Professional Documents
Culture Documents
23
W polskich warunkach przesilenia i przejcia systemowego podmioty edukacyjnie zachowyway si eklektycznie z dominacj biernej i aktywnej kontynuacji (transmisji, esencjalizmu) ze sabymi elementami progresywizmu (modernizacji, reformizmu) iokresowo silnymi tendencjami restauracyjnymi (perenialistycznymi). Nie zaistniaa moliwo strategii rekonstrukcjonistycznej (transformacji), gdy wymagaaby ona uzgodnienia iprzyjcia wdemokratycznych procedurach dalekosinej wizji planowej zmiany makrosystemowej ze wskazaniem wniej wizji iroli systemu edukacji oraz warunkw urzeczywistnienia tej wizji. Jeeli nawet zaistniay takie dokumenty strategiczne, to nastpna ekipa polityczna wrzucaa je do kosza. Oscylacja systemu uniemoliwiaa dokoczenie jakiegokolwiek projektu, akady pozytywny skutek zmian wwyniku decyzji zprzeszoci nastpna ekipa przypisywaa sobie. Podstawow blokad zmian gbokich byo ijest pomiertne ycie (A. Schaff) martwej struktury (J. Staniszkis) we wszystkich skadnikach sytemu edukacji (strukturach, funkcjach, treciach, kadrze ijej wiadomoci). Zperspektywy typologii T. Bramelda iprzez pryzmat dowiadcze dwch dekad po przeomie w1989 roku nie mona nie zauway wzoru zachowa, ktry zdaje si wPolsce dominowa, aktry jest mutacj izbitk dziaa restauracyjnych i imitacyjnych. Jest to przystosowawcze naladowanie dowiadcze bogatych, od dawna demokratycznych ikapitalistycznych pastw zachodnich, zelementami przywracania rozwiza przedwojennych. Azatem: jak przed wojn ijak na Zachodzie. Moe by to puapk, gdy jest to mylenie nie tylko naiwnie idealistyczne, ale nie uwzgldnia ono dugiej, czsto swoistej drogi budowania obecnego stanu gospodarek ikultur kadego ztamtych krajw; jest to te powtrzenie bdu komunistw rosyjskich: doganiania i przecigania Zachodu na skrty wwarunkach zapnienia, ciemnoty ibiedy. W efekcie w Polsce obserwowalimy zmiany przystosowawcze (naladowcze, konserwatywne i pozorne) trzech typw: (1) akomodacje (np. zmiany struktur owiatowych, decentralizacja, szkolnictwo niepubliczne, quasi-rynek dyplomw), (2) adaptacje (np. proces boloski, powszechne kilkustopniowe egzaminy zewntrzne, usprawiedliwione rnice, nowy jzyk: spoeczestwo wiedzy, partnerstwo publiczno-prywatne, europejska przestrze edukacyjna), (3) asymilacje (np. uzupenienia programw, spory o kanon, religia wszkole, jzyki, komputery, nauki ogospodarowaniu, prawne, ozarzdzaniu, marketing publiczny). Wystpoway te trzy poziomy trudnoci podejmowanych kwestii edukacyjnych: (1) oczywiste (np. przeduanie obowizku szkolnego iokresu skolaryzacji), (2) trudne (dylematy, np.: Wiedza czy umiejtnoci? Bank informacji czy mdro? Dla rynku czy dla rozwoju? Zaangaowanie czy autonomia jak formowa zaangaowania wwarunkach pluralizmu iprawa do autonomii osobistej?), (3) beznadziejne (aporematy, np.: Jak wyrwnywa szanse edukacyjne dzieci ze wsi? Jak zrekonstruowa owiat znauczycielami do tego nieprzygotowanymi, ale ju dyplomowanymi? Jak zmieni kwalifikacje nowych nauczycieli w warunkach rozpadu systemu ich ksztacenia i doskonalenia?
24
Jak dokona zmian systemu owiaty bez nalenych nakadw finansowych? Jak pogodzi skokowy wzrost ksztacenia wyszego z jego poziomem? Gdzie, jak ksztaci elity dla kraju wwarunkach jego otwarcia na atrakcyjniejsze rynki ich pracy oraz przy braku elit ksztaccych?).
25
Postmodernizm. Przeywamy ponowoczesno w kulturze, stylach ycia, w nauce w sytuacji znacznego opnienia gospodarczego i cywilizacyjnego. Podczas gdy Zachd stawia sobie pytanie omoliwo przejcia do 2. stadium III postkonwencjonalnej fazy rozwoju, do spoeczestwa samosterownego etycznie, my borykamy si zwielkimi kopotami dojcia fazy do spoeczestwa konwencjonalnego, do pastwa prawa. Rnice stany w centrum uwagi: kwestia kobieca, nowe odkrycie dziecistwa, rnice pozaborowe, wie miasto, beneficjenci i wykluczeni. Uderza cigo rnic, a zarazem nieprzewidywalno biegu zdarze. Panuje chaos i zgiek w pastwie naraz zOrwella izGogola. Czy to koniec cigoci? Rewolucja podmiotw (K. Obuchowski). Nastpio przejcie od kolektywizmu do indywidualizmu, od orientacji prospoecznej do egoizmu, od zaangaowania do autonomii jako samowyczania obywatelskiego. S to symptomy koca wsplnoty. Poszukiwanie nowego paradygmatu. Nastpio oywienie pedagogiki alternatywnej i poszukiwana nowego paradygmatu. Towarzyszy temu radykalna krytyka pozytywizmu, wskazywanie na nieobecne dyskursy iwielo nurtw wspczesnej pedagogiki. Studia nad edukacj isocjalizacj stay si polifoniczne, poliparadygmatyczne; nastpuje przejcie od ortodoksji do heterodoksji i do prby heteronomicznoci. Zwrot ku biograficznemu uczeniu si z caoksztatu dowiadcze codziennoci. Czy pedagogika humanistyczna nie jest jednak objawem koca nauki i zmierzchu wiedzy?
26
Nadzieje mona pokada wpolityce spjnoci Unii Europejskiej iwobnaaniu przez Europ jako jej ciaru rozwojowego powszechnej gupoty polskiej. Nadzieja ley take wpowolnym zwrocie studiw nad edukacj ku portretowaniu dobrych praktyk wasnych icudzych oraz ich upowszechnianiu.
Bibliografia: 1. Brameld T., Education for the Emerging Age. Never Ends and Stronger Means. Harper and Row Publ., New York 1965. 2. Brameld T., Patterns of Educational Philosophy. Holt, Reinhart and Winston, Inc., New York 1971. 3. Jaworska-Witkowska M., Ku kulturowej koncepcji pedagogiki. Fragmenty iogarnicia, Oficyna Wydawnicza IMPULS, Krakw 2009. 4. ukasiewicz J., Eksplozja ignorancji. Czy rozumiemy cywilizacj przemysow? Oficyna Naukowa, Warszawa 2000. 5. Waters L., Zmierzch wiedzy. Przemiany uniwersytetu arynek publikacji naukowych, tum. T. Biekowski, Homini, Krakw 2009.. 6. Witkowski L., Edukacja wobec sporw o (po)nowoczesno, Wydawnictwo IBE, Warszawa 2007. 7. Witkowski L., Koniec kultury uczenia si, [w:] Jaka kultura? Jaki dyskurs? Sfera publiczna aspory oedukacj, pedagogik izarzdzanie, red. M. Jaworska-Witkowska, Pedagogium Wydawnictwo OR TWP, Szczecin 2008. 8. Zieliska-Kostyo H., Rekonstrukcjonistyczne koncepcje zmiany spoecznej poprze edukacj. Antropologia pedagogiczna Theeodorea Bramelda, Wydawnictwo UMK, Toru 2005
27