciabym wiedzie, dlaczego zaley pani na poznaniu odpowiedzi na to wanie pytanie. Mam wrodzon wad serca, ktra dopiero niedawno zostaa wykryta. Przy obecnym stanie medycyny lekarze daj mi zaledwie kilka lat ycia. Dlatego musz bardzo dokadnie dowiedzie si, jaka jest wieczno. Natychmiast poznaem, e nie chodzi tu o teoretyczne lub szczegowe pytanie teologiczne. Pytanie tej modej studentki byo podstawowym pytaniem egzystencjalnym. Pocztkowo poruszya mnie jasno i zdecydowanie, z jakim ta moda kobieta szukaa odpowiedzi. Zanim zaczem odpowiada, uwiadomia mi, jakiej odpowiedzi nie chce usysze. Jednoznacznie wyjania: Mog sobie wyobrazi, jakie jest pieko. Czytaam Sartra, w jednej ze sztuk opisa je bardzo obrazowo w jednym pokoju zamknito ludzie, ktrzy w ogle si nie rozumiej. Nie mog jednak opuci tego pokoju. Nigdy. To jest pieko. To mog sobie wyobrazi. Ale jakie jest niebo? Tego chciaabym si dowiedzie od pana. Kontynuowaa: Prosz mi jednak nie mwi, e wszystko polega na piewaniu Alleluja lub na ,wielbieniu Boga. Nie jestem w stanie wyobrazi sobie wiecznego piewania! Nie chc rwnie przez ca wieczno wychwala Boga. Jeli jednak wieczno jest

celem naszego ycia, to czekajc na ni powinnam si ju teraz cieszy!. W swej odpowiedzi prbowaem opisa niebo jako miejsce radoci i mioci. Natychmiast mi przerwaa: To nie jest wystarczajco precyzyjne. Jak mog odczuwa rado w miejscu, gdzie jest tylko rado? Rado jako tak mona odczuwa tylko wtedy, kiedy zna si jej przeciwiestwo: smutek lub zo. W ten sposb kobieta ta zachcia mnie, aby peniej omwi ide nieba i w oparciu o Bibli udzieli bardziej konkretnej odpowiedzi. Rozmowa ta pozostaje ywa w mej pamici, gdy przyczynia si do przesunicie akcentw w moich wykadach na temat nieba. Jakim byoby bogosawiestwem, gdyby wicej osb zadawao konkretne pytania dotyczce wieczno! Owa moda kobieta powiedziaa na koniec: Dlaczego waciwie tak mao gosi si i pisze o wiecznoci? Dlaczego wikszo mwcw zajmuje si okolicznociami ycia na ziemi? Odbiera si przez to suchaczom to, co najlepsze. Miaa cakowit racj, a obszerne omwienie sprawy wiecznoci w tej ksice jest owocem tamtego spotkania w Meinz. Moja rozmwczyni wspomniaa zarwno o niebo, jak i o piekle. Przyjrzyjmy si dokadniej tym miejscom. Jezus w swym nauczaniu kad duy nacisk na obydwa tematy.

Jak to jest z piekem?

Pewien ksidz podchodzi podczas wojny w Wietnamie do umierajcego onierza. onierz ma wiadomo, e za kilka minut opuci ten wiat. Potem znajdzie si w wiecznoci. Na sercu ley mu jedno, palce pytanie: Prosz ksidza, czy pieko istnieje?. Odpowied ksidza brzmi: NIE! Za tak odpowied onierz napomina go sowami: Jeli pieka nie ma, to my tu ksidza w ogle nie potrzebujemy. Niech ksidz wraca sobie do domu! Jeli jednak pieko istnieje, to zwid ksidz ogromn liczb ludzi. Ksidz wprowadza rwnie mnie w bd. Jezus dobitnie gosi, e pieko istnieje. Nigdy jednak po to, aby wzbudzi strach, zawsze natomiast chcia przestrzec i zachci do innego, rwnie realnego miejsca, a mianowicie nieba. W Kazaniu na Grze Jezus przestrzega w sposb dobitny, a nawet radykalny: Jeli tedy prawe

oko twoje gorszy ci, wyup je i odrzu od siebie, albowiem bdzie poyteczniej dla ciebie, e zginie jeden z czonkw twoich, ni eby cae ciao twoje miao pj do pieka (Mt 5,29). Przyjrzyjmy si jeszcze jednemu miejscu w Ewangelii Mateusza: I nie bjcie si tych, ktrzy zabijaj ciao, ale duszy zabi nie mog; bjcie si raczej tego, ktry moe i dusz i ciao zniszczy w piekle (Mt 10,28). Kim jest ten, ktry posya ludzi do pieka? W adnym wypadku nie jest nim diabe, co mona by pochopnie stwierdzi; on take zosta oskarony i bdzie skazany (Obj 12,10; 20,10). Ostatni sd przeprowadzi szczeglny sdzia, a Bg wyznaczy na niego Jezusa. Napisano o tym w Mateusza 25,41: wtedy powie [Jezus] i tym po lewicy; Idcie precz ode mnie, przeklci, w ogie wieczny, zgotowany diabu i jego anioom. Do kogo skierowane jest to ostrzeenie przed piekem? Kto zalicza si do grona adresatw? Zawsze miaem wraenie, e dotyczy to niewierzcych, zoczycw i przestpcw z marginesu spoeczestwa. Zaskakuje jednak fakt, e prawie we wszystkich przypadkach Jezus kieruje sowa ostrzeenia przed piekem do wierzcych, rzadko jednak do faryzeuszy. Z powodu ich poczucia wasnej sprawiedliwoci Jezus postpowa z nimi bardziej ostro. Osoby z tego krgu nie otrzymyway ju ostrzee, Jezus mwi im o piekle jako czym pewnym w ich przypadku: Biada wam, uczeni w Pimie i faryzeusze, obudnicy, e zamykacie Krlestwo Niebios przed ludmi, albowiem sami nie wchodzicie ani nie pozwalacie wej tym, ktrzy wchodz (Mt 23,13). Angielski pisarz David Pawson uoy list czynw, ktre wedug Biblii zawiod do pieka. Lista ta zawiera 120 punktw i wymienia nastpujce grupy osb: cudzoonikw homoseksualistw rozpustnikw kamcw skpcw dumnych zajmujcych si astrologi tchrzy leni

W przypowieci o talentach leniwy suga, ktry otrzyma jeden talent, powiedzia: Panie! Wiedziaem o tobie, e czowiek twardy, e niesz, gdzie nie sia, i zbierasz, gdzie nie rozsypywa. Bojc si tedy, odszedem i ukryem swj talent w ziemi; oto masz, co twoje (Mt 25,24-30). Jego Pan za w odpowiedzi rzek do niego: Sugo zy i leniwy! Wiedziae, e n, gdzie nie siaem, i zbieram, gdzie nie rozsypywaem (Mt 25,26). Tekst koczy si sdem i wykluczeniem: A nieuytecznego sug wrzucie w ciemnoci wewntrzne; tam bdzie pacz i zgrzytanie zbw (Mt 25,30). To miejsce ciemnoci Biblia nazywa piekem. Leniwy suga nie jest ani ateist, ani zym czowiekiem, w powszechnym tego sowa znaczeniu. Co wicej, jest jednym z tych, ktrzy znaj Jezusa, dlatego te zwraca si do Niego Panie, a mimo to zostaje skazany na zatracenie. Dlaczego? Z powodu lenistwa! W Kazaniu na Grze Jezus z wielk powag przestrzega tych, ktrzy wprawdzie wzywaj Go, ale i tak nie bd oglda wspaniaoci Boga: Nie kady, kto do mnie mwi: Panie, Panie, wejdzie do Krlestwa Niebios; lecz tylko ten, kto peni wol Ojca mojego, ktry jest w niebie (Mt 7,21). Rwnie przypowie o dziesiciu pannach dotyczy wiary. Pi z panien musi stwierdzi: ...i zamknito drzwi (Mt 25,10). Dlaczego? W swoim yciu bardziej zwaay na sprawy drugorzdne ni na Boe przykazania, a Jezus Chrystus nie by w centrum ich ycia. Z ust Jezusa sysz sowa, ktrych si nie spodzieway: Nie znam was (Mt 25,12). Dnia 3 czerwca 1998, w niewielkiej miejscowoci niedaleko Celle Eschede na pnocy Niemiec, wydarzy si tragiczny wypadek kolejowy. W wyniku zerwania wieca koa szybkobieny pocig ICE wykolei si i uderzy w betonowy most. W wypadku zgino sto osb. Dnia 21 czerwca odbya si w Celle uroczysto pogrzebowa z udziaem premiera, kanclerza, rodzin oraz bliskich ofiar wypadku. Celem kazania pogrzebowego jest zazwyczaj pocieszenie zasmuconych i wsparcie ich. Nie mona tego jednak osign wygaszajc kazanie oparte na niezgodnych z Bibli prawdach. Zarwno podczas kazania katolickiego, jak i ewangelickiego zapewniano obecnych, e wszystkie ofiary wypadku s teraz

w niebie. Ilu z tragicznie zmarych rzeczywicie znao Jezusa? Nie wiemy. Z pewnoci procentowo bya to liczba porwnywalna z iloci wierzcych, ktrych spotykamy w swym ssiedztwie lub pracy. Niestety, wci tylko niewiele osb wiadomie przyjo Jezusa. A wedug wiadectwa Biblii tylko te osoby dostpi nieba (J 3,3). Kiedy Jezus dowiedzia si o podobnej sytuacji mierci Galilejczykw porwna ich do tych, na ktrych upada wiea w Syloe i ostrzeg: Jeeli si nie upamitacie, wszyscy tak samo poginiecie (k 13,5). Jezus nie skupia si wwczas o ofiarach wypadku, ale ewangelizowa ywych. Pewien ewangelista napisa: Kiedy czowiek ba si pieka dzisiaj mwienia o nim. Tam, gdzie wystpuje jakie niebezpieczestwo, mona mwi o wybawicielu. Poniewa za pieko istnieje, potrzebujemy wybawiciela. Jedynym wybawicielem jest Jezus Chrystus: Bo nie posa Bg Syna na wiat, aby sdzi wiat, lecz aby wiat by przez niego zbawiony (J 3,17). Jedynie Jezus jest zbawienn bram do nieba: Ja jestem drzwiami; jeli kto przeze mnie wejdzie, zbawiony bdzie (J 10,9).

A co wiadomo o niebie?

Niemiecki pisarz Heinrich Heine (1797-1856) drwi z nieba takimi sowami (w Bajce zimowej): Niebo pozostawmy anioom i wrblom. Miejmy nadziej, e zmieni swoje zdanie, gdy w przeciwnym razie znajduje si z wasnej winy w miejscu wiecznego zatracenia i auje swego odczenia od Boga. Termin niebo czsto pojawia si w rnych powiedzeniach i przysowiach opisujcych przerne sytuacje yciowe. Jeli kto jest bardzo szczliwy, mwimy, e jest w sidmym niebie. Kiedy co nam si wyjtkowo podoba, stwierdzamy, e jest to niebiaskie. Jeli nie mamy wpywu na jak sytuacj, wyraamy to sowami: niech si dzieje wola nieba. Wiedza wielu wspczesnych ludzi na temat nieba ogranicza si do tego, co sformuowaa tradycja ludowa. Ale czy naprawd tylko tyle mona wiedzie o niebie? Co zatem wiadomo o niebie? Po bliszym przyjrzeniu si, staje si jasne, e

powiedzenia i przysowia ujmuj temat bardzo pytko. Bg objawi wiele faktw na temat nieba. Biblia za jest jedynym rdem informacji o niebie, na ktrym mona w peni polega. Wszystkie inne rda mwice o niebie s jedynie spekulacj i ludzkim wymysem. Pismo wite czsto naucza o niebie jako najwyszym celu, jaki zosta wyznaczony ludziom. Wiele aspektw nieba zrozumiemy lepiej, jeli odwoamy si do objawionego Sowa Boego i analitycznego mylenia. W naszych rozwaaniach bdziemy rwnie stale siga do ziemskich porwna w celu lepszego ukazania kontrastu midzy obydwoma miejscami. Kiedy dowiadujemy si o czym, co dotyczy ycia na ziemi, istotna jest moliwo sprawdzenia tego empirycznie. Do ogarnicia spraw nieba potrzebna jest jedynie wiara. Dlatego Jezus powiedzia: Jeli nie wierzycie, kiedy wam mwiem o ziemskich sprawach, jake uwierzycie, gdy wam bd mwi o niebieskich (J 3,12). Czym niepojtym jest, e wieczny i wszechmogcy Bg chce mie spoeczno z nami w niebie. On wci posya posacw, aby zapraszali ludzi z wszystkich narodw i nacji, by zwikszy liczb tych, ktrzy bd z Nim w niebie: Wtedy rzek pan do sugi: Wyjd na drogi i midzy opotki i przymuszaj, by weszli, i niech bdzie zapeniony dom mj (k 14,23). Abymy nie zagubili tego wielkiego i wanego celu, jakim jest niebo, Bg dostarcza wyranego i zrozumiaego dla kadego opisu drogi. W Ewangelii Jana 14,6 Jezus powiedzia: Nikt nie przychodzi do Ojca, [jak] tylko przeze mnie. Sowo to wypeni si w niebie. Bd tam tylko ci, ktrzy pozwolili Panu Jezusowi, aby On ich uratowa (J 3,36; 1 J 5,13). Ponisze punkty przedstawiaj niebo w bardziej szczegowy sposb. l. Niebo miejsce peni szczcia Francuski filozof Jean Jacques Rousseau (17121778) nie rozumia istoty szczcia, gdy stwierdzi: Szczcie to pokane konto w banku, dobra kucharka i bezproblemowe trawienie. Voltaire (1694-1778) powiedzia: Pene szczcie jest tym, czego ludzie nie znaj, co nie zostao stworzone

dla czowieka. Rwnie i ten filozof si myli. Za swoje gwne zadanie Jezus uwaa zbawienie ludzi (Mt 18,11). By szczliwym (gr. makarios lub sos) oznaczao dla Niego co wicej ni ograniczone czasem ziemskie szczcie. Jego pojmowanie szczcia ma zwizek z wiecznoci. Ten, kto jest zbawiony, jest szczliwy, mona mu pogratulowa, poniewa posiad dar zbawienia w Jezusie, wic zostay mu te podarowane wspaniaoci nieba. To szczcie rozpoczyna si ju na ziemi, a w niebie osignie ono swoj peni: Dlatego te moe zbawi [Jezus] na zawsze tych, ktrzy przez niego przystpuj do Boga (Hbr 7,25). Tylko ci, ktrzy zostali zbawieni, poznaj prawdziw rado i szczcie. W niebie, gdzie nie ma miejsca dla grzechu, szczcie bdzie pene i nieprzemijalne, gdy adna z negatywnych cech tego wiata nie zakci tam ycia. Wielu ludzi yjc na ziemi znosi niewypowiedziany bl. Pki w ksigarniach pene s przemyle na temat cierpienia i wci na nowo formuowanego pytania: Dlaczego wszechmogcy i kochajcy Bg do tego dopuci? Od czasw potopu ludzko nie zostaje zachowana od katastrof. Nieszczcie, do jakiego doszo w Portugalii 1 listopada 1755 roku, poruszyo cay wiat. Bez jakiejkolwiek zapowiedzi trzsienie ziemi zamienio Lizbon w gruz i py. Zgino 60 000 osb. Obraz wiata zachwia si. Niemiecki pisarz Goethe poruszony tym wydarzeniem obwinia Boga: Bg, Stwrca i Pan nieba i ziemi... w adnym razie nie wykaza si ojcowsk postaw, kiedy odda na jednakowe zatracenie sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Niewypowiedzianego cierpienia nie mona przejaskrawi. Sia oddziaywania wielkich liczb nie ma wikszego znaczenia w przypadku ofiar czy byo ich 6 000 000 czy 60 000. Wystarczy mier pojedynczego czowieka, aby zapyta: Jak Bg mg do tego dopuci? W wiecznoci znikn wszelkie lady cierpienia. Nic nie bdzie przywoywao tam blu, wojen, nienawici i mierci: I otrze wszelk z z oczu ich, i mierci ju nie bdzie; ani smutku, ani krzyku, ani mozou ju nie bdzie; albowiem pierwsze rzeczy przeminy (Obj 21,4).

Nasze ciaa bd wolne od wszelkich chorb i dolegliwoci. Nie bd ju musiay radzi sobie z zarazkami, wirusami, infekcjami, chorobami serca i trudnociami z oddychaniem. Nie bdzie szpitali i wizie. Nie bd ju potrzebni lekarze, pielgniarki, policjanci, stranicy wizienni i grabarze. Kady, kto wejdzie do nieba, nie zatskni za ziemi. Czas kopotw i trosk minie na zawsze. Pruski krl Fryderyk Wielki (1712-1786) nazwa swj zamek wzniesiony w Poczdamie, niedaleko Berlina, Sanssoussi, co oznacza bez trosk, ale rwnie jego ycie wypeniay troski. Sanssoussi byoby trafnym okreleniem jedynie w przypadku nieba. Tam nie bdzie adnych ktni, adnych wojen, adnej nienawici, adnej niewiernoci, dlatego te nie bdzie tam adnych trosk i adnych obcionych serc. 2. Niebo miejsce rozkoszy dla zmysw Ludzie wydaj mnstwo pienidzy, aby zobaczy lub usysze co szczeglnego. Pacimy olbrzymie sumy, aby wzi udzia w uroczystym otwarciu lub zakoczeniu olimpiady. W Atlancie (1996) pacono ponad 1000 dolarw za bilet wstpu na stadion, a na czarnym rynku jeszcze wicej. Aby sprawi uczt swym uszom, chodzimy na koncerty sawnych dyrygentw. Podobnym przeyciem jest premiera teatralna. Dla fanw tenisa lub piki nonej szczeglnym wydarzeniem jest ogldanie na ywo ostatniego meczu na stadionie Wembledon lub finau mistrzostw. Wszystko jednak, co moglibymy okreli jako pocigajce, godne zobaczenia i usyszenia, blednie po porwnaniu z niebem. To wszystko, co ma zwizek z mdroci Bo, dotyczy take nieba: Czego oko nie widziao i ucho nie syszao, i co do serca ludzkiego nie wstpio, to przygotowa Bg tym, ktrzy go miuj (1 Kor 2,9). Niebo nie jest miejscem rozkoszy tylko dla zmysw suchu i wzroku, gdy tam wszystkie zmysy bd usatysfakcjonowane w peni. W niebie bdzie mona dowiadcza rwnie rozkoszy

podniebienia. Co wicej, w niebie bdzie pod dostatkiem wszystkiego, co syci dusz. Bd tam: mio, pokj, rado, przyja, dobro. 3. Niebo uczta bez koca W jaki sposb przygotowujemy si do wielkiej uroczystoci? Coroczne rozdanie Oscarw odbyo si 23 marca 1998 roku w Los Angeles. Bya to galowa uroczysto, na ktr zostali zaproszeni zdobywcy Oscara, sponsorzy i wielu aktorw. To wwczas przyznano 11 Oscarw filmowi Titanic. W ten sposb wyrwnano dotychczasowy rekord filmu Ben Hur, ale go nie pobito. Pewna gazeta, opisujc stres towarzyszcy rozdawaniu Oscarw, uja to nastpujco: Trzy miesice przed: zamwi wizyt u fryzjera. Miesic przed: farma piknoci. 10 dni przed: obci wosy. 3 dni przed: solarium Dzie przyznania Oscarw: Poranek: trening, prysznic, mycie gowy, lekki posiek. Poudnie: spotkanie z fryzjerem stylist. Popoudnie: wizyta u wizaysty. Godzina 16: gocie obowizkowo w audytorium. Kurtyna zapada. Koci zostaj rzucone and the Oscar goes on. Jak wida na tym przykadzie, czas przygotowa do trwajcej zaledwie kilka godzin uroczystoci, wie si z ogromnym wysikiem. W tym przypadku dotyczy on gwnie urody. Wszystko, co istnieje na tym wiecie, podlega rozkadowi, uroda za przemija. Wysiki, aby j przywrci i poprawi sztucznymi rodkami, nasilaj si wraz z wiekiem. W niebie nie bdzie to konieczne, gdy wszyscy bd tam pikni. Dokadnie rzecz ujmujc: Wszyscy bd cudowni, gdy taki jest najwyszy stopie przymiotnika pikny. Posta Jezusa zostaa opisana ju w Starym Testamencie: Pan jest krlem, oblek si w dostojno (Ps 93,1). On jest Panem chway (Jk 2,1). Podczas powtrnego przyjcia Jezus objawi si w caej swojej mocy i chwale (Mt 24,30). W Ewangelii Jana 17,22 Jezus modli si do Ojca: A ja daem im chwa, ktr mi dae. Rwnie

to speni si w niebie. Wysiki zmierzajce do poprawienia swego wygldu nie bd ju potrzebne. Bg musia rozwiza pewien problem: Jak uzmysowi ludziom wspaniao i odwitno nieba? Jezus uczyni to za pomoc przypowieci: Podobne jest Krlestwo Niebios do pewnego krla, ktry sprawi wesele swemu synowi (Mt 22,2). Wesele jest najpikniejsz spord uroczystoci znanych ludziom na ziemi. Wszystkie szczegy przygotowa zawiera ponisza lista: zapraszane s bliskie osoby podaje si najsmaczniejsze potrawy i najlepsze napoje wygasza si uroczyste mowy podczas rozmw omija si trudne tematy narzeczona jest ubrana jak nigdy wczeniej, okrywa j najdrosza i najpikniejsza suknia, jak nosia w swym yciu wszyscy s w doskonaym nastroju. Poprzez ten znany obraz Jezus chcia przedstawi niebo jako najpikniejsz uroczysto. Podczas Ostatniej Wieczerzy powiedzia do swoich uczniw: Nie bd pi odtd z tego owocu winoroli a do owego dnia, gdy go bd pi z wami na nowo w Krlestwie Ojca mego (Mt 26,29). Tak wspaniaego wina jak to niebiaskie nie pilimy nigdy w ziemskim yciu. W niebie jestem tego pewny bdziemy te jedli. Gdy jak inaczej mona rozumie sowa z ukasza 12,37: powiadam wam, i si przepasze [Jezus] i posadzi ich przy stole, i przystpiwszy, bdzie im usugiwa. Moemy by pewni, e bdzie to suto nakryty st. Terminy wykwintny i wystawny jako pojcia ziemskie nie s w stanie odda swych niebiaskich odpowiednikw. Ale jasne jest, e bdzie tam panowaa odwitna atmosfera. I tu pojawia si niespodzianka: Niebo nie tylko jest porwnywane do uroczystoci weselnej, ale jest te miejscem samego wesela. Mona o tym przeczyta w Objawieniu 19,7: Weselmy si i radujmy si i oddajmy mu chwa, gdy nastao wesele Baranka, i oblubienica jego przygotowaa si. Jezus jest oblubiecem, a wszyscy, ktrzy przyjli dar Jego zbawienia, s oblubienicami.

Zaproszeni maj powd do szczcia: Bogosawieni, ktrzy s zaproszeni na weselna uczt Baranka (Obj 19,9). W przypowieci o synu marnotrawnym napisano: I zaczli si weseli (k 15,24). W niebie nie bdzie koca radoci, czego my nie jestemy w stanie nawet wyrazi. 4. Niebo miejsce nieprzemijalnego pikna Jezus mwic w Kazaniu na Grze o stworzeniu, stwierdzi: Przypatrzcie si liliom polnym, jak rosn; nie pracuj ani przd. A powiadam wam: Nawet Salomon w caej chwale swojej nie by tak przyodziany, jak jedna z nich (Mt 6,28-29). aden czowiek nie potrafi uczyni tego, czego Stwrca dokona w swojej mioci do pikna. Bg jest bowiem rdem wszelkiego pikna. Po caym cierpieniu, jakiego dowiadczy Hiob, Bg pobogosawi mu nastpujco: mia take siedmiu synw i trzy crki. I nazwa pierwsz Jemima (gobek), drug Kesja (miy zapach), a trzeci Kerenhappuch (flakonik do pachnide). W caym kraju nie byo tak piknych kobiet jak crki Hioba (Job 42,13-15). Ich pikno zostao mocno podkrelone. Z pewnoci wygrayby kade wybory miss. O Jezusie jako Stwrcy jest mowa w Psalmie 45,3: Najpikniejszy jeste wrd ludzi; rozlany jest wdzik na wargach twoich, dlatego Bg pobogosawi ci na wieki. Na krzyu zosta jednak Jezus poddany niszczycielskiej sile ludzkiego grzechu i mierci. Zewntrznym znakiem tego sta si Jego wygld, o czym mowa w Ksidze Izajasza 53,2: Nie mia postawy ani urody, ktre by pocigay nasze oczy, i nie by to wygld, ktry by nam si mg podoba. Jednak z perspektywy wiecznoci Jezus jest opisywany jako pikny i doskonay. W Ksidze Izajasza 33,17 napisano o Nim: Krla w jego piknoci ujrz twoje oczy. Rwnie XVIIwieczna pie Jezu mj krasny uwypukla ten aspekt: Jezu mj krasny! Krlu wiata jasny. Boski synu Maryi. Chc Ci miowa. Chc Ci hodowa.

Wieczna korono duszy mej! Pikne s lasy, Pene cudnej krasy, Pikny w polu wiosny kwiat. Jezus pikniejszy, Jezus wdziczniejszy, Serca od smutku zbawia rad. Ksiyc w swej szacie, Soce w majestacie I gwiazd roje cudnie lni Jezus lni janiej, Od soca kraniej Przymi aniow chwa Sw. Caa ta pikno W niebie i na ziemi W Tobie razem skupia si. Dusza bez Ciebie tutaj i w niebie Tskna z pragnienia tylko schnie. Jeli mio Boga do pikna widoczna jest w ziemskim stworzeniu: w kadym patku niegu, w liliach, orchideach i wielu innych kwiatach lub we wspaniaym upierzeniu niektrych ptakw, w barwach skrzyde motyli, to tym bardziej bdzie ono charakterystyczn cech nieba! Wielu ludzi dy do zewntrznego pikna. Chirurdzy przeprowadzajcy operacje plastyczne, ktre maj poprawi urod, dobrze wiedz, e zapotrzebowanie na ich usugi ronie lawinowo. Przemys zajmujcy si produkcj specyfikw podtrzymujcych i zachowujcych urod, moe by pewien swych interesw. A jednak nawet najlepiej wypielgnowane miss piknoci utrac kiedy urod, gdy na ziemi wszystko podlega procesowi przemijania (Rz 8,20). Cesarzowa Sissi z Austrii (1837-1898) uznana zostaa w zeszym stuleciu za najpikniejsz Europejk. Bya jednak tak prna, e po ukoczeniu trzydziestu lat nie chciaa by portretowana ani fotografowana. Niemiecka pisarka Annelie Fried napisaa: Spikerki telewizyjne osigaj w wieku czterdziestu lat taki moment starzenia si, kiedy widzowie siedzcy przed telewizorami licz tylko ich zmarszczki. Niebo natomiast jest miejscem nieprzemijalnego pikna. Wszyscy, ktrzy si tam znajd, bd wiecznie pikni. Jeli mamy by podobni do Jezusa

(1 J 3,2), naszym udziaem bdzie rwnie Jego pikno. Ziemskie pojcie bycia wiecznie modym jest zbyt ograniczone, aby mogo odda niebiaski idea. 5. Niebo miejsce ycia w peni Dua cz ludzkoci yje poniej minimalnego progu egzystencji. Kadego dnia 40 000 dzieci umiera z godu. Inni z kolei ludzie s tak bogaci, e mog naby wszelkie dobra tego wiata, lecz one i tak nie zapewni im szczcia. Wielu z nich cierpi na depresj. Ich ycie paraliuje lk lub zera nuda. Jezus zna zarwno duchowe, jak i fizyczne potrzeby czowieka: A widzc lud uali si nad nim, gdy by utrudzony i opuszczony jak owce, ktre nie maj pasterza (Mt 9,36). Swoj ch niesienia pomocy ludziom Jezus wyrazi w Ewangelii Jana 10,10, mwic o nas, jako o gwnym celu swego przyjcia: Ja przyszedem, aby miay ycie i obfitoway. Kiedy nawracamy si, Jezus zmienia nasze ziemskie ycie tak gruntownie, e wyranie mona odgraniczy nowe ycie od starego (Rz 6,4; Kol 2,6; 1 P 4,3). W niebie dowiadczymy peni ycia. Tam dopiero poznamy prawdziw jego jako. Pewien czowiek powiedzia, e nie ma ochoty siedzie dziesi tysicy lat na chmurce i gra na harfie. Tego typu wyobraenia wiecznoci s ludzkimi wymysami, Biblia bowiem w adnym miejscu nie opisuje jej w podobny sposb. Niebo to ycie w obfitoci. Brak jest nieznanym tam sowem, poniewa nie ma tam niczego, co mona by ulepszy. Nikt nie dowiadcza tam nudy, gdy niebo jest doskonae i zapewnia peni ycia. Podczas gdy pieko mona opisa jako miejsce wiecznie niespenionych pragnie, to niebo jako miejsce pozbawione jakichkolwiek tsknot. Nie znaczy to, e speni si tam wszystkie ziemskie pragnienia, lecz e cae niewyobraalne dzisiaj bogactwo nieba bdzie naszym udziaem, niczego wic nie bdziemy ju potrzebowali. Kiedy przeywamy na ziemi pikne chwile, chcielibymy je zatrzyma. Goethe, majc to na myli, napisa: Trwaj, jeste taka pikna. Kamery filmowe utrwalaj to, co naley ju do przeszoci, nie uchwyc jednak teraniejszoci. Niebo jest jak wieczna teraniejszo. Nic nie podlega

tam przemijaniu. Wszystko jest dowiadczane jednoczenie. Na ziemi moemy przebywa tylko w jednym miejscu w danym czasie. Kada podr wie si z rozstaniem z osobami, ktre kochamy. Poegnania s bolesnymi momentami w yciu. Cech charakterystyczn nieba jest natomiast brak jakichkolwiek poegna. 6. Niebo miejsce pene mieszka Architekci wci wymylaj nowe budowle. Atomium w Brukseli zostao zaprojektowane w oparciu o struktur krysztau elaza. Jrna Utzona, architekta opery w Sydney, zainspirowaa obrana pomaracza. W podziw wprawiaj nas ogromne paace ze szka i wystrzeliwujce w niebo betonowe wiee telewizyjne. Pewien architekt napisa: Architektura czy w sobie sztuk i techniczn perfekcj. Tsknota za wiecznoci nie tylko w przeszoci inspirowaa postp techniczny. Architektoniczne dziea sztuki monumentalne budowle, jak Wielki mur chiski i piramidy z Gizy, zaliczaj si do najtrwalszych owocw rk ludzkich. Po ponad dwch latach renowacji otwarto w 1998 roku na wyspie Juist na Morzu Pnocnym zabytkowy dom wypoczynkowy z roku 1898. Kiedy podpywa si statkiem od strony ldu, ju z daleka wida grujc z wydmy bia budowl Biay zamek nad morzem. Obok hotelu pierwszej klasy z bia sal, restauracj, barem z kominkiem i klubem dziecicym, w domu tym znajduj si mieszkania na sprzeda za olbrzymi sum 550 000 dolarw za apartament o powierzchni zaledwie 80 m2. Jednak nawet najbardziej komfortowe apartamenty nie oferuj jednego i drugiego soca i widoku na morze. Lece po pnocnej stronie mieszkania maj wprawdzie upragniony widok na morze, nie s jednak soneczne. Jeli chce si mie soce w domu, trzeba zrezygnowa z widoku na morze. Nawet w najpikniejszych i najdroszych miejscach nie mona mie wszystkiego. W wiecznoci otrzymamy mieszkania, ktrych architektem jest Jezus. To, co przygotuje Stwrca tego wiata, bdzie czym, czego nie jest w stanie wyobrazi sobie aden architekt. W Ewangelii Jana 14,2-3 Jezus powiedzia: W domu mego Ojca

wiele jest mieszka; gdyby byo inaczej, bybym wam powiedzia. Id przygotowa wam miejsce. A jeli pjd i przygotuj wam miejsce, przyjd znowu i wezm was do siebie, abycie gdzie ja jestem i wy byli. Jezus ju od 2000 lat buduje nasz przysz ojczyzn. Jake ona musi by pikna! To wszystko, co moe zaoferowa dom na wyspie Juist, w niczym nie dorwnuje niebiaskim mieszkaniom. Skoro nawet kady patek niegu nie jest taki sam jak inny, a kady li dbu jest niepowtarzalnym dzieem sztuki, to o ile bardziej bdzie to widoczne w stworzonych przez Jezusa mieszkaniach! Nic nie bdzie powielone, wszystko bdzie odpowiadao indywidualnym potrzebom mieszkacw. Zawsze i na wieki bdziemy mieli miejsce tam, gdzie soce nigdy nie zachodzi. 7. Niebo miejsce sprawowania wadzy W niebie bdziemy piewa i witowa, ale przeznaczona te zostaa dla nas pewnego rodzaju suba: i panowa bd na wieki wiekw (Obj 22,5). W przypowieci o dziesiciu minach (k 19,1127) kady suga otrzyma jedn min, aby j zainwestowa. Jeden ze sug uzyska dziesi min zysku, inny pi. Podczas podsumowania pan powiedzia pierwszemu: Sugo dobry, przeto, i w maym bye wierny, obejmij wadz nad dziesiciu miastami (k 19,17). Rwnie drugi otrzyma zapat odpowiedni do jego zysku: Take i ty bd nad piciu miastami (k 19,19). Na podstawie tej przypowieci mona wnioskowa, e w wiecznoci zostanie nam powierzone sprawowanie rzdw. Bogu obcy jest uniformizm, dlatego powierzony zakres wadzy nie bdzie taki sam, lecz bdzie zalee od wkadu, ktry wykazalimy w pracy dla Krlestwa Niebieskiego. W niebie bdziemy rzdzili wraz z Jezusem. Bdziemy mie udzia w niebiaskich rzdach. Ziemscy politycy robi wszystko, aby wygra wybory. W niebie urzd bdzie darowany raz na zawsze. Owa dziaalno bdzie powizana z wieloma rnorodnymi i twrczymi zadaniami. Wszystko bdzie wieczy sukces, gdy nie bdzie tam miejsca ani na wrogo w pracy, ani presj sukcesu, ani na stres.

8. Niebo miejsce, w ktrym przebywa Jezus Niektre historyczne spotkania maj dalekosine skutki. Spotkaniu fizyka Tschirnhausena z alchemikiem Johannem Friedrichem Bottigerem zawdziczamy wynalezienie porcelany. Rwnie w dzisiejszych czasach nieoczekiwane spotkanie moe zaowocowa czym szczeglnym, zwaszcza jeli Bg si wczy do tego. Czasem dwoje ludzi, ktrzy nigdy wczeniej si nie widzieli, spotka si i zjednoczy w sprawie, dla ktrej konsekwentnie dziaaj. Najbardziej jednak owocnym w skutkach spotkaniem jest spotkanie czowieka z Bogiem: czowiek zyskuje wwczas dziki Jezusowi ycie wieczne. Biblia przytacza wiele przykadw takich spotka. Zacheusz, przeoony nad celnikami w Jerycho, przey przemian, wczeniej by oszustem, a po tym spotkaniu sta si zbawionym dzieckiem Boym (k 19,1-10). Minister finansw Etiopii szuka Boga w Jerozolimie, a znalaz Go na pustyni w Jezusie (Dz 8,26-39), a po uzyskaniu pewnoci zbawienia z radoci pody drog swego ycia. Podobnie Saul sta si dziki spotkaniu z Jezusem Pawem. Z przeladowcy chrzecijan przeistoczy si w najwikszego misjonarza wszech czasw (Dz 26,12-18). Kady czowiek, ktry powierzy siebie Jezusowi, moe dowiadcza tego take dzisiaj. Kto odway si na spotkanie z Jezusem, ten zyska niebo. W Ewangelii Jana 17,24 Jezus modli si do Ojca: Ojcze! Chc, aby ci, ktrych mi dae, byli ze mn, gdzie Ja jestem. W niebie speni si ta modlitwa. Bdziemy z Jezusem na zawsze. Ogarnie nas zapierajce dech zdziwienie, kiedy ujrzymy to, w co dotd wierzylimy. Krlowa Saby po przybyciu na dwr Salomona zaskoczona stwierdzia: I tak nie powiedziano mi nawet poowy! (2 Krn 9,6). Ta wypowied jeszcze bardziej pasuje do okolicznoci towarzyszcych wkroczeniu do Krlestwa Niebios. Na ziemi stawiamy wiele pyta, na ktre niecierpliwie szukamy odpowiedzi. Jezus wszystko nam wyjani: A w owym dniu o nic mnie pyta nie bdziecie (J 16,23). W obecnoci Boga i Jezusa nie bdzie ju nocy (Obj 22,5). Nie bdziemy odczuwali potrzeby snu, a wic w niebie nie bdzie ek. Soce bdzie

wieci nieustannie. To, ktre daje nam wiato, nie jest ciaem niebiaskim. W wiecznoci nie bdzie wiecio stworzone przez Boga soce, gdy owietla je... chwaa Boa, a lamp jego jest [Jezus] Baranek [Boy] (Obj 21,23). Izajasz mia widzenie owego wiecznego soca w Boym wiecie: wiatoci w dzie nie bdzie ci ju soce, a blask ksiyca nie bdzie ci ju wieci, lecz Pan bdzie twoj wieczn wiatoci, a twj Bg twoj chlub. Twoje soce nie bdzie ju zachodzio (Iz 60,19-20). Tysice osb spragnionych soca jedzie co roku na przepenione, skpane w socu plae. Wielu ludzi doznaje oparze i grozi im w konsekwencji rak skry. Stosowanie kremw ochronnych staje si koniecznoci. Wieczne soce wiecce w niebie bdzie przyjazne i nikogo nie poparzy. Nie bdzie te istniao palce soce pustyni, ktre wznieca niebezpieczny ar (Obj 7,16). 9. W niebie bdziemy podobni do Jezusa Brakuje mi odwagi, eby to wypowiedzie, ale w 1 Licie Jana 3,2 jest napisane: Umiowani, teraz dziemi Boymi jestemy, ale jeszcze si nie objawio, czym bdziemy. Lecz wiemy, e gdy si objawi, bdziemy do Niego podobni. Co to znaczy? Wprawdzie Bg podczas aktu stworzenia uksztatowa czowieka na swoje podobiestwo, jednak po upadku w grzech zatracilimy je. Biblia mwi o Jezusie: On, ktry jest odblaskiem chway [Boej] i odbiciem jego istoty (Hbr 1,3). Jeli w niebie bdziemy podobni do Jezusa, to mona z tego te wywnioskowa, e zostaniemy tak przemienieni, i bdziemy odblaskiem chway Boej i odbiciem Jego istoty. Kady zachowa swoj osobowo, ale cechy fizyczne (uroda, figura) bd przypominay cechy Pana Jezusa (Flp 3,21). Nasze ciao nie bdzie ju ograniczone miejscem czy czasem (J 20,19). Na ziemi sporadycznie spotykamy ludzi, z ktrymi czy nas jedno myli w wielu kwestiach. Rozmowy z nimi maj rang przey, a czas ucieka wwczas szybko. Takie spotkania dziaaj na nas stymulujco, ubogacaj i wiod do wiedzy, do ktrej nie doszlibymy bez wskazwek drugiej osoby. W niebie bdzie czya nas jedno myli z

Jezusem. Komunikacja z Nim bdzie wanym aspektem twrczym. Nawet jeli wszystkie nasze obecne pytania bd od dawna wyjanione, to wci bd nowe kwestie do przemylenia. Tak jak nasi bliscy pragn pozna nas jak najlepiej, tak my bdziemy chcieli poznawa Krlestwo Boe (Iz 40,28) i Jezusa (Kol 2,3). Zaraz po stworzeniu czowieka Bg zacz rozmawia z nim, a pierwsze polecenie byo jednoczenie twrczym zadaniem nazwanie zwierzt (1 M 2,19-20). Czy nie pynie z tego logiczny wniosek, e w niebie Bg bdzie kontynuowa t rozmow? Komunikacja w niebie nie bdzie wymian wiedzy encyklopedycznej, lecz ubogacajcym nas dialogiem. 10. Niebo powd do nadchodzcej radoci Jeli przeanalizujemy wypowiedzi Jezusa pod ktem znaczenia, to nie da si pomin pewnej kwestii. Jezus wci zaprasza ludzi do nieba. Swoj dziaalno misyjn rozpocz sowami: Wypeni si czas i przybliyo si Krlestwo Boe, upamitajcie si i wierzcie ewangelii! (Mk 1,15). Poprzez rnorodne przypowieci objania suchaczom istot Krlestwa Niebieskiego: Podobne jest Krlestwo Niebios do czowieka, ktry posia dobre nasienie na swojej roli (Mt 13,24) do ziarnka gorczycznego (Mt 13,31) do kwasu (Mt 13,33) do ukrytego w roli skarbu (Mt 13,44) do kupca (Mt 13,45) do sieci (Mt 13,47) do krla, ktry wyprawi wesele synowi (Mt 22,2) Jezus zakoczy rozmow z Zacheuszem sowami o wiecznym zbawieniu: Dzi zbawienie stao si udziaem domu tego... przyszed bowiem Syn Czowieczy, aby szuka i zbawi to, co zgino (k 19,9-10). Jezus nie obiecuje wierzcym atwego ycia na ziemi, lecz obiecuje im niebo: Pozwlcie dzieciom przychodzi do mnie i nie zabraniajcie im. Albowiem do takich naley Krlestwo Boe (k 18,16). Jezus nie powiedzia sparaliowanemu najpierw

wsta i chod, lecz odpuszczone s grzechy twoje (Mt 9,2). Rwnie na tym przykadzie wyranie wida, e warunek wejcia do nieba, czyli uwolnienie od grzechw, ma dla Jezusa najwysz warto. Zasadnicze wypowiedzi z Kazanie na Grze, wykorzystywane niejednokrotnie dla czysto ziemskich celw, skupiaj si na niebie: Bogosawieni, ktrzy cierpi przeladowanie z powodu sprawiedliwoci, albowiem ich jest Krlestwo Niebios (Mt 5,10). Szukajcie najpierw Krlestwa Boego i sprawiedliwoci jego, a wszystko inne bdzie wam dodane (Mt 6,33). Wchodcie przez ciasn bram; albowiem szeroka jest brama i przestronna droga, ktra wiedzie na zatracenie, a wielu jest takich, ktrzy przez ni wchodz. A ciasna jest brama i wska droga, ktra prowadzi do ywota; i niewielu jest tych, ktrzy j znajduj (Mt 7,13-14). Kiedy uczniowie powrcili z misji, cieszyli si, e nawet ze duchy nie mogy si im oprze. Jezus jednak wskaza im na inny powd do radoci:

Radujcie si raczej z tego, e imiona wasze w niebie s zapisane (k 10,20). Ten powd do radoci ma dla Jezusa najwysz warto. W 1 Licie Piotra 1,8 scharakteryzowano j tak: ...weselicie si radoci niewysowion i chwalebn. Jeli wskaemy choby jednemu czowiekowi drog do zbawienia, to skutkiem tego bdzie niewysowiona rado w niebie: Taka, mwi wam, jest rado wrd aniow Boych nad jednym grzesznikiem, ktry si upamita (k 15,10). Jezus osobicie wyznaczy swoim uczniom priorytety: Jego uczniowie powinni w pierwszym rzdzie gosi zbawienie, co doprowadzi ludzi do nieba. Ten priorytet Boy jest niezmienny. Wieczno jako cel musi by staym tematem biblijnych kaza i duchowego duszpasterstwa a do czasu powtrnego przyjcia Jezusa. Wiedza o ojczynie w niebie (Flp 3,20) powinna mie wpyw na nasze ycie i rozjania je.

Objanienia uytych skrtw ksig biblijnych

Ksigi Starego Testamentu (ST) 1M 2M 3M 4M 5M Joz Sdz Rt 1 Sm 2 Sm 1 Krl 2 Krl 1 Krn 2 Krn Ezd Ne Est Job Ps Prz Kzn Pnp Iz Jr Tr Ez Dn Oz Jl Am Ab Jon Mi Na Ha So Ag Za Ml 1 Ksiga Mojeszowa 2 Ksiga Mojeszowa 3 Ksiga Mojeszowa 4 Ksiga Mojeszowa 5 Ksiga Mojeszowa Ksiga Jozuego Ksiga Sdziw Ksiga Rut 1 Ksiga Samuela 2 Ksiga Samuela 1 Ksiga Krlewska 2 Ksiga Krlewska 1 Ksiga Kronik 2 Ksiga Kronik Ksiga Ezdrasza Ksiga Nehemiasza Ksiga Estery Ksiga Joba Ksiga Psalmw Przypowieci Salomona Ksiga Kaznodziei Pie nad Pieniami Ksiga Izajasza Ksiga Jeremiasza Ksiga Trenw Ksiga Ezechiela Ksiga Daniela Ksiga Ozeasza Ksiga Joela Ksiga Amosa Ksiga Abdiasza Ksiga Jonasza Ksiga Micheasza Ksiga Nahuma Ksiga Habakuka Ksiga Sofoniasza Ksiga Aggeusza Ksiga Zachariasza Ksiga Malachiasza

Ksigi Nowego Testamentu Mt Mk k J Dz Rz 1 Kor 2 Kor Ga Ef Flp Kol 1 Tes 2 Tes 1 Tm 2 Tm Tt Flm Hbr Jk 1P 2P 1J 2J 3J Jud Obj Ewangelia wg Mateusza Ewangelia wg Marka Ewangelia wg ukasza Ewangelia wg Jana Dzieje Apostolskie List do Rzymian 1 List do Koryntian 2 List do Koryntian List do Galacjan List do Efezjan List do Filipian List do Kolosan 1 List do Tesaloniczan 2 List do Tesaloniczan 1 List do Tymoteusze 2 List do Tymoteusze List do Tytusa List do Filemona List do Hebrajczykw List Jakuba 1 List Piotra 2 List Piotra 1 List Jana 2 List Jana 3 List Jana List Judy Objawienie w. Jana

Autor:

Prof. dr in. Werner Gitt urodzi si 22 lutego 1937 roku w Rainech (Prusy Wschodnie). W latach 1965-1968 odby studia inynierskie w Wyszej Szkole Technicznej w Hanowerze. Od 1968 do1971 by asystentem w Instytucie Techniki Regulacji Wyszej Szkoy Technicznej w Aachen. Po dwuletniej pracy badawczej uzyska tytu doktora inyniera. Od 1971 roku kieruje dziaem przetwarzania danych w Federalnym Instytucie Fizyko-Technicznym (PTB) w Braunschweig, a od 1978 jest dyrektorem i wykadowc w PTB. Zajmowa si problemami z zakresu informatyki, matematyki numerycznej i techniki regulacyjnej, a swe wyniki upowszechni w licznych opracowaniach naukowych, podczas kongresw naukowych i prowadzc wykady na uniwersytetach w kraju i za granic. Obok dziaalnoci zawodowej prowadzi intensywne studia Biblijne. Opublikowa wiele opracowa powiconych naukom przyrodniczym i Biblii. Wygosi w kraju i za granic (np. w Australii, Austrii, Belgii, Biaorusi, Kazachstanie, Litwie, Namibii, Norwegii, Nowej Zelandii, Paragwaju, Polsce, Afryce Poudniowej, Rumunii, Rosji, Szwajcarii, Szwecji, w USA i na Wgrzech) wiele wykadw o charakterze ewangelizacyjnym. Od roku 1966 jest onaty z Marion. We wrzeniu 1967 urodzi si im syn Carsten, a w kwietniu 1969 roku crka Rona.

Bibliografia
Ulrich Drews: Taschenatlas der Embryologie; Georg Thieme Verlag, Stuttgart, New York 1993; 386 str., 176 barwnych tablic Adolf Faller, Michael Schunke: Der Korper des Menschen; Georg Thieme Verlag, Stuttgart, New York; wydanie 12, 1995, 523 str., 271 barwnych ilustracji Heinz Feneis: Anatomisches Bildworterbuch; Georg Thieme Verlag, Stuttgart, New York; wydanie 5, 1982, 451 str., 800 ilustracji czarnobiaych Rainer Flindt: Biologie in Zahlen; Gustav Fischer Verlag, Stuttgart, New York; wydanie 2, 1986, str. 280 Rainer Klinke, Stefan Silbernagl: Lehrbuch der Physiologie; Georg Thieme Verlag, Stuttgart, New York; wydanie 1, 1994, str. 808, 663 ilustracje Alfred Maelicke (redaktor): Vom Reiz der Sinne; VCH Wydawnictwo z o. o. Wienheim; wydanie 1, 1990, 217 str. Morike, Betz, Mergenthaler: Biologie des Menschen; Wydawnictwo Quelle i Meyer, Heidelberg, Wiesbaden; wydanie 13, 1991 Robert F. Schmidt (redaktor): Grundriss der Sinnesphysiologie; Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, New York; wydanie 4, 1980, 336 str., 142 ilustracje S. Silbernagl, A. Despopoulos: Taschenatlas der Physiologie; Georg Thieme Verlag, Stuttgart, New York; wydanie 4, 1991; 371 str, 156 barwnych tablic Ponadto rne artykuy w czasopismach.