WYKONYWANIE ODBIORCZYCH I OKRESOWYCH POMIARW OCHRONNYCH W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH O NAPICIU ZNAMIONOWYM DO 1 KV

mgr in. Fryderyk asak Zakad Bada Elektrycznych El-Fred 31-621 Krakw o. Bohaterw Wrzenia 61A/23 tel/fax 0-12-6811541 kom 0-503 750306

SPIS TRECI
1. WSTP ...................................................................................................................................................... 3 2. DOKADNO WYKONYWANIA POMIARW ........................................................................................ 5 2.1 Klasa i zakres uytych przyrzdw pomiarowych .................................................................................... 5 2.2 Dobr waciwej metody pomiarw .......................................................................................................... 5 2.3. Zasady wykonywania pomiarw.............................................................................................................. 5 2.4. Okresowe sprawdzanie przyrzdw pomiarowych ................................................................................. 6 3. ZAKRES WYKONYWANIA POMIARW ODBIORCZYCH ...................................................................... 6 3.1. Ogldziny ................................................................................................................................................ 6 3.2. Prby ....................................................................................................................................................... 6 4. Czsto wykonywania okresowych pomiarw i bada ............................................................................. 7 4.1. Zakres okresowego sprawdzania i prb.................................................................................................. 8 5. DOKUMENTACJA WYKONYWANYCH PRAC POMIAROWO-KONTROLNYCH..................................... 8 6. WYKONYWANIE POSZCZEGLNYCH RODZAJW PRB: ................................................................. 9 6.1. Cigo przewodw ochronnych i pocze wyrwnawczych oraz pomiar rezystancji przewodw ochronnych..................................................................................................................................................... 9 6.2. Pomiar rezystancji izolacji .................................................................................................................... 10 6.2.1. Wykonywanie pomiarw rezystancji izolacji.................................................................................. 10 6.2.2. Pomiar rezystancji izolacji uzwoje transformatora:...................................................................... 11 6.2.3. Pomiar rezystancji izolacji kabla:....................................................................................................... 12 6.3. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodw.............................................................................. 13 6.4. Prba wytrzymaoci elektrycznej. ....................................................................................................... 13 6.5. Rezystancja podogi i cian .................................................................................................................. 13 7. SAMOCZYNNE WYCZENIE ZASILANIA W SIECI TN....................................................................... 14 7.1. Pomiar metoda techniczn ................................................................................................................... 14 7.3. Pomiar impedancji ptli zwarcia przy zastosowaniu oddzielnego zasilania. ........................................ 15 7.4. Skuteczno ochrony przeciwporaeniowej w ukadzie TT.................................................................. 15 7.5. Skuteczno ochrony w ukadzie IT ..................................................................................................... 16 7.6. Sprawdzanie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach z elementami energoelektronicznymi ................................................................................................................................. 16 7.6.1. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyczenia zasilania .............................................. 16 7.6.2. Ochrona przy uyciu pocze wyrwnawczych ............................................................................ 17 7.6.3. Sprawdzanie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej............................................................. 18 7.7. Mierniki do sprawdzania zabezpiecze nadmiarowo-prdowych......................................................... 18 7.7. Bdy popeniane przy pomiarze impedancji ptli zwarcia ................................................................... 19 8. WYKONYWANIE POMIARW W INSTALACJACH Z WYCZNIKAMI RNICOWOPRDOWYMI .. 20 8.1. Metody sprawdzania skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi. ......................................................................................... 21 8.2. Sprawdzanie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych testerem. .............................................. 21 8.3. Sprawdzanie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych przyrzdami mikroprocesorowymi 22 8.4. Czsto wykonywania bada okresowych na placach budowy. ........................................................ 24 9. POMIAR REZYSTANCJI UZIEMIENIA UZIOMU.................................................................................... 24 9.1. Rezystancja uziomw pomocniczych.................................................................................................... 26 9.2. Czynniki wpywajce na jako uziomu................................................................................................. 27 9.3. Pomiar rezystywnoci gruntu ............................................................................................................... 27 9.4. Pomiar rezystancji uziemie piorunochronnych miernikiem udarowym ............................................... 28 10. POMIAR PRDW UPYWU............................................................................................................... 28 11. Kontrola elektronarzdzi; ...................................................................................................................... 29 12. BADANIA SPAWAREK ......................................................................................................................... 29 13. BADANIA SPRZTU OCHRONNEGO .................................................................................................. 29 PROTOK NR /2003 ................................................................................................................................ 32 15. NORMY I PRZEPISY ZWIZANE.......................................................................................................... 42 16. LITERATURA ......................................................................................................................................... 43

1. Wstp
W latach 90-tych nastpiy zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych i zmieniy si zasady ochrony od porae prdem elektrycznym. Zmiany wprowadzio nowe Prawo Budowlane [15.9], Warunki Techniczne jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie [15.11] oraz w przepisy dotyczce ochrony przeciwporaeniowej (wieloarkuszowa PN/E-05009 obecnie PN-IEC 60364) [15.1] Spowodowao to zmiany w wymaganiach dotyczcych wykonywania pomiarw odbiorczych pomontaowych i okresowych pomiarw ochronnych dla oceny stanu ochrony przeciwporaeniowej w eksploatowanych urzdzeniach elektrycznych o napiciu znamionowym do 1 kV. Nowe przepisy ochrony przeciwporaeniowej wprowadziy zasad: najpierw chroni, potem zasila. Z tej zasady wynika kilka wymaga, ktrych przestrzeganie znakomicie zwiksza bezpieczestwo uytkowania urzdze elektrycznych nawet w mao bezpiecznym systemie sieci TN-C. Nale do nich: sposb przyczania przewodu ochronno-neutralnego do obudowy urzdze I klasy ochronnoci, sposb przyczania przewodw fazowego i ochronno-neutralnego w gnia-zdach wtyczkowych, w gniazdach bezpiecznikowych i w oprawach arwkowych. Przepisy te podaj te prawidowy sposb podczania przewodw w gniazdach wtyczkowych, co jest szczeglnie wane w sieciach komputerowych aby nie eliminowa filtrw przeciwzakceniowych lub nie podawa napicia na obudow urzdze Wykonujc pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym urzdze z ktrymi mamy do czynienia. Dobry stan techniczny eksploatowanych urzdze, czy te dopiero zmontowanych i przekazywanych do eksploatacji, jest gwarancj bezawaryjnej i bezpiecznej pracy tych urzdze. Oglnie pomiary dzielimy na trzy grupy: I. - pomiary wykonywane na urzdzeniach elektrycznych u wytwrcy, dla sprawdzenia, e wykonane urzdzenie jest w peni sprawne i spenia wymagania okrelonych norm lub aprobat technicznych. Karta kontroli technicznej jest podstaw udzielenia gwarancji na dane urzdzenie. II. - pomiary na urzdzeniach elektrycznych zamontowanych w obiekcie przed przekazaniem do eksploatacji. Od tych pomiarw oczekujemy odpowiedzi czy: urzdzenia zostay prawidowo dobrane, zamontowane zgodnie z dokumentacj, s nie uszkodzone, waciwie wykonano nastawy zabezpiecze, sprawdzona zostaa funkcjonalno dziaania, sygnalizacja dziaa poprawnie i speniono wszystkie warunki aby obwody elektryczne w caoci mogy spenia stawiane im dokumentacj techniczn wymagania i mogy by bezpiecznie eksploatowane. Efektem pomiarw powinny by protokoy pomontaowe. III. - pomiary w okresie eksploatacji urzdze aby uzyska odpowied jaki jest aktualny stan techniczny urzdze pod wzgldem niezawodnoci i bezpieczestwa pracy, czy nie uleg on pogorszeniu i nie stwarza zagroenia poraeniowego. Wyniki tych pomiarw maj by podstaw do podjcia decyzji o dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontw generalnych. Pomiary zawsze powinny by wykonywane poprawnie, aby wycigane wnioski byy waciwe. Przed wykonywaniem pomiarw elektrycznych powinnimy odpowiedzie na pytania: 1. kto moe wykonywa pomiary zwizane z ochron ycia, zdrowia, mienia i ochron rodowiska; 2. czym naley wykonywa powysze pomiary; 3. w jaki sposb naley je wykonywa - aby uzyskany wynik by poprawny. Ad. 1 - pomiary elektryczne z racji swojego charakteru i sposobu wykonywania (urzdzenia pod napiciem) nios zagroenia zarwno dla osb wykonujcych te pomiary, jak i dla osb postronnych. Zgodnie z Zarzdzeniem Ministra Gospodarki [15.18] prace przy wykonywaniu prb i pomiarw zaliczane s do prac w warunkach szczeglnego zagroenia dla zdrowia i ycia ludzkiego. Dlatego osoby wykonujce pomiary powinny posiada odpowiednie wyksztacenie techniczne, dowiadczenie eksploatacyjne oraz posiada aktualne zawiadczenia kwalifikacyjne, upowaniajce do wykonywania pomiarw jako uprawnienia w zakresie kontrolno-pomiarowym. Ustawa Prawo Energetyczne [15.10] postanawia, e osoby zajmujce si eksploatacj sieci oraz urzdze i instalacji obowizane s posiada kwalifikacje potwierdzone wiadectwem wydanym przez komisje kwalifikacyjne. Komisje kwalifikacyjne zostay powoane przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki (URE) oraz waciwych Ministrw wymienionych w Prawie Energetycznym. W tej sprawie obowizuje Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z. 28 kwietnia 2003r. [15.14] w sprawie szczegowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujce si eksploatacj urzdze instalacji i sieci. Rozporzdzenie to wprowadzio nastpujce zmiany:

1. znikn brak wymagania potwierdzenia posiadania kwalifikacji przy eksploatacji w zakresie obsugi urzdze i instalacji w gospodarstwach domowych i rolnych a 4.1. brzmi Nie wymaga si potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsugi urzdze i instalacji u uytkownikw eksploatujcych urzdzenia elektryczne o napiciu nie wyszym ni 1 kV i mocy znamionowej nie wyszej ni 20 kW, jeeli w dokumentacji urzdzenia okrelono zasady jego obsugi. 2. W zaczniku nr 1, grupa 1. posiadanie kwalifikacji wymagane jest dla zespow prdotwrczych o mocy powyej 50 kW, poprzednio wymagano cznie od 20 kW wzwy. 3. Nie wymaga si powtarzania sprawdzania speniania wymaga kwalifikacyjnych na podstawie egzaminu co 5 lat. W zwizku z tym rozporzdzenie zawiera nowy wzr wiadectwa kwalifikacyjnego jako zacznik nr 2. Ad. 2. Obecnie caoksztat spraw zwizanych z metrologi i wymaganiami dotyczcymi przyrzdw pomiarowych reguluje obowizujca od 1 I 2003r. nowa ustawa p.t. Prawo o miarach z dnia 11 maja 2001 r. [13.6], ktra stanowi, e przyrzdy pomiarowe podlegaj kontroli metrologicznej GUM, w formie: 1. - zatwierdzenia typu, 2. legalizacji pierwotnej 3. legalizacji ponownej. 2.1. Legalizacja pierwotna jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i powiadczeniem przez organ administracji miar, e przyrzd pomiarowy spenia wymagania w przepisw metrologicznych i moe by stosowany w obrocie publicznym do wyznaczania iloci albo jakoci rzeczy lub usug w celu uzyskania prawidowej postawy do rozlicze. Obecnie zgodnie z decyzj Prezesa Gwnego Urzdu Miar (Zarzdzenie nr 29 z 29 06 1999 r. - Dziennik Urzdowy Miar i Probiernictwa nr 4/99) [15.8] legalizacji (jako przyrzdy elektryczne) podlegaj: a) uytkowe liczniki energii elektryczne prdu przemiennego, b) - przekadniki prdowe i napiciowe do wsppracy z licznikami, 2.2. Uwierzytelnienie (obecnie legalizacja ponowna) przyrzdu jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i powiadczeniem, e przyrzd pomiarowy spenia wymagania ustalone w przepisach, normach, zaleceniach midzynarodowych lub innych waciwych dokumentach, a jego wskazania zostay odniesione do wzorcw pastwowych i s z nimi zgodne w granicach okrelonych bdw pomiarowych. Obowizkowi uwierzytelnienia podlegaj, okrelone przez Prezesa Gwnego Urzdu Miar (Zarzdzenie nr 158 z 18 10 1996 r.)[15.8], mierniki natenia pola elektrycznego i magnetycz-nego w zakresie czstotliwoci radiowych majce znaczenie dla bezpieczestwa ycia, ochrony zdrowia i ochrony rodowiska. Przyrzdy pomiarowe podlegajce legalizacji lub obowizkowi uwierzytelnienia nie mog by wprowadzone do sprzeday lub uytkowania przez wytwrc lub sprzedawc bez wanych dowodw legalizacji albo uwierzytelnienia. Obowizek przedstawienia do legalizacji lub uwierzytelnienia ciy take na uytkowniku oraz na wykonawcy naprawy przyrzdu pomiarowego. 2.3. Obowizkowi zatwierdzenia typu podlegaj przyrzdy do pomiaru wielkoci elektrycznych i magnetycznych produkowane w kraju lub sprowadzane z zagranicy, wyszczeglnione w Zarzdzeniu nr 30 Prezesa Gwnego Urzdu Miar z 29 06 1999 r. [15.8.] W Zarzdzeniu wyszczeglnione s nastpujce przyrzdy: 1. Mierniki napicia prdu, mocy, oporu i przesunicia fazowego. 2. Mierniki uniwersalne i multimetry. 3. Uytkowe liczniki energii elektrycznej prdu przemiennego. 4. Przekadniki prdowe i napiciowe do wsppracy z licznikami. 5. Mierniki natenia pola elektrycznego i magnetycznego w zakresie czstotliwoci radiowych. Ad. 3. Przy wykonywaniu pomiarw naley zwrci uwag na warunki mogce mie istotny wpyw na dokadno pomiaru, mie wiadomo popenianych bdw i waciwie interpretowa uzyskane wyniki.

2. Dokadno wykonywania pomiarw

Dokadno wykonywania pomiarw zaley od klasy dokadnoci uytych przyrzdw, doboru waciwej metody wykonywania pomiarw i uwzgldnienia uwarunkowa wynikajcych ze specyfiki badanego obiektu i jego parametrw. Naley dy do wykonywania pomiarw z moliwie du dokadnoci, z uchybem pomiaru do 20 %. Dokadno pomiaru zaley od zakresu uytego przyrzdu pomiarowego i aby bya jak najwiksza odczytu naley dokonywa na takim zakresie aby wskazanie przyrzdu wynosio co najmniej 3/4 zakresu pomiarowego. Przy pomiarze napicia 10 V woltomierzem o klasie dokadnoci 2,5%: - na zakresie 100 V popeniany bd moe wynie 2,5 V co powoduje uchyb 25% - na zakresie 50 V popeniany bd moe wynie 1,25 V co powoduje uchyb 12,5% - na zakresie 10 V popeniany bd moe wynie 0,25 V co powoduje uchyb 2,5% zgodny z klas dokadnoci przyrzdu. 2.1 Klasa i zakres uytych przyrzdw pomiarowych Klasa dokadnoci przyrzdu pomiarowego jest to maksymalny bd bezwzgldny popeniany w dowolnym miejscu skali, obliczony jako bd procentowy w stosunku do penego zakresu pomiarowego, zaokrglony do jednej z siedmiu znormalizowanych klas: 0,1; 0,2; 0,5; 1; 1,5; 2,5 i 5. m =

m Wmax

100 % =

Wm Wrz Wmax

100 %

[1]

gdzie: m - uchyb wzgldy przyrzdu, m - bd bezwzgldny, Wm - warto mierzona, Wrz - warto rzeczywista, Wmax - aktualny zakres pomiarowy. Dla przyrzdw z zerem porodku skali Wmax jest sum wartoci bezwzgldnych lewej i prawej strony skali. 2.2 Dobr waciwej metody pomiarw Zastosowana metoda wykonywania pomiarw powinna by metod najprostsz, zapewniajc osignicie wymaganej dokadnoci pomiarw. Wybr metody pomiarw wynika ze znajomoci obiektw mierzonych i rozpoznania dokumentacji technicznej obiektu. Sposb przeprowadzania bada okresowych musi zapewnia wiarygodno ich przeprowadzenia (wzorce, metodyka, kwalifikacje wykonawcw, protokoy). Zastosowanie nieprawidowej lub mao dokadnej metody i niewaciwych przyrzdw pomiarowych moe by przyczyn zagroenia, w nastpstwie dopuszczenia do uytkowania urzdze ktre nie speniaj warunkw skutecznej ochrony przeciwporaeniowej. 2.3. Zasady wykonywania pomiarw Przy wykonywaniu wszystkich nastpujcych zasad: pomiarw odbiorczych i eksploatacyjnych naley przestrzega

a) Pomiary powinny by wykonywane w warunkach identycznych lub zblionych do warunkw normalnej pracy podczas eksploatacji urzdze czy instalacji, b) Przed przystpieniem do pomiarw naley sprawdzi prawidowo funkcjonowania przyrzdw (kontrola, prba itp.), c) Przed rozpoczciem pomiarw naley dokona ogldzin badanego obiektu dla stwierdzenia jego kompletnoci, braku usterek i prawidowoci wykonania, sprawdzenia stanu ochrony podstawowej, stanu urzdze ochronnych oraz prawidowoci pocze. d) Przed przystpieniem do pomiarw naley zapozna si z dokumentacj techniczn celem ustalenia poprawnego sposobu wykonania bada, e) Przed przystpieniem do pomiarw naley dokona niezbdnych ustale i oblicze warunkujcych: - wybr poprawnej metody pomiaru, - jednoznaczno kryteriw oceny wynikw, - moliwo popenienia bdw czy uchybw pomiarowych, - konieczno zastosowania wspczynnikw poprawkowych do wartoci zmierzonych.

2.4. Okresowe sprawdzanie przyrzdw pomiarowych Przyrzdy uywane do sprawdzania stanu ochrony przeciwporaeniowej dla zachowania wiarygodnoci wynikw bada powinny by poddawane okresowej kontroli metrologicznej co najmniej raz na rok. Zgodnie z Zarzdzeniem nr 12 Prezesa Gwnego Urzdu Miar z 30 03 1999 r. [15.19.] w sprawie wprowadzenia przepisw metrologicznych o miernikach oporu ptli zwarcia, okres wanoci dowodw kontroli metrologicznej miernikw tego typu wynosi 13 miesicy, liczc od pierwszego dnia miesica, w ktrym dokonano uwierzytelnienia legalizacji ponownej.

3. Zakres wykonywania pomiarw odbiorczych

Na wyniki pomiarw skadaj si dwie czci: pierwsza to ogldziny majce da pozytywn odpowied, e zainstalowane na stae urzdzenia elektryczne speniaj wymagania bezpieczestwa podane w odpowiednich normach przedmiotowych, i e zainstalowane wyposaenie jest zgodne z instrukcjami wytwrcy, tak aby zapewniao jego poprawne dziaanie. druga to prby i pomiary majce da odpowied czy zachowane s wymagane parametry techniczne i spenione s wymagania dotyczce aparatw pomiarowych i sprawdzajcych podanych w normach.

Norma PN-IEC 60364-6-61:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Sprawdzanie. Sprawdzanie odbiorcze. zawiera wymagany zakres prb odbiorczych. Norma wymaga aby kada instalacja przed przekazaniem do eksploatacji bya poddana ogldzinom i prbom celem sprawdzenia, czy zostay spenione wymagania normy. Przed przystpieniem do prb naley udostpni wykonujcym sprawdzenie instalacji, dokumentacj techniczn wraz z protokoami ogldzin i prb czstkowych wykonanych podczas montau (dotyczy pomiarw elementw, ktre zostay zasypane ziemi lub zalane betonem). 3.1. Ogldziny Ogldziny to pierwszy etap pomiarw, ktry naley wykona przed przystpieniem do prb przy odczonym zasilaniu, z zachowaniem ostronoci celem zapewnienia bezpieczestwa ludziom i uniknicia uszkodze obiektu lub zainstalowanego wyposaenia. Ogldziny maj potwierdzi, e zainstalowane urzdzenia: - speniaj wymagania bezpieczestwa podane w odpowiednich normach; - zostay prawidowo dobrane i zainstalowane zgodnie z wymaganiami normy - nie maj uszkodze pogarszajcych bezpieczestwo; - maj waciwy sposb ochrony przed poraeniem prdem elektrycznym; - waciwie dobrano przekroje i oznaczono przewody neutralne, ochronne, i fazowe; - waciwie dobrano i oznaczono zabezpieczenia i aparatur; - s wyposaone w schematy i tablice ostrzegawcze i informacyjne; - zapewniony jest dostp do urzdze dla wygodnej obsugi, konserwacji i napraw. 3.2. Prby Norma zawiera zakres prb odbiorczych, ktre w zalenoci od potrzeb s nastpujce: - prba cigoci przewodw ochronnych, w tym gwnych i dodatkowych pocze wyrwnawczych; - pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej; - sprawdzenie ochrony przez separacj obwodw; - pomiar rezystancji podg i cian; - sprawdzenie samoczynnego wyczenia zasilania skuteczno ochrony przeciwporaeniowej; - pomiar rezystancji uziemienia uziomu; - sprawdzenie biegunowoci; - prba wytrzymaoci elektrycznej; - prba dziaania; - sprawdzenie skutkw cieplnych; - pomiar spadku napicia. Opisane w normie metody wykonywania prb, s podane jako zalecane, dopuszcza si stosowanie innych metod, pod warunkiem, e zapewni rwnie miarodajne wyniki. W przypadku, gdy wynik ktrejkolwiek prby jest niezgodny z norm, to prb t i prby poprzedzajce, jeeli mog mie wpyw na wyniki, naley powtrzy po usuniciu przyczyny niezgodnoci.

W zacznikach A, B, C, D norma podaje: A metod pomiaru rezystancji podg i cian i dwie elektrody probiercze do jej pomiaru, B - przykadowe metody sprawdzania dziaania urzdze ochronnych rnic-prdowych, C - metod pomiaru rezystancji uziomu - sprawdzenie poprawnoci wykonania pomiaru, D - przykady metod pomiaru impedancji ptli zwarcia dla ukadw sieci TN. W informacyjnym zaczniku E Wskazwki stosowania przepisw arkusza 61: Sprawdzanie odbiorcze norma zawiera dodatkowe wyjanienia interpretacyjne do kilku punktw normy: - Omawia warunki wykonywania pomiaru rezystancji przewodw ochronnych i warunki jakie powinna spenia zmierzona rezystancja tych przewodw aby ten pomiar mg zastpi pomiar impedancji ptli zwarciowej. W zaczniku informacyjnym F Sprawdzanie i prby okresowe omwiony jest cel przeprowadzania okresowych prb instalacji. S one przeprowadzane dla okrelenia czy instalacje lub ich czci nie pogorszyy si w takim stopniu, e dalsze ich wykorzystywanie jest niebezpieczne i nie speniaj one wymaga przepisw dotyczcych instalacji. Sprawdzanie powinno obejmowa badanie skutkw wszystkich zmian wprowadzonych w instalacji. Podstawowe informacje dotyczce sprawdzania odbiorczego s rwnie wane do okresowego sprawdzania i prb. 4. Czsto wykonywania okresowych pomiarw i bada Norma PN-IEC 60364-6-61 wymaga aby okresowe sprawdzania i prby instalacji elektrycznych byy wykonywane w cigu najkrtszego okresu po sprawdzeniu odbiorczym, ktry wynika z charakteru instalacji, eksploatacji i warunkw rodowiskowych w jakich eksploatowane s urzdzenia. Najduszy okres midzy badaniami ustalony przez Ustaw Prawo Budowlane [15.9.] wynosi 5 lat. W zaczniku omwiono przypadki, w ktrych wystpuje wysze ryzyko i zalecany jest krtszy czasokres bada i przegldw. W zalenoci od warunkw rodowiskowych naley stosowa rne okresy. Czsto bada naley ustali w oparciu o wymagania Ustawy Prawo Budowlane [15.9], Ustawy Prawo Energetyczne [15.10.], wymagania przepisw o ochronie przeciwporaeniowej [15.1.] i przeciwpoarowej [15.13.] oraz o zasady wiedzy technicznej. Wszystkie urzdzenia i instalacje elektryczne mona podzieli na cztery grupy w zalenoci od wymaganej czstoci bada. - 1 grupa - urzdzenia i instalacje badane w penym zakresie nie rzadziej ni co rok, - 2 grupa - urzdzenia i instalacje badane pod wzgldem bezpieczestwa przeciwporaeniowego nie rzadziej ni co rok i pod wzgldem bezpieczestwa przeciwpoarowego, przez pomiar rezystancji izolacji nie rzadziej ni co 5 lat, - 3 grupa - urzdzenia i instalacje badane pod wzgldem bezpieczestwa przeciwporaeniowego nie rzadziej ni co 5 lat i pod wzgldem bezpieczestwa przeciwpoarowego, nie rzadziej ni co rok - 4 grupa - urzdzenia badane w penym zakresie, nie rzadziej ni co 5 lat.
Tabela 1. Zalecane czasokresy pomiarw eksploatacyjnych urzdze i instalacji elektrycznych

Okres pomidzy kolejnymi sprawdzaniami Rodzaj pomieszczenia skutecznoci ochrony rezystancji izolacji przeciwporaeniowej instalacji 1. O wyziewach rcych nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 1 rok 2. Zagroone wybuchem nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 1 rok 3. Otwarta przestrze nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 5 lat 4. Bardzo wilgotne o wilg. ok. 100% nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 5 lat i wilgotne przejciowo 75 do 100% 5. Gorce o temperaturze powietrza nie rzadziej ni co 1 rok nie rzadziej ni co 5 lat ponad 35 oC 6. Zagroone poarem nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 1 rok 7. Stwarzajce zagroenie dla ludzi nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 1 rok (ZL I, ZL II, ZL III) 8. Zapylone nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 5 lat 9. Pozostae nie wymienione nie rzadziej ni co 5 lat nie rzadziej ni co 5 lat

Kwalifikacja budynkw i pomieszcze ze wzgldu zagroenia dla ludzi zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 04 2002r. [15.11]: Budynki oraz czci budynkw stanowice odrbne strefy poarowe, okrelone jako ZL, zalicza si do jednej lub do wicej ni jedna spord nastpujcych kategorii zagroenia ludzi: ZLI zawierajce pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osb nie bdcych ich staymi uytkownikami, a nie przeznaczone dla przede wszystkim do uytku ludzi o ograniczonej zdolnoci poruszania si, ZLII przeznaczone przede wszystkim do uytku ludzi o ograniczonej zdolnoci poruszania si, takie jak szpitale, obki, przedszkola, domy dla osb starszych, ZLIII uytecznoci publicznej nie zakwalifikowane do do ZLI i ZL II, ZL IV mieszkalne, ZL V zamieszkania zbiorowego, nie zakwalifikowane do ZLI i ZL II, Bezpieczestwo przeciwpoarowe zaley od prawidowego doboru przekroju przewodw zabezpiecze oraz od warunkw chodzenia przewodw i aparatury. Bezpieczestwo przeciwpoarowe sprawdzamy przez kontrol stanu izolacji przez jej ogldziny, przez pomiar jej rezystancji, przez sprawdzenie czy zabezpieczenia s prawidowo dobrane do aktualnych warunkw obcieniowych i czy spenione s warunki chodzenia urzdze nagrzewajcych si podczas pracy - czy otwory i kanay wentylacyjne s drone i nie ulegy zatkaniu. Skuteczno ochrony przeciwporaeniowej polepsza skuteczno ochrony przeciwpoarowej. 4.1. Zakres okresowego sprawdzania i prb Zgodnie z PN-IEC 60364-6-61 okresowe sprawdzania i prby powinny obejmowa co najmniej: ogldziny dotyczce ochrony przed dotykiem bezporednim i ochrony przeciwpoarowej; pomiary rezystancji izolacji; badania cigoci przewodw ochronnych; badania ochrony przed dotykiem porednim; prby dziaania urzdze rnicowoprdowych.

5. Dokumentacja wykonywanych prac pomiarowo-kontrolnych

Kada praca pomiarowo-kontrolna (sprawdzenie odbiorcze lub okresowe) zakoczona wystawieniem protokou z przeprowadzonych bada i pomiarw. Protok z prac pomiarowo-kontolnych powinien zawiera: 1. nazw badanego urzdzenia i jego dane znamionowe; 2. miejsce pracy badanego urzdzenia; 3. rodzaj pomiarw; 4. nazwisko osoby wykonujcej pomiary; 5. dat wykonania pomiarw; 6. spis uytych przyrzdw i ich numery; 7. szkice rozmieszczenia badanych urzdze, uziomw i obwodw, lub inny sposb jednoznacznej identyfikacji elementw badanej instalacji ; 8. liczbowe wyniki pomiarw; 9. uwagi; 10. wnioski. Kade badanie instalacji elektrycznych zarwno z bezpiecznikami, z wycznikami nadmiarowoprdowymi jak i z wycznikami rnicowoprdowymi, powinno by udokumentowane protokoem z tych bada, ktry powinien zawiera informacje o wynikach ogldzin i bada oraz informacje dotyczce zmian w stosunku do dokumentacji i odchyle od norm i przepisw, z podaniem czci instalacji ktrych to dotyczy. Jako wzr protokou mona wykorzysta zaczniki nr 1 do nr 5. Prace pomiarowo-kontrolne mog wykonywa wycznie osoby posiadajce aktualne zawiadczenia kwalifikacyjne w zakresie pomiarowo-kontrolnym. Osoba wykonujca pomiary moe korzysta z pomocy osoby nie posiadajcej zawiadczenia kwalifikacyjnego, lecz musi ona by przeszkolona w zakresie bhp dla prac przy urzdzeniach elektrycznych. powinna by

Odbir instalacji elektrycznej powinien odbywa si komisyjnie i by zakoczony protokoem bada odbiorczych. Wzory takich protokow i instrukcja przeprowadzania bada odbiorczych podane s w zaczniku 6. Protokoy z wszystkich kontroli i bada powinny by zacznikiem do wpisu w ksice obiektu budowlanego zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji [15.15.]

6. Wykonywanie poszczeglnych rodzajw prb:

6.1. Cigo przewodw ochronnych rezystancji przewodw ochronnych. i pocze wyrwnawczych oraz pomiar

a) Norma wymaga aby prb cigoci przewodw wykonywa przy uyciu rda prdu staego lub przemiennego o niskim napiciu 4 do 24 V w stanie bezobcieniowym (U1) i prdem co najmniej 0,2 A (U2). Prd stosowany podczas prby powinien by tak may, aby nie powodowa niebezpieczestwa powstania poaru lub wybuchu. Do wykonania tego sprawdzenia mona uy specjalnie przystosowanej latarki elektrycznej z bateri o napiciu 4,5 V i arwk 3,7V/0,3A. Sprawdzenie moe by rwnie wykonane przy uyciu mostka lub omomierza z wbudowanym rdem napicia pomiarowego lub metod techniczn. b) Pomiar rezystancji przewodw ochronnych polega na przeprowadzeniu pomiaru rezystancji R midzy kad czci przewodzc dostpn a najbliszym punktem gwnego przewodu wyrwnawczego, ktry ma zachowan cigo z uziomem. Wedug PN-IEC 60364-6-61 pomierzona rezystancja R powinna spenia nastpujcy warunek: [3] R U C / Ia gdzie: UC spodziewane napicie dotykowe podane w tabeli 2, okrelone na podstawie IEC 479 -1, a Ia prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego w wymaganym czasie 0,2; 0,4 lub 5 s. Warunek ten nie dotyczy pocze wyrwnawczych dodatkowych (miejscowych) Dla pocze wyrwnawczych dodatkowych oraz we wszystkich przypadkach budzcych wtpli-wo co do wartoci napicia dopuszczalnego dugotrwale, naley sprawdza czy rezystancja pocze wyrwnawczych R midzy czciami przewodzcymi jednoczenie dostpnymi, spenia warunek [4] [4] R UL/Ia gdzie:UL - dopuszczalne dugotrwale napicie dotyku 50 V-warunki normalne, 25 V-zwikszone niebezpieczestwo poraenia np. plac budowy Ia - prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego w wymaganym czasie
Tabela 2. Spodziewane napicie dotykowe

Czas [s] 0,1 0,2 0,4 0,8 5

wyczenia Spodziewane napicie dotykowe [ V ] 350 210 105 68 50

R =

U 1 U 2 RL I

[5]

U1 - napicie w stanie bezprdowym U2 - napicie pod obcieniem I - prd obcienia RL - rezystancja przewodw pomiarowych T - transformator zasilajcy 150 VA P - potencjometr regulacyjny SPW - szyna pocze wyrwnawczych
Rys. 1. Ukad do pomiaru rezystancji przewodw ochronnych

Normy DIN/VDE zalecaj ukad pomiarowy (rys.1) zasilany z obcego rda o napiciu przemien-nym do 24 V-metoda techniczna. Rezystancje pocze ochronnych obliczamy ze wzoru [4]. Pomiar rezystancji przewodw mona rwnie wykona przy uyciu mostka Wheatstonea lub mostka Thomsona. 6.2. Pomiar rezystancji izolacji Stan izolacji ma decydujcy wpyw na bezpieczestwo obsugi i prawidowe funkcjonowanie wszelkiego rodzaju urzdze elektrycznych. Dobry stan izolacji to obok innych rodkw ochrony, rwnie gwarancja ochrony przed dotykiem bezporednim czyli przed poraeniem prdem elektrycznym jakim gro urzdzenia elektryczne. Mierzc rezystancj izolacji sprawdzamy stan ochrony przed dotykiem bezporednim. Pomiary rezystancji powinny by wykonane w instalacji odczonej od zasilania. Rezystancj izolacji naley mierzy pomidzy kolejnymi parami przewodw czynnych oraz pomidzy kadym przewodem czynnym i ziemi. Przewody ochronne PE i ochronno-neutralne PEN traktowa naley jako ziemi, a przewd neutralny N jako przewd czynny. Przy urzdzeniach z ukadami elektronicznymi pomiar rezystancji izolacji naley wykonywa pomidzy przewodami czynnymi poczonymi razem a ziemi, celem uniknicia uszkodzenia elementw elektroniki. Bloki zawierajce elementy elektroniczne, o ile to moliwe naley na czas pomiaru wyj z obudowy. 6.2.1. Wykonywanie pomiarw rezystancji izolacji Rezystancja izolacji zaley od wielu czynnikw: 1 - wilgotnoci, 2 - temperatury - Przy pomiarze rezystancji izolacji w temperaturze innej ni 20 oC naley wyniki przeliczy do temperatury odniesienia 20 oC. Wartoci wspczynnika przeliczeniowego K20 podaje tabela 3.
Tabela 3 Wartoci wspczynnika przeliczeniowego K20 Temperatura C Wspczynnik dla uzwoje silnika izolacja papierowa kabla izolacja gumowa kabla izolacja polwinitowa kabla
o

4 K20- 0,63 0,21 0,47 0,11

8 0,67 0,30 0,57 0,19

10 0,7 0,37 0,62 0,25

12 0,77 0,42 0,68 0,33

16 0,87 0,61 0,83 0,625

20 1,0 1,0 1,0 1,0

24 1,13 1,57 1,18 1,85

26 1,21 2,07 1,26 2,38

28 1,30 2,51, 1,38 3,125

Dla kabli z izolacj polietylenow z uwagi na wysok warto rezystancji izolacji nie stosuje si wspczynnika przeliczeniowego K20 . 3 - napicia przy jakim przeprowadzamy pomiar, Prd upywu przez izolacj nie jest proporcjonalny do napicia w caym zakresie. Ze wzrostem napicia rezystancja maleje pocztkowo szybciej, potem wolniej po czym ustala si. Po przekroczeniu pewnej

10

granicy nastpuje przebicie izolacji i rezystancja spada do maych wartoci lub zera. Pomiar naley wykonywa napiciem wyszym od nominalnego zgodnie z wymaganiami przepisw. 4 - czasu pomiaru. Przy utrzymywaniu przez pewien czas napicia podczas pomiaru rezystancji izolacji, jej warto nie jest staa, lecz stopniowo wzrasta, co spowodowane jest zmianami fizycznymi lub chemicznymi zachodzcymi w materiale izolacyjnym pod wpywem pola elektrycznego i przepywajcego prdu. Izolowane czci metalowe (kabel) stanowi kondensator i pocztkowo pynie prd pojemnociowy-(adowanie kondensatora) wikszy od prdu upywowego. 5 - czystoci powierzchni materiau izolacyjnego. Rezystancja izolacji to poczona rwnolegle rezystancja skrona-zalena od rodzaju materiau izolacyjnego i powierzchniowa-zalena od czystoci powierzchni. Pomiar rezystancji izolacji powinien by przeprowadzany w odpowiednich warunkach: temperatura 10 do 25oC, wilgotno 40% do 70%, urzdzenie badane powinno by czyste i nie zawilgocone. Dla urzdze nagrzewajcych si podczas pracy wykonujemy pomiar rezystancji izolacji w stanie nagrzanym.

Rys. 2. Zaleno rezystancji izolacji od temperatury, napicia i czasu pomiaru

Pomiar wykonujemy prdem staym aby wyeliminowa wpyw pojemnoci na wynik pomiaru. Odczyt wyniku pomiaru nastpuje po ustaleniu si wskazania (po ok. 1 min). Odczytujemy wtedy natenie prdu pyncego przez izolacj pod wpywem przyoonego napicia na skali przyrzdu wycechowanej w M. Wymagana dokadno pomiaru rezystancji 20% Najczciej miernikami s induktory o napiciu 250, 500,1000 i 2500 V Sposb wykonywania pomiaru i wymagane wartoci rezystancji izolacji dla instalacji elektrycznej podczas bada odbiorczych i okresowych podaje norma PN-IEC 60364-6-61
Tabela 4.Minimalne wymagane wartoci rezystancji izolacji

Napicie znamionowe badanego obwodu [V] do 50 SELV i PELV 50 < U 500 > 500

Napicie staego [V] 250 500 1000

probiercze

prdu Minimalna rezystancji [M] 0,25 0,5 1,0

warto izolacji

Rezystancja izolacji mierzona napiciem probierczym podanym w tabeli 4. jest zadowalajca, jeeli jej warto nie jest mniejsza od wartoci minimalnych podanych w tabeli 4. Jeeli zmierzona rezystancja jest mniejsza od podanej w tabeli 4 to instalacja powinna by podzielona na szereg grup obwodw i rezystancja zmierzona dla kadej grupy. Poprzednio wymagana warto rezystancji izolacji wynosia 1 k na 1 V w caym zakresie napicia znamionowego. 6.2.2. Pomiar rezystancji izolacji uzwoje transformatora: Pomiar rezystancji uzwoje transformatora naley wykona miernikiem izolacji o napiciu co najmniej 2,5 kV, przy czystych i suchych izolatorach w temperaturze od 5 do 35 oC. Uzyskane wyniki naley przeliczy do temperatury w jakiej wykonano pomiar u wytwrcy wedug zasady: obnienie temperatury o 15 oC powoduje dwukrotny wzrost rezystancji i przeciwnie podwyszenie temperatury o 15 oC powoduje dwukrotne zmniejszenie rezystancji izolacji. Wymaganie dotyczce obliczania wskanika zmiany rezystancji tzw. wspczynnika absorbcji K = R60/R15, zostao usunite z normy w 2000r.

11

Rezystancja izolacji uzwoje transformatora olejowego nie powinna by mniejsza ni 70% wartoci zmierzonej w wytwrni przy temperaturze oleju 20 oC Rezystancja izolacji uzwoje transformatora suchego zmierzona w temperaturze 20 oC po 60 s od chwili przyoenia napicia, nie powinna by mniejsza ni 25 M w przypadku napi znamionowych powyej 10 kV oraz 15 M w przypadku napi znamionowych 10 kV i niszych, przy wilgotnoci wzgldnej do 65%. 6.2.3. Pomiar rezystancji izolacji kabla: Pomiar rezystancji izolacji kabli sterowniczych o napiciu znamionowym izolacji 250 V wykonuje si induktorem o napiciu 1000 V, a kabli energetycznych niezalenie od napicia znamionowego badanego kabla, wykonuje si induktorem o napiciu 2500 V. Pomiarowi podlega rezystancja izolacji kadej yy kabla wzgldem pozostaych y zwartych i uziemionych. Rezystancja izolacji kabla podawana jest w M/km w temperaturze 20oC. Rezystancja y roboczych i powrotnych powinna by zgodna z danymi wytwrcy. Zgodnie z PN-E-04700: 2000 r. powinna ona wynosi co najmniej: - kable do 1 kV - 75 M/km - dla kabli z izolacj gumow, - 20 M/km - dla kabli z izolacj papierow - 20 M/km - dla kabli z izolacj polwinitow - 100 M/km - dla kabli z izolacj polietylenow, - kable powyej 1 kV - 50 M/km - dla kabli z izolacj papierow, - 40 M/km - dla kabli z izolacj polwinitow - 100 M/km - dla kabli z izolacj polietylenow (o napiciu do 30 kV) - 1000 M/km - kable do zasilania elektrofiltrw, kable olejowe oraz kable z izolacj polietylenow o napiciu powyej 30 kV,
Tablica 5. Napicie probiercze dla kabli o izolacji polwinitowej

Napicie znamionowe kabla U0/U [kV] 0,6/1 3,6/6 6/10 8.7/15 12/20 18/30

Napicie probiercze przemienne [kV] Kabel Linia nowy kablowa 3,5 2,62 11 8,25 15 11,25 22 16,5 30 22,5 45 33,75

Napicie probiercze wyprostowane [kV] Kabel Linia nowy kablowa 8,4 6,28 26,4 19,8 36 27 52,8 39,6 72 54 108 81

Czas prby 5 min. dla kabli nowych 10min. dla linii kablowych eksploatowanyc h

Obliczenie rezystancji kabla o dugoci 1 km w temperaturze 20 oC: rezystancj zmierzon Rzm mnoymy przez dugo kabla w km, np. kabel o dugoci 270 mb ma rezystancj 1000 M, std 0,27.1000=270 M/km i przez wspczynnik K20 dla temperatury pomiaru z tablicy 3. czyli R iz 20/km = Rzm . L . K20 gdzie L jest dugoci kabla, w km
Tablica 6. Napicie probiercze dla kabli o izolacji papierowej i z powok metalow

Napicie znamionowe kabla U0/U [kV] 0,6/1 3,6/6 6/10 8.7/15 12/20 18/30 23/40

Napicie probiercze przemienne [kV] Kabel Linia nowy kablowa 3,51) 2,621) 4,02) 3,02) 1) 11 8,251) 2) 14 10,52) 151) 11,251) 2) 20 152) 22 16,5 30 22,5 45 33,75 57 42,75
2)

Napicie probiercze wyprostowane [kV] Kabel Linia nowy kablowa 8,41) 6,281) 9,62) 7,22) 1) 26,4 19,81) 2) 33,6 25,22) 361) 271) 2) 48 362) 52,8 39,6 72 54 108 81 136,8 102,6

Czas prby 5 min. dla nowych

kabli

10 min. dla linii kablowych eksploatowanych

Uwaga: 1) kable jednoyowe

kable wieloyowe

12

Prb napiciow izolacji kabla przeprowadzamy napiciem staym o wartociach i w czasach podanych w tablicach 5 i 6. Prb napiciow powoki polwinitowej kabla wykonujemy napiciem staym 5 kV przez 1 min. 6.3. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodw czci czynnych jednego obwodu od czci czynnych innych obwodw i od ziemi wykonujemy przez pomiar rezystancji izolacji oddzielajcej. Wymagania dla tej izolacji s takie same jak podano w tabeli 4. 6.4. Prba wytrzymaoci elektrycznej. Podczas bada odbiorczych dla izolacji wykonanych podczas montau instalacji oraz na urzdzeniach w miejscu ich zainstalowania naley wykona prb wytrzymaoci izolacji. Okresowe badania eksploatacyjne wymagaj tylko wykonania pomiaru rezystancji. 6.5. Rezystancja podogi i cian W przypadku koniecznoci sprawdzenia rezystancji podogi i cian naley wykona przynajmniej 3 pomiary w tym samym pomieszczeniu - pierwszy w odlegoci ok. 1 m od dostpnych obcych czci przewodzcych, pozostae dwa w odlegociach wikszych. Pomiary rezystancji podg i cian naley wykonywa prdem staym. Jako rdo prdu stosowa omomierz induktorowy lub prbnik izolacji z zasilaniem bateryjnym, wytwarzajce w stanie bez obcienia napicie o wartoci okoo 500 V (lub 1000 V przy napiciu znamionowym instalacji przekraczajcym 500 V). Ukad pocze zalecany przez norm przedstawia rysunek nr 3

Rys. 3. Ukad pocze przy pomiarze rezystancji izolacji stanowiska prdem staym

1obcienie 750 N dociskajce elektrod, 2pytka izolacyjna dociskowa, 3- metalowa elektroda pomiarowa o wymiarach 250 x 250 mm (elektroda probiercza 1), 4- element uatwiajcy poczenie. W zaczniku A do normy PN-IEC 60364-6-61 [15.2] przedstawiono now konstrukcj elektrody probierczej 3, o ksztacie trjktnym jako drugi typ elektrody do pomiaru rezystancji podg i cian. W przypadkach spornych zalecana jest prba z uyciem elektrody probierczej 1. Poprzednio w literaturze zalecano wykonywanie pomiaru rezystancji a waciwie impedancji stanowiska prdem przemiennym przy uyciu: - woltomierza i wtedy rezystancj stanowiska obliczamy ze wzoru: Rst = RV(

U1 - 1) [k] U2

[6],

lub

- miliamperomierza, gdy woltomierz zostaje zastpiony miliamperomierzem a w przewodzie N wczony Rezystancj stanowiska obliczamy ze wzoru: jest rezystor RW. Rst =

I1 . RW [k I2

[7]

Przy pomiarze rezystancji stanowiska prdem przemiennym uzyskujemy jako wynik nieco wiksz warto, gdy wynikiem jest warto impedancji mierzonego obwodu a interesuje nas warto rezystancji stanowiska.

13

7. Samoczynne wyczenie zasilania w sieci TN

Sprawdzenie skutecznoci ochrony przez samoczynne wyczenie zasilania w ukadzie TN polega na sprawdzeniu czy speniony jest warunek: ZS x Ia UO gdzie: [8], impedancja ptli zwarcia w [], ZS Ia prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego; Uo - napicie fazowe sieci w [V]

Przeprowadza si pomiar impedancji ptli zwarciowej ZS i okrela prd Ia na postawie charakterystyk czasowo-prdowych urzdzenia ochronnego lub znamionowego prdu rnicowego urzdze ochronnych rnicowoprdowych. Ia dobieramy z charakterystyki zastosowanego urzdzenia zabezpieczajcego tak aby wyczenie nastpowao w wymaganym czasie 0,2; 0,4 lub 5 s zgodnie z wymaganiami p. 413.1.3. normy PN-IEC 60364-4-41. O wartoci wymaganego czasu decyduje rodzaj badanych urzdze i warunki rodowiskowe w jakich s eksploatowane. Impedancja ptli zwarcia wynika z sumy rezystancji przewodw doprowadzajcych, impedancji uzwoje transformatora, impedancji wszystkich urzdze i przewodw znajdujcych si w instalacji odbiorczej a do punktu pomiaru. Przy obliczaniu impedancji ptli zwarcia przez projektanta wynik naley powikszy o 25 %. Norma zaleca aby pomiar impedancji ptli zwarcia wykonywa przy czstotliwoci znamionowej prdu obwodu. 7.1. Pomiar metoda techniczn Pomiar ten wykonuje si przy uyciu woltomierza i amperomierza lecz obecnie praktycznie tej metody nie stosuje si. Przy tej metodzie osobno mierzymy i obliczymy rezystancj Rx badanej ptli zwarcia nastpnie mierzymy i obliczamy reaktancj Xx ptli zwarcia. Impedancja ptli zwarcia jest sum geometryczn rezystancji i reaktancji i wynosi: ZS =
2 2 RX + XX

[9]

Stosowanie tej metody grozi pojawieniem si niebezpiecznego napicia dotykowego na chronionych odbiornikach, ktre moe wystpi przy przerwie w przewodzie ochronnym. Dlatego przed waciwym pomiarem naley wczy w badan ptl rezystor kontrolny rzdu 6 k. W zaczniku D normy PN-IEC 60364-6-61 podane s 2 metody pomiaru impedancji ptli zwarcia dla ukadw sieci TN 7.2. Pomiar impedancji ptli zwarciowej metod spadku napicia. Impedancj ptli zwarcia sprawdzanego obwodu naley zmierzy zaczajc na krtki okres obcienie o znanej impedancji - rys. 4. [10] Impedancja ptli zwarcia obliczana jest ze wzoru: ZS = (U1 - U2)/IR gdzie: ZS - impedancja ptli zwarcia; U1 - napicie pomierzone bez wczonej rezystancji obcienia; U2 napicie pomierzone z wczon rezystancj obcienia; IR - prd pyncy przez rezystancj obcienia. Rnica pomidzy U1 i U2 powinna by znaczco dua. Na tej metodzie oparta jest zasada dziaania prawie wszystkich mierniki impedancji ptli zwarcia, takich jak: MOZ, MR-2, serii MZC-200 i MZC 300.

14

Rys. 4. metoda pomiaru impedancji ptli zwarcia

7.3. Pomiar impedancji ptli zwarcia przy zastosowaniu oddzielnego zasilania. Metoda 2 - Pomiar moe by wykonywany po wyczeniu normalnego rda zasilania i zwarciu uzwojenia pierwotnego transformatora.

Rys. 5. metoda 2 pomiaru ptli zwarcia

Zasilanie napiciem przy tej metodzie odbywa si Impedancja ptli zwarcia obliczana jest ze wzoru: ZS = U/I gdzie: Z - impedancja ptli zwarcia; U - napicie zmierzone podczas prby; I - prd zmierzony podczas prby.

oddzielnego [11]

rda

zasilania.

7.4. Skuteczno ochrony przeciwporaeniowej w ukadzie TT Sprawdzenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w ukadzie TT moe polega na sprawdzeniu czy speniony jest warunek samoczynnego wyczenia zasilania gdy zastosowane zabezpieczenie cechuje si ZS x Ia UO [8] ma wartoci prdu Ia: Zgodnie z norm sprawdzamy czy speniony jest warunek obnienia napicia dotykowego poniej wartoci dopuszczalnej dugotrwale: RA x Ia UL [12] - suma rezystancji uziomu i przewodu ochronnego czcego czci przewodzce dostpne; Ia prd zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego; UL - napicie dotykowe dopuszczalne dugotrwale 50 [V]-warunki rodowiskowe normalne oraz 25 i mniej [V] - warunki rodowiskowe o zwikszonym niebezpieczestwie poraenia. Jeeli urzdzeniem ochronnym jest urzdzenie rnicowoprdowe to znamionowy prd wyzwalajcy In jest prdem Ia gdzie: RA Przeprowadzamy pomiar rezystancji uziomu i przewodu ochronnego aby sprawdzi czy rezystancja zastosowanego uziomu jest dostatecznie maa i dla dopuszczalnego dugotrwale napicia dotykowego speniony jest warunek skutecznoci ochrony a mogce pojawi si napicie dotyku nie przekroczy wartoci dopuszczalnej dugotrwale UL.

15

7.5. Skuteczno ochrony w ukadzie IT W ukadzie IT sprawdzamy czy speniony jest warunek : RA x Id UL [13]

gdzie Id - prd pojemnociowy przy pojedynczym zwarciu z ziemi, pozostae oznaczenia jak w ukadzie TT Przy podwjnym zwarciu z ziemi w ukadzie IT musz by spenione nastpujce warunki: - jeeli nie jest stosowany przewd neutralny - jeeli jest stosowany przewd neutralny Z`S ZS

3 UO 2 Ia

[14] [15]

UO 2 Ia

gdzie:ZS - impedancja ptli zwarcia obejmujca przewd fazowy i przewd ochronny [], Z`S - impedancja ptli zwarcia obejmujca przewd neutralny i przewd ochronny w [], Ia - prd [A] zapewniajcy samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego w wymaganym czasie zalenym od napicia znamionowego instalacji i od rodzaju sieci]. Metoda pomiarw dla tych przypadkw jak w ukadzie TN. 7.6. Sprawdzanie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach z elementami energoelektronicznymi W wielu napdowych ukadach elektrycznych stosowane s urzdzenia energoelektroniczne takie jak sterowniki mikroprocesorowe, przetwornice czstotliwoci i falowniki. Urzdzenia energoelektroniczne charakteryzuj si wieloma specyficznymi waciwociami, ktre to czynniki utrudniaj dobr rodkw ochrony przeciwporaeniowej i przeciwpoarowej zapewniajcej bezpieczn prac obsugi oraz bezpieczne funkcjonowanie instalacji elektrycznej, ukadu energoelektronicznego i zasilanego urzdzenia roboczego. Przy doziemieniu na wyjciu prostownika w przemienniku czstotliwoci poczonego w ukadzie trjfazowego mostka, skuteczna warto prdu w przewodzie ochronnym moe osign warto 3 razy wiksz ni w przewodzie fazowym. Warto maksymalna prdu fazowego i prdu w przewodzie ochronnym jest taka sama, co znacznie utrudnia ochron przeciwporaeniow. Utrudnia to dobr zabezpiecze nadprdowych przemiennika i jego instalacji zasilajcej. Wynika std konieczno stosowania pocze ochronnych o odpowiednio duym przekroju oraz stosowania zaciskw gwarantujcych du pewno pocze tych przewodw. Przy doziemie-niach wewntrz ukadu energoelektronicznego o napiciu dotykowym decyduje rezystancja lub impedancja pocze ochronnych. Zwykle wymaga si, aby rezystancja pocze wyrwnawczych nie bya wiksza ni 0,1 . W przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej przemiennika czstotliwoci, w przewodzie ochronnym PE obwodu gwnego moe pyn, prd stay lub przemienny o wartoci zalenej od miejsca doziemienia. Prd doziemienia moe mie rn warto w zalenoci od kta wysterowania prostownika. W zwizku z tym pojcie ptli zwarcia w ukadach przeksztatnikowych nie ma zastosowania. Istotnym elementem ochrony przed dotykiem porednim jest szyna ochronna PE, instalowana wewntrz obudowy przemiennika, ktra powinna by poczona przewodem ochronnym z zaciskiem ochronnym rozdzielnicy zasilajcej. Z szyn t powinny by poczone przewodami wyrwnawczymi, mocowanymi w sposb pewny, wszystkie czci skadowe ukadu i czci przewodzce obce, celem ograniczenia napicia dotykowego wzgldem ssiednich uziemionych czci przewodzcych w przypadku uszkodzenia izolacji do obudowy. 7.6.1. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyczenia zasilania Ochrona przy uyciu przeteniowych urzdze zabezpieczajcych Ze wzgldu na niemono wyznaczenia ptli zwarcia przy doziemieniu za przemiennikiem lub w jego obrbie, nie jest moliwe zastosowanie zewntrznego zabezpieczenia nadmiarowoprdo-wego, ktre umoliwiaoby prac zasilanych napdw w caym zakresie obcie bez nieselektywnych wycze i zapewniao skuteczne wyczenie w przypadku doziemienia bez wzgldu na aktualne wysterowanie

16

przemiennika. Zabezpieczenia ziemnozwarciowe i zwarciowe realizowane przez ukad sterowania i kontroli przemiennika i bdce jego integraln czci, mog wykry doziemienie, jednak sposb ich dziaania (zablokowanie funkcji zabezpieczenia, sygnalizacja lub zablokowanie falownika) rni si w zalenoci od wykonania przemiennika i czsto s ustawiane programowo. Uytkownik urzdzenia, jak rwnie osoba sprawdzajca skuteczno ochrony przeciwporaeniowej, nie dysponuj najczciej informacjami o sposobie dziaania zabezpieczenia ziemnozwarciowego lub zwarciowego, ani nie znaj wartoci przy ktrych to dziaanie nastpuje (dane te nie s podawane w DTR). Ponadto zabezpieczenia powoduj co najwyej zablokowanie zaworw falownika, co w rozumieniu przepisw o ochronie przeciwporaeniowej nie jest wyczeniem zasilania. Mona stwierdzi, i zastosowanie przeteniowych urzdze zabezpieczajcych nie jest moliwe w tym przypadku. Ochrona przy uyciu urzdze ochronnych rnicowoprdowych Urzdzenia ochronne rnicowoprdowe stosowane do zabezpieczania przemiennikw musz charakteryzowa si cechami, ktrych nie wymaga si od zabezpiecze stosowanych w instalacjach bez tych urzdze. Obszar objty ochron zaley od umiejscowienia wycznika rnicowoprdowego. Jeeli zostanie on zainstalowany na wejciu przemiennika, strefa ochronna obejmie przemiennik i zasilane z niego odbiory. Jeeli zostanie on zainstalowany na wyjciu chronione bd jedynie zasilane silniki. Obydwa rozwizania maj swoje zalety i wady. A) Wycznik zainstalowany na dopywie do przemiennika powinien by tak dobrany, aby nie powodowa wycze pod wpywem prdw upywowych w zabezpieczonym obwodzie. Przed doborem wycznika naley pomierzy prd upywowy, ktry zaley w znacznym stopniu od zastosowanego filtru, dugoci i typu przewodw zasilajcych silnik oraz od pojemnoci uzwoje silnika. Zastosowany wycznik musi w sposb skuteczny reagowa na prdy upywowe pojawiajce si w dowolnym miejscu obwodu chronionego, czyli na odksztacone prdy przemienne o zmieniajcej si w szerokich granicach czstotliwoci oraz na prdy wyprostowane o rnej zawartoci ttnie powinien by to wycznik typu B. Przepyw prdu ziemnozwarciowego nie ustaje w chwili odczenia zasilania. Zmienia si droga jego przepywu, gdy od uszkodzonego obwodu odczone zostaje poczenie z ziemi o maej impedancji, ktrym jest punkt gwiazdowy transformatora zasilajcego sie. Z chwil wyczenia zasilania obwd ziemnozwarciowy, w ktrym rdem zasilania jest dua pojemno C, bdzie zamyka si przez rezystancj izolacji faz nie dotknitych doziemieniem. Prd ziemnozwarciowy, zmniejszy si szacunkowo do ok. 1 mA. B) Wycznik zainstalowany na wyjciu przemiennika powinien reagowa na prdy rnicowe o czstotliwociach mieszczcych si w zakresie regulacji przetwornicy, naley stosowa wyczniki typu B, ktre reaguj na przepyw prdw staych. W wikszoci ukadw napdowych w praktyce skuteczn ochron mona zapewni stosujc wyczniki typu A, kilkakrotnie tasze od wycznikw typu B. 7.6.2. Ochrona przy uyciu pocze wyrwnawczych W ukadach energoelektronicznych istotn rol w ochronie przeciwporaeniowej odgrywaj poczenia ochronne i wyrwnawcze, ktrych celem jest wyrwnanie potencjau midzy poszczeglnymi czciami ukadu w przypadku wystpienia doziemienia. Aby poczenia wyrwnawcze peniy rol niezalenego rodka ochronnego, musz by wykonane z uwzgldnieniem dwu zasadniczych czynnikw: A) musz zapewnia wyrwnanie potencjaw pomidzy czciami przewodzcymi dostpnymi urzdzenia bdcego rdem zagroenia (przemiennika lub silnika) a jednoczenie dostpnymi czciami przewodzcymi obcymi. Warunek ten powinien by speniony dla prdu ziemnozwarciowego, powodujcego wyczenie zasilania w wymaganym czasie przez najblisze od strony zasilania zabezpieczenie nadprdowe. Napicie dotykowe wysze od napicia dotykowego dopuszczalnego dugotrwale nie moe pojawi si pomidzy adn z czci przewodzcych objtych poczeniami wyrwnawczymi a jakkolwiek jednoczenie dostpn czci przewodzc nie objt nimi lub powierzchni gruntu. B) Przekrj przewodw uytych do wykonania pocze powinien by jak najwikszy i spenia wymagania PN-IEC 60364-5-54 C) Przekrj przewodu ochronnego dobiera si z uwagi na ochron urzdzenia i instalacji przed poraeniem lub poarem, za sposb ich prowadzenia powinien by taki aby eliminowa zakcenia elektromagnetyczne czyli zapewnia kompatybilno elektromagnetyczna.

17

Przewody ochronne czce sie zasilajc z przemiennikiem i silnikiem naley prowadzi cznie z przewodami przewodzcymi prd gwny. Taki sposb prowadzenia przewodw zmniejsza poziom zakce elektromagnetycznych generowanych przez obwody gwne i sprzyja ograniczaniu skadowej zgodnej przepi atmosferycznych. Przy instalowaniu ukadw energoelektronicznych naley zadba o pewno pocze ochronnych i wyrwnawczych. Zaleca si czenie ich na dwie ruby, co gwarantuje waciwy i pewny zestyk. Do jednego zacisku ochronnego nie powinno si czy kilku przewodw wyrwnawczych lub ochronnych, poniewa nie gwarantuje to dobrego i pewnego poczenia stykowego. W przypadku zasilania przemiennika przewodem picioyowym, przewd ochronny PE, powinny stanowi dwie yy N i PE. W tym przypadku dugotrway prd zwarciowy o wartoci ok. 3 wikszej ni prd w przewodzie fazowym nie uszkodzi przewodu ochronnego, oraz ograniczone zostanie napicie dotykowe, towarzyszce doziemieniu. 7.6.3. Sprawdzanie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej Sposb sprawdzenia skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej energoelektronicznymi zaley od zastosowanego rodka ochronnego. w obwodach z elementami

Sprawdzenie wycznika rnicowoprdowego polega na pomiarze prdu rnicowego powodujcego jego zadziaanie oraz pomiarze czasu tego zadziaania i porwnanie wartoci zmierzonych z dopuszczalnymi. Pomiar czasu zadziaania powinien by przeprowadzony przy wymuszeniu prdu rnicowego o wartoci dla ktrej producent deklaruje maksymaln warto czasu. Obecnie w kraju dostpnych jest wiele testerw i mikroprocesorowych miernikw wycznikw rnicowoprdowych i to dla wszystkich typw wycznikw. Naley przestrzega zasady eby wyczniki rnicowoprdowe typu A i B byy sprawdzane odpowiednimi miernikami przeznaczonymi dla tego typu wycznikw. Zakcenia radioelektryczne wytwarzane przez przemienniki silnie zakcaj pomiary wielkoci elektrycznych, co moe powodowa rnic wskaza przyrzdw pomiarowych, gdy zostan zastosowane mierniki przystosowane do wykonywania pomiarw w obwodach zasilanych napiciem sinusoidalnym 50 Hz dla wycznikw typu AC. Zalecanym sposobem oceny skutecznoci pocze wyrwnawczych po ich zainstalowaniu oraz w przypadku zmiany warunkw w miejscu usytuowania chronionych urzdze mogcej mie wpyw na ich skuteczno, powinien by pomiar napi raeniowych, szczeglnie wystpujcych napi wzgldem podoa. Pomiar napi raeniowych polega na pomiarze rezystancji pocze ochronnych i obliczeniu napicia raenia jakie moe pojawi si w przypadku przepywu prdu uszkodzeniowego przez te poczenia. W przypadku pomiarw okresowych wystarczajce wydaj si by ogldziny stanu przewodw i ich pocze. Dowiadczenia ruchowe wykazuj, e przewody wyrwnawcze, czce urzdzenia elektryczne z innymi czciami przewodzcymi lub zbrojeniami budynkw, prowadzone niezalenie od przewodw lub kabli zasilajcych, s czsto naraone na uszkodzenia mechaniczne. Ponadto nie s one kojarzone przez personel nieelektryczny z bezpieczestwem eksploatacji urzdze i bywaj np. przy pracach konserwacyjnych urzdze technologicznych odczane od tych urzdze. Dlatego przy ich stosowaniu naley sporzdza dokumentacj okrelajca, jaki obszar (urzdzenia, elementy) maj one obejmowa. Ogldziny ich stanu powinny odbywa si o wiele czciej, ni wynika to z okrelonej przepisami czstoci bada kontrolnych rodkw ochrony przed dotykiem porednim. 7.7. Mierniki do sprawdzania zabezpiecze nadmiarowo-prdowych. Do pomiarw impedancji ptli zwarcia ZS przy ocenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w nowych i uytkowanych instalacjach elektrycznych z zabezpieczeniami nadmiarowoprdowymi uywanych jest wiele miernikw takich jak: MW 3, MZK-2, MPZ-1, MIZ, MZW-5, MR-2, MOZ, MZC-2, OMER-1, MZC300, MZC-301, MZC-302 i MZC-303. Miernikami nowej generacji do pomiarw impedancji ptli zwarcia s: - Miernik skutecznoci zerowania MZC-2 produkcji Firmy TIM SA. Jest to lekki przenony przyrzd z odczytem cyfrowym, sucy do pomiaru rezystancji w obwodach samoczynnego wyczenia zasilania i rezystancji uziemie ochronnych oraz napi przemiennych. Nadaje si do szybkiego i wygodnego sprawdzania skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach o napiciu 74 do 400 V, w dwch zakresach pomiarowych 0 -19,99 i 0 - 199,9 . Umoliwia on wykonanie pomiaru ptli faza-faza i faza-PE lub PEN, nastpnie obliczenie rezystancji przewodu ochronnego PE lub PEN. Pomiar rezystancji ptli zwarciowej odbywa si prdem zwarciowym o nateniu 25 A Wybr zakresu pomiarowego i start pomiaru odbywa si jednym klawiszem

18

- Oferowane przez TIM cztery nowe mierniki impedancji ptli zwarcia MZC-300, MZC-301, MZC-302 i MZC-303 umoliwiaj pomiar impedancji ptli zwarcia i jej skadowych: reaktancji; rezystancji i kta fazowego oraz ustalenie prdu zwarciowego. - Miernik Impedancji Zwarciowej typu MIZ produkcji Zakadw Elektronicznych ERA jest przeznaczony do badania skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej urzdze elektrycznych w sieciach o napiciu fazowym 220 V z uziemionym punktem zerowym, w podzakresach : O 0,5 i 1,5 dla kta fazowego 0 do 60 i prdu pomiarowego w ptli do 50 A 5 i 15 dla kta fazowego <15O i prdu pomiarowego do 5 A. Czas przepywu prdu pomiarowego 20 ms. Dziki zastosowaniu blokady elektronicznej zabezpieczono miernik od przecienia zbyt czstymi pomiarami. Jest to wic miernik nadajcy si do pomiarw obwodw zabezpieczonych bezpiecznikami topikowymi o duych prdach, gdzie dla skutecznej ochrony przeciwporaeniowej wymagana jest maa warto impedancji ptli zwarcia, czsto poniej 0,1 . - Miernik parametrw sieci OMER-01 produkcji Zakadw Elektronicznych ERA zapewnia bezporedni pomiar impedancji ptli zwarcia zgodnie z wymaganiami normy PN-IEC 60364-4-41, w podzakresach 0,5 do 9,99 , 10 do 99,9 i 100 do 200 dla prdu pomiarowego w ptli do 40 A. Czas przepywu prdu pomiarowego 20 ms. Mierzy on impedancj ptli zwarcia Zp, kt fazowy ptli zwarcia p napicie sieci Us i czstotliwo napicia fs. 7.7. Bdy popeniane przy pomiarze impedancji ptli zwarcia Mierzc impedancj ptli zwarcia mona popeni bdy, dajce w impedancji mierzonej ptli ni jej rzeczywista warto. Gdy popenione ni 30% wartoci rzeczywistej, wyliczone wartoci doprowadz do skutecznoci ochrony. W przypadkach gdy bdy mog przekroczy naley stosowa wspczynnik korekcyjny wikszy od jednoci. wyniku zawsze nisz warto bdy sumarycznie bd wiksze wydania mylnego orzeczenia o dopuszczalne dla nich wartoci,

Bdy popeniane przy pomiarze impedancji ptli zwarcia mog by powodowane: 1) Niewaciwym zakresem uytych przyrzdw pomiarowych; 2) Zbyt ma wartoci prdu IR pyncego przez impedancj Z (rys. 4). Aby spadek napicia U1 - U2 by rzdu 5% napicia, prd ten powinien by zbliony do obliczeniowego prdu roboczego mierzonej ptli. 3. Wahaniami napicia. Bd wynikajcy z waha napicia nie stanowi wikszego problemu gdy korzystamy z miernika wykonujcego pomiar w bardzo krtkim czasie 10 do 20 ms gdy, wtedy wahania napicia nie maj wikszego wpywu na wynik pomiaru. 4. Charakterem ptli zwarciowej, zalenym od stosunku rezystancji RL do reaktancji XL ptli zwarciowej. 5. Cos (tg ) prdu obcienia pyncego przed i w czasie pomiaru w mierzonej ptli zwarciowej. 6. Tumicym wpywem stalowych obudw. Wpyw stosunku R do X na uchyby pomiarowe Charakter impedancji zwarciowej, czyli stosunek rezystancji RL do reaktancji XL ptli zwarciowej ma decydujcy wpyw na mierzony spadek napicia U1 - U2. Na rysunku 5. przedstawiono zaleno wspczynnika korekcyjnego k, w zalenoci od stosunku RL do XL obwodu ptli zwarciowej w przypadku pomiaru rezystancji ptli zwarcia. Wykres zosta sporzdzony przy zaoeniu, e: w ptli nie pyn adne prdy przy pomiarze napicia U1 prd pomiarowy IR w ptli jest rwny - impedancja ptli Z jest staa, a zmieniaj si wartoci RL i XL, tak aby zawsze Z =1,41. obcieniowe, 10 A,

19

Rys. 5. Wspczynnik korekcyjny k jako funkcja stosunku RL do XL w mierzonej ptli zwarcia.

Z przedstawionego wykresu wynika, e: - przy stosunku RL do XL wikszym od 3 nie potrzeba uywa wspczynnika korekcyjnego, czyli w obwodach odbiorczych o maych przekrojach, zlokalizowanych daleko od rda zasilania i wtedy moemy stosowa mierniki mierzce rezystancj ptli zwarcia. - w zakresie RL do XL = 1 do 3 jeeli korzystamy z miernika mierzcego rezystancj ptli zwarcia to naley uywa wspczynnika korekcyjnego k ktry wynika z wykresu, lub korzysta z miernika, ktry mierzy impedancj ptli zwarcia, - w zakresie gdy stosunek RL do XL jest mniejszy ni 1 czyli w ukadach rozdzielczych, na podstacjach, w pobliu transformatora zasilajcego dla poprawnego wykonania pomiaru musimy uywa miernika, ktry mierzy impedancj ptli zwarcia.

8. Wykonywanie pomiarw w instalacjach z wycznikami rnicowoprdowymi

Zacznik B do nowej wersji normy urzdze ochronnych rnicowoprdowych (u.o.r.). Metoda 1 zawiera 3 metody sprawdzania dziaania

Zasada metody pokazana jest na rys. 6. - ukad bez sondy.

Zmienna rezystancja jest wczona midzy przewodem fazowym, za urzdzeniem ochronnym a czci przewodzc dostpn. chronionego odbioru. Przez zmian rezystancji RP regulowany jest prd I przy ktrym zadziaa urzdzenie ochronne rnicowoprdowe. Nie moe on by wikszy od In. W tej metodzie nie stosuje si sondy pomocniczej umieszczonej w strefie ziemi odniesienia.

Rys. 6. metoda 1, sprawdzania urzdze rnicowoprdowych, ukad do pomiaru prdu zadziaania i napicia dotyku bez uycia sondy pomiarowej

Metoda 2 Na rysunku 7. pokazana jest zasada metody, w ktrej zmienny opr jest wczony midzy przewodem fazowym od strony zasilania a innym przewodem czynnym po stronie odbioru-(zasada testera). Prd zadziaania I nie powinien by wikszy od In. Obcienie powinno by odczone podczas prby.

20

Rys. 7. metoda 2 ukad do pomiaru prdu zadziaania wycznika ochronnego rnicowoprdowego

Metoda 3 Na rysunku 8. pokazana jest zasada metody, w ktrej stosowana jest elektroda pomocnicza (sonda) umieszczona w ziemi odniesienia. Prd jest zwikszany przez zmniejszanie wartoci rezystancji RP. W tym czasie mierzone jest napicie U midzy dostpn czci przewodzc a niezalen elektrod pomocnicz. Mierzony jest rwnie prd I, przy ktrym urzdzenie zadziaa, ktry nie powinien by wikszy ni In. Powinien by speniony nastpujcy warunek: U UL x I/In [16] gdzie: UL jest napiciem dotykowym dopuszczalnym dugotrwale w danych warunkach rodowiskowych.

Rys. 8. metoda 3 sprawdzania urzdze rnicowoprdowych, ukad do pomiaru prdu zadziaania i napicia dotyku z wykorzystaniem sondy pomiarowej

8.1. Metody sprawdzania skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi. Sprawdzenie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych powinno obejmowa: 1. sprawdzenie dziaania wycznika przyciskiem TEST; 2. sprawdzenie prawidowoci pocze przewodw L, N, PE; 3. sprawdzenie napicia dotykowego dla wartoci prdu wyzwalajcego I nie jest wymagane przez przepisy); 4. pomiar czasu wyczania wycznika tFI (nie jest wymagany przez przepisy); 5. pomiar prdu wyczania I. 8.2. Sprawdzanie wycznikw ochronnych rnicowoprdowych testerem.

obwodach

Wielu producentw oferuje rnego rodzaju testery wycznikw ochronnych rnicowo-prdowych. Uywa si ich do sprawdzania poprawnoci dziaania wycznikw o dziaaniu bezporednim w instalacjach elektrycznych. Przy ich pomocy mona ustali warto prdu powodujcego wyczenie wycznika oraz ustali przedzia czasowy w ktrym nastpuje to wyczenie. Na rynku krajowym dostpnych jest kilka typw testerw: Tester wycznikw przeciwporaeniowych FI typ T 78-3 produkcji niemieckiej firmy DOEPKE-NORDEN z przyciskami dla wyboru 8 wartoci wymuszanego impulsu prdowego od 5 do 700

21

mA z moliwoci wybierania innych wartoci przez sumowanie oraz z moliwoci wyboru czasw szerokoci impulsu o 4 wartociach:40,150,200,500 ms. Zakady Elektrotechniczne ERA w Warszawie produkuj tester zabezpiecze rnicowoprdowych typu FIT przeznaczony do sprawdzania wycznikw ochronnych rnicowo-prdowych oraz sieci jedno- i trjfazowych w ktrych te zabezpieczenia zainstalowano. Tester FIT umoliwia sprawdzanie wycznikw wymuszonym impulsem prdu upywowego od 5 mA do 1585 mA. Czas trwania impulsu prdowego wybiera si przecznikiem spord wartoci 40,150,200,500 ms. 8.3. Sprawdzanie wycznikw mikroprocesorowymi ochronnych rnicowoprdowych przyrzdami

Najatwiejsze sprawdzenie skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w obwodach zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi odbywa si przy uyciu mikroprocesorowych multitesterw. Miernik Zabezpiecze Rnicowoprdowych MRP-1 produkcji TIM Sp.z o.o. w widnicy suy do przeprowadzania penego zakresu bada wycznikw ochronnych rnicowoprdowych tylko typu AC. Miernik Zabezpiecze Rnicowoprdowych MRP-1, jest przenonym przyrzdem przeznaczonym do pomiaru parametrw instalacji zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi zwykymi i selektywnymi o czuoci 10 mA do 500 mA. Umoliwia on szybkie sprawdzanie poprawnoci pocze przewodw L, N i PE w gniazdkach sieciowych i w obwodach bez gniazd wtyczkowych, pomiar wszystkich istotnych parametrw, w szczeglnoci napicia przemiennego sieci, rzeczywistego prdu wyzwalania wycznika prdem narastajcym, pomiar czasu zadziaania badanego wycznika, pomiar rezystancji uziemienia zabezpieczonego obiektu i napicia dotykowego bez wyzwalania wycznika oraz biec kontrol napicia dotykowego. Miernik MRP-1 przeprowadza test zadziaania wycznikw rnicowoprdowych prdem sinusoidalnym i nie posiada moliwoci testowania prdem pulsujcym i prdem staym. Konstrukcja miernika zostaa opracowana w oparciu o najnowsz technologi montau powierzchniowego i techniki mikroprocesorowej. Jest to wic miernik o moliwociach zblionych do moliwoci mikroprocesorowych multitesterw produkcji zagranicznej. W kraju dostpnych jest rwnie kilka zagranicznych mikroprocesorowych miernikw wycznikw ochronnych rnicowoprdowych. Niemiecka firma BEHA oferuje mikroprocesorowy multitester typu UNITEST-0100 EXPERT. Multitester UNITEST-0100 EXPERT jest przeznaczony do wykonywania nastpujcych pomiarw: 1. pomiar napicia i czstotliwoci sieci; 2. pomiar rezystancji izolacji napiciem probierczym 250 V, 500 V i 1000 V; 3. pomiar maych rezystancji; 4. pomiar rezystancji ptli L-N (nie powoduje zadziaania wycznika ochronnego rnicowoprdowego); 5. sygnalizacja niewaciwego poczenia przewodw L,N,PE lampkami lub symbolem na wywietlaczu 6. pomiar napicia dotykowego i rezystancji uziemienia w badanym obwodzie; 7. pomiar czasu zadziaania badanego wycznika rnicowoprdowego; 8. pomiar prdu wyzwalajcego wycznik w miejscu jego zainstalowania; 9. pomiar impedancji ptli zwarcia L-PE (przed wycznikiem ochronnym rnicowoprdowym); 10. pomiar rezystancji uziemie; .Multitester UNITEST-0100 EXPERT ma moliwo wykonania testu zadziaania wycznikw rnicowoprdowych wszystkimi rodzajami prdu, sinusoidalnym, prdem pulsujcym i prdem staym, ktry mona wybra przed rozpoczciem pomiaru , w zalenoci od typu badanego wycznika. Dla multitestera UNITEST-0100 EXPERT do kadego rodzaju pomiaru przewidziany jest odpowiedni adapter, co jest wygodne i bezpieczne w eksploatacji. Wszystkie sytuacje podczas pomiaru s sygnalizowane symbolami wywietlanymi na wywietlaczu, co wymaga dobrego zapoznania si ze znaczeniem poszczeglnych symboli dla jasnego i zrozumiaego okrelenia nieprawidowoci wystpujcych w obwodzie lub w poczeniach przewodw. Mierniki typu UNITEST-0100 EXPERT s bardzo wygodnymi miernikami w uytkowaniu. Mog by dostarczane w wersji z drukark lub bez drukarki. W instrukcji obsugi doczonej do miernika w jzyku polskim, zostay szczegowo opisane metody i zasady przeprowadzania bada wycznikw ochronnych rnicowoprdowych. Inni producenci miernikw do badania wycznikw ochronnych rnicowoprdowych to niemiecka firma

22

GOSSEN-METRAWATT-CAMILLE BAUER, ktra oferuje dwa mikroprocesorowe mierniki: starszy M 50102 i nowszy PROFITEST 0100S. i austriacka firma NORMA GOERZ oferujca uniwersalne mierniki wycznikw FI, typu UNILAP 100. a) Sprawdzenie obwodu zakoczonego mikroprocesorowymi odbywa si nastpujco: 1-fazowym gniazdem wtyczkowym przyrzdami

po woeniu wtyczki przyrzdu do gniazda i zaczeniu go nastpuje sprawdzenie poprawnoci pocze przewodw L, N, PE. Stan poczenia przewodw jest sygnalizowany wywietleniem odpowiedniego symbolu na wywietlaczu ciekokrystalicznym lub odpowiednim wieceniem lampek sygnalizacyjnych w zalenoci od zastosowanego miernika. Poprawne poczenie przewodw w mierniku MRP-1 sygnalizowane jest wywietleniem symbolu wtyczki, w przypadku zamiany miejscami przewodw L i N nad wtyczk wywietlany jest uk ze strzakami na obydwu kocach. Po zaniku napicia zasilajcego lub jego zmianie o wicej ni 15% od wartoci nominalnej symbol strzaki mruga. Jeeli przewd ochronny nie jest podczony, lub napicie na przewodzie ochronnym wzgldem ziemi przekracza warto napicia dopuszczalnego dugotrwale UL, i dotknito elektrody dotykowej, to wywietlany jest napis PE i dalsze wykonywanie pomiarw nie jest moliwe. W przypadku koniecznoci sprawdzenia poprawnoci pocze przewodw w obwodzie bez gniazda wtykowego lub dla odbiornika zabezpieczonego wycznikiem rnicowo-prdowym, przyrzd naley poczy trzema przewodami z wtykami bananowymi i klipsami. W mierniku UNITEST-0100 EXPERT - poprawne poczenie sygnalizowane jest wywietleniem litery L na wskaniku ciekokrystalicznym. Wywietlenie 2 liter [L, L] sygnalizuje nieprawidowo pocze, ktre naley ustali przez pomiar napi w obwodach L-N i L-PE. Po zaniku napicia zasilajcego znika litera L ze wskanika. Sprawdzenie poprawnoci pocze przewodw w obwodzie bez gniazda wtykowego odbywa si przy zastosowaniu odpowiedniego adaptera zakoczonego trzema przewodami z wtykami bananowymi i klipsami. b) pomiar parametrw instalacje elektryczne: technicznych wycznikw rnicowoprdowych chronicych

- pomiar napicia dotykowego UB 1. miernikiem MRP-1 polega na wymuszeniu prdu o wartoci mniejszej od 50% wybranego znamionowego prdu rnicowego, dziki czemu nie nastpuje wyzwolenie wycznika rnicowoprdowego. Wbudowany mikroprocesor oblicza warto napicia odnoszc j do znamionowego prdu rnicowego badanego wycznika.
2.

przyrzd UNITEST 0100 EXPERT, okrela napicie dotyku przy 1/3 znamionowego prdu rnicowego i uzyskane napicie przelicza do znamionowego prdu rnicowego i wywietla je. By uzyska wskazanie rezystancji uziomu naley nacisn przycisk ANZEIGE. Mona dowolnie wybiera wskazania midzy UB i RE - pomiar rezystancji uziemienia RE

1. miernikiem MRP-1 odbywa si podobnie jak pomiar napicia dotykowego tym miernikiem. Wynik pomiaru napicia jest przeliczany na rezystancj uziemienia wedug wzoru: RE =

Zakres pomiarowy rezystancji uziemienia wynosi 0 do 12,5 k. - pomiar czasu wyczania wycznika rnicowoprdowego 1. pomiar czasu zadziaania wycznika rnicowoprdowego miernikiem MRP-1 moliwy jest tylko po uprzednim wykonaniu pomiaru napicia dotykowego i tylko wtedy gdy nie przekroczy ono wybranej uprzednio wartoci napicia dopuszczalnego dugotrwale UL (50, lub 25 V). - pomiar rzeczywistego prdu zadziaania wycznika rnicowoprdowego 1. miernikiem MRP-1 polega na wymuszeniu prdu rnicowego narastajcego liniowo od 30 do 105% wartoci In wybranej pokrtem. Prd rnicowy narasta i w chwili wyzwolenia wycznika mierzone jest

UB I n

[]

[17]

23

napicie dotykowe wywietlane pniej na przemian ze zmierzonym prdem zadziaania. 2. przyrzdem UNITEST 0100 EXPERT odbywa si narastajcym prdem rnicowym. Rwnoczenie zostaje ustalony czas zadziaania wycznika przy narastajcym prdzie i napicie dotyku wystpujce w momencie wyzwalania wycznika. Wartoci te mona odczyta na zmian naciskajc przycisk ANZAIGE. Pomiary wykonywane obydwoma przyrzdami przebiegaj sprawnie i szybko. 8.4. Czsto wykonywania bada okresowych na placach budowy. W normach brak jest wymaga dotyczcych terminw i zakresw bada okresowych wyczni-kw przeciwporaeniowych rnicowoprdowych. Naley wic stosowa terminy zawarte w Rozporzdzeniu Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlanych z 28 marca 1972 r, ktre w 50 stanowi: 1. Kontrola okresowa stanu urzdze elektrycznych pod wzgldem bezpieczestwa odbywa si co najmniej dwa razy w roku, w okresach najmniej korzystnych dla stanu izolacji tych urzdze i ich opornoci a ponadto: przed uruchomieniem urzdzenia po dokonaniu zmian, przerbek i napraw zarwno elektrycznych jak i mechanicznych, 2) przed uruchomieniem urzdzenia, ktre nie byo czynne przez okres jednego miesica lub duej, 3) przed uruchomieniem urzdzenia po jego przemieszczeniu. 2. Przy zastosowaniu w budowlanych urzdzeniach wycznikw ochronnych rnicowoprdowych, naley sprawdza dziaanie tego wycznika na pocztku kadej zmiany. Dla porwnania podaj, e niemieckie przepisy VDE wymagaj aby w ramach bada eksploatacyjnych przeprowadzano: a) Sprawdzanie dziaania wycznikw przeciwporaeniowych rnicowoprdowych oznaczanych jako wyczniki FI przyciskiem kontrolnym Test i ogldziny - w obiektach niestacjonarnych np. placach budowy - na pocztku kadego dnia roboczego, przez obsug danego urzdzenia. - w obiektach stacjonarnych, - co najmniej raz na 6 miesicy, przez obsug danego urzdzenia. b) Pomiar skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej w instalacjach z wycznikami FI: - w obiektach niestacjonarnych np. place budowy, kopalnie, przewona aparatura w szpitalach, - co najmniej raz w miesicu przez elektryka z uprawnieniami. - w instalacjach elektrycznych w przewonych i stacjonarnych pomieszczeniach warsztatowych, - co najmniej raz na 6 miesicy przez elektryka z uprawnieniami. - w pomieszczeniach biurowych, - co najmniej raz w roku przez elektryka z uprawnieniami. - w instalacjach elektrycznych i urzdzeniach stacjonarnych, - co najmniej raz na 4 lata przez elektryka z uprawnieniami. 1)

9. Pomiar rezystancji uziemienia uziomu

Pomiar rezystancji uziemienia uziomu powinien by wykonany odpowiedni metod techniczn lub kompensacyjn. Rezystancj uziemie mierzy si prdem przemiennym. Nie mona wykonywa pomiarw rezystancji uziemie prdem staym, gdy siy elektromotoryczne powstajce na stykach metal-elektrolit powoduj bdy pomiarw, oraz ze wzgldu na elektrolityczny charakter przewodnoci gruntu. Najczciej do pomiaru rezystancji uziemienia uziomu uywany jest induktorowy miernik do pomiaru uziemie IMU oparty na metodzie kompensacyjnej. Prd dopywajcy do uziomu rozpywa si w gruncie promienicie na wszystkie strony. Gsto prdu jest najwiksza koo uziomu, powodujca powstanie lejowatej krzywej potencjau, ktrej ksztat jest zaleny od rezystywnoci gruntu. W metodzie technicznej pomiaru rezystancji uziemienia uziomu: Obwd prdowy ukadu pomiarowego tworz: obwd wtrny transformatora, amperomierz, uziom badany X, ziemia i uziom pomocniczy (prdowy) P. Obwd napiciowy ukadu pomiarowego tworz: woltomierz i sonda pomiarowa napiciowa S. Do poprawnego wykonania pomiaru rezystancji uziemienia wymagane s: woltomierz o duej rezystancji 1000 /V, magnetoelektryczny lub lampowy wysokiej klasy dokadnoci do - 0,5, amperomierz o wikszym zakresie od spodziewanego prdu i wysokiej klasy dokadnoci. Rezystancja sondy nie powinna przekracza 300 .

24

Odlegoci midzy uziomem X a sond pomiarow S i uziomem pomocniczym P musz by takie by sonda bya w przestrzeni o potencjale zerowym (ziemia odniesienia). Warto rezystancji uziomu oblicza si ze wzoru: Rx = Uv/IA [] [18] Metoda techniczna pomiaru rezystancji uziemienia nadaje si do pomiaru maych rezystancji w granicach 0,01-1 .

Rys. 9. Ukad do pomiaru rezystancji uziemie metod techniczn:

X-badany uziom, S- napiciowa sonda pomiarowa, P-uziom pomocniczy prdowy, Tr-transformator izolujcy, V-przebieg potencjau midzy uziomem badanym i uziomem pomocniczym prdowym. Wadami metody technicznej s: a) konieczno stosowania pomocniczych rde zasilania; b) na wynik pomiaru mog mie wpyw prdy bdzce; c) niemoliwo bezporedniego odczytu mierzonej rezystancji. Praktycznie do metody tej moemy wykorzysta miernik rezystancji ptli zwarcia, unikajc wymienionych wad, przy pomiarze w sieci TN i TT.

Rys. 10. Schemat pocze do pomiaru rezystancji uziemie metod kompensacyjn

Metoda kompensacyjna stosowana jest do pomiarw rezystancji uziemie kilka do kilkuset . rdem prdu przemiennego jest induktor korbkowy z napdem rcznym. Czstotliwo wytwarzanego napicia wynosi 65 Hz przy 160 obr/min korbki. Napicie znamionowe wynosi kilkadziesit woltw i nie musi by regulowane Zacznik C do normy podaje opis sposobu sprawdzenia poprawnoci przeprowadzania pomiaru rezystancji uziomu przy uyciu dwu dodatkowych pooe uziomw pomocniczych oraz warunki, ktre powinny by spenione. (Rys. 11.) Prd przemienny o staej wartoci przepywa midzy uziomem T i uziomem pomocniczym T1 umieszczonym w takiej odlegoci (d) od T, e uziomy nie oddziaywuj na siebie. Drugi uziom pomocniczy T2, ktrym moe by metalowy prt wbity w grunt, jest umieszczony w poowie odlegoci midzy T i T1 i umoliwia pomiar spadku napicia midzy T i T2. Rezystancja uziomu to iloraz napicia midzy T i T2 i prdu przepywajcego midzy T i T1, pod warunkiem, e uziomy nie oddziaywuj na siebie. Dla sprawdzenia, e zmierzona rezystancja jest prawidowa naley wykona dwa dalsze odczyty z przesunitym uziomem pomocniczym T2, raz 6 m w kierunku od uziomu T, a drugi raz 6 m do uziomu T. Jeeli rezultaty tych trzech pomiarw s zgodne w

25

granicach bdu pomiaru, to redni z trzech odczytw przyjmuje si jako rezystancj uziomu T. Jeeli nie ma takiej zgodnoci, pomiary naley powtrzy przy zwikszeniu odlegoci midzy T i T1. Przy pomiarze prdem o czstotliwoci sieciowej, rezystancja wewntrzna zastosowanego woltomierza musi wynosi co najmniej 200 /V.

Rys. 11. Sposb sprawdzenia poprawnoci przeprowadzenia pomiaru rezystancji uziomu

rdo prdu uywane do prby powinno by izolowane od sieci energetycznej (np. przez transformator dwuuzwojeniowy). Ten sposb sprawdzenia poprawnoci przeprowadzenia pomiaru rezystancji uziomu mona stosowa rwnie przy pomiarze metod kompensacyjn. 9.1. Rezystancja uziomw pomocniczych Dokadno pomiaru badanego uziemienia nie zaley praktycznie od rezystancji uziomw pomocniczych, wpywa ona jedynie na czuo ukadu pomiarowego; im wiksza rezystancja tym mniejsza czuo ukadu pomiarowego. Sprawdzenie przy pomiarze metod kompensacyjn polega na zmianie ustawienia potencjometru o 10%, gdy wskazwka wychyli si o 1,5 dziaki to czuo jest wystarczajca. Gdy wskazwka wychyli si mniej naley zmniejszy rezystancj uziemienia przez wbicie kilku dodatkowych prtw uziemiajcych, lub zwilenie gruntu. Badany uziom powinien by poczony z zaciskiem miernika moliwie krtkim przewodem pomiarowym, gdy miernik mierzy czn rezystancj uziemienia i przewodu. W przypadku dugiego przewodu pomiarowego, od wyniku pomiaru naley odj rezystancj tego przewodu, ktr naley zmierzy oddzielnie. Okresowo naley sprawdza stan tego przewodu przez pomiar jego rezystancji, ktra nie powinna by wiksza ni 1 . Rezystywno gruntu ma decydujcy wpyw na rezystancj uziomu. Rezystywno ta waha si od 2 do 3000 m, zaley od skadu fizycznego gleby i jej wilgotnoci . Ze wzrostem wilgotnoci rezystancja maleje, do pewnej granicy. Rezystywno gruntu ksztatuje si nastpujco: gleba bagnista 2 - 5 m gliny i piasek gliniasty 4 - 150 m kreda 0 - 400 m torf powyej 200 m piasek, wir 300 - 3000 m grunt skalisty 2000 - 8000 m Rezystancja uziomu zaley od: wielkoci i ksztatu uziomu, rezystywnoci waciwej gruntu, podlega zmianom sezonowym w zalenoci od opadw atmosferycznych, zmiany te s tym mniejsze im uziom jest gbszy. Najlepszymi uziomami s uziomy gbokie. Czynnikiem utrudniajcym pomiary s prdy bdzce znieksztacajce wyniki pomiarw.

26

Rys. 12. Wykres zalenoci rezystywnoci gleby od wilgotnoci w %

Wyniki pomiaru naley pomnoy przez podany w tabeli 7 wspczynnik Kp = 1,1 do 3 uwzgldniajcy aktualne nawilgocenie gruntu oraz sposb wykonania uziomu. Wspczynniki podane w tablicy umoliwiaj eliminowanie sezonowych zmian rezystancji uziemie.
Tabela 7. Wartoci wspczynnika korekcyjnego poprawkowego Kp

Wspczynnik korekcyjny poprawkowy Kp w zalenoci od nawilgocenia gruntu suchy wilgotny b. wilgotny Uziom gboki pionowy pod powierzchni 1,1 1,2 1,3 ziemi ponad 5 m j.w. lecz pod powierzchni ziemi 2,5 - 5 m 1,2 1,6 2,0 Uziom poziomy w ziemi na gbokoci ok.1 m 1,4 2,2 3,0 Rodzaj uziomu Uziomy wykonywane s jako; pionowe - rurowe lub prtowe i poziome - otokowe lub promieniste. Mona przyj zasad e: - o ile nie wykonujemy pomiarw w okresie 2 do 3 dni po opadach, - o ile wykonujemy pomiary od wrzenia do padziernika (najwiksze rezystancje uziomw w cigu roku) to nie musimy stosowa wspczynnikw korekcyjnych. 9.2. Czynniki wpywajce na jako uziomu O jakoci uziomu decyduj: - niska warto jego rezystancji, - niezmienno rezystancji w czasie, -odporno elementw uziomu na korozj. Rezystancja uziemienia uziomu zaley od sposobu jego wykonania, gwnie od gbokoci pogrenia. Przez zwikszenie gbokoci pogrenia uziomu uzyskuje si zmniejszenie jego rezystancji. Gboko pogrenia uziomu wpywa rwnie na niezmienno rezystancji w czasie. Rezystancja uziomu gbokiego jest stabilna, gdy nie wpywa na ni wysychanie ani zamarzanie gruntu. Pojedynczy uziom pogrony do 12 m ma rezystancj zblion do rezystancji 15 uziomw pogronych do gbokoci 3 m i poczonych rwnolegle bednark. 9.3. Pomiar rezystywnoci gruntu Pomiar rezystywnoci gruntu moe by wykonany induktorowym miernikiem typu IMU. Przy pomiarze rezystywnoci gruntu zaciski miernika naley poczy z sondami rozmieszczonymi w linii prostej z zachowaniem jednakowych odstpw a midzy sondami. Odstpy a midzy sondami wynosz zwykle kilka metrw. Zmierzona warto jest wartoci redni rezystywnoci gruntu w obszarze pkuli o rednicy rwnej 3a.

27

Rys. 13. Ukad pocze miernika IMU do pomiaru rezystywnoci gruntu

Pomiary wykonujemy, jak przy pomiarze rezystancji uziemienia, a odczytan warto Rx mnoymy przez 2 a. Szukana rezystywno gruntu wynosi: = 2 a Rx [m] [18] 9.4. Pomiar rezystancji uziemie piorunochronnych miernikiem udarowym Polska Norma PN-89/E-05009/03 dotyczca obostrzonej ochrony obiektw budowlanych wymaga pomiaru rezystancji uziemienia mostkiem udarowym, ktry jako kryterium oceny stanu uziemienia podaje jego impedancj zmierzon przy przepywie prdu o duej stromoci narastania. W Politechnice Gdaskiej opracowano metod pomiaru impedancji uziomu jako stosunku chwilowej wartoci spadku napicia i wywoujcego go prdu o odpowiednio krtkim czasie narastania impulsu, w formie cyfrowego miernika WG-307 produkowanego przez firm ATMOR z Gdaska. Miernik realizuje pomiar w peni automatycznie i wykazuje du odporno na zakcenia. Do pomiaru wykorzystuje si dwie sondy : prdow Si i napiciow Su. Po uruchomieniu przetwornica P zasila generator udarw G napiciem 1 kV. Generator emituje do obwodu pomiarowego paczk udarw prdowych o czasie czoa ok. 4 s (WG-307W) lub ok. 1 s (WG-307S) i amplitudzie 1 A. Woltomierz V porwnuje sygna z sondy pomiarowej, przeksztacony w dzielniku D, z sygnaami wzorcowymi z generatora udarw i przez kilkanacie sekund wywietla uredniony wynik pomiaru. Blok automatyki steruje prac miernika, wybierajc automatycznie zakres pomiarowy 20/200 , testuje wywietlacz i akumulatory zasilania i wycza je po wywietleniu wyniku. Omawiany miernik bada waciwoci uziemienia instalacji piorunochronnej (wersja WG-307W) w warunkach zblionych do wystpujcych w chwili uderzenia pioruna oraz umoliwia pomiary uziemie poszczeglnych supw linii elektroenergetycznych (wersja WG-307S). Bd metody oceniany jest na 4 %

Rys. 14. Schemat funkcjonalny i sposb podczenia miernika WG-307

10. Pomiar prdw upywu

Pomiar prdu upywu powinien by poprzedzony pomiarem rezystancji izolacji. Pomiar ten wykonujemy w przypadku doboru wycznikw rnicowoprdowych lub dla wykrycia przyczyny ich nieuzasadnionego dziaania. Aby zmierzy prd upywu w instalacji naley j odpowiednio przygotowa. Najlepiej wykona przerw w przewodzie N, zaczy wszystkie odbiorniki i poda napicie na przewd fazowy poprzez wielozakresowy miliamperomierz od 1 do 20 mA.

28

Rys. 15. Ukad do pomiaru prdw upywu

11. Kontrola elektronarzdzi; Stosowanie elektrycznych urzdze rcznych wykonanych jako urzdzenia II klasy ochronnoci, zasilanych z instalacji zabezpieczonych wycznikami przeciwporaeniowymi rnicowoprdowymi stwarza warunki o najmniejszym zagroeniu wystpowania porae prdem elektrycznym. Uytkowane na placach budowy elektronarzdzia powinny by poddawane okresowej kontroli co 6,4,lub co 2 miesice w zalenoci od kategorii uytkowania. PN-88/E-08400/10 ustala terminy okresowych bada kontrolnych elektronarzdzi podczas eksploatacji w zalenoci od ich kategorii uytkowania: kat 1 - eksploatacja dorywcza kilkakrotnie w cigu zmiany i zwrot do magazynu, - badania co 6 mie. kat 2 - eksploatacja czsta-nie zwracane (u prac) - badania co 4 mie. kat 3 - eksploatacja ciga na kilku zmianach -badania co 2 mie. Badania naley przeprowadza take po kadej zaistniaej sytuacji mogcej mie wpyw na bezpieczestwo uytkowania. Zakres prb biecych: - ogldziny zewntrzne i prba ruchu. Zakres prb okresowych: - ogldziny zewntrzne - demonta i ogldziny wewntrzne, - pomiar rezystancji izolacji wykonywany przez 1 min. induktorem 500 V Wymagana rezystancja izolacji dla urzdze II klasy ochronnoci wynosi co najmniej 7 M, a dla urzdze I i III klasy ochronnoci wynosi co najmniej 2 M, - sprawdzanie obwodu ochronnego przez pomiar spadku napicia pomidzy stykiem ochronnym a czciami metalowymi narzdzia wykonywane napiciem U <12 V i prdem I = 1,5 IN lecz nie mniejszym ni 25 A. Wymagana rezystancja R nie moe przekracza 0,1 , - sprawdzenie biegu jaowego przez 5-10 s. Prb ruchu naley wykonywa przed kadym uytkowaniem

12. Badania spawarek

Wg. Zarzdzenia Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej (MP z 1987 r. nr 8 poz 70) Ogldziny - naley wykonywa raz na kwarta, w czasie ruchu i postoju. Przegldy - naley wykonywa 1 raz w roku. (par. 18) Rezystancja badanych transformatorw i spawarek powinna wynosi co najmniej 2 M, a dla silnikw spawarek wirujcych o napiciu do 500 V co najmniej 0,5 M Rezystancja urzdze spawalniczych w pomieszczeniach o duej .wilgotnoci powinna wynosi co najmniej 0,5 M

13. Badania sprztu ochronnego

Izolacyjny sprzt ochronny naley poddawa okresowo prbom wytrzymaoci elektrycznej. Sprzt, ktrego termin wanoci prby okresowej zosta przekroczony, nie nadaje si do dalszego stosowania i naley go natychmiast wycofa z uycia. Prby wytrzymaoci elektrycznej naley wykonywa w terminach ustalonych w normach przedmiotowych sprztu ochronnego. W przypadku braku takich norm prby sprztu ochronnego naley wykonywa w terminach podanych w poniszym zestawieniu:

29

Nazwa sprztu ochronnego Rkawice elektroizolacyjne, pbuty elektroizolacyjne, kalosze elektroizolacyjne, wskaniki napicia, izolacyjne drki pomiarowe Drki izolacyjne (z wyjtkiem drkw pomiarowych). Kleszcze i uchwyty izolacyjne, dywaniki i chodniki gumowe POMOSTY IZOLACYJNE

Termin bada okresowych co sze miesicy

co dwa lata co trzy lata

Przed kadym uyciem sprztu ochronnego naley sprawdzi: 1. napicie, do jakiego sprzt jest przeznaczony (sprzt izolacyjny i wskaniki) `2. stan sprztu przez szczegowe ogldziny, 3. termin wanoci prby okresowej, 4. dziaanie wskanika napicia. W przypadku ujemnego wyniku powyszych sprawdze nie wolno sprztu uywa i naley odda go do kontroli technicznej. Sprzt ochronny, uznany za niezdatny do uytku i do naprawy naley zomowa.

30

14. Wzory protokow

Zacznik nr 1 Protok Nr (Nazwa Firmy wykonujcej pomiary) Zleceniodawca: Obiekt: Warunki pomiaru: Data pomiaru : Rodzaj pomiaru: Przyrzdy pomiarowe: Pogoda w dniu pomiaru: W dniach poprzednich: Szkic rozmieszczenia badanych urzdze i obwodw przedstawiono lub zastosowano symbole zgodne z dokumentacj identyfikujce obiekty jednoznacznie TABELA WYNIKW Rezystancja w [M] Lp. Sym Nazwa urzdzenia Ilo -bol lub obwodu faz L1L2 L1L3 L2L3 L1L2L3NPE/ PE/ PE/ PE PEN PEN PEN Rezystancje wymagan e [M] na rys: z pomiarw stanu obwodw i urzdze elektrycznych z dnia . . . . . . . . . . . . . . . izolacji

UWAGI: ORZECZENIE: Izolacja badanych urzdze i obwodw elektrycznych spenia / nie spenia / wymagania przepisw. Sprawdzenie przeprowadzi: (imi, i nr wiadectwa kwalifikacyjnego) Protok sprawdzi: Protok otrzyma: nazwisko

31

Zacznik nr 2 Protok Nr /2003 Nazwa firmy wykonujcej pomiary Ze sprawdzenia skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej instalacji elektrycznej urzdze . . . . . . . . . . . . . w dniu 2003 r. Zleceniodawca: Obiekt: Instalacja elektryczna . . . . . . . . . . . . . . Ukad sieciowy TN-S /TN-C UO 220 V . UL 50 V. t < 0,2, 0,4 lub 5s na rys: Szkic rozmieszczenia badanych urzdze i obwodw przedstawiono lub zastosowano symbole zgodne z dokumentacj identyfikujce obiekty jednoznacznie
Lp Symbol Nazwa badanego urzdzenia Typ zabezpi ecze In [A] Ia [A] ZS []
pom

ZS []

dop

Ud [V]

Ocena skutecznoci: tak - nie

gdzie: US - napicie znamionowe sieci Uo - napicie fazowe sieci UL - napicie dopuszczalne dugotrwale Ud - obliczane napicie dotykowe w przypadku gdy zasilania jest nieskuteczne

In - prd znamionowy urzdz. zabezpieczajcego Ia prd zapewnjcy samoczynne wyczenie ZS pom - impedancja ptli zwarcia - pomierzona ZS dop impedancja ptli zwarcia dopuszczalna samoczynne wyczenia

32

Przyrzdy pomiarowe: Lp. 1 2 3 4 Uwagi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwa przyrzdu Producent Typ Nr. fabr.

Orzeczenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pomiary przeprowadzi: 1 . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . .

Protok sprawdzi: . . . . . . . . . . . .

Protok otrzyma: . . . . . . . . . . .

33

Zacznik nr 3

Protok nr. . . . . . . . . .

Nazwa Firmy wykonujcej pomiary

sprawdzenia skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej urzdze i instalacji elektrycznych zabezpieczonych wycznikami ochronnymi rnicowoprdowymi z dnia . . . . . . . . . . . . . . . .

Zleceniodawca (nazwa i adres): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obiekt: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rodzaj zasilania: prd przemienny Ukad sieci zasilajcej: TN-C Napicie sieci zasil.: 380/220 V typ:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , TN-S TN-C-S TT IT Napicie pomierzone: Up = . . . . . . . . [V]

Dane techniczne i wyniki pomiarw rozdzielnicy budowlanej: nr fabr.:. . . . . . . . . ., producent:. . . . . . . . . . . . . . . . [A], Ia: . . . . . . . rodzaj zabezp.: . . . . . . . . . . . . . . . , In:. . . . . . . . .[A], Zs dop: . . . . . . . . . . [], Zs pom: . . . . . . . . . [], wynik badania:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dane techniczne i wyniki pomiarw wycznika ochronnego rnicowoprdowego: typ: . . . . . . . . . , rodzaj: zwyky/selektywny, producent (kraj): . . . . . . .zasilane obwody . . . . . . . In:. . . . . . . . . . [A], In: . . . . . . .[mA], wymagany czas wyczenia . . . . . . . [ms], k: . . . . , czas pomierzony: . . . . . . . . [ms], sprawdzenie dziaania IIn pom: . . . . . . . . [mA], przyciskiem TEST wynik pozytywny/negatywny Oglny wynik badania: pozytywny/negatywny Wymagania dotyczce badanych urzdze: UB dop:. . . . . . . . . . . [V], Tabela wynikw bada urzdze Lp. Symbol Nazwa badanego urzdzenia Napicie dotykowe UB [V] Rezystancja uziemienia RE [ ] Zapewnia skutecz no tak/NIE RE dop: . . . . . . . . . [ ]

1 2 3 4 gdzie: Up - napicie sieci pomierzone In - prd znamionowy urzdz. zabezpieczajcego UB - napicie dotyku pomierzone Ia - prd zapewniajcy samoczynne wyczenie UB dop - napicie dotyku dopuszczalne I n znamionowy rnicowy prd zadziaania ZS pom - impedancja ptli zwar.- pomierzona n pom - pomierzony rnicowy prd zadziaania ZS dop - impedancja ptli zwar. - dopuszczalna k - krotno In zapewniajca samoczynne RE - pomierzona rezystancja uziemienia wycznie w wymaganym czasie RE dop - dopuszczalna rezystancja uziemienia

34

Przyrzdy pomiarowe: Lp. 1 2 3 4 Uwagi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nazwa przyrzdu Producent Typ Nr. fabr.

Orzeczenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .

Pomiary przeprowadzi: 1 . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . .

Protok sprawdzi: . . . . . . . . . . . .

Protok otrzyma: . . . . . . . . . . .

35

Zacznik nr 4

Protok Nr z pomiarw uziomw (Nazwa Firmy wykonujcej pomiary) Zleceniodawca: Obiekt: rezystancji uziemienia

z dnia . . . . . . . . . .

Warunki pomiaru:
Data pomiaru : Metoda pomiaru: Przyrzdy pomiarowe: Pogoda w dniu pomiaru: W dniach poprzednich:

Uziemienie:
Rodzaj gruntu: Stan wilgotnoci gruntu; Rodzaj uziomw:
Szkic rozmieszczenia badanych uziomw przedstawia rys:

Wyniki pomiarw rezystancji uziemienia

Rezystancja uziemienia w [] zmierzona 1 2 3 4 dopuszczalna Cigo pocze przewodw uziemiajcych

Lp.

Symbol uziomu

Wyniki badania rezystancji uziomw: pozytywne / negatywne Uwagi pokontrolne: Wnioski: Badane uziomy speniaj / nie speniaj wymaga przepisw i nadaj si (nie nadaj si) do eksploatacji. Sprawdzenie przeprowadzi: (imi, i nr wiadectwa kwalifikacyjnego) Protok sprawdzi: Protok otrzyma: nazwisko

36

Zacznik nr 5

Protok Nr z bada niepenych piorunochronnych

(Nazwa Firmy wykonujcej pomiary)

urzdze

z dnia . . . . . . . . . .

Zleceniodawca: Obiekt:

Warunki pomiaru:
Data pomiaru : Metoda pomiaru: Przyrzdy pomiarowe: Pogoda w dniu pomiaru: W dniach poprzednich:

Uziemienie:
Rodzaj gruntu: Stan wilgotnoci gruntu; Rodzaj uziomw:
Szkic rozmieszczenia badanych uziemie przedstawia rys:

Wyniki pomiarw rezystancji uziemienia

Lp. 1 2 3 4 Uwagi pokontrolne: Wnioski: Badana instalacja piorunochronna nadaje si / nie nadaje si do eksploatacji. Sprawdzenie przeprowadzi: (imi, i nr wiadectwa kwalifikacyjnego) Protok sprawdzi: Protok otrzyma: nazwisko Symbol uziomu Rezystancja uziemienia w [] zmierzona dopuszczalna Cigo pocze przewodw uziemiajcych cigo zachowana

Wyniki badania przewodw odprowadzajcych i uziemie: pozytywne / negatywne

37

Zacznik 6
Zacznik skada si z: - instrukcji przeprowadzania bada odbiorczych - 3 stronicowego Protokou bada odbiorczych instalacji elektrycznej

INSTRUKCJA PRZEPROWADZANIA BADA ODBIORCZYCH 1. Komisja powinna by co najmniej 3 osobowa i skada si z fachowcw dobrze znajcych wymagania stawiane instalacjom elektrycznym przez Polskie Normy 2. W maych obiektach Komisja moe by jednoczenie wykonawc ogldzin i bada, z tym e z pomiarw musz by wykonane oddzielne protokoy. 3. W duych obiektach ogldziny i badania mog by wykonywane przez oddzielne zespoy przeprowadzajce prby i badania wedug zada okrelonych w Tablicach 1 i 2, a Komisja stan faktyczny ustala na podstawie dostarczonych protokow bada czy prb. 4. W Tablicy 1 w pkt. 1.3., wymagania zeszytu 10 Przepisw Budowy Urzdze Elektrycznych (PBUE) obowizuj do czasu ukazania si arkusza PN- /E-0509/523. 5. W Tablicy 1 w pkt. 1.3., wymagania zeszytu 9 PBUE obowizuj tylko w zakresie dopuszczalnego spadku napicia. 6 W Tablicy 2 w pkt. 2.9., do czasu okazania si zakresu i sposobu bada ochrony przed skutkami cieplnymi (w postaci odrbnego arkusza PN), wyniki bada wpisuje si identycznie jak w Tabeli 1 pkt. 1.2.

38

BADA ODBIORCZYCH INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ 1. OBIEKT BADANY ( nazwa, adres)

.... ................................

.................................................................... ....................................................................

2. czonkowie komisji ( imi nazwisko stanowisko)

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. BADANIA ODBIORCZE WYKONANO W OKRESIE OD . . . . . . 4. OCENA BADA ODBIORCZYCH: 4.1. Ogldziny - wg. Tablicy 1 - oglny wynik: DODATNI / UJEMNY. 4.2. Badania - wg. Tablicy 2 - oglny wynik: DODATNI / UJEMNY. 4.3. Badania odbiorcze - oglny wynik: DODATNI / UJEMNY. 5. DECYZJA : poniewa oglny wynik bada obiekt MONA / NIE MONA przekaza do eksploatacji. odbiorczych jest: DODATNI / UJEMNY DO . . . . . .

6. UWAGI: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................... ......................................................... ......................................................... ......................................................... 7. PODPISY CZONKW 1.................................... 2.................................... 3..................................... 4.................................... 5..................................... Miejscowo: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KOMISJI:

39

T A B L I C A 1 - BADANIA ODBIORCZE. OGLDZINY.

Obiekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................... Badania przeprowadzono w okresie od . . . . . . . . . . . . . . do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lp. 1.1 1.2 1.3 Czynnoci Sprawdzenie prawidowoci ochrony przed poraeniem prdem elektrycznym Sprawdzenie prawidowoci ochrony przed poarem i przed skutkami cieplnymi. Sprawdzenie prawidowoci doboru przewodw do obcialnoci prdowej o spadku napicia Wymagania PN-92/E-05009/41 PN-92/E-05009/47 PN-91/E-05009/42 PN-91/E-05009/482 PN/E-05009/523 Zeszyt 10 PBUE Zeszyt 9 PBUE PN-91/E-05009/43 PN-91/E-05009/473 Sprawdzenie prawidowoci doboru i nastawienia PN-91/E-05009/43 urzdze zabezpieczajcych i sygnalizacyjnych. PN-91/E-05009/473 PN-93/E-05009/51 PN-93/E-05009/53 PN-92/E-05009/537 Sprawdzenie prawidowoci umieszczenia PN-93/E-05009/46 odpowiednich urzdze odczajcych. PN-92/E-05009/537 Sprawdzenie prawidowoci doboru urzdze i PN-91/E-05009/03 rodkw ochrony od wpyww zewntrznych. PN-93/E-05009/51 PN-91/E-05009/54 PN-90/E-05023 PN-93/E-05009/51 PN-89/E-05028 PN-78/E-01245 PN-87/E-01200 PN-87/E-02001 PN-90/E-05023 Sprawdzenie prawidowego i kompletnego PN-93/E-05009/51 oznaczenia obwodw bezpiecznikw, cznikw, zaciskw itp. Sprawdzenie poprawnoci pocze przewodw. PN-86/E-06291 PN-75/E-06300 PN-82/E-06290 Sprawdzenie dostpu do urzdze umoliwiajcego PN-93/E-05009/51 ich wygodn obsug i konserwacj. PN-91/E-05009/03 Sprawdzenie prawidowoci oznaczenia przewodw neutralnych i ochronnych. . Sprawdzenie prawidowego i wymaganego umieszczenia schematw, tablic ostrzegawczych lub innych podobnych informacji. Ocena DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA

1.4

1.5 1.6 1.7 1.8

UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA

1.9 1.10 1.11

Oglny wynik ogldzin: DODATNI / UJEMNY. Podpisy czonkw 1.................................... 2.................................... 3..................................... Data . . . . . . . . . . . . . . . . 4.................................... 5..................................... Komisji:

40

T A B L I C A 2 - BADANIA ODBIORCZE. POMIARY. Obiekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......................................................... Badania przeprowadzono w okresie od . . . . . . . . . . . . . . do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lp. Czynnoci Wymagania Ocena

2.1

Sprawdzenie cigoci przewodw PN-92/E-05009/61-612.2 ochronnych w tym gwnych i dodatkowych pocze wyrwnawczych Pomiar rezystancji izolacji elektrycznej. PN-92/E-05009/61-612.3

DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA

2.2 2.3 2.4 2.5

Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie od PN-92/E-05009/61-612.4 siebie obwodw. PN-92/E-05009/61-612.5 Pomiar rezystancji cian i podg. PN-92/E-05009/61-612.5 PN

Sprawdzenie samoczynnego wyczenia PN-92/E-05009/41-413.1.3 DODATNIA -413.1.4 zasilania. -413.1.5 UJEMNA Sprawdzenie biegunowoci. Sprawdzenie wytrzymaoci elektrycznej. Przeprowadzenie prb dziaania. Sprawdzenie cieplnymi. ochrony przed PN-93/E-05009/61-612.7 PN-88/E-04300-2.12 PN-92/E-05009/61-612.9 DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA DODATNIA UJEMNA

2.6 2.7 2.8 2.9

skutkami Prby zawieszone do wynik jak w czasu ukazania si zalece Tabl.1 IEC pkt.1.2. DODATNIA UJEMNA

2.10 Sprawdzenie ochrony przed spadkiem lub PN-92/E-05009/45 zanikiem napicia.

Oglny wynik ogldzin: DODATNI / UJEMNY. Podpisy

czonkw 1.................................... 2.................................... 3..................................... 4.................................... 5.....................................

Komisji:

Data . . . . . . . . . . . . . . . .

41

15. Normy i przepisy zwizane

1. PN-IEC 60364-4-41 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczestwa. Ochrona przeciwporaeniowa. 2. PN-IEC 60364-5-54 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobr i monta wyposaenia elektrycznego. Uziemienia i przewody ochronne. 3. PN-IEC 60364-6-61 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Sprawdzanie. Sprawdzanie odbiorcze. 4. PN-IEC 60364-7-704 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje placw budowy i robt rozbirkowych. 5. PN-88/E-08400/10 Narzdzia rczne o napdzie elektrycznym. Badania kontrolne w czasie eksploatacji 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Ustawa z 11 maja 2001r. Prawo o Miarach (Dz. U. nr 63 z 2001r. - poz 636 Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej (MP nr 8 z 1987r., poz. 70) Zarzdzenia nr 198 z 1996 r. oraz nr 29 i 30 z 1999 r. Prezesa Gwnego Urzdu Miar (Dz. Urz. Miar i Probiernictwa nr 27/96 i 4/99) Ustawa z dnia 7 07 1994r. Prawo Budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2000r. nr 89, poz. 1126) Ustawa z dnia 10 04 1997r. Prawo Energetyczne (Dz. U. z 1997r. nr 54, poz. 348 i nr 158, poz. 1042, z 1998r. nr 94, poz. 594 i nr 106, poz. 668) Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia2002r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Z2002r. nr 75, poz. 690) Rozporzdzenie Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlanych z dnia 28 marca 1972r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy wykonywaniu robt budowlano-montaowych i rozbirkowych (Dz. U. z 1972r. nr 13, poz. 93). Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 3 11 1992r. w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz. U. z 1992r. nr 92, poz.460 oraz z 1995r. Nr 102, poz. 507). Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 28 kwietnia2003r. w sprawie szczegowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujce si eksploatacj urzdze, instalacji i sieci (Dz. U. z 2003r. nr 89, poz.828). Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 19 10 1998r. w sprawie ksiki obiektu budowlanego (Dz. U. z 1998r. nr 135, poz. 882). Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 10 1998r. w sprawie szczegowych warunkw przyczania podmiotw do sieci elektroenergetycznych, pokrywania kosztw przyczania , obrotu energi elektryczn, wiadczenia usug przesyowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardw jakociowych obsugi odbiorcw. (Dz. U. z 1998r. nr 135, poz. 881).

13.

14.

15. 16.

17. Rozporzdzenie ministra Gospodarki z dnia 17 09 1999 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy urzdzeniach i instalacjach energetycznych. (Dz. U. z 1999r. nr 80, poz. 912) 18. Zarzdzenie Prezesa Gwnego Urzdu Miar nr 12 z dnia 30 03 1999 r. w sprawie wprowadzenia przepisw metrologicznych o miernikach oporu ptli zwarcia.

42

16. Literatura
1. Z. Gryewski. Prace pomiarowo-kontrolne przy urzdzeniach elektroenergetycznych o napiciu znamionowym do 1 kV 2. A. Boczkowski, S. Siemek, B. Wiaderek. Nowoczesne elementy zabezpiecze i rodki przeciwporaeniowej w instalacjach elektrycznych do 1 kV. Wskazwki do projektowania i montau. ochrony

3. B. Wiaderek. Wskazwki wykonywania bada odbiorczych i eksploatacyjnych instalacji elektrycznych do 1 kV w wietle wymaga europejskich. 4. B Wiaderek. Wytyczne przeprowadzania bada i oceny instalacji elektrycznych podczas odbioru kocowego obiektu budowlanego. 5. P. Wasienko. Metody bada instalacji elektrycznych z wycznikami rnicowo-prdowymi i przyrzdy pomiarowe do tych bada. 6. J. Laskowski. Poradnik elektrenergetyka przemysowego.Wydanie IV. 7. Instrukcja obsugi uniwersalnego przyrzdu pomiarowego UNITEST - 0100 EXPERT. 8. Instrukcja obsugi miernika zabezpiecze rnicowoprdowych MRP-1. 9. Instrukcja obsugi udarowego miernika uziemie.

43

44