�ydowski kalendarz

�ydowski kalendarz opiera si� na trzech zjawiskach astronomicznych: (a) obrotach

Ziemi doko�a swojej osi (dzie�); (b) obiegu Ksi�yca wok� Ziemi (miesi�c); (c)
kr��eniu Ziemi doko�a S�o�ca (rok). Te trzy zjawiska s� od siebie niezale�ne, a
wi�c nie ma mi�dzy nimi bezpo�redniego zwi�zku. Przeci�tnie Ksi�yc obiega Ziemi� w
oko�o 29 i 1/2 dnia. Ziemia obraca si� wok� S�o�ca w oko�o 365 i 1/4 dni, to
znaczy w oko�o 12,4 miesi�ca ksi�ycowego.

Kalendarz �ydowski sprz�ga razem te wszystkie trzy zjawiska. Miesi�ce - maj�c 29

lub 30 dni - nawi�zuj� do trwaj�cego 29 i 1/2 dnia cyklu ksi�ycowego. Lata - maj�c
albo 12 albo 13 miesi�cy - nawi�zuj� do cyklu s�onecznego trwaj�cego 12,4
miesi�ca.

Miesi�c ksi�ycowy w kalendarzu �ydowskim zaczyna si�, gdy po nowiu pierwszy

fragment ksi�yca staje si� zn�w widoczny. W czasach staro�ytnych nowe miesi�ce
by�y wyznaczane na podstawie obserwacji. Gdy ludzie zauwa�ali pojawienie si�
skrawka ksi�yca, informowali o tym Sanhedryn - S�d Najwy�szy Jerozolimy. Je�eli
Sanhedryn wys�ucha� o�wiadczenia dw�ch niezale�nych, godnych zaufania naocznych
�wiadk�w, �e nowy ksi�yc pojawi� si� w okre�lonym czasie, og�asza� rosz chodesz
(pierwszy dzie� miesi�ca) i wysy�a� pos�a�c�w, aby zawiadomi� lud, kiedy zacz��
si� nowy miesi�c. W czwartym wieku Hillel Drugi ustanowi� sta�y kalendarz oparty
na matematycznych i astronomicznych wyliczeniach. Kalendarz ten, u�ywany do dzi�,
ustali� d�ugo�� miesi�cy i dodatkowe miesi�ce w przeci�gu dziewi�tnastoletniego
cyklu tak, aby kalendarz ksi�ycowy zgra� si� z latami s�onecznymi. Dodatkowy
miesi�c - Adar Riszon, jest dodany siedem razy: w trzecim, sz�stym, �smym,
jedenastym, czternastym, siedemnastym i dziewi�tnastym roku cyklu. Obecny cykl
rozpocz�� si� w roku �ydowskim 5758 (czyli w roku, kt�ry zacz�� si� 2 pa�dziernika
1997).

Kalendarz ma wielkie religijne znaczenie w my�li �ydowskiej. �ydowska tradycja

utrzymuje, �e pierwsza micwa (przykazanie), dana przez Boga narodowi �ydowskiemu,
nakazywa�a ustanowienie i przestrzeganie (�ydowskiego) kalendarza!

Dlaczego to przykazanie by�o tak wa�ne, aby znale�� si� na pierwszym miejscu, gdy
m�wimy o chronologii?

�ydowska my�l wyja�nia g��bi� tego przykazania zwi�zkiem z jego miejscem w

historii. �ydzi akurat wyszli z niewoli egipskiej (zobacz: Exodus). Niewolnik jest
zawsze na skinienie swojego pana i czas niewolnika nie nale�y do niego.
Podstawowym znakiem wolno�ci jest wi�c mierzenie i u�ywanie czasu tak, jak uwa�amy
za stosowne. Oto pierwszy poziom znaczenia - poniewa� kalendarz wyra�a nowo
uzyskan� wolno��, jego dotyczy, zgodnie z kolejno�ci� wydarze�, pierwsze
przykazanie.

Na znacznie g��bszym poziomie widzimy, �e stosowanie kalendarza jako pierwszego

przykazania pokaza�o, jak �ydzi postrzegali swoj� wolno��: nie by�o to przede
wszystkim wy��cznie oswobodzenie od niewolnictwa; co znacznie wa�niejsze, by�a to
wolno�� do s�u�enia Bogu. Jest to zupe�nie fundamentalna sprawa odnosz�ca si� do
ca�ej �ydowskiej praktyki religijnej. W judaizmie prawdziwym pytaniem o czas nie
jest pytanie o jego ilo��, ale pytanie o jego jako�� - nie: "jak wiele go min�o?",
ale: "jak min��?"

Rabin Icchak Rapoport

t�um. Pawe� J�drzejewsk